cf. Եմ.
ἑκόρευσις, ἕξοδος, ἑξοδία, ἑξόδιος egressio, egressus, exodus Ելումն արտաքս ի ներքուստ.
Ոչ էր նոցա՝ ոչ ել, եւ ոչ մուտ։ Եւ ոչ ել ումեք գոյր ի ներքուստ արտաքս, եւ ոչ մուտ արտաքուստ ի ներքս. (՟Ա. Մակ. ՟Ժ՟Գ. 49։ ՟Ժ՟Ե. 25։)
Ի ձեռն մտին (ի տապանն) ... ի ձեռն ելին. (Փիլ. լին.։)
Ոմանք մինչ յաղօթից ելանեն, որպէս ի հնոցէ հրոյ առնելն զելն. (Կլիմաք.։)
Յիշիցէք դուք զօրն ելից ձերոց յերկրէն եգիպտացւոց։ Ելք երիվարաց կամ կառաց յեգիպտոսէ։ Եւ եղեւ ի դառնալ տարւոյն՝ ի նոյն ժամանակ ելից թագաւորացն։ Ուրա՛խ լեր զաբուղոն յելս քո.եւ այլն։
ԵԼ. իբր Վերելք.
Ոչ ել միայն, այլ եւ էջ հրեշտակաց ասացեալ է. էջն եւ ել զարագ յեղյեղումն եւ զփոփոխումն յայտնէ խորհրդոյն. (Փիլ. լին.։)
Ի փոքունցն ի կատարելագոյնն առնէ զելն. (Նիւս. կազմ.։)
ԵԼ, ելք. ἁνάβασις, ἕξοδος, διέξοδος ascensio, egressus, meatus Ճանապարհ, ընթացք, անցք.
Յելս ասկաղոնի։ Ընդ ելսն ղովիթայ։ Յելս ճանապարհաց։ Ելք իմ են ելք կենաց։ Տէր պահեսցէ զմուտ եւ զել քո։ Ո՛չ գիտեմ զել եւ զմուտ իմ։ Եխից զելս ջրոցն.եւ այլն։
Զըմպելւոյն ելն այն, որ ի ձեռն թոքոցն զըմպելին առ երիկամունսն ի բուշտն մզեալ՝ արտաքս առաքէ. (Պղատ. տիմ. (ռմկ. ջրվաթի ճամբան )։)
Ելք է ապականութեան։ Խողովակ է, եւ ել ջրոյ. (Վրք. հց. ՟Զ։)
ԵԼ, ելի. Վախճան. եւ Լրումն. կատարած. վերջ.
Համարեցան չարչարանք ելք նոցա. (Իմաստ. ՟Գ. 2։)
Ի յելիցն աւուր. (Նար. ՟Բ։)
Զտօն կատարածի ելից տարւոյն. (Ել. ՟Ի՟Գ. 16։)
Յաւուրն ութերորդի ելք լիցին». այսինքն շաբաթագլուխք. (Թուոց. ՟Ի՟Թ. 34։)
Յելս իրացն հայեա՛ց. (Եղիշ. յես.։)
Յելից իրացն ոչ կամեցան ուսանել. (Սարգ. ՟ա. յհ.։)
ԵԼ, ելք. Յաջողութիւն. հնարք.
Արասցէ ընդ փորձութեան եւ զելսն. (՟Ա. Կոր. ՟Ժ. 13։)
Զելս իրացն խորհել մարթասցուք։ Զելս իրացն հնարէր յարդարել. (Խոր. եւ այլն։)
Իսկ ելի աղագս. cf. աղագ։
ԵԼ, ելք. Ծագումն. եւ Արեւելք. ցաթելը, արեւին ցաթելու դին.
Ի ծագաց երկնից են ելք նորա։ Յելս առաւօտու, եւ ընդ երեկոյս։ Յարեան ընդ ելս առաւօտուն.եւ այլն։
Մերձեալ էր ժամ ելից արեգական. (Փարպ.։)
Զասորեստան յելիցն արեւու, եւ զյոյնս ի մտիցն արեւու. (Ես. ՟Թ. 12։)
Յաղագս ընթացից լուսաւորացդ ի մտի յելս կոյս. (Շիր.։)
Յելից կալով գերմանացւոց. (Խոր. աշխարհ.։)
ԵԼ, ելք. Բղխումն. ծորումն.
Ելք արտասուաց. (Նար. ՟Խ՟Ը։)
Եթէ անկանի ի վերայ ելից իշոյ, եւ կամ այլ աղտեղի իրաց. (Մխ. ապար.։)
ԵԼ, ելք. Հրաժարումն. հեռացումն.
Զելն յաշխարհէ հարցանէր ցնա։ Նա ուսուսցէ քեզ զօրինակ ելոյն (այսինքն ելին) յաշխարհէ. (Վրք. հց.։)
ԵԼ, ելք. Ծախք.
Եթէ բազում են մուտք, եւ դուզնաքեայ ելք, այնպիսին ընդ ագահս հաչուի. իսկ եթէ դուզնաքեայ մուտք, եւ առաւել ելք, այնպիսին ընդ անառակս է. (Սահմ. ՟Ի։)
Ամենայն գիր ելի մտի թագաւորին ի ձեռին նորա. (Տոբ. ՟Ա. 23։)
ԵԼՔ. Գիրք ելից.
Արարածք, եւ ելք, եւ թիւք. (Սարգ. եւ այլն։)
ԵԼ, ելոյ, ելով. cf. ԵՄ։
ԵԼ ԵՒ ԵԼ կամ ԵԼԵՒԵԼՍ ԱՌՆԵԼ. ὐπερέχω superare Ջանալ գերազանցել. գեր ի վերոյ գտանիլ. զմիմեամբք ելանել. եւ Կուտակիլ. ստէպ յաճախել. մէկմէկու յաղթելու ջանք ընել, ու իրարու վրայ գալ.
Ժողովուրդ զժողովրդեամբ ել եւ ել առնիցէ. (Ծն. ՟Ի՟Ե. 23։)
Յառաջատեալք՝ զմիմեամբք առնեն ելեւել. (Պիտ.։)
Վասակ քան զամենայն զօրսն ելեւել առնէր. (Բուզ. ՟Դ. 20։)
Բազմացան՝ ելեւելս առնելով զմիմեամբք։ Ելեւելս արարեալ յառաջէին. (Փարպ.։)
Յառաջ խաղացուցեալ զբանս՝ ճառ զճառից ելեւել արարից. (Շիր.։)
Ի վերայ այսքանեաց գերութեանց ... մի զմիով ելեւելս առնելոյ. (Նար. ՟Ի՟Ե։)
ԵԼ ԵՒ ԷՋ. իբր երկու բառ. Է ելումն, եւ իջումն.
Յամենայն բաժանման ել է, եւ էջ. (Լծ. պորփ.)
Երկնաւոր զօրացն էջք եւ ելք արարան. (Շար.)
ԵԼԵՒԷՋՔ, ԶԵԼԵՒԷՋՍ. իբրու բարդեալ բառ, Ի վեր եւ ի վայր խաղացումն. եւ Աշտիճան բարձրութեան եւ ցածութեան.
Զելեւէջս անդադար սահմանացն. (Ագաթ.։)
Զաստիճանս անձանց եւ զելեւէջսն ... ի բաց թող լի է. (Նիւս. բն.։)
Որ ելեւէջս աստիճանի՝ բնութեան եմոյծ հաւասարի. (Յիսուս որդի.։)
ԵԼ ԵՒ ՄՈՒՏ. ելի եւ մտի. իբր երկու բառ, է ելանելն եւ մտանելն. եւ ելեալն եւ մտեալն.
Զել եւ զմուտ բարեկամացն (առ ինքն) (Խոր.՟Ա. 31։)
Ըստ իւրաքանչիւր գործոյն համարոյ ելին եւ մտին ամսոյ ամսոյ յն. մտելոյն եւ ելելոյն ՟Ա. (Մնաց. ՟Ի՟Է 1։)
ԵԼԵՒՄՈՒՏՔ, ելեւմտից. բարդեալ՝ նովին նշանակութեամբք. որ եւ ԵԼՈՒՄՈՒՏ, ԵԼԱՄՈՒՏ.
Ժամս որոշէ ելեւմտից եւ խորհրդոց։ Լիցի սպասաւորաց արքունի եւ ամենայն ելեւմտից (այսինքն ելողաց եւ մտողաց) ճանապարհ. (Խոր. ՟Բ. 7. եւ 37։)
Կամ որպէս Հետք. ἵχνος vestigium
Դիտել զելեւզմուտ աշխարհիս եկեալ էք։ Զելեւզմուտ երկրիս եկեալ էք տեսանել. (Ծն. ՟Խ՟Բ. 9. եւ 12։)