that relates from the creation of the world.
that surrounds the world, (Ocean).
worldly, attached to the wordly vanities.
love of the world.
that created the world.
political;
secular.
to live according to the rules of good policy;
to live a secular life.
cf. Աշխարհավարիմ.
policy;
secularlife.
that takes care of the people.
spread throughout the universe.
that detests the world, that is not attached to the vanities of the world.
that has seen much of the world;
known by all, notorious, public, manifest;
— ցուցանել, to publish, to make known.
master of the world, conqueror;
prince.
queen;
princess, victress.
cf. Աշխարհաստեղծ.
creation of the world.
map;
համատարած —, map of the world.
public-house;
pot-house;
wine-shop.
publican;
tavern keeper.
that ruins, destroys the world.
cosmopolite.
secular;
lay, vulgar, popular;
— լեզու, vulgar tongue.
secularly;
vulgarly;
generally, universally.
menstrual;
having menses;
excrement;
privy.
repudiation, divorce;
գիր՝ թուղթ ապահարզանի, act of divorce.
cf. Ապահար.
exempt from taxes;
— առնել, to exempt one from taxes.
cf. Ապահարկ առնեմ.
exemption, freedom from taxes, franchise, immunity.
sure, safe, assured;
յ—ս, assuredly;
յ—ս լինել, to be sure, to be certain.
to be sure, to be assured.
cf. Ապահովանամ.
to make sure, to assure;
to give security for.
cf. Ապահովացուցանեմ.
surety, security.
penitentiary.
ungrateful;
vain;
vile, disagreeable.
ingratitude.
kept in a place of safety.
ignoble, obscure, low, plebeian.
cf. Ապատոհմ.
cf. Ապահար.
privy.
cf. Ապարահանոց.
excrement.
cf. Ապահար.
cf. Աղանդագործ.
flowing like a fountain, fluent, streaming;
copious, abundant.
salted, brackish, pungent, sharp.
life;
being, days, existence;
health;
conduct, behaviour, manners, habits;
subsistence, living, nourishment;
means, circumstances, property, substance, goods, patrimony, inheritance, wealth, possessions, fortune;
the world;
ցկեանս, for -;
ի կեանս իմ, in all my -;
երբէք ի կեանս իմ, never in my -;
զամենայն աւուրս կենաց իմոց, formy whole lifetime;
յաւիտենական, հանդերձեալ —, eternal —, the — to come, the next world;
ընթացք՝ վախճան՝ երկարութիւն կենաց, the course, the duration & the end of -;
մեկին or ամփոփ, անշուք or աննշան —, a. retired -;
obscure —, — of obscurity;
խստամբեր դժոխըմբեր՝ վտանգալից՝ բազմավրդով՝ վատ՝ չարակեաց՝ անգործ՝ ունայն —, an austere, frightful or insupportable, perilous or hazardous, checkered, base, wretched, unoccupied or idle, useless -;
— զերծ ի հոգոց եւ ի կրից, a — free from passion, uneasiness or anxieties;
անպաճոյճ՝ սակաւապետ՝ շինական՝ վաստակասէր՝ ժիր՝ զգաստ —, a simple, frugal, rural, laborious, active, sober -;
անարատ՝ բարեկարգ՝ չափաւոր՝ տեսական՝ անհոգ —, a pure, regular, moderate, contemplative, careless —;
անդորրաւէտ՝ խաղաղաւէտ՝ փափկասուն՝ հեշտալի՝ զուարճալից —, a quiet or tranquil, peaceful, delectable, effeminate or luxurious, agreeable —;
սոսկական՝ անզբօս՝ հովուական վարել կեանս, to lead a private, serious, pastoral -;
վարել, անցուցանել զկեանս, to pass one's life;
հասարակաց վարել կեանս, to live in common;
բելրկրալից վարել կեանս, to lead a happy, comfortable —;
դողալ ի վերայ կենաց ուրուք, to tremble for another's — or days;
կեանս պարգեւել, to grant — to;
շահել զկեանս, to gain one's living;
ի վտանգ արկանել զկեանս, to imperil, to hazard or expose one's — to danger;
ազատել կամ կորուսանել զկեանս, to save or lose the —;
ի կենաց արկանել՝ զրաւել՝ կարճել՝ լուծանել՝ բառնալ, to deprive of —, to put to death, to kill;
ընդ մէջ կենաց եւ մահու լինել, to be a question of — or death;
ի կենաց անկանել՝ պակասել, to lose one' s life, to die;
հրաժարել ի կենաց, to renounce -;
փոխիլ ի կենաց աստի, to make one's exit from this world;
ելանել ի կենաց, to depart this -;
սուղ են —, — is short;
ի վտանգի կան — նորա, his — is in danger;
ընդ կեանս եւ ընդ մահ, half alive & half dead;
տալ տաց զկեանս իմ վասն նորա, I would lay down my — for him or her;
ի կեանս եւ ի մահու, in — & — death;
ժամանակն է ոստայն կենաց or որ հինու զկեանս, time is the stuff that — is made of;
ընդ կենաց եւ վախճանն, people die as they live.
spot, stain, blot, blemish;
brand, stigma;
stained, soiled;
— անուն, infamy, dishonour, discredit, disrepute;
հանել զ—, to clean, to scour, to take out stains.
portrait, likeness, picture;
painter;
հասակաչափ՝ փոքր՝ մանրանկար —, full-length, half-length, head-size, miniature portrait;
գեղեցիկ՝ ճշգրիտ —, fine, exact portrait;
տալ հանել զ—, to get one's picture drawn or painted, to have one's likeness taken;
cf. Լուսանկար.
living, alive;
vivifying;
մահկանացու ես դու եւ ոչ —, thou shalt die & not live;
բանք —ք, words of health, of life.
living, alive;
animated, lively, vivid, vivacious, sprightly;
vital, vivifying, vivificative;
animal, beast;
կենդանեաւ՝ կենգանեօք, in one's lifetime, during one's life;
— լինել, to be alive, to live;
— առնել, to give new life to, to reanimate, to vivify;
— պահել զոք, to save anothers live;
երդուաւ ի —ն յաւիտենից, he swore by the living God, by the Eternal;
— է Տէր եւ — է անձն քո եթէ, as the Lord lives, as thy soul lives...;
— է անձն քո, արքայ, թէ գիտիցեմ, as thy soul lives, o king, I cannot tell;
— է Տէր եթէ մեռանիցի, I swear by the Lord he shall not die.
meat, eatables, nourishment, aliment, subsistence, food, victuals;
repast;
bait, food, provender, pasture;
prey;
fuel;
ունի՞ք ինչ —, have you any thing to eat ? — եւ ըմպելի, eating & drinking;
քաղցր ի —, sweet to eat;
— վատառողջ, misdiet;
առողջարար —, wholesome food;
ազնիւ՝ քաղցրանամ՝ փափուկ —ք, exquisite, delicious, dainty meats;
թշնամիք մեր՝ — մեր են, we can eat up our enemies like bread;
մատնելոց են նոքա ի — ձեզ, they shall be your prey;
— տալ՝ արկանել, to give to eat, to feed;
առնուլ ի —, to take for nourishment;
— առնուլ, to eat, to feed, to take food;
— լինել, to be the prey of;
— սրոյ առնել, to put to the sword;
— լինել հրոյ, to be for fuel to the flames;
—ք որովայնի եւ որովայն — կրոց, meats for the belly the belly for meats;
cf. Զուգեմ.
virgin, maiden;
the Holy Virgin;
Virgo;
virgin, virginal, maiden, maidenly;
pure, chaste;
uncontaminated, untouched, unmingled, inviolate;
mysterious, secret, hidden;
— գեռահասակ, young virgin, girl, maid;
— ճանապարհ, untrodden path;
— գերեզման, empty tomb;
cf. Ելանեմ.
blind, sightless, eyeless;
— գործել, to blind;
— հնազանդութիւն՝ ատելութիւն, passive, implicit obedience;
blind submission;
լաւ է — աչօք քան — մտօք, is better to be blind of an eye than to want understanding;
better want of sight than intellectual blindness.
invitation;
banquet, feast, entertainment, good cheer, good living;
կոչունս առնել՝ յօրինել, to give a dinner party, to feast, to treat, to entertain, to give an entertainment, to banquet, to feed well;
մեծահաց կոչունս առնել ումեք, to entertain one in a noble manner, to feed him luxuriously, to treat him nobly, to give him a splendid entertainment;
ի կոչունս ուրախութեան, in the midst of the festivities;
ի ժամ կոչնոցն, during the entertainment.
morsel, part, fragment, slice, bit, piece, lump;
— հացի, piece of bread.
carnage, massacre, slaughter, butchery;
defeat, rout, overthrow, loss;
— անհնարին ի վերայ ածել, to make dreadful slaughter, to cut to pieces, to slay, to rout.
to overturn, to subvert, to overthrow, to demolish, to destroy, to ruin;
to lay waste;
to extirpate, to exterminate;
յերկիր —, to fell to the earth, to throw, strike or dash to the ground;
— զպարիպս, to dismantle, to pull down;
— զոք ի հաւատոց, to pervert from the faith;
— զմիմեանս, to throw down, upset or destroy each other;
— զկեանս, to come to an untimely end;
խաղն կործանեաց զնա, gaming has been his ruin.
to fall backwards or on one's back;
cf. Կործան անկանիմ;
— կործանումն մեծ, to be routed, dispersed, defeated;
to be exterminated, annihilated;
— ի հպարտութենէ, to lay down one's pride or haughtiness, to cease to be puffed up or proud;
ի սուգ —, to end in mourning;
— պարտեօք, to be over head & ears in debt;
— յառասպելս, to subside into fable;
փառքն մեր յաւար —նեցան, our glory is lost or vanished away.
overthrow, overturning;
ruin, waste, devastation, desolation, destruction, demolition;
tumbling, crumbling, sinking;
fall, downfall, decay;
rout;
extermination;
համաշխարհական —, universal deluge;
— ի վերայ ածել, to ruin, to destroy, to waste;
ի — բերիլ՝ անկանել, to be on the brink of ruin, to be ready to fall, to fall or go to ruin or to decay;
կանգնել ի կործանմանէն, to rebuild, to recover from ruin, to build up again, to restore, to repair;
to recover from disaster or misfortune, to raise again.
to be lost, to disappear;
to perish, to decay, to be destroyed;
to lose one's way, to lose oneself, to go astray, to err;
to go to ruin, to ruin oneself;
— սովամահ, to die of starvation, to be starved to death;
to be dying of hunger;
յիշատակ իմ, all memory of me was lost;
կորեաւ յոյս իմ, my hopes have vanished;
կորիր յերեսաց իմոց, get you gone, be gone.
to lose;
to miss, to mislay, to be without;
to ruin, to undo, to destroy;
to put to death, to kill;
to exterminate, to annihilate;
— զճանապարհն, to lose one's way, to be lost, to stray;
— զհամբաւ, to lose one's reputation or good name, to be defamed, disgraced;
— զթել բանին, to lose the clew or the thread of one's speech;
— յաչաց, to lose sight of;
— զպատեհն, to lose or let slip an opportunity;
— զգրաւն՝ զխաղն՝ զդատն, to lose a wager;
to lose the game;
to be cast.
condensing, thickening;
condensed, compact, firm, solid, hard;
beaten, trodden, frequented;
massive, large, heavy;
carved, sculptured, hammered;
pure, refined;
vehemently, forcibly;
unceasingly, unremittingly, incessantly;
— վառեալ, armed with a cuirass, armed cap-a-pie, from head to foot;
— զմիմեամբ, — զմիմեանց զհետ, — զմիմեանց զկնի ou կնի, continually, one after the other;
blow after blow.
to become blind, to lose one's sight, to be deprived of sight;
to shut ones eyes, to be blind to;
— ճանապարհի, to be no longer practicable, to be stopped, unpassable or impassable (road).
breast, bosom, chest;
heart, mind;
ուշ ի կուրծս անկանել՝ առնել, to reflect well on, to recollect, to remember;
մօտ առ կուրծս, to be imminent, near to, to impend;
զձեռն ի վերայ կրծից հանգուցանել, to fold the arms in repose;
մաքրել զ—ծս, to expectorate, to spit.
blindness, cecity, excecation;
blindness, ablepsy, delusion;
հարկանել կուրութեամբ, to strike blind;
աբրէ մեծի կուրութեանս, what a strange blindness !
crakeing, creaking, cry or noise;
— հաւուց, cackling;
— թռչնոց, chattering;
— խորդոց, crunk, crunkle of the crane.
to take offence, to wrangle, to strive, to contend, struggle or dispute with, to debate, to contest, to quarrel;
to skirmish, to grapple with each other, to clash together, to fight, to come to blows;
to take hold of, to cleave to, to cling, adhere or stick to, to hold fast by, to catch or grasp at, to get entangled in;
— ընդ միմեանս, to beat one another, to fight together;
to quarrel;
թօթափել զփոշին կռուեալ, to shake the dust off one's foot;
ի բեւեռ կռուեցաւ հանդերձ նորա, his coat is caught by a nail.
fisticuff, blow with a fist;
blame, reproach;
կռուփս հանել, to pommel, to cuff, to box, to beat with the fist.
cf. Կռուփս հանեմ;
to vex, to plague, to use ill, to injure or affront contumeliously, to outrage;
— զաղքատս, to smite with the fist of wickedness;
to trample the poor under foot, to oppress.
Testament;
Հին՝ Նոր —, the Old, the New-.
knife;
scissors;
— դահեկանաց, clippings, shearings of coins, sizel.
to bear, to carry;
to convey, to transport;
to carry, to wear, to have on;
to hear, to sustain, to support, to endure, to suffer, to undergo;
— դժնդակս, to be pained, grieved, to suffer cruelly, to support ill treatment, to be very ill used, to be treated severely;
— զպատուհաս յանցանաց, to pay dear for, to smart for, to bear the consequences, to suffer the punishment of one's crime;
— զծանրութիւն գործոց, to bear the burden of affairs;
— անուն գեղեցիկ, to hear a distinguished name, to be renowned;
զամօթ —, to remain confused;
ընդ կրելոյն, in name only.
to exercise oneself, to improve, to be formed, to acquire instruction or knowledge, to instruct oneself, to improve one's mind;
to become civilised;
to conduce, to lead to, to tend, to incline to;
to give oneself up to, to apply oneself;
to be attributed, imputed;
— յոք, to trust or abandon oneself to, to confide in;
զհետ —, to run or follow after, to pursue, to persecute;
յապուշ —, to be surprized, astonished, to fall from the clouds, to be thunderstruck, to marvel, to wonder;
— ընդ ծերպս վիմաց, to trail through a hole, to crawl on the belly;
ազատութիւնն յապերասանութիւն կրթէր, the liberty tended to licence;
զհետ մարմնոյ կրթեալ, given to pleasure, sensual, voluptuous.
exercise, practice discipline, instruction;
հոգեւոր —, spiritual exercises;
— մարմնոյ, gymnastics.
pectoral, breast-plate;
— քահանայապետին, —, — of the high-priest;
— կանանց, stays.
transformed, metamorphosed;
transmuted;
— լինել, to be transformed, metamorphosed, to change from, to bear another aspect;
— առնել, to counterfeit, to disguise, to transform, to metamorphose;
to change the aspect or appearance;
– զաշխարհ, to change the face or state of the world;
— եղեն իրքն, things bear quite another aspect;
the tables are turned.
to cause to live, to vivify, to give life to, to animate, to prolong life, to bring to life again, to reanimate, to revive, to revivify;
to save;
հաւատք քո կեցուցին զքեզ, thy faith hath saved thee.
half;
middle;
half, semi, demi;
half, in halves, in part;
ի —, կիսով չափ, by half;
half done;
— ի —, in part, half, by halves, imperfectly;
— ժամ, half an hour;
զտասն եւ — ժամաւ, at half past ten;
— գիշեր, midnight;
ի — ճանապարհին, half way;
հեռի իբր երկու եւ — խրասախօք, about two leagues a half distant;
ի կանգնոյ եւ ի կիսոյ, a cubit & a half;
ի տարւոջ եւ ի կիսում, in a year & a half;
ի —ն վերածել, to reduce to half;
— ի — բանիւ խոստանալ, to make a half promise;
to promise with the lips, insincerely;
ի — աւուրց մեռանել, to die early, in the flower or bloom of youth;
եթէ կիսոյ — ի մէնջ մեռանիցիմք, if half of us die;
մեծ — աշխարհին աւերեցաւ, half the country was ruined;
եւ ահա ի — չէ or ոչ է ի — զոր պատմեցին ինձ, not half the truth was told me;
that which was told me was not half the truth;
—ք, կիսոց, the one, the others;
—ք..., այլք... some..., others...
cf. Կետոս;
point, period, full stop;
moment, instant;
end, aim;
— նպատակի, aim, end, scope, object, goal;
ի — մահում, at the point of death.
guitar, cittern;
— հարկանել, to play on the -.
marble;
— կարծրակուռ, granit;
հանք կճոյ, — quarry.
woman;
wife, spouse;
ազգ կանանց, womankind, women, the fair sex;
թշնամի կանանց, woman-hater;
cf. Կնատեաց;
— առնակին, married woman, wife;
մանկահասակ — գեղեցիկ, a young beauty;
— այրասիրտ, heroine, courageous woman, championess;
գեղեցիկ՝ նազելի՝ առաքինի՝ բարեպաշտ՝ ամօթխած՝ ողչջախոհ՝ հաւատարիմ —, pretty, charming, virtuous, pious, modest or bashful, chaste, faithful -;
տգեղ՝ սոսկալի՝ զարդասէր՝ թեթեւամիտ՝ կամագնաց՝ փոփոխամիտ՝ անհաւատարիմ՝ լկտի՝ տռփոտ —, ugly, frightful, coquette, giddy or volatile, capricious, fickle, faithless, immodest, lewd -;
հարկանիլ ի սէր կնոջ, to be enamoured, smitten, in love with a -;
— առնել՝ առնուլ, to take a, wife, to wed, to marry, to take in marriage;
— լինել ումեք, to get married, to be spouse of;
— ածել զդուստր ուրուք, to marry the daughter of;
կեալ ընդ կնոջ, to live with a —;
պատրել՝ մոլորեցուցանել զկին, to deceive or seduce a -;
բռնադատել, ապականել զ—, to force, to dishonour a -;
ծանր նստել կնոջ, to be with child, pregnant, in the family way;
եւ առ նմա մայր նորա — յերկրէն եգիպտացւոց, & her mother gave him an Egyptian wife;
եւ եղեւ ինձ —, & I took her to wife;
կամաց տուն cf. Կանանոց.
well-bred, well-educated, versed, expert, experienced, practised;
— ախորժակ, exquisite taste;
ընդ — անցանել, to exercise, to practise, to experience;
ընդ — անցուցանել, to instruct, to teach, to educate, to bring or train up;
ի — անկանել զհետ իրիք, to devote, to dedicate oneself to;
ի — ձգեալ հասանել ումեք, to gain or close up with one running;
cf. Կիրթք.
joint, conjunction, union;
kick, kicking;
— բանից, composition, texture;
— ճանապարհի, place where four roads meet or cross, cross-road or cross-street;
— անդրեաց, group of statuary;
կիցս արձակել՝ ընկենուլ, to kick, to fling out or kiok up the heels.
excrements, evacuation, ordure;
scum;
waste, loss;
— հրահալեաց, scoria, dross, slag.
cf. Թաթահերձ.
cf. Թաթահերձ.
seal;
signet;
stamp, impression ot a seal;
signature;
mark, figure, sign, character;
proof, witness;
confirmation, sentence;
sign of the cross;
baptism;
— Հօր, the only Begotten Son;
— — անմահութեան, the seal or stamp of immortality;
անփակ —, flying seal;
— կուսութեան, maidenhead, hymen;
— դրամոյ, die, stamp;
— բանից, conclusion, end;
— հարկանել, to affix one's seal to, to seal;
լուծանել՝ քակել զ—, to unseal, to break the seal;
— տալ, to baptize;
to seal up, to terminate, to finish;
— առնուլ to receive baptism, to be baptized;
առնուլ զոք ի կնքոյ, to stand godfather or godmother to;
— բանիս, after all, in fine, in short, in a word;
— դնել բանից, to wind up a speech, to conclude a discourse.
tone, sound.
knot, tie;
pucker, wrinkle;
frowning, frown;
embarrassment, entanglement, complication, intrigue, scrape, difficulty, hinderance, hitch;
— ծնանել յերեսս, to contract or knit one's brows, to frown;
to look gruff, to put on a surly look;
to turn up one's nose, to make wry faces;
հատանել՝ բառնալ զ—, to decide a question, to solve or set at rest a disputed point;
— կտաւոյ, plaits, folds;
— խաղողոյ, husks of pressed grapes;
cf. Կոխած.
cf. Կնքապահ.
to seal, to close with a seal, to affix a seal, to seal up;
to mark, to stamp, to sign;
to hide, to cover, to close, to shut up;
to confirm, to ratify, to verify;
to conclude, to decide;
to prbnounce sentence;
to seal, to complete, to terminate, to finish;
to baptize, to confer baptism;
to sign with sign of the cross, to make the sign of the cross;
դաշն հաշտութեան —, to conclude a treaty of peace.
to be sealed, concludes, baptized;
կնքեցաւ ուխտ հաշտութեան ընդ, peace was made between.
balance;
steel-yard, weighing machine;
weight, heaviness, ponder-ousness;
equilibrium, poise;
equivalent, equal value, counterpoise;
proportion;
parallel, comparison, likening;
trial examination, ponderation, judgment;
equal, just, tantamount, equivalent, proportional;
equally, justly, exactly, proportionately;
perpendicularly, directly over, vertically;
ծանրոցք կշռոյ, counterpoise, the weights of a steel-yard or beam;
— դահեկանաց, money-scales;
— անօթոց, tare, tare & tret;
— հաւասարութեան, equilibrium, counterpoise;
— տեսակարար, յարաբերական, բացարձակ, specific, relative, absolute weight;
— քաղաքական, balance of power;
— տաղաչափական, the scan or measure of verses, prosody;
— գտակաւ, exactly, precisely;
— վերուստ ի վայր, in equilibrium;
perpendicularly, vertically;
կշռով, by weight;
զնոյն կշռով, as much, equally, of like measure or weight;
պաշտօնեայ կարգեալ յուղղութիւն կշռոց, officer appointed to mark weights & measures;
սահմանել զ—ս, to stamp with the public mark;
— արդար, correct balance, scales;
just weight;
— նենգութեան, false weight;
— ստութեան առնել, to falsify weights or scales;
զմէտ կշռոյն անայլայլակ ունել, to hold the balance evenly;
to counter-balance, to counter-poise, to counter-vail, to equipoise, to equilibrate;
դնել ինչ ի — ոսկւոյ, to pay exceedingly dear for, or at an extravagant rate;
դնել զգլուխ իւր ի կշիռս, to risk oneself, to incur danger, to run into jeopardy, to expose oneself to death, to carry one's life in ones hand, to encounter danger or death;
ի — մտանել, to be weighed, carefully pondered or considered;
ի — դնել զոք ընդ ումեք, ի — ընդ միմեանս արկանել, to compare with;
ի — բերեալ համեմատել, ի — համեմատութեան բերել ընդ ումե, to be compared with, to compare oneself with;
զ—ն ընդունել, առնուլ անդրէն զ—ն, to receive the equivalent, or in exchange;
կորուսանել զ— կայից, to lose the balance or equilibrium;
— հաշուի, balance, balance-sheet;
առնել զ— հաշիւ, to strike the balance;
— առնել զհաշիւ, to balance or settle an account;
Libra, the Balance.
to weigh, to measure;
to weigh, to calculate, to examine, to ponder on, to take into, consideration;
to compare, to confront;
to shoot, to dart, to take good aim at, to hit the mark;
քաջ —, to weigh well, to ponder, to reflect with mature consideration, to pause;
— զխօսս իւր, to be cautious in one's words;
— զփոխարէն, to return like for like, to recompense, to reward, to renumerate;
— զհարուածն, to strike, to adjust one's blow;
— զամենայն աշխարհս, to be worth the whole world;
ըստ կշռելոյ ական, judged by eyesight;
եւ ոչ կշռեսցի արծաթ ընդ գնոց նորա, neither shall silver be weighed for the price therof.
trampling or stamping upon;
trampled upon, trodden underfoot;
— ճանապարհ, beaten or frequented track, public road;
տալ ի —, to give to be trampled on, to cause to tread on;
երկինք չեւ էին —, no one had as yet entered heaven.