to go out, to go from the inside to the outside;
to ascend, to go to a higher place;
to be horn, to take rise, to be produced, to proceed, to emanate, to flow from, to derive;
to attain, to arrive;
to agree, to be proper and suitable;
to surmount, to surpass, to go beyond, to overflow, to advance;
to stray;
ելանէ արեգակն, the sun rises or begins to appear on the horizon;
— ի վեր or ի վերայ, to reascend;
to leap over, to cross;
to gush out;
— աքաղաղի ի վերայ մարւոյն, to tread the hen;
— ի վերայ մատակի, to cover a mare, a bitch;
— ի ցամաք, to disembark;
— յորջոյ, to dislodge;
— զմիմեամբք, to concur;
to surpass;
յոգւոց —, to sigh;
ի գլուխ, ի լրումն —, to be ended, finished;
—ի գենաց, ի կենցաղոյս, to make one's exit from this world, to depart this life, to die, to decease;
to become defunct;
— ի հիւանդութենէ, to recover;
— ընդ սուր, զէնս, to commit suicide, to run one's self through with a sword;
ի պխտիւ —, to exalt or raise one's self to honour;
— յանկողինս ուրուք, to commit adultery;
to seduce;
անմասն, դատարկ —, to have no part, to be excluded;
— զհետ ուրուք, to pursue, to give chase;
յաչաց —, to render one's self hateful or odious, to fall in disgrace;
— ըստ չափ, to pass beyond, to exceed;
— կուսին ըստ չափ, to pass the flower of her youth;
— ըստ ձեռն՝ ընդ իշխանութիւն ուրուք, to revolt, to rebel, to rise up against;
— ըստ քաղաքն, ըստ դուռն քաղաքին, to leave the city;
— ի նաւ, to embark;
— ի կառս, ի ձի, to mount in carriage, on horseback;
— ընդ առաջ, to meet, to go out to meet;
— ի պատերազմ, to go to battle;
ի յորս —, to go hunting;
— յանկողինս մահճաց, to go to bed;
ընդ հակառակս —, to oppose one's self to, to resist;
— ընդ ինչ, to occupy one's self, to dedicate one's self to;
ի չարեաց ի չարիս ելին, from one perverseness they passed to another;
յայլոց յայլ ճառս —, to pass from one subjeet of discourse to another;
ընդ գին —, to buy, to traffic;
— ի սիրտ, to think, to conceive an idea;
to hope;
զարդարիլ եւ ընդ ոսկի —, to clothe or adorn one's self with golden apparel;
— իմիք յայդ, to remain, to rest over for the next day;
— յաջողութեան գորղացն ի ձեռս ուրուք, to progress, to succeed, to promote an affair by another persons means;
օրհնեալ լիցիս դու յ— եւ ի մտանել քում, (blessed be thy going out and coming in), God be with you, good luck to you.
(գտանի եւ ձ. ելայ, ար, աւ. ուստի ռմկ. էլլել, էլլալ )) ἑξέρχομαι, ἑκβαίνω exeo, egredior ... եւ այլն. Ի դուրս գալ, ներքուստ արտաքս. գնալ այլուր ի տեղւոջէն. մեկնիլ աստի, եւ մերձենալ յայլ վայր.
Ե՛լ ի տապանէ այտի։ Ելէ՛ք ի յորդանանէ։ Ելին ի հայրենի երկրէն իւրեանց։ Փախեաւել արտաքս։ Ել ի դաշտ։ Յերկիրն՝ ուստի ելեր։ Ելցեն այսր։ Ելանել ի պատերազմ, կամ ընդ առաջ։ Օրհնեաց, եւ ել ի նմանէ (յերեսաց նորա)։ Ելին ըստ քաղաքն։ Ելանիցէ ընդ ռընգունս ձեր». յն. յըռընգանց ձերոց. (եւ այլն։)
ԵԼԱՆԵԼ. ἑκπορεύομαι procedo եւ այլն. Ծագել, ծնանիլ. եւ Բղխել, յառաջ գալ.
Թագաւորք յերանաց քոց ելցեն։ Որ ելանէն ի քէն, նա ժառանգեսցէ զքեզ։ Գետ ելանէր յեդեմայ։ Եւ ել որթդ այդ։ Ի տեառնէ ել իրդ այդ։ Զօրութիւն բազում ելանէր ի նմանէ։ Այլ հասկք ելանէին։ Ելցէ ծաղիկ յարմատոյ անտի։ Յաստուծոյ ելի։ Ելի ի հօրէ։ Որ ի հօրէ ելանէ.եւ այլն։
Ելցեն բազում շառաւիղք. (Փարպ.։)
Եթէ յառաջ խաղալ, եւ եթէ բղխել, եւ եթէ ելանել ոք ասիցէ, ի ճշմարտութենէն ոչ սխալէ. (Լմբ. հանգ.։)
ԵԼԱՆԵԼ. Յարածիլ, հռչակիլ.
Ել լուր նորա ընդ ամենայն երկիրն. (Մտթ. ՟Դ. 24։)
Ձայն ողորմ ելանէր մանկանցն սգացելոց. (Իմաստ. ՟Ժ՟Ը. 10։)
Ոչ ել բանն ի վեր։ Ոչ ել ի վեր բանն. (՟Բ. Թագ. ՟Ժ՟Ե. 19։ Երեմ. ՟Լ՟Ը. 28։)
Ի ԳԼՈՒԽ կամ Ի ԼՐՈՒՄՆ ԵԼԱՆԵԼ. այսինքն Կատարիլ.
Հրամանն ի գլուխ ելանէր. (Փարպ.։)
Ոչ ել կամքն քրիստոսի ի լրումն։ Յանկութիւն իւրեանց ի լրումն ելանէ. (Լմբ. սղ.։)
ԵԼ ՈԳԻՆ. այսինքն Մեռաւ։
ՅՈԳՒՈՑ ԵԼԱՆԵԼ. այսինքն Հառաչել. cf. ոգի։
ԸՆԴ ՀԱԿԱՌԱԿՍ ԵԼԱՆԵԼ. այսինքն Հակառակ կալ. cf. հակառակ։
ԵԼԱՆԵԼ. ἁναβαίνω, ἁνέρχομαι ascendo Դիմել՝ խաղալ ի վեր, կամ ի վերայ. վերանալ. յառնել. հարկանիլ. վեր ելլալ, վրան ելլել.
Ելանէին եւ իջանէին ընդ նա։ Ել ի լեառն յիսուս։ Ել ծուխ ի բարկութենէ նորա։ Ելանէր բոց երկրին իբրեւ մրրիկ հնոցի։ Բարկութիւն աստուծոյ ել ի վերայ նոցա։ Քաղք եւ խոյք ելանէին ի վերայ մաքեաց եւ այծից։ Ելեր յանկողինս հօր քո.եւ այլն։
Թողեալ զհիւսիսայինսն ամենայն՝ ելանել ի հայս. (Խոր. ՟Բ. 81։)
ԵԼԱՆԵԼ. ἑπιβαίνω conscendo Հեծանել, նստել.
Ելին յուղտսն։ Ելանիցեն ի կառս եւ յերիվարս։ Ել ի քրովբէս եւ թռեաւ։ Ելաք ի նաւն։ Ելեալ ի նաւ մի։ Թէպէտեւ առանց ճարտարութեան ոք ելանիցէ ի վերայ. եւ այլն։ Իսկոյն ի ձի ելեալ ... ի սպեր գնաց. (Խոր. ՟Բ. 60։)
ԵԼԱՆԵԼ. Անկանիլ, այսինքն վիճակիլ. յարմարիլ.
Եւ ել վիճակն մատաթեայ». յն. անկաւ ի վերայ. (Գործ. ՟Ա. 26։)
Որպէս ելանիցէ յանուն ուրուք, անդ լինիցի. (Թուոց. ՟Լ՟Գ. 34։)
Տեսցուք՝ թէ երազք նորա ընդ ի՞նչ ելանիցեն. (Եփր. ծն.։)
Ի դէպ իսկ ելանէ բան մարգարէին ի վերայ նոցա. (Եղիշ. ՟Ա։)
Առ իս ելանեն առածք մարգարէիցն. (Նար.։)
Ոչ անկանիցի ի սիրտ. (այսինքն) ոչ ելցէ ի սիրտ. ո՛չ միայն ոչ առցեն, այլեւ ոչ յուսասցին, եւ ոչ զմտաւ ածիցեն. (Մխ. երեմ.։)
Մեղք հարցն ընդ մեզ ելին». յն. մեք կրեցաք. (Ողբ. ՟Բ. 7։)
ԵԼԱՆԵԼ. իբր Եղանիլ. լինել. գտանիլ.
Ձի անվարժ՝ ելանէ լկտի. (Սիր. ՟Լ. 8։)
ԵԼԱՆԵԼ ԸՍՏ. Անցանել, զանցանել, զանց առնել. դուրս ելլալ.
Եթէ իցէ ելեալ ըստ չափ. (՟Ա. Կոր. ՟Է. 36։)
Կայսրն ոչ ելանէ ըստ քո հրաման։ Չի՛ք այն ոք, որ ըստ քո կամս արտաքս կարէ ելանել։ Չէ՛ր ոք ամենեւին, որ իշխէր ըստ ձեռն նորա ելանել. (Եղիշ. ՟Բ. եւ ՟Գ։)
Վիրք եւ աղուանք ըստ մեր եւ ձեր կամս չիշխեն ելանել. (Փարպ.։)
Ոչ երբէք ելանէ ըստ բան քո իր անձեռնարկելի. (Նար.։)
Բիւրապատիկ ելեր զխրատով նորա». այսինքն անցեր. (Խոսր. պտրգ.։)
ԵԼԱՆԵԼ ԸՆԴ. որպէս Զանցանել.
Եւ յոյնք իսկ ոչ ելանեն ընդ քո իշխանութիւնդ. (Եղիշ. ՟Ա։)
ԵԼԱՆԵԼ ԸՆԴ ՍՈՒՐ, ԸՆԴ ԶԷՆՍ. որպէս Զիւրովի երթալ.
Կամէին ընդ իւրեանց սուրն ելանել. (Փարպ.։)
Իսկ (՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Բ. 22.)
Առ ահին յիմարութեան ընդ իւրեանց զէնս ելանէին». յն. յիւրոցն վնասեալ լինէին, եւ ի սայր սուսերի մխեալ լինէին։
ԵԼԱՆԵԼ ԶՄԻՄԵԱՄԲՔ. Ելեւել առնել. ջանալ մի քան զմի առաւելուլ. փութալ. յն. յառաջել.
Ի պատիւ զմիմեամբք ելանել». յն. յառաջել. (Հռ. ՟Ժ՟Բ. 10։)
Սկսան ... զմիմեամբք ելանել ի բանից պատասխանիս. (Եղիշ. ՟Ը։)
Մի զմիով ելեալ՝ փութով կատարեն զկամս ձեր. (Փարպ.։)
Այր զարամբ ելանէին՝ տիրել աշխարհիս. (Խոր. ՟Ա. 30։)
Այնպէս՝ զի եւ զարամբք ելանէին չարիք կանանց». յն. յարանց չարիս մասն յաւելուին. (Ոսկ. ես.։)
ՅԱՉԱՑ ԵԼԱՆԵԼ. աչքէ ելլալ. cf. աչք։
Ի ԽԱՉ ԵԼԱՆԵԼ. cf. խաչ։
ԸՆԴ ԱՌԱՋ ԵԼԱՆԵԼ. cf. ԸՆԴ ԱՌԱՋ. եւ ԱՌԱՋ։