succession.
inspector.
well ordered, regular, methodical;
ecclesiastic, clergyman.
orderly, regularly, suitably, methodically.
cf. Կարգաւորաբար.
to order, to set in order or to rights, to regulate, to arrange, to array, to dispose.
regularity, order, method;
arrangement regulation;
— հասարակաց աղօթից, office, divine service.
to put in order, to arrange, to dispose, to distribute, to put, to place, to plant;
to destine, to prescribe, to fix, to assign, to enjoin;
to establish, to institute, to found;
to constitute, to charge with;
to number or place among;
to range in battle, to put in order of battle or in battle-array;
*to marry, to give in marriage;
կարգեալ ընդ իշխանութեամբ, subaltern, inferior;
խաղային յառաջ՝ կարգեալք եւ կազմեալք, they cautiously advanced in good order.
degradation, dismissal.
cf. Կարգաթող;
— առնել, to dismiss, to degrade from one's rank, degree or dignity;
to expel from a convent.
photography, photograph;
photographer;
photographic.
to photograph.
coverlet;
shelter.
flowered, painted with flowers;
flower-painter;
flower-painting.
caricature.
red at the extremities;
— արեգակն, rising sun.
time for child-birth or delivery.
sea-scape, sea-view;
marine-painter
cf. Կեղակարծ.
voluntary, willing, free, spontaneous;
-, — մտօք voluntarily, spontaneously, freely;
willingly, at one's will or pleasure, of one's own accord or free will.
to act according to ones entire will, pleasure or caprice.
powerful, mighty, potent;
— ի տէգ նիզակի, skilful at hurling the javelin.
free-will;
spontaneity;
կամակարութեամբ, cf. Կամակար.
army, troop, power;
battalion, regiment.
steep, rising high, very elevated, very lofty, towering.
datary's employment or office.
date.
well regulated, corrected, reformed, policed.
to order properly, to dispose, to put in order;
to amend, to reform.
good order, organization;
reform, reformation;
discipline;
policy.
tribute, impost;
vicar.
place of cure;
doctors shop;
medical book.
habitation, house, home, lodging, dwelling, chamber.
cf. Բազկաստածու.
who has many wants
provided with many pictures;
various
barrel or vase of wine.
division into several chapters, order, arrangement;
summary, compendium;
index.
reader.
embracer.
ordained or established by God.
strong, able.
impotent, weak, feeble.
impotence, feebleness.
cf. Յեղակարծ.
omnipotent, all-powerful.
cf. Ամենակար.
without painting, figure or device;
unformed, imperfect, shapeless.
indescribable.
cf. Աննկարագիր.
that gives the right of primogeniture.
to, at, towards, by;
through;
among, in the midst, into, in;
with;
for;
under, below;
upon;
soon, as soon as;
in the place, instead, of;
հայել — երկինս, to look at the sky;
թագաւորել — նորա, to reign instead of him, to succeed him;
տուր — իմ եւ — քո, give for me and for you;
— աղօտ, obscurely;
— ամենայն, totally, in all;
— ակամբ հայել, to look upon one with an evil eye or with aversion;
— ձեռն, with or by the hand;
— մէջ, in;
into, inside, in the midst;
through;
— մէջ կարել, to split, to. pass or go across;
— աջմէ, to the right;
— գիրկս մտանել, to draw the bow strongly;
— ժամս ժամս, sometimes;
— խաբս, fraudulently, erroneously;
— խազ, կատակս, ludicrously, facetiously;
— այր եւ — կին, as much the man as the woman;
— ծառով, under a tree;
փոխանակ — այնր, for it;
— մի բերան, with one voice, unanimously;
դիր զգիրսդ — այլս, put these books with the others;
եկ — իս, come away with me;
— անցանելն, going along;
— ո՞ր ճանապարհ, by what road ? — արեւելս, towards the East;
— ամենայն երկիր, in all countries;
անցանել — Կարին, — այն, to pass through Erzerum, to go that way;
— ջուր եւ — ցամաք, by sea and land;
— երկինս եւ — երկիր, between heaven and earth;
— հեծեալ եւ — հետեւակ, between cavalry and infantry together;
— աւուրսն — այնոսիկ, — ժամանական — այնոսիկ, — այնու ժամանակաւ, in those days, at that time;
— շատ եւ — փոքր, more or less, a little more, a little less;
— այս եւ — այն, between this and that;
altogether, unitedly;
ընկենուլ — պատուհանն, to throw out of window;
— ամենայն տեղիս, every where;
— մահճօք, under the bed;
— երկնիւք, under heaven;
— իւրեւ or իւրեաւ, under him;
— պատրուակաւ, under pretence;
— առաւօտն, այգն, at break of day;
— երեկս, երեկոյս, or երեկոյն, towards the evening;
մեկնեցաւ — լուր համբաւոյ գալստեան նորա, he set out on the report of his coming;
— հակառակն, on the contrary;
cross-wise;
— միտ ածել or հարկանել, to think, to reason in one's mind;
— ոտն հարկանել, to trample under foot;
— թիւ մտանել, to be reckoned among;
— ամս տասն, during ten years;
եօթանասուն եւ հինգ ամք — ութ հարիւրով, eight hundred and seventy five years;
— փթթելն եւ գօսասցի, it will fade as soon as it uncloses.
course, race, gait, step, pace, way, means;
progress, succession, train, trace, thread;
method;
—ս առնուլ, to run;
—ից գործի, the feet;
— մի, walking distance;
հետի —, foot-race;
— մտաց, flight of thought;
— կենաց, life's career;
յրնթացս կենաց, in the course of life;
յընթացից ճանաչել զոք, to know one by hisg ait;
բարւոք լնուլ գընթացս իւր, to fulfil the duties of one's station, to discharge one's functions honourably;
արգելուլ զ—ս բանին, to say concisely, to shorten discourse;
—ք հողմոյ, direction Of the wind;
—ք արեգական, լուսանի, եղանակաց, course of the sun, moon, seasons;
—ք սակարանի, վաճառանոցի, հրապարակի, course Of Exchange, of the market.
thrown away, cast, off, flung off;
abject, vile;
exposed, abandoned;
projectile;
— շարժումն, projection;
— ինչ, refuse;
— առնել զմանկունս ի զետ, զկարասին ի ծով, to throw the children in the river, merchandize in the sea;
— առնել զմանուկ, to expose a child;
— լինել, to be thrown out, abandoned.
according to, in relation to, as for, conformably with, agreeably to;
proportionably, at the rate of;
after;
near, relatively;
for, as for;
on;
of;
out;
— իս, — իմումս կարծեաց, according to me, in my opinion;
— իւրում կարի, according to capacity, to the best of one's ability;
այր — սրտին Աստուածոյ, a man after Gods own heart;
կին իցէ քո — միտս, if thou hast a wife after thine own heart;
— բախտի եղեալ նորա, fortunately;
— պատկերի մերում եւ — նմանութեան, in our image and likeness;
— հիւսիսոյ Կխրնոյ, north of Erzeroum;
— անձին, upon one's back;
wearing upon, — the shoulders, — the body;
— ճանապարհին, about the streets;
— հրապարակս գնալ, to pass through, or to wander about the public places;
— բնութեան բարի, naturally or essentially good;
ի չափու կալայց զանձն — օրինակի նորա, I shall be governed by his example;
ելանել — քաղաքն, to go out of town;
այր — առնէ, one after the other;
ամ — ամէ, annually, every year;
օր — օրէ, daily, every day;
— նախահօրն յանցանաց, for the sin of the first father;
— չափու եկամտիցն, in proportion to his income;
— աչս դատել, to judge from the appearance;
— իրետրս պատշաճեալ, well proportioned, symmetrical;
— տեղիս տեղիս եւ — աշխարհս աշխարհս, according to the various places, and different provinces;
— տունս ազգացն՝ ոչխար — երդ, a lamb for every family and every house;
հրաժարել — նմանութիւն, to have no equal, unique;
անցանել — ասհմանս քո, to pass through your confines;
— բանս անցանել, to be inexpressible;
— միտս անցանել, to be beyond understanding, to be past finding out, inconceivable, incomprehensible;
անցանել — չափ, to go beyond;
— ակն լինել յումեքէ, to be far from the sight of, alienated;
— ինքեան, of one's self;
naturally, essentially;
— ամենայնի, totally, in all, entirely;
— այնմ, as is said;
as they say;
— իրիք, — իմիք, in some part, in a certain sense, in some way, or manner;
in part;
— որում, as;
since;
therefore;
— որում..., — նմին, or նոյնպէս, or այսպէս, as..., as;
so..., as;
— օրէն, like, after the fashion of;
— նմանէ, after him;
— այսմանէ, like this, similarly, equally;
եւ որ — այսմանէ.
happy!
cf. Երանութիւն;
— թէ, if it please God! would to Heaven! — նմա որ, happy he who;
— քեզ ! how happy you are! lucky fellow! fortunate man ! — տալ, —ս կարդալ ումեք, to deem or consider some one happy.
to go, to march, to repair, to follow a road;
— առ հարս՝ զճանապարհ ամենայն երկրի, to sleep with one's fathers, to die;
— զիւրովին, to kill ones self;
— զիւիք, to give ones self up to, to apply ones self;
— զջրոյ, to go to fetch water;
to make water;
— հետի or հետիտս, to go on foot, to walk;
— հետի յօչ կամս, նեղութեամբ or դժուարաւ, to trudge along;
— հեծեալ ի ձի, to go on horseback, to ride;
— կառօք, to go or ride in a carriage;
— սուրհանդակաւ, to travel post;
— չոգեմուղ կառօք, երկաթուղեաւ, to go or travel by rail;
— (ելանել) ի կարիս որովայնի, to go to the water-closet, to stool, to the privy;
երթայ (դիմէ) ի կոտուստ իւր, he hastens to his ruin;
այս ճանապարհ երթայ ի ..., this road leads to ...;
զհետ, զկնի —, to follow;
փախստեայ —, to flee, to take to flight;
յագարի —, to be sacked or plundered;
ի գլուխ —, to finish, to come to an end;
յերդումն —, to swear, to take oath;
զուլամբ — ձիոյ, to trip, to fall headlong as a horse;
երթ ի բաց, ե՛րթ յետս իմ, begone, go away, get you gone, get away, or off with you, be off;
ե՛րթ խաղաղութեամբ, part in peace! Adieu! ողջ երթ, երթ ողջամբ, adieu! God be with you! luck be with you!
ink;
սեաւ թանաք, black ink;
կարմիր թանաք, red-ink;
cf. Կարմրագեղ;
կապոյտ թանաք, blue-ink;
թանաք տպագրութեան, printing-ink;
թանաք ճենաց, Indian or China ink;
անեղծ թանաք, indelible, indestructible ink;
համակիր, ծածկագիր թանաք, sympathetic, invisible, secret ink;
թանաք նշանագրութեան, marking-ink;
արատ, բիծ թանաքի, ink-spot, ink-stain;
արատել թանաքաւ, to ink;
մրճոտիլ, աղտեղիլ թանաքաւ, to be inked all over;
պոյտն, շիշ թանաքի, ink-pot, ink-bottle;
աման թանաքի, ink-horn, inkstand;
cf. Կաղամար.
theatrical, scenic;
— նկարք, scenery, scene;
— բանասերծութիւն, dramatic poetry, the drama.
disgrace, misfortune, disaster;
wretched, unhappy, miserable, unfortunate;
alas! what a pity! how unlucky! — զիս! — եմ ես! woe is me! wretch that I am! oh! how unfortunate I am! unlucky me! —ս կարդալ անձին, to believe one's self unfortunate;
յ— անկանել, to supplicate, to entreat, to beseech, to expose one's griefs, to pray, to implore on hended knees.
to cook, to dress, to do;
— ի փռան, to bake;
— ի տապակի, to fry;
— ի Կասկարայի, to broil.
divinity, false god;
idol;
կարգել ընդ դիս, to deify, to place in the number of gods;
գաշտային —, the rural gods.
if;
that;
whether;
perhaps;
— առնէք զայդ, if you do it;
ոչ գիտեմ — արարից զայդ եթէ ոչ, I do not know whether I shall do it or not;
կարծեմ — եկեսցէ, I think that he will come;
— արասցէ եւ եթէ ոչ, whether he do it or no.
shovel;
blade of an oar, oar;
rudder, helm;
bagnio, hulks;
թի պարտիզի, spade, shovel;
թի փռան, a baker's shovel;
թիակ կրակարանի, fire-shovel;
— փայտեայ, wooden shovel.
number;
enumeration;
list, order, rank;
quantity;
era, epoch;
number of chapters (in a book);
—ք, arithmetic;
վերացեալ —, abstract number;
—ք or Գիրք Թուոց, Book of Numbers;
ոչ էր or ոչ գոյ նոցա —, բազում էին քան զ—, their multitude was innumerable;
թուով ամք, մարդիկ, few years;
few men, persons;
թուով են առաքինիք, virtuous people are rare;
ի թուոյ փախչել, to be innumerable, numberless;
անցուցանել ընդ —, ի — արկանել or — համարոյ առնել, to number, to count, to calculate;
to range, to set in order;
ի — արկանել զզօրս, — համարոյ առնել զօրաց, to review the troops;
ի — or ընդ — մտանել, ի — անկանել, to be of, or among the number;
կարգել ի — այլոց, to reckon or rank among;
կարգել զոք ի — սրբոց, to canonize, to number among the saints;
ի — ասել, to recite;
ի — գիտեմ, ուսեալ եմ, I know by heart, memory or rote;
— համարուց, — համարոյ ամենայնի, the detail;
the sum total;
cf. Ոսկեթիւ.
number.
right;
right hand;
ընդ աջմէ, to the right;
աջոյ ձեռամբ յաջողակ, right-handed;
յաջմէ եւ յահեկէ՝ յաջուց եւ յահեկաց, to the right and left, on each side;
— թեւ բանակի, right wing of an army;
— հաւանութեան տալ՝ կարկարել ումեք, to offer one's hand, to consent;
յ— եւ յահեակ, right or wrong.
author, creator;
captain, chief, conductor, guide, escort, director, guardian, rector;
ordinary principal, provost, overseer, prelate, superior, father;
— կարգել, to set over.
health, life;
salubrity, healthfulness;
cure, recovery of health;
յ— ձեր, to your health ! հաստանիլ յառողջութեան, to be convalescent, to return in health;
քնքուչ, ակար, յեզյեղուկ —, a delicat, feeble, wavering health;
պահպանել զ—, to keep one's health;
խանգարել —, to destroy, to ruin the health;
զօրանալ սակաւ յ—, to be convalescent.
at home, at one's house;
domestic, belonging to the house;
familiar;
— ուսուցանել, to teach at home;
— անկարգութիւնք, family discords;
— պատերազմ, civil war;
— ճաշել, to dine at home;
— իրք, domestic affairs;
— հանդերձ, house dress;
morning-gown.
to say, to express, to speak, to relate, to recite, to tell, to recount, to declave, to pronounce, to utter, to dictate;
— յառաջագոյն, to foretell;
— վերստին, to repeat;
բարիս՝ չարիս — զումեքէ, to speak well, badly of a person;
ասա՜ ինձ, tell me;
պարտ է —, one must say;
որպէս ասացաք, as we have said;
համառօտ —, briefly, in one word;
չգիտեմ զի՞նչ —, I know not what to say;
զի՞նչ ասիցեն զքէն, what will they say of you ? անհիմն է զոր ասեսդ, what you say is without foundation;
չգիտէ զոր ինչ ասէ, he does not know what he says;
ցանգ զնոյն —, to repeat always the same thing;
— զկարծիս իւր զիմեքէ, to give one's opinion on some thing;
սուտ —, to tell falsehoods or lies;
— զճշմարտութիւն, to speak the truth;
այո՝ ոչ —, to say yes, no;
զի՞նչ կամիցի — այս, what does that mean ? այլ զի՞նչ ասեմս, but what do I say ? ըստ ասելոյ իւրաքանչիւր, as every one says;
— ընդ միտս, to say to one's self;
զայս իրրեւ ասաց, when he has said that, at these words;
զայս ասացեալ, that said.
participating, partaking, having part or share in;
party, companion, associate;
partaker, partner, consort;
cf. Կցուրդ;
կենաց —, living together;
consort, husband, wife;
կարեաց —, compassionate;
assisting, helping, relieving;
արեան —, consanguineous, related;
— չարեաց, accomplice, accessory;
— առնել, to impart, to acquaint with, to inform, to oommunicate;
— լինել, cf. Կցորդիմ.
cf. Համարակար.
life;
being, days, existence;
health;
conduct, behaviour, manners, habits;
subsistence, living, nourishment;
means, circumstances, property, substance, goods, patrimony, inheritance, wealth, possessions, fortune;
the world;
ցկեանս, for -;
ի կեանս իմ, in all my -;
երբէք ի կեանս իմ, never in my -;
զամենայն աւուրս կենաց իմոց, formy whole lifetime;
յաւիտենական, հանդերձեալ —, eternal —, the — to come, the next world;
ընթացք՝ վախճան՝ երկարութիւն կենաց, the course, the duration & the end of -;
մեկին or ամփոփ, անշուք or աննշան —, a. retired -;
obscure —, — of obscurity;
խստամբեր դժոխըմբեր՝ վտանգալից՝ բազմավրդով՝ վատ՝ չարակեաց՝ անգործ՝ ունայն —, an austere, frightful or insupportable, perilous or hazardous, checkered, base, wretched, unoccupied or idle, useless -;
— զերծ ի հոգոց եւ ի կրից, a — free from passion, uneasiness or anxieties;
անպաճոյճ՝ սակաւապետ՝ շինական՝ վաստակասէր՝ ժիր՝ զգաստ —, a simple, frugal, rural, laborious, active, sober -;
անարատ՝ բարեկարգ՝ չափաւոր՝ տեսական՝ անհոգ —, a pure, regular, moderate, contemplative, careless —;
անդորրաւէտ՝ խաղաղաւէտ՝ փափկասուն՝ հեշտալի՝ զուարճալից —, a quiet or tranquil, peaceful, delectable, effeminate or luxurious, agreeable —;
սոսկական՝ անզբօս՝ հովուական վարել կեանս, to lead a private, serious, pastoral -;
վարել, անցուցանել զկեանս, to pass one's life;
հասարակաց վարել կեանս, to live in common;
բելրկրալից վարել կեանս, to lead a happy, comfortable —;
դողալ ի վերայ կենաց ուրուք, to tremble for another's — or days;
կեանս պարգեւել, to grant — to;
շահել զկեանս, to gain one's living;
ի վտանգ արկանել զկեանս, to imperil, to hazard or expose one's — to danger;
ազատել կամ կորուսանել զկեանս, to save or lose the —;
ի կենաց արկանել՝ զրաւել՝ կարճել՝ լուծանել՝ բառնալ, to deprive of —, to put to death, to kill;
ընդ մէջ կենաց եւ մահու լինել, to be a question of — or death;
ի կենաց անկանել՝ պակասել, to lose one' s life, to die;
հրաժարել ի կենաց, to renounce -;
փոխիլ ի կենաց աստի, to make one's exit from this world;
ելանել ի կենաց, to depart this -;
սուղ են —, — is short;
ի վտանգի կան — նորա, his — is in danger;
ընդ կեանս եւ ընդ մահ, half alive & half dead;
տալ տաց զկեանս իմ վասն նորա, I would lay down my — for him or her;
ի կեանս եւ ի մահու, in — & — death;
ժամանակն է ոստայն կենաց or որ հինու զկեանս, time is the stuff that — is made of;
ընդ կենաց եւ վախճանն, people die as they live.
portrait, likeness, picture;
painter;
հասակաչափ՝ փոքր՝ մանրանկար —, full-length, half-length, head-size, miniature portrait;
գեղեցիկ՝ ճշգրիտ —, fine, exact portrait;
տալ հանել զ—, to get one's picture drawn or painted, to have one's likeness taken;
cf. Լուսանկար.
plait, fold, doubling;
texture;
— կարթի, fishing-line.
double, doubled, iterated;
doubly, two-fold, twice, as much again;
— անգամ, afresh, again, anew;
— եւ —, repeatedly, many times;
— մեծ, twice greater;
— թուով, two;
— գոչել՝ կարդալ, to encore, to demand the repetition.
marble;
— կարծրակուռ, granit;
հանք կճոյ, — quarry.
cf. Կիսանկար.
balance;
steel-yard, weighing machine;
weight, heaviness, ponder-ousness;
equilibrium, poise;
equivalent, equal value, counterpoise;
proportion;
parallel, comparison, likening;
trial examination, ponderation, judgment;
equal, just, tantamount, equivalent, proportional;
equally, justly, exactly, proportionately;
perpendicularly, directly over, vertically;
ծանրոցք կշռոյ, counterpoise, the weights of a steel-yard or beam;
— դահեկանաց, money-scales;
— անօթոց, tare, tare & tret;
— հաւասարութեան, equilibrium, counterpoise;
— տեսակարար, յարաբերական, բացարձակ, specific, relative, absolute weight;
— քաղաքական, balance of power;
— տաղաչափական, the scan or measure of verses, prosody;
— գտակաւ, exactly, precisely;
— վերուստ ի վայր, in equilibrium;
perpendicularly, vertically;
կշռով, by weight;
զնոյն կշռով, as much, equally, of like measure or weight;
պաշտօնեայ կարգեալ յուղղութիւն կշռոց, officer appointed to mark weights & measures;
սահմանել զ—ս, to stamp with the public mark;
— արդար, correct balance, scales;
just weight;
— նենգութեան, false weight;
— ստութեան առնել, to falsify weights or scales;
զմէտ կշռոյն անայլայլակ ունել, to hold the balance evenly;
to counter-balance, to counter-poise, to counter-vail, to equipoise, to equilibrate;
դնել ինչ ի — ոսկւոյ, to pay exceedingly dear for, or at an extravagant rate;
դնել զգլուխ իւր ի կշիռս, to risk oneself, to incur danger, to run into jeopardy, to expose oneself to death, to carry one's life in ones hand, to encounter danger or death;
ի — մտանել, to be weighed, carefully pondered or considered;
ի — դնել զոք ընդ ումեք, ի — ընդ միմեանս արկանել, to compare with;
ի — բերեալ համեմատել, ի — համեմատութեան բերել ընդ ումե, to be compared with, to compare oneself with;
զ—ն ընդունել, առնուլ անդրէն զ—ն, to receive the equivalent, or in exchange;
կորուսանել զ— կայից, to lose the balance or equilibrium;
— հաշուի, balance, balance-sheet;
առնել զ— հաշիւ, to strike the balance;
— առնել զհաշիւ, to balance or settle an account;
Libra, the Balance.
butter;
cf. Կարագ.
flank, side;
side, part, party;
climate;
confine, quarter, canton;
country, soil, region, land;
հակառակ —, the wrong side;
the opposite party;
տկար —, weak side;
ի մի —, aside, apart;
առ ի —, slantingly, awry, sideways, laterally;
ի մի — թողուլ, to set apart, to lay aside;
ի — լինել, անկանիլ, to lean on one's side, to lay oneself down, to repose;
ի — առնել ի վերայ մահճաց, to place in bed, to put to bed;
— տալ, to recede, to retreat, to draw back;
ի — ելանել, to retire from, to withdraw oneself, to stand aside;
ունել զ— ուրուք, to take up the cudgels for, to take one's part, to range oneself on the side of, to side with one;
երկոցուն իսկ կողմանց հաճոյ լինել, to run with the hare hold with the hounds, to contrive, to stand well with opposite parties;
ոչ միում յերկոցունց կողմանցն լինել ձեռնտու, to preserve neutrality, to remain neutral;
նստաւ ի կողմանէ նորա, he sate near him;
յայսմ կողմանէ, on this side;
ի միւս կողմանէ, on the other side;
յերկոցունց կողմանց, on both sides;
ի կողմանց կողմանց, from different parts;
ի միոյ կողմանէ զմիւսն, from one side to the other;
through through, right through;
յամենայն կողնանց, on all sides or hands;
from all quarters, everywhere;
յինէն կաղմանէ, on my side;
on my part, as for me;
ի ձէնջ կողմանէ, from you;
in your name.
shape, stature, size, height;
age, years, time of life;
կաթնաբոյծ —, babyhood;
անտիական, մատաղ, տխեղծ —, tender age, infancy, childhood;
ի սկզբնաբոյս —ին, from one's earliest years;
ի տղայութեան —ի նորա, in his infancy;
ի ծաղկեալ —ի, in the prime of life;
աճումն — ի, growth, growing;
երիտասարդ —աւ, young;
կայտառ, սթափ —, a slender waist;
— անձնեայ, large stature;
ուղղորդ —, straight figure;
բարձր —աւ, of lofty stature, tall;
միջակ —աւ, middle-sized;
վայելուչ —աւ, good-sized;
չափաւոր —աւ, middling-sized;
կարճ —աւ, short, little;
հասուն —, in ripe years, years of discretion;
այրական —, man's estate, manhood;
ծերացեալ —, — ծերութեան, old age, age, years;
ծերացեալ —աւ, aged, in years, old, stricken in years;
ի — եւ ի տիս հասանել, to reach, to attain, to grow to man's estate;
զարգանալ —աւ, to increase in age;
ի — գալ, to arrive at the age of puberty;
ի միտս եւ ի — լինել, to be of age;
— նորա բարւոք կերպարանի, his figure is becoming well developed;
եւ մեռաւ ի —ի երեսուն եւ երից ամաց, he died at the age of thirty three;
— գարնայնոյ, spring-time, spring.
to arrive at, to attain, to reach;
to catch, to take, to surprise;
to get, to obtain, to gain;
to be destined, allotted or obliged to;
to ripen, to become ripe;
to understand;
— ի վերայ, to comprehend, to conceive, to understand, to apprehend, to catch at;
to penetrate, to break into;
յեղակարծում, յանակնկալս ի վերայ —, to surprise, to catch;
to overtake, to come on like a thunderclap;
— ի պաշտօն, to obtain, to get hold of a place or post;
ի պատիւ —, to rise to dignities, to be promoted to high rank;
— զքաղաքաւ, to assault the city;
— ի վերայ իրաց աշխարհին, to assume the direction of, to take in hand public affairs;
— ի ցամաք, to disembark, to land, to arrive;
— վիրաց, to draw to a head, to gather;
եթէ զնա ոչ —նէ ինձ տեսանել, if I should not happen to see him;
թէեւ մեռանել ինձ —նիցէ ընդ քեզ, even were I to die with thee;
—նէ քեզ դարձեալ մարգարէանալ, you must prophesy anew;
գուցէ —նիցէ քեզ անձրեւ, lest the rain should surprise you;
ծերացեալ հասեալ յարս, old, among the elders;
հասեալ ժամ, present.
common, ordinary, usual, trivial, vulgar, low;
common, public;
equal, alike;
half, semi, demi;
in common, together, equally, generally;
appellative;
— անուն, common gender;
— բայ, deponent verb;
—, —օր, noon, noon-tide, midday;
ի — աւուրն, զ— աւուրբ, at noon;
ց— օր, till noon;
— գիշեր, midnight;
— տարի, one year with another;
— տեղիք, the common places, general topics;
—աց կեանք, common life;
թշնամի —աց, the common enemy;
միտք, կարծիք, —աց, common sense;
—աց հաւանութեամբ, with one accord;
օգուտ —աց, the public interests;
իրք —աց, public affairs;
ծախիւք —աց, at the public expense;
—աց վարել կեանս, to live in common;
—աց ունէին զինչս, they had every thing in common.
to be cut, separated, divided;
to be exhausted, to decline, to fail, to desist;
to abstain, to refrain;
to shine, to glitter, to sparkle;
to yield, to give way, to fall into;
— գունոյ, to turn pale;
to be discoloured, tarnished, to lose colour, to fade, to grow pale;
— ի յուսոյ, to lose hope, to cease to hope, to despair;
յանգործութիւն —, to foment, to cherish idleness;
յանմտութիւն —, to be without even the shadow of common sense;
ի զեղխութիանս —, to plunge into debauchery;
ի չարութիւն —, to abandon oneself to wickedness;
— բոցոյ, to flame, to cast a glare, to shine;
զհետ —, to apply oneself to;
ի վաճառս —, to deal, to traffic;
ի գինեվաճառս —, to keep a wine-shop, a tavern;
իբրեւ զկարկուտ հատեալ յամպոց, like hail fallen from the clouds;
ամենայն ուրեք ոսկւոյ եւ ականց նշոյլք —նէին, all was brilliant with gold and precious stones;
փայլատակունք —նէին, thunderbolts fell;
գունդ մի հատեալ, a detachment of troops;
հատեալ ի յուսոյ, desperate;
բան հակիրճ հատեալ, brief, succinct discourse.
to be beaten, struck, wounded;
to be smitten with, enamoured of;
to approach, to incline to;
— զագահութեան, to be avaricious, too fond of riches;
— զախտի, to addict oneself to vice;
— ի վերայ ուրուք, to assault, to attack;
— ի սէր ուրուք, to fall in love with to conceive a great affection for, to be desperately in love with;
ի գութ —, to be moved, touched with compassion;
ընդ զգայութիւնս —, to strike the senses;
— զիւիք, to tend do, to have the mind occupied with;
— յաստուածս օտարս, to idolize;
ի շահս կամ ի գնողս —, to traffic;
ընդ միտս —, to be understood;
այսր անդր —, to waver, to be unsettled, bewildered, in doubt, to hesitate;
— յոք, to incline to some one, to become too familiar or very friendly with;
ցաւ —նի որովայնիս, I have a stomach ache;
I have the colic;
հարաւ ի գեղ նորա, he was smitten with her beauty;
հարաւ ի մորմոք սիրտ նորա, his heart was filled with pain or grief;
երփն երփն —նէր ի նոցանէ, they shone brilliantly with many colours;
—նէր ի նոցանէ հոտ անոյշ, they spread a perfume around;
կարեվէր հարայ յոգիս, my heart was pierced with a hundred wounds.
native country, native-land, country, birth place, home;
parentage;
patrimony, paternal property, fortune;
հող —նեաց, fatherland;
սէր, յիշատակ —նեաց, patriotism;
remembrance of one's native land;
անձուկ, կարօտ —նեաց, longing for home;
home-sickness, nostalgia;
վտարել զոք ի —նեաց, to expatriate;
ելանել ի —նեաց, to go abroad, to leave one's native land;
թողուլ զ —նիս, to quit one's country;
երթալ, դարձ առնել ի —նիս, to return to one's country;
մտանել ի —նիս, to return home, to regain one's native land;
արժանի լինել —նեաց, to deserve well of one's country;
ծառայել —նեաց, to serve one's country;
նուիրել զանձն —նեաց, զանձն դնել ի վերայ —նեաց, to devote oneself to the service of one's country, to consecrate oneself to one's country's welfare.
to draw or pull out, to take away, to abstract, to remove, to displace;
to dislodge;
to rise, to lift up, to carry up;
to divulge, to let out, to publish;
to offer, to present;
to subtract, to take away;
— զքառակուսի արմատ թուոյ, to extract the square root of a number;
— իրաւունս, to do justice to;
— առնուն չար, to defame, to decry, to slander, to belie;
— յաչաց, to cause to lose the favour or affection of;
— յաչաց ժողովըրդեան, to render unpopular;
ի վեր —, to inform of, to discover, to disclose, to reveal, to unveil, to unmask;
— ընդ աշխարհ, to publish, to divulge every where;
ի բանս —, to delude, to beguile, to seduce, to betray, to deceive;
յինքն —, to appropriate to oneself, to take possession of, to assume wrongfully;
— ինչ յոք, to ascribe, to attribute, to impute;
— յոք զպատճառս ամենայն չարեաց, to accuse of every evil;
— յոք զիմն, to apply to;
ի բաց —, to exclude;
to scatter;
to send back or away, to dismiss, to discharge;
— բռնի or բռնաբար, to extort, to wrest, to seize by force, to take by violence;
— յարմատոց, to root up, to extirpate;
*— զթեփ, to scale;
to pearl or decorticate seed;
— զվրէժ քինուն or — զփոխարէն չարեացն, to avenge oneself, to be revenged;
to turn the tables upon;
— օգուտ, to turn to account, to profit by, to derive benefit from, to avail oneself of, to improve;
— հետեւանս, to desume a consequence;
— զոք ի ձեռս ուրուք, to give, to deliver up;
— զօրս, to levy soldiers, troops;
— աւուրս, զգիշերն, to pass the days, the night;
— աւուրս բազումս, to remain a long time;
— ի ժառանգութէնէ, to dispossess;
— յայլ լեզու, to translate into;
— ողջակէզ, to sacrifice;
— լեզու, to put out one's tongue;
to loll out one's tongue;
վիճակ —, to draw, to cast lots;
— զկարասիս, to unfurnish, to strip;
— զկինն, to repudiate;
— կանանց զյօնսն, to paint one's eyebrows;
— զջուր, to draw water, to draw up, to fetch up;
— ի նաւէ, to disembark;
to land, to set on shore;
— ճանապարհի, դրան, to lead to, to run into, to abut or end in;
— առ ոք, to present, to introduce;
— զսուրն ի պատենից, to unsheathe;
— ընդ սուր, to put to the edge of the sword;
— զհոգին, to give up the ghost, to expire, to die;
— զօրհնութիւն, to bless, to praise;
հա՛ն զիս աստի, take me out of this.
frankly, freely, boldly, plainly;
resolutely, firmly;
clearly, openly, ingenuously;
կարի իմն —, too free, bold, rash, audacious, too daring.
to grow bold, to have the boldness to, to take the liberty of, to allow oneself, to have the courage, to be daring, to dare, to venture;
կարի իմն —, to presume, to take liberties.
frankness, hardihood, licence, courage, liberty;
boldness, forwardness;
կարի իմն —, audacity, temerity, venturesomeness;
— առնուլ, to take the liberty to, to permit or allow oneself to;
կարի իմն — տալ, to render impertinent, impudent;
պարտ է համարձակութեամբ ասել, it must be acknowledged;
համարձակութեամբ, cf. Համարձակ.
credit, honour, repute;
renown, fame, reputation, name, glory, celebrity;
news, intelligence, rumour, report, tidings;
արագաթեւ —, flying report, swift, speedy renown;
— բարեաց, good repute;
յեղակարծ, սուտ, չար —, strange, false, ill news;
— մեծ ստանալ, to win a great reputation;
վնասել անձին —ոյ, to damage one's reputation;
աղարտել զ— իւր, to tarnish one's renown;
կորուսանել զ—ն, to get an ill name;
չունել զ—, to be unknown, of no reputation or renown;
աղարտել զ— ուրուք, to blacken or ruin the reputation of;
—ի հարկանիլ, to become public, to divulge;
to become famous, renowned, celebrated, far-famed, to be in vogue, request or fashion;
ձախողակի — հանել or ընթացուցանել զումեքէ, to spread abroad an evil report about one;
— հանել, տարածել, to raise, sow or spread the news;
— ընթանայ, it is said that;
the story runs;
ելանէր, հնչէր, տարածէր, ի դուրս յաճախէր —, the report spread;
— քաջութեանն ընդ ամենայն կողմանս ընթանայր, the fame of his courage spread every where;
եւ ել — զնմանէ ընդ ամենայն կողմանս գաւառին, and there went out the fame of him through all the region round about;
—ի հարեալ է խաղս, this play is very popular;
cf. Շռինդ.
bread;
food, victuals, livelihood;
meal, repast, table;
— առաջաւորութեան, առաջադրութեան or երեսաց, show-bread;
— կենաց, երկնաւոր —, the bread of life;
the Eucharist;
— սգոյ, նեղութեան, the bread of pain, of affliction;
թարմ, կակուղ, քաջեփ or կսկուծ, ջերմ —, new, soft, well baked, hot bread;
օթեկ՝ գահ or քարտու, կարծր, անեփ —, stale, hard, half-baked bread;
սպիտակ, սեաւ or թուխ —, white, brown bread;
տան, հացագործի —, household, baker's bread;
— համեմաւոր, gingerbread;
անխմոր —, unleavened bread;
գետնոյ —, hog's-wort, sow-bread;
կեղեւ —ի (կողինձ), bread-crust;
ներքին կամ վերին կեղեւ, under-crust or upper-crust;
միջուկ —ի, crumb;
շերտ —ի կոգեզանդ, slice of bread and butter;
կոտոր —ի, a morsel of bread;
փշրանք —ի, crumbs;
— յարգանակի, sopped bread, panado;
— խորովեալ, toast, slice of toast;
քրտամբք երեսաց իւրոց գտանել զ— իւր, to get one's bread by the sweat of one's brow;
— թրել, գործել, to make, to bake bread;
— ունել, to have bread;
առանց —ի լինել, not to have bread to eat;
չոր — ուտել, to eat dry bread;
թանալ զ— իւր արտասուօք, to eat the bread of affliction;
—ի բերան վարձու գործել, to serve for his bread;
ի — կոչել զոք, to invite to dinner;
— մեծ գործել, to give a grand dinner;
հաղորդլ ընդ ումեք —իւ, to eat with one;
արկանել —, to serve up;
to give to eat;
— կտրել, բեկանել, բրդել, to cut or break bread;
to crumble, to crum;
կեղեւել զ—, to cut off the crust, to chip it off;
հատանել զ— քաղցելոց, to keep the bread from the hungry;
անարժան է —ին զոր ուտէ, he is not worth his salt.
way, road, route, street, path;
issue;
journey;
mediation;
means, way, manner, method, process;
—ք մարմնոյ, the senses;
— արքունի, highway, public road, thoroughfare;
վարուն —, great thoroughfare;
կիցք —աց, cross-road;
անկոխ, ղարտուղի —, by-way, by-path;
— անգնաց, անկոխ, impassable road;
տըղմալից —, dirty or muddy road or street;
— երկնից, the way of heaven, the path of virtue;
աւուր միոյ —, a day's journey;
— երից աւուրց, three day's journey;
զ—այն, ի —ին, առ —աւ, զ—աւ, on the road, by the way, on a journey, during the journey;
— արարեալ, on or by the way;
— առնել, to go along, to travel, to undertake a journey;
to open, to prepare a way;
ի — անկանել, to set out on, to begin a journey, to start;
— ունել, to advance, to go forward, to get on;
անցանել զ—աւ, to take a wrong course, to go astray, to err;
թիւրել զ—ս ուրուք, to mislead, to lead astray, to put out of the right way, to cause to err;
արգելուլ, փակել, խափանել զ—, to interrupt or block the way, to stop up, to obstruct;
դնել ի —, to see off on a journey;
յաջողել զ—ս իւր, to prosper, to get on prosperously, to thrive;
ի —ի իւրում երթալ, to go one's own way;
to pursue one's point;
գնալ զ—ս or զ— ուրուք, to go by the same way as, to tread in the same steps;
to follow, to imitate;
ընդ ո՞ր —, by what road ? by what way ? which way ?
ընդ ուղիղ —ն, straight forward;
այս — հանէ ի գիւղ մի, this road leads to a village;
զրուցատրութեամբ կարճի —ն, company shortens distance.
gnat, midge, small fly;
աստուածն ակկարոնի, Baalzebub the god of Ekron.
cf. Հերկարար.
old, worn, decayed;
ancient, antique;
-ք, the ancients;
antiquity;
ի հնումն, anciently, formerly, a longtime since, in days of yore;
ի — or ի հնոց ժամանակաց, ի հնոց ժամանակաց հետէ, ab antiquo;
— կտակարան, the old testament;
— մատեանք, ancient codes;
ի հնումն եւ ի նորումն, in ancient and modern law;
— լուսին, waning moon;
հին աւուրց, old aged in years, grown old;
— աւուրցն, Ancient of days, the Eternal, the Most High;
— աւուրց մանուկն, the Eternal Son;
— աւուրց զօրական, a veteran;
անտառ — աւուրց մայրեաց, a forest of ancient cedars;
— աւուրց ատելութիան, rancour, inveterate hate.
hair;
hair, horse-hair;
nap, shag;
թուխ, սեաւ խարտեաշ, շագանակագոյն, կարմիր, աղեբէկ, սպիտակ —, dark, black, light, chestnut-coloured, sandy, grey, white hair;
գեղեցիկ, գանգուր, բարակ, կակուղ, երկայն —, beautiful, frizzled, fine, soft, long hair;
յարդարեալ, մանեկաւոր or ոլորեալ, գալարուն, խոպոպի —, dressed, crisped, in ringlets, curled hair;
կարճ, տափակ, դիզացեալ, խառնափնդոր, կարծր, իւղոտ —, short, straight, standing up, dishevelled, stiff, greasy hair;
կեղծ —, false hair;
—ք այծեաց, goat's hair;
—իւ չափ, a hair's breadth farther;
exactly, to a hair;
ի —է ոչ վրիպիլ, to hit the mark;
cf. Հեր.
death, decease, departure from this life;
massacre, slaughter, carnage, butchery;
plague;
— անասնոց, epizooty, murrain, rot;
—ունք, mortality;
արհաւիրք —ու, pangs, terrors of death;
վճիռ —ու, sentence, decree of death;
—ու չափ, mortally, to death;
at the cost of one's life;
մեղք —ու չափ, deadly or mortal sin;
այն հիւանդութիւն չէ ի —, that illness is not to death, not mortal, or fatal;
քեւ մազապուր եղէ ի —ուանէ, I owe you my life;
բնական, երջանիկ, փառաւոր, յաւերժական —, natural, happy, glorious, eternal death;
յանկարծական, անճողոպրելի, բռնական, տարաժամ, եղեռնական, աղետալի, ողբալի, ցաւագին, ամօթապարտ, խայտառակ —, sudden, certain, violent or unnatural, untimely, tragical, sad, deplorable, painful, shameful, ignominious death;
մերձ ի — լինել, to be dying, near one's last moment, to breathe one's last, to be at the point of death, at the last gasp;
ի դրունս —ու հասանել, to be at death's door;
հիւանդանալ ի —, to be deadly sick;
բնական —ուամբ մեռանել, to die a natural death;
ընդ —ուամբ արկանել, —ու պարտ առնել, to sentence, to condemn to death;
ի — մատնել, տալ ի —, —ու սպանանել, to deliver to death, to put to death;
երթալ ի —, to go in search of death;
to rush on death;
դիմագրաւ լինել, խիզախել ի —, to face, to dare death;
խնդրել — անձին, to desire, to wish for death;
երկնչել ի —ուանէ, to dread, to fear death;
—ու հասանել, to meet death;
խոցիլ առ ի —, to be mortally wounded;
զ—ու գան հարկանել, to beat to death;
—ու վախճանիլ, ճաշակել զ—, to die, to depart from this life;
ածել —ունս, to carry or bring death.
soul, spirit, ghost;
the Holy Ghost, Paraclete;
spirit, angel;
soul, person, individual;
soul, breath;
soul, spirit, life, heart;
wind, breath;
sprite, fiend, goblin;
soul, essence, motive, principle, spirit;
meaning, character, spirit;
desire, genius, turn of the mind, disposition, inclination;
երկնային, աստւածային, վեհ, անմահ —, celestial or blessed, divine, sublime, immortal soul;
դիւցազնական, առաքինի, գեղեցիկ, ազնուական, դիւրազգած —, heroic, virtuous, high or elevated, noble or great, tender or sensible mind, soul or spirit;
նուաստ, անարգ, յուզեալ, մոլորեալ —, mean or grovelling, low, vile or ungenerous, troubled, erring spirit or mind;
— բանական, զգայական եւ տնկական, rational, animal and vegetable life or existence;
— իմաստութեան, intellect, spirit of knowledge;
— բանաստեղծական, poetic fire, genius or enthusiasm;
—ք հրեղինաց, heavenly spirits, spirits of light;
—ք խաւարի, spirits of darkness, devils;
հրաժարեալ —ք, the dead, the defunct, the deceased;
դատապարտեալ —ք, the damned;
խաղաղութիւն հոգւոյ, tranquillity or peace of mind, hearts ease;
վեհանձնութիւն հոգւոյ, magnanimity, generosity;
կարողութիւնք հոգւոյ, the faculties of the soul;
հոգւով, in spirit;
spiritually;
feelingly, warmly;
—ք իբր հարիւր հազար են ի քաղաքին կարնոյ, there are a hundred thousand souls or inhabitants in the city of Erzerum;
ճշմարտութիւն է պատմութեան —, truth is the soul or life of history;
մարմին ջանայ հակառակ հոգւոյ եւ — հակառակ մարմնոյ, the flesh is at war with the spirit, and the spirit with the flesh;
խաղաց — տեառն ի վերայ նորա, the spirit of God fell upon him;
սիրել ամենայն հոգւով, to love with all one's heart or soul;
աւանդել զ—ն, to render or give up the ghost, soul or spirit;
փչել, հանել զ—ն, to expire, to die;
աղօթել վասն հոգւոցն ննջեցելոց, to pray for departed souls;
հանգուսցէ տէր զ— նորա, God rest his, her soul;
cf. Ոգի;
հոգւոյ տուն, guest's house.
marble;
—, of marble;
կարծր իբրեւ զ—, as hard as -.