cf. Ելք;
—ի աղագ means, expedient;
—ի աղագս գտանել, to devise, to find means, to remedy;
ոչ էր նոցա ոչ եւ ոչ մուտ, they could not neither get out nor in;
ոչ գիտեմ զ— եւ զմուտ իմ, I do not know how to act.
cf. Եմ.
deniable, which may be denied.
to go lame, to hobble.
to confess, to own, to acknowledge;
tomake confession, to confess, to go to confession.
avoidable, evitable.
to palpitate.
to cause one to recover his senses, to restore from fainting.
mad, crazy, lunatic, insane.
cf. Խելագարութիւն.
to become crazy, to go mad, to lose ones senses, to be mad.
madness, craziness, insanity, lunaoy.
cf. Խելայեղ.
cf. Խելայեղ.
intelligent, well-informed, skilful, learned;
— առնել՝ կացուցանել, to initiate, to instruct, to inform;
— լինել, to be well-informed, to have profound knowledge, to be well versed in, to understand thoroughly, to know perfectly;
— լինել ապագայից, to penetrate the future;
— լինել ի մէջ բարւոյ եւ չարի, to distinguish, to know good from evil;
— լինել յամենայն ճանապարհս իւր, to be have prudently or wisely;
— լինել ի սրտի իւրում, to revolve, to turn over in one's mind, to reflect, to consider, to mediate, to ruminate, to ponder;
— լինել ոգւոյ նորա, to seize the meaning, to enter into the spirit of;
— ամենայն իմաստութեան, learned in all knowledge.
cf. Խելամուտ լինիմ.
cf. Խելամուտ առնեմ.
understanding, intelligence, comprehension, knowledge, capacity;
reflexion, consideration;
synecdoche;
յիմաստիցն ածել —ս, to teach science;
առ քաջ — իրացդ, in order thoroughly to understand these things.
hare-brained, giddy-pated, cracked, foolish.
to be cracked, to have taken leave of one's senses, to bemad;
tolapse into second child-hood.
cf. Խելագարութիւն.
mad, insane.
cerebellum, coats of the brains, meninges.
intelligent, clever, sensible, judicious, steady, prudent, wise.
raving, mad, furious, frantic.
to distract, to madden, to craze, to drive to fury, to goad to insanity.
to be out of one's senses, to rave, to be delirious, mad, crazy, insane;
to swoon or faint away, to fall into a swoon.
delirium, lightheadedness, frenzy, madness.
brains;
mind, sense, wit, understanding, intelligence, wisdom;
խելօք, skilfully, ingeniously, cleverly, dexterously;
bench for rowers;
— կամրջաց, bridge-head;
— գետոց, source of ariver;
—լս ունել, to be wise, judicious, prudent;
ի խելաց ելանել, to lose one's reason, to become mad;
գնալ խելօք, յայլ խելս շրջել, յայլոյ խելս լինել, to be out of one's mind, to turn mad;
ցնորիլ ի խելաց, to faint, to swoon;
ի խելս գալ, to come to one's self, to recover one's self;
to amend;
խելս խառնել, to tax one's ingenuity, to contrive, to set one's wits to work, to try, to attempt;
to dupe, to outwit, to use artifice, craft, guile;
ի խերս կերպարանեալս, feignedly, with simulation, in appearance;
astutely, cunningly;
բանք բազում — սակաւ, much tongue and little judgment;
ի խելաց եւ ի մտաց թափեալ, hair-brained, cracked, foolish, insane, mad;
գինին կալաւ զխելս նորա, he became intoxicated, tipsy.
— նաւի, poop, stern of a ship;
ի խելս նաւին, on the poop.
cf. Խեղդան.
worthy to be incensed, praiseworthy, honourable.
contemptible, despicable.
moving, affecting.
crucified.
crucifixion;
crucifix Cross.
cup, goblet, bowl;
liquor, beverage, drink, potion, libation;
crater;
—ք թեւոց, the tiller ropes;
խառնել —ս, to offer, to pour out libations.
kept in obscurity, hidden;
that keeps in obscurity (tomb), sombre, obscure, black, dark.
will, wish.
bridge-head.
cf. Կարմրագեղ.
tavern, public-house;
eating-house;
brothel.
cf. Կապելայ.
cf. Կապելայ.
tavern or eating-house keeper, publican.
cf. Կասկածաւոր.
improved;
improving.
to finish;
to improve, to perfect.
improvement, perfection.
produced, born in a perfect state.
equally perfect.
grown up, adult.
of ripe understanding, discreet, prudent, judicious, sage.
stinking, mephitic, infectious, fetid;
շունչ —, foul or tainted breath;
տեծղի —, stinking hole;
infected spot;
— առնել, to infect, to taint;
cf. Ժահահոտութիւն.
hour;
time, moment;
proper time, precise time;
loisure-time, opportunity, occasion;
canonical hours, divine service;
season;
horoscope, nativity, ascendant;
*church;
Վրան or Խորան ժամու, Tabernacle;
միջին —, mean -;
աստեղական —, sideral —;
արեւային —, solar -;
ճշմարիտ —, true -;
հնչել երկրորդ —ու, to strike two;
քանի՞ են —ք, what o'clock is it ? what's o'clock ? — է երկրորդ, it is two o'clock;
—ք երկու եւ վայրկեանք տասն, it is ten minutes past two (o'clock);
երկու —ք եւ քառորդ մի, it is a quarter past two;
—ք երկու եւ վայկեանք քսան, twenty minutes past two;
—ք երկու եւ կէս, half past two;
—ք երկու քառորդաւ ընդհատ, a quarter to three;
—ք երկու եւ վայրկեանք քառասուն, twenty minutes to three;
զերրորդ —ու, about three o'clock;
առաջին — եւ կէս, an hour & a half;
կէս —, half an hour;
քառորդ մի —ու, a quarter of an hour;
ի վեցերորդ —ու առաւօտուն, at six (o'clock) in the morning, or at six AM.;
յեօթն —ու յետ միջօրէի, at seven in the afternoon, or at seven PM.;
ի սմին իսկ —ու or պահու, just now, now;
յամենայն —ու, յորում եւ է —ու, every hour in the day, at every moment;
ի նշանակեալ —ու or պահու, at the appointed time;
ամենայն —ուց են նորա գործք, every hour of his time has its appointed task;
ի —ս պարապոյ իմոյ, in my leisure hours;
— առնուլ, գտանել, to take occasion, to find time, or opportunity;
— բարեպատեհ, favorable moment;
—ու, ի —ու, ի դէպ —ու, in time, in good time, at the proper time;
— առնել, դնել, տալ, to appoint an hour, a time, to fix a day, cf. Ժամադրեմ;
յորժամ — լինիցի, when the opportunity arrives;
— է, it is time, it is the fitting moment;
այլում —ու եւ ժամանակի սպասել, to wait better times, or for a more favorable occasion;
զում —ս ընդ իմն հանել, to stay some hours with;
— հարկանել, to ring the bell;
— առնել, to pray;
to say the mass;
յամենայն —, at all times, always;
— ի —, from hour to hour;
— ի — առնել, սահմանել, to put off from time to time, to spin out, to prolong;
— ի —է, —է ի —, at every moment, hourly, from hour to hour;
առ — մի, ընդ —ս, առ —ս, at present, for the moment, now, provisionally;
—ս —ս, ընդ —ս —ս, —ս ընդ —ս, from time to time, now and then, sometimes;
յառաջ քան զ—ն, out of time, before the time, too soon;
եկեալ հասանէր —ն, the moment had arrived;
— ճաշոյն, dinner-time, the dinner hour;
— ճաշոյն է, it is dinner-time;
ըստ —ուն պիտոյից, according to circumstances, seasonableness;
զօգուտ —ս, ի բազում —ս, —ս ձիգս, ցմեծ —ս, for hours together, whole hours, hours at a time, a long time;
ի —ու եւ տարաժամու, seasonably and unseasonably;
հասանել —ու կնոջ, to be near delivery or childbirth;
to be near her time;
յետին —, dying hour, hour of death, last moments;
time.
appointed, settled, fixed, assigned;
cf. Ժամագրութիւն;
— առնել՝ լինել, to make an appointment, to appoint, to assign the place, time, or day of meeting, or rendez-vous, cf. Ժամադրեմ, cf. Ժամանակեմ.
cf. Ժամադիր առնել;
ի ժամադրեալն պահու, at the appointed time.
arriving quickly;
that which hastens;
hurried, hasty, quick, prompt;
— առնել՝ կացուցանել, to cause to arrive, to forestall, to anticipate, cf. Ժամանեցուցանեմ, cf. Հասուցանեմ.
time;
year;
century, epoch, period;
age;
the end of life, death;
the present life, our times;
season;
opportunity, leisure;
appointment;
ճշմարիտ —, true or correct -;
միջին —, mean -;
արեւային — solar -;
աստեղական —, sideral -;
դիշերահաւաստրային —, equinoctial season, equinox;
—ք Թագաւորաց, The Books of Kings;
անցանել զ—օք, to grow old, to advance in years;
— պատեհի գտանել, to find a favorable moment;
յօգուտ վարել զ—ն, to make a good use of time;
կորուսանել, անցուցանել զ—ն, to lose, to waste one's time, to while away;
դէպ —, a favorable moment;
—ի մնալ, սպասել, or սպասել դիպող —ի, to wait the favorable moment;
— առնուլ, գտանել, to find a favorable occasion or opportunity;
ընտրել զ—ն, cf. Ընտրեմ;
ոչ բազում —ք են, a short time since, not long since, lately, of late;
ոչ սակաւք են, a long time since, a long, long while ago, long since;
առ այնու —օք էր տեսանել, then one saw, it was at that period one saw;
առ —օք Վարդանայ Մեծի, in the time of Vardan the great;
յաւուրս —աց սորա, of his epoch;
ի վաղեմի —սն, in remote ages;
ի սուղ, ի սակաւ —ի, in a short time, in a moment;
ի միում, ի նմիմ —ի, at the same time;
ի յետին —ս, in these latter times, years or days;
անդստին ի —աց անտի, or յառաջին —աց, thenceforth, from the earliest or olden times;
առ նովին —օք, towards this period, about the same time;
հզօր ի —ին, powerful at that time;
— ինչ, some time, a short time;
առ — մի, provisionally, for a certain period, for the present;
—աւ, with time, in the course of time, in time, in the long run;
ընդ or ըստ —ս —ս, from time to time, at intervals, now and then, ever and anon;
զայնու or առ այնու —աւ, զայնու —օք, ընդ —ս, or յամս —ացն այնոցիկ, առ սովիմբ, or զսովին —աւ, ընդ —ս ընդ այնոսիկ, ընդ ամս —ացն այնոցիկ, then, at that time, in those times, at that epoch, during that century;
ի —ին՝ յորում..., in the time when...;
ընդ ամենայն —ս, at all times;
—աւ, once upon a time;
once there was;
formerly;
— ինչ առնել առ ձեզ, I shall remain some time among you;
—ս ձիգս, long time;
բազում —ս աշխատ եղէ ի վաստակս այս, this work has cost me much time;
բազում —ի պէտք են առ այս, that requires much time;
անցանէ —ն, time flies.
time;
time;
tense.
punctual, exact to the time appointed, watchful, vigilant;
— լինել, to seek, to look out for, to spy, to watch, to be on the watch, to keep watch;
— դարանակալ լինել, to lie in wait for, to be on the watch for.
that kills, or loses time, loitering, lounging, trifling;
— լինել, to kill, or lose time, to trifle, to loiter, to while away.
clock;
watch;
— ճօճանակաւոր, pendulum;
— ծովային, chronometer;
cf. Ժամանակաչափ;
— ելեքտրական, electric clock;
— արեւային, sun-dial;
— աւազի, hour-glass;
— ջրոյ, clepsydra;
խասխաւոր —, anchor watch;
գլանաւոր —, lever watch;
գլխալար —, keyless watch;
հնչակ —, repeater, repeating watch;
զարթուցիչ —, alarum (watch or clock);
երաժշտակ —, musical watch;
ինքնահնչակ —, striking watch, hour and quarter watch;
րոպէացոյց —, seconds-watch;
ութօրեայ լարելի —, eight-day clock;
ուզզել զ—, to set one's watch right;
լարել զ—, to wind up a clock;
քակել զ—, to take a clock to pieces;
բանալի —ցուցի, watch-key;
տուփ, պատեան —ցուցի, watch-case;
թնդիւն, զարկ —ցուցի, tick-tack;
հնչել —ցուցի, to strike;
cf. Ժամ.
rusty;
corroded with verdigris;
mildewed, blighted;
- առնել, to rust, to oxydize, to mildew, to blight;
— լինել, to grow rusty, to oxydize.
tuks, teeth of wild beasts;
the molars, or grinding teeth;
face, wry face, look;
— փղաց, elephants tusks, ivory;
—ս արկանել յոք, to seize with the teeth, to force ones teeth into, to bite.
plague;
pestilence, contagion, mortality, disease;
հարկանել, վարակել —իւ, to plague, to infect with the plague;
հարեալ —է, plague-stricken, infected with the plague;
ճարակեցաւ — ի զօրուն, the plague broke out in the army;
կեղտ —ի, plague-spot.
heir, heiress;
անմահից կենաց լինել —, to inherit eternal life;
հայրենի առաքինութեան լինել —, to inherit or possess the paternal virtues.
inheritance, heritage, patrimony, succession;
seizure, possession;
diocese;
ecclesiastical state, the clergy;
— թողուլ որդւոյ, to leave an inheritance to one's son;
մերժել՝ հատանել ի ժառանգութենէ, to disinherit, to deprive of inheritance, to cut off with a shilling;
առնուլ զիմն ի —, to have in inheritance;
ի — ընձեռել զոք, to place one in the church or ecclesiastical career;
ժառանգութեամբ, or ըստ իրաւանց ժառանգութեան, hereditarily, by inheritance.
assemblage, collection;
heap;
assembly, levy;
company, convention, college;
chapter, congregation;
council, synod, consistory;
session, sitting;
meeting, assembly, conference, club;
crowd, multitude, people;
solemnity;
synagogue;
assembled, reunited;
պատկառելի —, honorable assembly;
— հաւատացելոց, assembly of the faithful, church, solemnity;
— վանական, chapter, congregation;
— եղբարց, convent, monastery;
— հայրապետաց, council, synod;
— տիեզերական or ընդհանրական, oecumenical council;
— քահանայապետական, consistory;
— դեսպանաց, congress;
— ծերակուտի, աւադանւոյ or պաշտօնէից տէրութեան, Parliament;
diet;
գումարումն —ոյ ծերակուտին, meeting of Parliament;
— յանձնարարական, committee;
— հերետիկոսաց, հերձուածողաց, conventicle;
—, ակումբ երեկոյին or գիշերական, evening party;
— ջուրց, mass of water;
— առնել, ի — գումարել, to unite in council, in sitting, to hold an assembly, to convoke;
արձակել զ—, to dismiss an assembly;
— լինել, to be convoked, or convened in council;
—ս ժողովել, to excite to rebellion;
—ս ժողովել ի վերայ տան ուրուք, to bring down a tempest of misfortune on one's family;
—ս կուտել ի վերայ ուրուք, to revolt against;
ի —ս մեծամեծաց յաճախել, to frequent fashionable society, or high life.
patience, long-suffering;
power, strength;
hardihood, boldness;
— ունել, առնել, to be patient, to endure suffering, to tolerate, to sustain, to bear, to suffer, to support;
— ունել արտասուաց, to withhold one's tears;
— ունել պաշարման, to sustain a siege;
մեզ առ նոսա մերձենալ ոչ գոյր —, it was impossible for us to approach them;
ոչ ունիմ — ի նայելոյ, I cannot refrain from looking at, or contemplating him;
չկալան — ճշմարտութեան, they could not endure or suffer the truth.
cf. Ժոյժ ունել.
cf. Ժոյժ ունել.
patient;
abstinent, sober, continent, temperate, chaste;
— կեանք, continence;
— լինել or կալ cf. Ժուժկալեմ.
sour grapes;
— քաղել, to gather unripe grapes;
— ումուռ մեռանել, to die prematurely;
ի — գալ, to walk, to take a walk.
smile;
laugh, grin, simper;
— ժանտ՝ երգիծական՝ քաղցր ախորժ՝ չարիմաց դժնդակ, malicions, mocking, affected laugh;
sweet, sardonic smile;
— ելանել ումեք, to wish to laugh.
to, of, by, for, in, at, upon, during, with;
հայեցաւ ի Պետրոս, he looked at Peter;
ի ժամ երրորդ, at three o'clock;
գնալ ի Հայաստան, to go to Armenia;
յերկրէ ի յերկինս, from earth to heaven;
ի պատկեր Աստուծոյ, in the image of God;
ի փրկութիւն առաքեաց, he sent to save;
բաշխեաց ի մարդ հաց մի, he distributed a loaf to each person;
որ ելանէ ի բերանոյ՝ ի սրտէ անտի գայ, that which comes out of the mouth comes from the heart;
ոչ կարէր տեսանել ի բազմութենէն, he could not see on account of the crowd;
շրջել ի զպոյ, to walk with a stick;
ի ձախմէ Դամասկոսի, to the left of Damascus;
նստել ի տան, to be at home;
ի տեղւոջ անդ, in that place;
ի տունջեան եւ գիշերի, by day and night;
ի նմիմ ամի, in the same year;
ի գարնան, in spring;
ի ննջելն, asleep, sleeping;
ի գնալն, in going, while going;
ի գլուխ իմ, on my head;
ի բարկութեան իմում, in my anger;
ի հանդերձս աղտեղիս, with soiled clothes.
far, afar;
outside;
apart, aside;
— գնալ, to depart;
to steal away;
— կալ, to keep away, to desist, to leave off;
to refrain;
— կալ ի հաւատոց, to renounce the faith;
— արձակել, to deliver up, to abandon;
— խափանել, to hidder;
— առնել, բառնալ, to take away, to estrange, to remove, to snatch away, cf. Հեռացուցանեմ, cf. Օտարացուցանեմ;
— առնուլ, to carry or clear away, to take off, to abstract, cf. Բացաբառնամ;
— թողուլ, to abandon, to leave off, to cease from;
— դնել, to put on one side, to lay aside or apart;
զոգի — դնել, to affront, to brave death;
— մերժել զերկիւղ, to drive away fear;
անդր —, քաջ —, very, much;
քաջ — քան զնոցա անասնութիւնն գնաս գնացս, you are filthier than a beast;
— տար ! God forbid! Fie! Fie upon you! — գնա ! begone! Get out! Go away! to the devil with you! cf. Բաց.
from afar;
afar;
in an open place, abroad;
— առնել, to send away;
cf. Բաց.
out;
— կողզել, to pull out, to extract;
cf. Դուռն.
desire, wish, will;
prayer;
avidity, eagerness;
magician, sorcerer, foreteller of events;
guessing, divination, prophecy;
— լինել, to wish for, to envy, to covet, to desire eagerly, to burn with envy, with impatience, cf. Փափագեմ;
— առնել, cf. Աղօթեմ;
լնուլ զիղձս իւր, to satisfy one's desire, one's curiosity.
to understand, to know, to feel;
to conceive, to comprehend, to perceive, to learn, to find out, to discover;
to think, to consider;
to believe;
զօրութեամբ —, to understand (something omitted);
հնարս —, ելս՝ ելս իրաց —, to find means, to exercise one's ingenuity, to invent;
իմաստս չարս —, to weave a conspiracy, to form a plot, to cabal, to conspire;
զանձին — բարի, to seek one's interest, to consult one's own happiness;
գիտէ — զամենայն հնարս, he knows how to attain his end, how to manage.
signification, sense, meaning, substance, drift;
acceptation;
understanding, good sense, judgment;
notion, knowledge;
conception;
thought, idea, design, project;
maxim, axiom;
invention;
expedient, means;
intrigue, machination, plot, snare;
—ք ուղղութեան՝ առաքինութեան, sentiment of probity, of virtue;
մեծահրաշ —ք, mysteries;
զգայարանք —ից, the mind, intelligence;
ուշ —ին՝ —ից, spirit, thought;
յ— եւ ի բան հասանել, to arrive at the years of discretion;
գալ յ—, to return to one's self, to recover the senses;
to be known, understood;
ունել զիմաստս իրիք, յիմաստս իրիք երթալ, to understand, to seize the meaning, to comprehend;
—ս չարս իմանալ, cf. Իմանամ;
զ— խորհդեան կատարել, to execute the deliberation of council;
զիմաստս խաբէութեանն լուծանել, to frustrate a plot, to baffle an intrigue;
—քն գործք լինէին, the ideas were realized.
wise, learned;
intelligent;
prudent, judicious, discreet, sensible;
skilful;
sentimental;
philosopher;
— առնել, cf. Իմաստնացուցանեմ;
—, —ս, cf. Իմաստութիւն
cf. Իմացութիւն;
— առնել տալ, cf. Իմացուցանեմ.
thing, something;
ունիմ — ասել քեզ, I have something to tell you;
յ— ածել, to create;
ամենայն որ — իմ է՝ քո է, all that I have is thine.
property, fortune, substance, possessions;
riches, effects, goods and chattels;
estate, domain;
արկանել յընչից, to despoil or deprive of one's possessions.
he;
she;
self;
ես —, myself;
դու —, thyself;
նա —, himself, herself;
ընդ — բարբառել, to say to one's self, to talk with one's self;
յ— գալ, գալ — առ —, to come to one's self, cf. Զգաստանամ;
յ— ամփոփիլ մտաց, to concentrate one's ideas, to collect one's thoughts;
յ— արկանել, to attract, to win, to allure, to draw on, to entice, to gain;
յ— հանել, to snatch away, to possess one's self of, to appropriate;
ինքեան զօրութեամբ, by one's own power or force;
ըստ ինքեան, of oneself.
uninvited, self-invited;
— լինել, to come without invitation;
— բազմական, parasite, smell-feast.
fugitive, that flies of his own accord;
— լինել, to take to flight.
voluntary;
powerful;
self-sufficient;
— լինել, to take too much liberty, too great a latitude;
— լինել յիմն, to dare to undertake something, to attempt, to dare, to presume;
— լինել յիւր որդիս, to kill one's children with one's own hands;
— խեղդամահ սատակիլ, to strangle, or choke one's self, to commit suicide
self-devoted;
that produces naturally, natural;
favorable;
accident, fate, destiny;
— դիմագրաւել, to expose one's self, to devote one's self;
— տալ զօրինակն, to give an exemple easily imitated.
that dies a natural death;
— լինել, to die a natural death.
voluntary, spontaneous, prompt, ready, inclined;
— լինել, to crave, to have a longing for, to desire, to want, to long;
— յորդոր յօժարութեամբ, of one's own freewill, willingly, cheerfully, voluntarily.
cf. Անձնասպան;
— լինել անձին իւրոյ, to commit suicide, to kill one's self.
obstacle, opposition;
embarrassment, inconvenience, difficulty, hitch, hinderance, clog;
the spines of the hedgehog;
— խափանարար, great obstacle, impossibility;
ահա — անկոխելի, there is an insurmountable difficulty;
— եւ խութ լինել, to hinder, to clog, to embarrass, to prevent, to be a bar to;
տապալել զամենայն զխոչ եւ զխութ, to surmount the greatest obstacles;
cf. Խութ.
impediment to the sight;
— լինել, to put a stop to, to hinder.
obstacle, stop, hinderance, embarrassment;
— լինել, to oppose, to hinder, to clog, to embarrass.
curled;
—ք, curl, lock, ringlet of hair;
—ս առնել, to curl, to frizz.
confession;
promise;
ի — ածել, to cause to confess;
ի — գալ, to confess, to tell the truth;
— լինել, to confess one's sins.
cf. Խոստովան առնել.
colic, gripes, stomachache, pain in the bowels;
— ունել, to have the gripes;
— լինել, to confess, to own.
promise, engagement, obligation;
word, word of honour, good faith;
offer, tender;
protestation, declaration;
profession;
— տալ, to give one's word, to promise;
պահել զ—, կալ ի խոստման, to keep one's word or promise;
չպատել զ—, չկալ ի խոստմանն, to break one's promise, to fail to keep one's word;
մեծամեծ խոստմունս առնել, to promise mountains of gold, wonders;
սնոտի խոստմունք, vain or empty promises, fair words only;
սնոտի խոստմամբք պարարել, to nourish with vain promises
herbivorous, pasturing on herbs;
— լինել՝ շրջել, to pasture, to feed.
abject, vile, base, mean, worthless, despicable;
—աւ, meanly, basely, shamefully;
in excess;
— առնել, cf. Խոտեմ.