to, of, by, for, in, at, upon, during, with;
հայեցաւ ի Պետրոս, he looked at Peter;
ի ժամ երրորդ, at three o'clock;
գնալ ի Հայաստան, to go to Armenia;
յերկրէ ի յերկինս, from earth to heaven;
ի պատկեր Աստուծոյ, in the image of God;
ի փրկութիւն առաքեաց, he sent to save;
բաշխեաց ի մարդ հաց մի, he distributed a loaf to each person;
որ ելանէ ի բերանոյ՝ ի սրտէ անտի գայ, that which comes out of the mouth comes from the heart;
ոչ կարէր տեսանել ի բազմութենէն, he could not see on account of the crowd;
շրջել ի զպոյ, to walk with a stick;
ի ձախմէ Դամասկոսի, to the left of Damascus;
նստել ի տան, to be at home;
ի տեղւոջ անդ, in that place;
ի տունջեան եւ գիշերի, by day and night;
ի նմիմ ամի, in the same year;
ի գարնան, in spring;
ի ննջելն, asleep, sleeping;
ի գնալն, in going, while going;
ի գլուխ իմ, on my head;
ի բարկութեան իմում, in my anger;
ի հանդերձս աղտեղիս, with soiled clothes.
նախդիր տրական հոլովոյ որպէս Առ. յ. ց. միայն ՛ի սկզբան բառից բաղաձայն տառիւ հաւելոց. εἱς, ἑπί, πρός in, ad.
Դարձաւ առ նոյ ի տապան անդր։ Գնաց ի տուն իւր։ Եմուտ ի քաղաքն։ Անկեալ էր եւ սիմոն ի նոսա. եւ այլն։ Տայ եւ զզօրութիւն նախադրութեանց՝ Վասն. ընդ. ըստ. ընդդէմ. հանդերձ.
Իբրեւ թէ բարեխօս էր ի խաղաղութիւն աշխարհն։ Ի փրկութիւն առաքեաց զիս աստուած։ Արար աստուած զմարդն ի պատկեր իւր։ Դառնացաւ ի նոսա մովսէս։ Ե՛րթ ի խաղաղութիւն. եւ այլն։ Յորս երբեմն կարծեցալն է ներգոյական որպէս զգործիական. որպէս տեսցի եւ զկնի։
Ի. նախդիր բացառականի. ἁπό, ἁπ’, ἁφ’ a, ab, abs ἕκ ex, e, de. Իբր Ապ. յ. արտ. որպէս պ. էզ, դղմ. իզ.
Որ ելանէ ի բերանոյ, ի սրտէ անտի գայ։ Ե՛լ ի տանէ քումմէ։ Ի քէն ելիցէ ինձ իշխան։ Եւ դու ի նոցանէ ես։ Մե՞ր ես, եթէ ի թշնամեաց մերոց. եւ այլն։ Երբեմն բերէ եւ զոյժ այլոց հոլովոց եւ նախադրութեանց. զորոց խօսին եւ քերականք.
Շրջեցի ի ցպոյ. (Ել. ԻԱ. 19։)
Ի բարուց խժդժագոյն. (Բ. Մակ. Ե. 22։) Որ է ի ձախմէ դամասկոսի. (Ծն. ԺԴ. 15։)
Ի հիվանդս տանել ի քրտանէ նորա թաշկինակս (Գծ. ԺԹ. 12։)
Ոչ անսային նմա ի կարճմտութիւնէն եւ ի խիստ գործոյն. (Ել. Զ. 9։)
Ձորձք մեր եւ կոշիկք մաշեցան ի բազում երկայն ճանապարհէն. (Յես. Թ. 13։)
ի բազում ամաց լինել քեզ դատաւոր ազգիս այսորիկ գիտեմ. (Գծ. ԻԴ. 10։)
Օգնական քեզ ի թշնամաց. (Յոբ. ԻԲ. 25։) Ի. Նախդիր գոյականի. ἑν in.
Մանուկ իմ անկեալ կայ ի տան։ Երդուայ ի բարկութեան իմում։ Բնակեալ ի յարկս, ի քաղաքս։ Հեծեալ ի ձի, կամ ի ջորւոջ։ երիս խանս նաշհոյ ունէի ի գլուխ իմ։ Որ նստին ի քերովբէս։ տէր ի տաճար սուրբ իւրում, տէր յերկինս յաթոռ իւրում. եւ այլն։ Ստէպ ներգոյակն դնի ի թարգմնեալ գիրս յն. եւ եբր ոճով, փոխանակ գործիականի. ի՛ հուր եւ ի ծծումբ դատել։ Աղքատ ոք ի հանդերձս աղտեղիս։ Ի բանս ճշմարտութեան, ի զօրութեան աստուծոյ։ Ի բազուկ բարձր (կամ բարձր բազկաւ) եւ այլն։ Ի. Յո՛ր եւ է հոլովս զօրութեամբ կրկնի երբեմն, կամ երկար Ի՛ ունի զզօրութիւն կրկնութեան իի՛.
Յարի եւ այս ի բաբելովնէ դարձեալսն։ (Նախ. սղ.։)
Ի քուն լինել մարդկան՝ եկն թշնամին. (Մտթ. ԺԳ. 25։)
յորժամ եւ՛ս աւելի (ի) խաւար արկանիցեմք զնոսա. (Ոսկ. Ա. 12։)
Զի (ի) կամելն քո անդունդք երկի՛նք են, եւ երկիրս՝ երկնից երկինք, խաւարն՝ լոյս. (Բենիկ.։)
Ի ԲԱՐՁՈՒՍՏ. cf. ԲԱՐՁՐ։ ա.գ. Ի ԲԱՑ ա.գ. որպէս Բացեալ, յայտնի բաց գոլով. բա՛ց. .... cf. ԲԱՑ. յոր հայի եւ ասելն.
Մերկ ի բաց զաստուածութիւնն իւր կամեցաւ երեւեցուցանել. (Ոսկ. յհ. Ա. 42։) Որպէս եւ յասելն.
Ես ձեզ փութացայց ի բաց ցուցանել, թէ զինչ երբեք զիցէ այս ինչ՜ Պղատ. սոկր. իմա՛ յայտնի ցուցանել, կամ ապացւցանել։
Ի ԲԱՑ. մ. իբրու Բացեալ միջոցաւ. անջատեալ. այսինքն հեռի. մեկուսի. ի բացեայ. հեռու. ... Ըստ այսմ դուն ուրեք վարի ընդ եական բայի՝ որպէս Ի բացէ.
Մի՛ համարիր, եթէ մարմնով այժմիկ ի մեջ բա՛ց է, նոյնպէս եւ հոգւովն. (Կոչ. ԺԴ։)
Ի յունական առասպելականուենէն յոյժ հեռի ի բաց են. (Եւս. քր. Ա։)
Այլ ստէպ վարի ընդ ամենայն բայս, յորս յն. եւ լտ. իցէ բաղադրութիւն նախդրիւքս ἁπό, ἁφ’, ἕξ , διά ab, abs, ex, dis եւ այլն. ապ. բաց. տար. եւ այլն. զի ոչ այնչափ ասի ի մեզ, սպասել, բացագնալ, բացամերժել, տարանջատել եւ այլն, որչափ ացասել, ի բաց գնալ, ի բաց մերժել, ի բաց անջատել, եւ այլն. զոր օրինակ,
Ի բաց գնա յինէն։ Ի աց կացէք յինէն։ իբրեւ ելին ընդ քաղաքն, եւ չէին մեկնեալ ի բա՛ց։ Ի բա՛ց ոստիր, եւ մի յամենար ի տեղւոջ նորա։ յորժամ եղէ այր, զտղայութիւնի բաց խափանեցի. եւ այլն։ Զքանի մի յայպիսեաց աստի դնեմք եւ ի կարգիս. զեւս յոքունս գտցես առընթեր իւրաքանչիւր բայից։
Ի ԲԱՑ. մ. որպէս Յետս. անդրէն. իբր յն. լտ. ἁνα, ἁπό re. կամ Իդուրս, արտաքս. ἑξ ex.
Աղաչեմ զձեզ ի բաց դարձուցանել զդատդ. (Պղատ. սոկր.։)
Զգունդն՝ զոր եառ ի քէն, զհետ յղեալ՝ կոչեցեր ի բաց. (Խոր. Գ. 17։)
Ի բաց դարձուցանելով ոք զլսելեացն զդեմս. (Պիտ.։)
Զգրաւ պարտապանին ի բաց տացէ. (Եզեկ. ԼԳ. 15։)
Հրամայէ ի բաց տալ, եւ վճարել՝ զոր ունին։ Իբրեւ լսէ զ՝ի բաց տալն, տրտմի. (Բրսղ. մրկ.։)
Առնու ի նոցանէ ի բաց զիշխանութիւն զօրուն. (Խոր.։)
ի հիմանէ եկեղեցւոյ ի բաց ոչ անկեալ. (Սարգ. ա. պետ. Զ։)
Ըստ կրկին առմանցս՝ կազմին բայքդ.
Ի ԲԱՑ ԱՌՆԵԼ. հեռացուցանել, օտարացուցանել. ճողոպրել. հեռացընիլ.
Ի բաց արա զանձն իմ ի խորամանկութենէ նոցա։ Ի բաց արա յինէն զնախատինս. Ի բաց արար ի բեռանց զթիկունս նորա. եւայն։
Ի ԲԱՑ ԱՐԱՐՈՒՄՆ. Ի բաց առնելն.
Յորմէ չարին ի բացարարումն. (Եփր. աւետար.։)
Ի ԲԱՑ ԱՌՆՈՒԼ. Ի ԲԱՑ ԲԱՌՆԱԼ. ἑξαιρέω, ἑξαίρω aufero, extermino. Բառնալ. վերցընել.
Ի բաց առին զառագաստսն. (Գծ. ԻԷ. 40։)
Զանիշխանութիւնն ի բաց բառնալ պարտ է յամենայն կենցաղոյս. (Պղատ. օրին. ԺԲ։)
Ի ԲԱՑ ԲԱՐՁՈՂԱԿԱՆ. Իբր Բարձօղ ի բաց տարագրիչ.
Ի բաց բարձողական աղտեղեաց հեշտութեանցն է շուրջ կարդեալ զմահճօք սպառազինութիւն. (Նիւս. երգ.։)
Ի ԲԱՑ ԲԱՐՁՈՒՄՆ. cf. ԲԱՐՁԲԱՐՁՈՒՄՆ.
Եղծումն է ի բաց բարձումն առաջիկայ իրին. (Պիտ.։)
Դրութեանց, եւ ի բաց բարձմանց. (Պղատ. օրին. Ժ։)
Ի ԲԱՑ ԴՆԵԼ. իբր ռմկ. մէկ դի դնել.
Ի բաց հրամայեցաք դնել զսպանութեանն գործիս. (Յհ. իմ. երեւ.։)
Իբրեւ ի բաց եդաւ ձմեռային ցրտութիւնն. (մէկ դի գնաց, անցաւ). (Յհ. կթ.)
Ի ԲԱՑ ԴՐՈՒԹԻՒՆ, կամ ԴՐՈՒՄՆ. այս ինքն ի բաց դնելն, իլն. հրաժեշտ.
Կենցաղոյս իրաց ի բաց դրութեամբ։ Ի բաց դրութիւն ահա ցուցանէ նշանաբար. (Մեկն. ղեւտ.։)
Դատողութեան ի բաց դրումն. (Կլիմաք.։)
Ի ԲԱՑ ԹՈՂՈՒԼ. Նոյն ընդ վ. եւ Թողուլ յերեսաց. եւ Յետս տալ. եւ այլն.
Ոչ ի բաց թողու ի ստահակելն, այլ ներէ. (Յճխ.։)
Եւ զտունս թողցես ի բաց. (Խոր.։)
Ի ԲԱՑ ԿԱԼ. Հեռի կամ ետս կալ.
Ի բաց կացէք յարանցդ յայդցանէ։ Ի բաց եկաց ի նմանէ առ ժամանակ մի. եւ այլն։
Ի ԲԱՑ. cf. ԱՆ՝Ի ԲԱՑ ԲԱՌՆԱԼԻ Ի ԲԱՑ. cf. ԱՆ՝Ի ԲԱՑ ԴՆԵԼԻ Ի ԲԱՑԿԱՅՔ. յից. Ի բաց կալն. յետս կասիլն.
Յառաքինի կենաց կատարումն առանց ի բացկայց հետեւեալ. (Դիոն.։)
Ի ԲԱՑ. մ. Կարի հեռագոյն, անդրագոյն. (կից ընդ այլ բառս).
հասանէին ձնյնք փողոցն իբաց յառաջացեալք, եւ սաստկացեալք յոյժ. (Ել. ԺԲ. 19։)
Զիւրսն որ բազում ի բաց գործեցան. յն. ի հեռուստ. (Ոսկ. ես.։)
Դատարկութիւն է, եւ անդր ի բաց անշահութիւն գրել (զամենայն)։ Կեփաղիոն մատենագիր այր քաջ ի բաց հին։ Ջրհեղեղին զրոյցք քաջ ի բաց յառաջագոյն քան զովգիգեայ ժամանակսն. (Եւս. քր. Ա։)
Ի ԲԱՑԵԱՅ. որ եւ ի ԲԱՑԷ. Հեռի. մեկուսի. հեռու. ... ἁπέχον distans, procul եւ այլն.
Ուր ուրեմն ի բացեայ յայնց ժամանակաց ջրհեղեղն. (Եւս. քր. ա։)
Ի քաղաք մի՝ որ ի բացեայ (կամ ի բացէ) էր յերուսաղէմէ իբր վեցհարիւր վտաւանաւ. (Բ. Մակ. ԺԲ. 29։)
Եւ իսրայէլ ոչ է ի բացեայ (կամ ի բացէ) յինէն. Ովս. Ե. 3։ Սիրտք նոցահեռացեալ ի բացեայ են յինէն. (Մրկ. Է. 6։)
Ի բացեայ լինելով հովուին եւ հօտին յոյժ հեռաւորութեամբ ի միմիանց. (Շ. ընդհ.։)
Էր լոյսն ճշմարիտ (որդի). ի բացեա՞յ է արդեօք ի գոլոյ ճշմարիտ լոյս հայր. (Կիւրղ. գանձ.։)
Ի նախանձէ եւ ի յաչաղմանէ ի բացեայ է ի բարի։ Որ յամենայն պրսաւանացն ի բացեայ եղեալ է. (Փիլ.։)
այնքան ի բացեայ էին առնուլ ի նմանէ փառս. (Ոսկ. յհ.։)
Ի բացեայ գոլով միջոցաւ մեծաւ. (Նար. ԺԷ։)
Եւ ոչ պէտք կարեւորք էին նոցա զազգաց օտարաց եւ զաշխարհաց ի բացեայ (եղելոց). (Խոր. Ա. 13։)
մ. Ի ԲԱՑԵԱՅ. մ. Իբր Ի բացուստ. ի հեռաստանէ. ի հանդիպոյ. ի մի կողմն. μακρόθεν, ἑξεναντίας procul, ex adverso. հեռըւանց, հեռու, դրսին.
Եկաց ի վերայ գլխոյ լերին ի բացեայ։ եւ դու կայցեսի բացեայ։ եւ կացին ի հանդիպոջ ի բացեայ. (Ա թգ. ԻԶ. 13։ Բ. Թագ. ԺԸ. 13։ Դ. Թագ. Բ. 7։)
Ի բացեայ երթայր հեռագոյն ի նոցանէ. (Արծր. Գ. 4։)
Ի ԲԱՑԵԱՅ. իբր անուն. Ի բացի. բացօթեայ.
Զցայգն ի բացեայ օթագայեալք. (Ասող.։)
Ի ԲԱՑԷ. cf. Ի ԲԱՑԵԱՅ. ըստ ա. նշ.
որ եթէ ի բացէ էին ի նմանէ հրեշտակք, այլ մերձ. (Շ. մտթ.։)
Յօդսդ թռչին ո՛չ ի բացէ յերկրէ, այլ առ երկրաւ. (Կիւրղ. ծն.։)
Ի ԲԱՑԷ Ի ԲԱՑ. cf. ԲԱՑԷ
Ի ԲԱՑ. Ի ԲԱՑ ԸՆԿԵՑԻԿ ա. որ եւ ԲԱՑԸՆԿԵՑԻԿ. (զոր տեսցես). Ի բաց ընկեցեալ, խոտան. անարգ. երեսէ ձգած, ցած.
Խորհրդակցութեամբ վատթար, ազգաւ ի բաց ընկեցիկ. (Խոր. Գ. 68։)
չի՛ք ի նոսա (յարարածս) ի բաց ընկեցիկ. (Լծ. կոչ.։)
Ի ԲԱՑԻ. cf. ԲԱՑ։ Ի ԲԱՑ ՈՐՈՇՈՒԹԻՒՆ. cf. ՈՐՈՇՈՒԹԻՒՆ մ. Ի ԲԱՑՈՒՍՏ. մ. cf. ԲԱՑՈՒՍՏ. հեռըւանց.
Ողորմութիւն ստիպի դըժուարակրացն եւ վտանդելոցն ի բացուստ տեսություն. (Լմբ. պտրգ.։)
Զաքարիա ի բացուստ գուշակեաց քեզ. (Կիւրղ. ղկ.։)
Ի ԲԱՑ ՏԱՐ. իբր մ. մջ. մի՛ լիցի. քա՛ւ լիցի.
Մակբայ ապերդմնական. ի բա՛ց տար. քաւ. (Թր. քեր.։)
Ոչ եթէ չարութիւն կացէ յաստուած, ի բաց տար. (Գէ. ես.։)
Քան զմարգարէսն նուազագո՞յն համարիմք զնա լինել. ի բա՛ց տար։ զի՞նչ իցէ այս. մի՛ թէ առա՞կ. ի բաց տար. (Ոսկ. յհ. Ա. 29։ Բ. 2։)
Ի բա՛ց անդր տա՛ր, եւ մի ի միտս անգամ մի՛ եկեսցէ. (Փիլ.։)
Ի ԲԱՑ ՓԱԽՉՈՂԱԿԱՆ. ἁποφευγικός omnino refugiens. Որ ի բաց փախչի. խորշօղ. զգուշաւոր.
Որ ոչ իցէ ըստ այսմ հանճարոյ, ընտրողական, եւ բոլորովիմբ ի բաց փախչողական. (Դիոն. երկն.։)
Ի ԲՆԷ. cf. ԲՈՒՆ։ Ի ԴԵՐԵՒ, Ի ԴԵՐԵՒՍ. cf. ԴԵՐԵՒ։ Ի ԴԷՊ. cf. ԴԷՊ։ Ի ԴՈՒՐՍ. cf. ԴՈՒՌՆ, դուրք։ cf. ԱՆ՝Ի ԴՈՒՐՍ ԵԼԱՆԵԼԻ Ի ԶՈՒՐ. cf. ԶՈՒՐ։ Ի ԹԻԿԱՆՑ, կունս. cf. ԹԻԿՈՒՆՔ։ Ի ԽՈՆԱՐՀՈՒՍՏ. cf. ԽՈՆԱՐՀ։ Ի ԽՈՐՈՒՍՏ. cf. ԽՈՐ։ Ի ԿԱՊ cf. ԱՆ՝Ի ԿԱՊ ԳԱԼԻ Ի ՀԵՐՈՒՆ հետէ. cf. ՀԵՐՈՒ. եւ այլն։ Ի ՁԵՌՆ. cf. ՁԵՌՆ։ Ի ՃԱՀ. cf. ՃԱՀ։ Ի ՄԵՐԿՈՒՑ. cf. ՄԵՐԿ։ Ի ՄԷՋ, Ի ՄԻՋԻ. cf. ՄԷՋ։ Ի ՄԻ ԿՈՅՍ cf. ԱՆ՝Ի ՄԻ ԿՈՅՍ ԹԱՒԱԼ մ. Ի ՄԻԱՍԻՆ. մ. ἄμα, ὀμοῦ simul. Միաբան. զուգաց. զոյգ ընդ այրում. հանդերձ ընկերօք. միանգամայն. միատեղ, մեկտեղ.
Բնակել ՝նմիասին։ Գնացին երկոքեան ի միասին։ Իշխանք ժողովեցան ի միասին։ Խորտակեցին անօրէնք եւ մեղաւորք ի միասին։ Գանձարան ի միասին եղիցի մեր։ Ընթանային երկոքեան ի իմասին։ էին ի միասին. եւ այլն։
Երկուց անարարաց ի միասին չէ մարթ լինել. (Եզնիկ.։)
Ժողովեալ իմիասին անենայն նախարարացն. (Խոր. Գ. 68։)
Ի ՄԻԱՍԻՆ. Իբր Միանգամայն. համանգամայն. (օտար ոճով. )
Գոլով շնացօղ եւ սպանօղ ի միասին. (Լմբ. սղ.։)
Ի ՄԻԱՍԻՆ ԷԱԿԱՆ, կամ ՄԻԱՍԻՆ ԷԱԿԱՆ. ὀμοούσιος consubstantialis Միասնական. համագոյ.
Ընդէ՞ր ասիցես ասեն զմիասին էականն։ Ի բա՛ց առ դու նախ զօտարականն, զի մի՛ ի դիմի հարկանցի քեզ ի միասին էականն։ Ի միասին էականն է անուն հօր եւ որդւոյ. (Սեբեր. Բ։ եւ Աթ. ստէպ։)
Ի ՄՕՏՈՅ. cf. ՄՕՏ։ Ի ՆԱՆԻՐ. cf. ՆԱՆԻՐ Ի ՆԵՐՔՈՅ, Ի ՆԵՐՔՍ. ՆԵՐՔՈՅ, եւ այլն։ Ի ՊԱՏՃԱՌՍ. cf. ՊԱՏՃԱՌ։ Ի ՊԷՏՍ. cf. ՊԷՏՔ։ Ի ՍԱԿՍ. cf. ՍԱԿՍ, ի սակս։ Ի ՍԿԶԲԱՆԷ. cf. ՍԿԻԶԲՆ։ Իսկ Եփր. համաբ.
գիշեր ոչ անցանէ զսահմանադրութիւնս զ՝իսկզբանէս. իմա՛ զեդեալս ի սկզբանէ։ Ի ՍԿԶԲԱՆԵԱԿԱՆ. εὑαρχικός divinus, aeternus. Որ էն ի սկզբանէ. անսկիզբն. անեղ. աստուածային.
Ի սկզբանէականացն անձնաւորութեանց (որդւոյ եւ հոգւոյ ընդ հօր). (Դիոն. ածայ. Բ. երկիցս։)
Ի ՍՄԱՅՔ յից, յօք. ա.գ. Որ նչ ենն ի սմա, կամ յերկրի ասա. Երկրաւորք.
Երկիր իսկ միանգամայն ի սմայօքս սասանեալ առ հասարակ. (Անյաղթ բարձր.։)
հաստատեցիր զերկիր ի սմայօքս ի վեր քան զբան. (Գանձ.։)
Ի ՍՊԱՌ. ԻՍՊԱՌ. մ. εἱς τέλος, εἱς πέρας in finem, omnino Մնչեւ իսպառումն. մինչ ի կատարած. ցվախճան. յաւէտ. բոլորովին. ամենայն սարօք կամ մասամբք. բնաւին. ինչուան ետքը, բոլոր բոլորովին.
Ոչ իսպառ բարկանայ մեզ տէր։ Որ համբերեսցէ իսպառ, նա կացցէ։ Զիմի՛ իսպառ եկեալ թախանձիցէ զիս. եւ այլն։
Հասից նմա իսպառ։ Հանից զքեզ իսպառ (յեգիպտէ)։ Ծագեսցէ իսպառ. եւ այլն։
Ի ՍՏՈՐԵՒ, Ի ՍՏՈՐԷ. cf. ՍՏՈՐ, եւ այլն։
Ի ՍՊԱՌՍՊՈՒՌ cf. ՍՊԱՌՍՊՈՒՌ։
Ի ՎԱՂԻՒ, Ի ՎԱՂՆՋՈՒՑ
Ի ՎԱՂՈՒՑ. cf. Վ։
Ի ՎԱՅՐ, Ի ՎԵՐ. տե՛ս ի տառն Վ։
Ի ՎԱՅՐԱՁԻԳ. cf. ՎԱՅՐԱՁԻԳ.
Որ ունիցի ի վեր զխոնարհահակ եւ զ՝ի վայրաձիգ ծանրութիւն. (Վեցօր. Գ։)
Ի ՎԵՐԱՅ. նխ. ի ձայնէս Վեր, որպէս իվերին կողման կամ կողմն, ներգոյական եւ տրական նշանակութեամբ. որ եւ ի յ. ἑπί, ἑφ’ super, supra cf. Վ. վրայ, վըրան, դեպ ի վրայ.
Եդ ի վերայ իսահակայ, կամ սեղանոյ. կամ վիմի, աւազոյ։ Ի վերայ հնացեալ ձորձոյ։ Ի վերայ երեսաց երկրի թագաւորել ի վերայ իսրայէլի, կամ յուդայ։ Ածել անձրեւ, կամ ծագել զարեւ ի վերա արդարոց եւ մեղաւորաց, կամ ի վերայ երկրի։ Գալ առ քեզ ի վերայ ջրոցս։ Ետես թզենի մի ի վերայ ճանապարհին։ Ի վերայ իմ հասին։ Իբրեւ ի վերայ աւազակի ելիք։ Յարիցէ ի վերայ նորա։ Հեղից ի վերայ ամենայն մարմնոյ, եւ այլն։
Յոյր վերայ տեսանիցես։ Յորոց վերայ աշտարակն անկաւ։ Հասեալ էին յաստուծոյ իրաւանցն վերայ. եւ այլն։
Եւ ինքն ի ճշմարտութեան վերայ չէ եւ հասեալ. (Եղիշ. Ը։)
Յիրեանց վերայ կուտակալ. (Պիտ.։)
Ի ՎԵՐԱՅ. ὐπέρ super, ob, de, pro, propter. որպէս Վասն. յաղագս. ի սակս, առ սէր. առ գութ. համար, վրայօք.
Խրատել զմեզ եօթնապատիկ ի վերայ մեղացն ձերոց. (Ղեւտ. ԻԶ. 18։)
Կոչեցին զմանուկն վայքաբովթ՝ ի վերայ տապանակին աստուծոյ, եւ ի վերայ սկեսրայրին նորա, եւ ի վերայ առն իւրոյ. (Ա. Թագ. Դ. 21։) Զանձն իմ իսկ եդից ի վերայ քո։ Մեռանիլ ի վերայ ազգին. եւ այլն։
Ի ՎԵՐԱՅ. մ. ունիս տեսնել առընթեր բազում բայից. զոր օրինակ, Ի վերայ ածել, բերել, դնել, եւ այլն։
. Ի ՎԵՐԱՅ ԴՐՈՒԹԻՒՆ. գ. Դնելն ի վերայ.
Եղիցի այս նշան հաւաստի՝ ձեռին ի վերայ դրութիւն. (Մեկն. ղեւտ.։)
Ի ՎԵՐՈՅ, Ի ՎԵՐ ՔԱՆ, Ի ՎԵՐՈՒՍՏ. cf. Վ։
ԳԵՐ Ի ՎԵՐՈՅ. cf. ԳԵՐ Ի ՏԱՐԱՊԱՐՏՈՒՑ. cf. ՏԱՐԱՊԱՐՏ։
Ի ՔԹԹԵԼ ԱԿԱՆ. cf. ՔԹԹԵԼ։ ԶԱՌ Ի cf. Զ. ԶԱՌ Ի ԹԱՓ, ԶԱՌ Ի ԿՈՂ. ԶԱՌ Ի ՀԵՏ. ԶԱՌ Ի ՎԱՅՐ, ԶԱՌ Ի ՎԵՐ, Ի ԲԱՑ ԿԱՑՈՒԹԻՒՆ. Որպէս յն. աբօսդասի՛ս, որ է Ապստամբութիւն.
ի բացկացութեան եւ անզգամութեան անուն է գէթ. եւ դստերք այնոզիկ՝ որ ի բացկացութեան խորհուրդքն՝ են անարգել յարձակմունք. (Փիլ. լին.։)
Ի 2 Ի՞Մ ԻՄԻՔ. իբր Որու՞մ իմիք. ո՞րպիսում իրի. ո՞ր բանի, ի՞նչ բանի. ... cf. Ի՞ՆՉ, cf. ԶԻ՞ՆՉ ԻՆՉ. ՈՐ. ԻՄՆ.
Ի՞մ իմիք արժանի լինիցիմք. յն. τίνος ἅν (որու՞մ արդօք. ո՞ր բանի ). (Ոսկ. մ. Ա. 22։)
Ի՞մ իմիք արժանիք եղեն. (Սարգ. ստէպ։)
Ի՞Մ ԻՄԻՔ ի՞ւ իւիք. cf. Ի՞Մ, Ի՞Ւ, եւ Ի՞ՆՉ։
Ի՞Ւ. գ.մ. Ի գործիականէ հարցական եւ մասնական բառիցս Ինչ, եւ ԻՄՆ, որոց՝ իրիք, իմիք իրիւք. եւ ի՞մ, իմիք, ի՞ւ իւիք, առ իմէ՞, զմէ՞, զի՞. յն. τί; διὰ τί; որպէս հոլովական բառիցս, Զի՞նչ ինչ, եւ Ո՞ր ինչ. զորօրինակ եւ Ո՞ ոք, ի տրականն լինի ու՞մ ումեք։ Արմատն կայ եւ ի ձայնս, Հիմ եւ Հիբար, հիկէն. այլ ոչ գտանի լոկ Ի։ Արդ՝ Ի՞Ւ, ըստ որում հարցական, նշանակէ, որո՞վ բանիւ կամ իրօք. ինչո՞վ. κατὰ τί; quona? unde?.
Ի՞ւ գիտացից. (Ծն. ԺԵ. 8։ Ա. 18։)
Ո՞րպէս, կամիւ գնեալ. (Եզնիկ.։)
Ի՞ւ զիս արդեօք ջանայցէք մխիթարել. (Փարպ.։) Ի՞Ւ. անսովոր է ածականաբար ասել.
Ի՞ւ արդ յեղանակաւ վաղվաղակի բնաւորի առ մեզ զոր կամեսցուք. այսինքն որո՞վ եղանակաւ. τίνα τρόπον; quo modo?. (Պղատ. օրին. Է։) Գտանի եւ վերբերական յարաբերիչ, իբր Որով իւիք. որով բանիւ.
Չունելով եղար, իւ զբոց բաղձիցն ցածուսցէ։ Պէտք եղեն սմա զանազան արուեստից, իւ զկենացն հայթհայթեսցէ հնարս. (Պիտ.։)
Ի 3 Տառ ձայնաւոր՝ իբրեւ հնչեցալ Ի, եւ անուանեալ Ինի կամ Ին. միջակ ըստ ամանակին, վասն որոյ եւ երկեմանակ ասի, երբեմն ձգտեալ երկարաւ, եւ երբեմն ամփոփել սղիւ։ Եթէ յայլ լեզուս ի՝ իցէ յառաջ քան զբաղաձայն, պահի եւ ի մեզ ի. զորօրինակ իսրայէլ, իսահակ, իդոս, իկոնիոն, իգնատիոս, իտաղիա, եւ այլն. ապա եթէ ի, իցէ առ այլս յառաջ քան զայլ ձայնաւոր, (որ յայնժամ առ լատինս կոչի ի՛ երկայն իբրու մերս ե) Փոխի առ մեզ ի յ. զոր օրինակ յովտ, յովբ, յակովբ, յեսու, յիսուս, յուստոս, եւ այլն։ Ի. Ընդ Ւ տառին, սովորաբար երկրաբառգործէ իւ, իբր եու. զի յորժամ իցէ զկնի նորա բաղաձայն տառ բնական՝ այլ ոչ դիմորոշ յօդ, հիչի ի մեզ՝ ո՛չ որպէս գաղղիականն u, կամ որպէս զայլազգական ձայնսդ իւսթ, կիւնահ, կիւլ, եւ այլն, այլ իբրեւ եու. վասն որոյ եւ անխտիր գրի ըստ նախնեաց, իւր, բեւր, աղբեւր. միւս, մեւս. հիւր, հեւր. հարիւր, հարեւր, եւ այլն։ Իսկ յայլ տեղիս իւ ՝ հնչի որպէս գրեալ թաւանշանաւ՝ նուրբ իվ, զոր օրինակ, թիւ, քիւ, բանիւ, բանիւն, երիւար, եւ այլն։ Ի, կամ ի. նշան թուոյ՝ է Քսան կամ քսաներորդ. զի որպէս յայբէ մինչեւ ի թոյ՝ նշանակ միաւոր յաւելուածոյ են տառք, զկնի ժ տառի տասնաւորս ի մէջ բերեն յաւելուածս։
Ի. Ի յանգս բառից է որպէս ածանցական մասնիկ՝ պէսպէս առմամբ. զոր օրինակ՝ արծաթի, պղնձի, վայրի, դալարի, անմարդի, առնի, այրի, եւ այլն։ Քաջ նուագի ի խորհուրդ տառիս.
Ին՝ն Իսկապէս ասէ, բանին ի յոչնչէ ստեղծեալ զերկին։ Ին՝ ն, Ի ցասմանէ դու ի բա՛ց լեր, եւ մի՛ զքեզ ասէ՝ այրեր։ Ին՝ ն, Իհանրութեանց ասէ դարձի՛ր, եւ սուտ խաղօք մի՛ ըզբաղիր (Շ. այբուբ.։)