Enriched dictionaries of Armenian

Anglais Français

s.

hand;
fist;
arm;

fig.

strength, might, power, force, main strength;
aid, succour, protection;

adv.

ի —, ընդ —, by, by means of, through the medium or channel of;
զձեռամբ, as much as one can, according to one's power;
ի ձեռանէ, coadjutor, assistant;
պաշտօնեայ ի ձեռանէ, subaltern functionary;
առ —, ready at hand, under one's hand, near, at hand;
առ — բառարան, portative dictionary;
— ի ձեռանէ, ընդ —, — ի —, from hand to hand, from one to another, from me to you, from you to him;
որ ընդ ձեռամբ է, subordinate;
հզօր ձեռամբ, with main strength, with a strong army;
— օտար, a strange hand;
յերկոցունց ձեռաց աջողակ, ambidexter, right-handed and left-handed person;
— հաւանութեան;
consent, assent;
ձեռս ի կապ, with one's hand tied;
with folded arms;

fig.

idle;
ձեռս յետս կապեալ, with one's hands tied behind;
—ք փապարեալք յաշխատութէնէ, hands hardened by toil;
մահահամբոյր ձեռամբ, with a deadly hand;
— տեառն, the hand, Spirit or Word of God;
ըստ ձեռին բաւականի, ըստ կարի ձեռաց իւրոց, according to one's strength, power or means;
ամբարձ զ— իւր ի տիրապետել, he formed the project of seizing the chief authority;
ձեռօք իւրեանց հայթայթէին զպէտսն, they lived by their labour;
ի ձեռանէ նորա վարէ իշխանութիւն, he governs under him;
ի ձեռս քո է, it is in your power, it depends on you;
չէր — նորա բաւական, he could not, he had not the means;
ահա — իմ ընդ քեզ, my hand shall be with you;
յամենայն տեղիս ուր միանգամայն հասանէր — իւր, every where he could;
եղեւ — տեառն ի վերայ իմ, the hand of God was on me;
— տալ իրերաց, to help or assist each other;
— տալ ի, to consent to;
— տալ անմեղութեան, to support, sustain or uphold innocence;
— տալ, to lend a hand to, to stretch out a helping hand, to aid, to succour, to assist, to help;
— արկանել, to lay hands on, to seize, to take possession of;
— արկանել, —ի գործ արկանել or առնել, to lay one's hand on, to put one's hand to, to set about, to undertake, to take in hand, to begin, to attempt, to try;
ի — տալ, to hand over, to deliver over, to give up;
ձեռս բառնալ, to lift up the hands;
ձեռս ամբարնալ, to raise one's hand against;
դնել զանձն ի ձեռին իւրում, to jeopard, to risk one's life;
— անձին հարկանել, to boast, to brag, to vaunt, to plume or pique oneself, to be proud of, to take to oneself the credit of, to avail oneself of, to deem it an honour;
ձեռն յանձին հարկանել, to oblige oneself to;
ձեռն դնել, to lay hands on, to ordain, to consecrate;
to put one's signature to, to sign;
— տալ աղջկան, to give one's hand, to consent to marry;
ընդ or զձեռամբ լինել, to be in the hands of, under the power, in subjection to;
ունել ընդ ձեռամբ, to have ready at hand;
ընդ ձեռամբ առնել, նուաճել, արկանել ընդ ձեռամբ, to bring under one's power, to subdue, to subjugate;
կալ ընդ ձեռամբ ուրուք, to put oneself under the protection of;
to submit, to yield;
to be submissive;
ընդ ձեռամբ անկանիլ, գալ ի ձեռս, ի ձեռս անկանել, to fall into the hands of, to be taken or seized, to get caught;
ի ձեռս բերել, to obtain, to procure, to entrap, to catch;
անկանել ի ձեռս ուրուք, to fall into the power of;
— օգնականութեան գտանել, to find a helping hand, to be sustained by, favoured with;
զձեռանէ առնուլ, ունել, ձգել, to take or lead by the hand;
ձեռամբ առնել, to indicate, to point to with the band;
զձեռամբ լինել, to be able, sufficient, capable;
զձեռօք ածել, to seize, to grasp;
to arrest;
ի — առնուլ, to obtain, to acquire;
to re-acquire;
to undertake, to begin;
տարածել զձեռս իւր առ ոք, to open one's arms to;
ճողոպրիլ ի ներքուստ ձեռին ուրուք, to escape from the hands or power of;
— մխել, to meddle, to interfere;
to set a hand to, to undertake;
— մխել յոք, to raise the hand against, to lay violent hands on, to ill-treat;
to put to death;
ի բաց կալ, ապստամբել ի ձեռանէ ուրուք, to rebel, to throw off the yoke, to save or rescue from the hands of;
— or ձեռս ի գլուխ ելանել, դառնալ, to be confounded by shame or grief, to be greatly abashed, or cast down;
— զձեռամբ փոփոխելով քարշել զչուանն, to draw a cord, to tighten a rope hand over hand;
— արկանել զգանձիւն, to try to rob the treasure;

fig.

լուանալ զձեռս, to wash one's hands of, to clear oneself from;
— ունել, to be fortunate, to have a lucky hand;
ձեռին կատակ՝ գռեհկաց կատակ, rough play is bear's play, joking with hands are jokes of blackguards.

s.

main;
bras;

fig.

main, force, pouvoir;
main, aide, secours;
— արկանել, mettre la main sur, saisir, s'emparer de, cf. Ըմբռնեմ, cf. Ձեռնարկեմ;
— արկանել, — ի գործ արկանել ou առնել, mettre la main à, entreprendre, se mettre à, mettre la main à l'œuvre, commencer l'affaire, se mettre en train de, intenter;
— տալ, donner la main, secourir, donner les moyens, prêter la main, donner ou prêter secours, donner un coup de main;
— տալ իրերաց, s'aider, se secourir les uns les autres;
— տալ անմեղութեան, soutenir l'innocence;
— տալ ի, consentir à;
— տալ հաւանութեան, donner son assentiment, consentir;
— հաւանութեան, consentement;
ի — տալ, livrer entre les mains;
ձեռս բառնալ, lever les mains;
ձեռս ամբառնալ, lever les mains, le bras contre quelqu'un, étendre la main sur quelqu'un;
ամբարձ զձեռն իւր տիրապետել, il forma le projet de s'emparer de l'autorité;
ձեռս դնել, imposer les mains, ordonner;
signer, mettre sa signature;
— անձին հարկանել, se vanter, se piquer de, être fier de, se prévaloir de, se faire honneur de, se glorifier de ce que;
ի ձեռն, ընդ ձեռն, par, par l'entremise, par le moyen, au moyen, moyennant, par le canal;
ի — նորա, par lui, par son canal;
ձեռամբ, par la main, de la main;
ձեռամբ իմով փորեցի, je perçai de ma propre main;
ձեռօք իւրեանց հայթայթէին զպէտսն, ils vivaient de leur travail;
զձեռամբ, ի ձեռանէ, sous la main;
ի ձեռանէ, adjoint;
ի ձեռանէ նորա մարէ հշխանութիւն, il gouverne sous lui;
պաշտօնեայ ի ձեռանէ, fonctionnaire subalterne;
առ —, sous la main, proche;
առ ձեռն բառարան, dictionnaire portatif, de poche;
ձեռն ի —, de main en main, de la main à la main;
ընդ ձեռամբ լինել, être sous la main, sous le pouvoir de quelqu'un;
ունել ընդ ձեռամբ, avoir sous la main;
որ ընդ ձեռամբ է, subordonné;
ընդ ձեռամբ առնել՝ նուաճել, réduire sous sa puissance, subjuguer;
արկանել ընդ ձեռամբ, soumettre;
կալ ընդ ձեռամբ ուրուք, se soumettre à quelqu'un, dépendre de lui;
յերկոցունց ձեռաց աջողակ, ambidextre, qui se sert également bien des deux mains;
ձեռս ի կապ, les mains liées, les bras croisés;
ձեռս յետս կապեալ, les mains liées derrière le dos;
ի ձեռս անկանել, *ձեռք իյնալ, tomber entre les mains, se faire prendre, se faire pincer ou empoigner;
ի ձեռս բերել, *ձեռք ձգել, obtenir, procurer, attraper, accrocher;
ձգել զ—, cf. Ձգեմ;
կարկառել զ—, cf. Կարկառեմ;
ելանել ըստ —, cf. Ելանեմ;
թողուլ ի ձեռս, laisser entre les mains;
արկանել զոք ի ձեռս ուրուք, livrer aux main de quelqu'un;
անկանել ի ձեռս ուրուք, tomber dans les mains de quelqu'un;
— օգնականութեան գտանել, trouver aide, du secours, être favorisé par;
զձեռանէ ունել, tenir par la main;
ի — առնուլ, saisir, empoigner, s'emparer;
տարածել զձեռս իւր առ ոք, tendre ses bras à quelqu'un;
ճողոպրիլ ի ներքուստ ձեռին ուրուք, se sauver des mains de quelqu'un;
— մխել, se mêler;
mettre la main à, entreprendre, tenter;
— մխել յոք, loucher à quelqu'un, mettre la main sur lui, lever la main contre lui;
ի ձեռս քո է, il est entre vos mains, il ne tient qu'à vous;
համբուրել զձեռս ou *ձեռք պագնել, cf. Համբուրեմ;
չէր — նորա բաւական, il ne pouvait pas, il n'avait pas les moyens;
ըստ ձեռին բաւականի, selon son pouvoir, ses moyens;
եղեւ — Տեառն ի վերայ իմ, la main du Seigneur fut sur moi;
ահա — իմ ընդ քեզ, ma main sera avec vous;
—ք փապարեալք յաշիյատութիւն, mains endurcies au travail;
մահահամբոյր ձեռամբ, d'une main fatale;
հզօր ձեռամբ, d'une main ou avec une main forte;
յամենայն տեղիս ուր միանգամայն հասանէր — իւր, partout où il pouvait;
— օտար, une main étrangère;

cf. Ձեռք

s.

χείρ manus. Եզր բազկի ի դաստակէ ցծայրս մատանց. թաթ ձեռաց. ափ. բուռն. գործարան շօշափելոյ՝ ըմբռնելոյ, եւ գործելոյ։ Նմանութեամբ, Գործի, միջնորդ. գործ. կար. զօրութիւն. իշխանութիւն. բաւականութիւն. անձն, եւ այլն. ձեռք, ձառք. (լծ. յն. խիր, սանս. քառա ).

Ձգել զձեռն, եւ առնուլ։ Մխել զձեռն յոք կամ ի գործ։ Հնազանդ լինել ընդ ձեռամբ։ Ձեռք նորա յամենեսին, եւ ձեռք ամենեցուն ի նա։ Հանեալ զմատանին իւր ի ձեռանէ իւրմէ՝ եդ ի ձեռին յովսեփայ։ Երկուս ապարանջանս ի ձեռս նորա։ Վաստակք կամ արդարութիւն ձեռաց։ Գործել ձեռօք։ Ահաւանիկ աղախին քո ի ձեռս քո։ Ի գործոց մերոց եւ ի տրտմութեանց ձեռաց մերոց։ Միթէ ձեռն տեառն չիցէ՞ բաւական։ Լինէր ձեռն տեառն ի վերայ քաղաքին.եւ այլն։

Լցեալ զձեռն ի նաշհւոյ անտի. (Ղեւտ. ՟Բ. 2. իմա՛, լի ափով, բռամբ։)

Տարածեալ զձեռս իւր ի խաչին. զի տարածեալ ձեռօքն ի գիրկս իւր ընկալցի զամենայն տիեզերս առ հասարակ. (Կոչ. ՟Ժ՟Գ։) (Ոճով ասի.)

Եկն սաւուղ ի կարմեղոս, եւ կանգնեաց իւր ձեռն (որպէս կոթող ինչ ի նշան յաղթութեան. կամ ինքնաձեռն իշխեաց զոհել, ասէ կիւրեղ)։ Աբեսողոմ կանգնեաց իւր արձան, եւ կոչեաց զնա ձեռն աբեսողոմայ։ Եզ զանձն իւր ի ձեռին իւրում (ի բռին, ի վտանգի)։ Ձեռն նոցա ընդ դաւթի է։ Անաչառ անողորմ ձեռն պատերազմի։ Զնիկանովր ի ձեռն գումարէր։ Զօրս ի ձեռս հասուցանել։ Գործ ի ձեռն տալ։ Տաղ քեզ զնա ի ձեռս։ Ի բաց եկաց եդովմ ի ձեռանէ յուդայ. եւ այլն։

Ձեռք աստի եւ անտի ի վերայ աթոռոյն նստելոյ. (՟Գ. Թագ. ՟Ժ. 19.) իմա՛ ձեռնաձեւ յենարան ձեռաց։

Զձեռին գործին քո մերձեցուցեր ի նա. (Ել. ՟Ի. 25.) իմա՛ դանակ, դուր, եւ այլն։

Բժիշկքս՝ այլոց ձեռաց եմք կարօտ. (Ոսկ. եփես.։)

Ոչ յետ բազում ժամանակի, այլ մինչդեռ զերախտիսն ի ձեռին ունէր. (Երզն. մտթ.։)

Զձեռն ձերբ ածէր (այսինքն բուռն հարեալ՝) եւ ընկենոյր զտախտակսն։ Եթէ ոք հարցէ զծառայ իւր ձերբ (այսինքն ձեռամբ) իւրով, եւ մեռցի. (Եփր. ել.։)

Բուռն հարեալ զնմանէ՝ ձեռն զձեռամբ փոփոխելով՝ քարշել թուելով զնա. (Դիոն. ածայ.։)

ՁԵՌՆ ԱՐԿԱՆԵԼ. որպէս Ըմբռնել. բուռն հարկանել. ձեռնարկել. սկսանիլ. եւ Կամիլ հարկանել սպանանել.

Ձեռն արկ զպատմուճանաւ իմով. (Յոբ. ՟Լ. 18։)

Ձեռն մի՛ արկանէք ի նա. (Ծն. ՟Ի՟Դ. 22։)

Արկ հերովդէս արքայ ձեռն՝ չարչարել զոմանս. (Գծ. ՟Ժ՟Բ. 1։)

Ձեռն էարկ ի հրէայսն։ Ձեռն արկանել ի թագաւորն արտաշէս. (Եսթ. ՟Ը. 7։ ՟Ժ՟Բ. 2։)

Բարկութեամբ մեծաւ ձեռն արկէր յիս. (Յոբ. ՟Ժ. 47։)

Ձեռն արկ կամակորութեամբ ... ձեռն էարկ, եւ եհան զբազումս ի գնդէնք քրիստոսի. (Եղիշ. ՟Դ։)

ՁԵՌՆ Ի ԳՈՐԾ ԱՌՆԵԼ կամ ԱՐԿԱՆԵԼ. cf. ԳՈՐԾ.

Զի թէ նախ ձեռն ի գործ արարեալ է նորա անիրաւ գործոց. (Փիլ. իմաստն.։)

ՁԵՌՆ ՏԱԼ. Ձեռնտու լինել. օգնել. օգտել.

Ձեռն ետու նոցա հանել զնոսա։ Ձե՛ռն տուր մեզ։ Աղաչէին ձռեն տալ նոցա. (Եզեկ. ՟Ի. 6։ ՟Ա. Մակ. ՟Ժ՟Ա. 50։ ՟Ժ՟Գ. 46։)

Ոչ տայ մեզ ձեռն գիրք, թէ պատառեցաւ լեառն ընդ չորս մասունս. (Լմբ. զքր.։)

Ասի եւ ՁԵՌՍ ՏԱԼ, որպէս Պարտութիւն խոստովանել, զիջանիլ.

Կրեաց պատերազմ դժնդակ, այլ ոչ երբէք ետ ձեռս պատերազմողացն. (Ոսկ. ես.։)

ԶՁԵՌԱՆԷ ՈՒՆԵԼ, ԱՌՆՈՒԼ, ՁԳԵԼ. որպէս Ըմբռնել, օգնել, տանել, առաջնորդել։ (Ծն. ՟Ժ՟Թ. 16։ Գծ. ՟Բ. 8. ՟Ի՟Բ. 1. եւ այլն։)

ՁԵՌՍ ԲԱՌՆԱԼ, ԱՄԲԱՌՆԱԼ, ՀԱՄԲԱՌՆԱԼ. Տե՛ս ի նոյն բայսն։

ՁԵՌՍ ԴՆԵԼ. որպէս Ձեռնադրել, եւ Ստորադրել.

Եդին զձեռս ի վերայ նոցա, եւ առնուին հոգի սուրբ. (Գծ. ՟Ը. 17. 18. եւ ՟Զ 7. եւ այլն։)

Դիցես զձեռս քո ի վերայ նորա. (Թուոց. ՟Ի՟Է. 18։)

ԱՌ ՁԵՌՆ, եւ ԱՌ ՁԵՌՆ ՊԱՏՐԱՍՏ. Տե՛ս ի կարգի տառիդ Ա։

նխ.

ԸՆԴ ՁԵՌՆ. նխ. cf. ԸՆԴ եւ այլն։

նխ.

Ի ՁԵՌՆ. διά, δι’ per. Որպէս թէ Ձեռամբ, այսինքն միջնորդութեամբ, կամ գործականութեամբ. եւ պարզապէս ի նշանակ գործիական հոլովոյ՝ որ պակասի ի յն. եւ լտ. մէկին ձեռքովը, տնով.

Օրէնքն ի ձեռն մովսիսի տուան, շնորհք եւ ճշմարտութիւնն ի ձեռն յիսուսի քրիստոսի եղեն։ Ի ձեռն գաւազանի սրտմտութեան իւրոյ ընկլոյց զիս։ Այցելու լիցի տէր աստուած ի ձեռն իմ։ Սատակեաց զնա տէր աստուած ի ձեռն կնոջս։ Որպէս եւ խոստացաւ ի ձեռն կտարակարանացն։ Վա՛յ մարդոյն այնմիկ, յոյր ձեռն գայցէ գայթագղութիւն.եւ այլն։

Թագաւորութիւն լուծանի, եւ եթէ այլ ոմն երբէք իշխանութիւն լուծեալ է, ո՛յ ի ձեռն այլոյ ուրուք, այլ ի ձեռն ինքեանց նոցունց. (Պղատ. օրին. ՟Գ։)

Տարակորզեսցես ի ձեռն ձեռինդ ամենակալի. (Նար. ՟Ժ՟Ը։)

Յիսուս գթասցի՛ս ի մեզ ի յերկրպագու ծառայս՝ ի կարապետիդ քո ձեռն, զոր վերապատուեմք այսօր. (Տաղ.։)

Անսովոր է ասելն.

Ի ձեռն այնորիկ ասաց Մովսէս. իբր վասն այնորիկ. (Եփր. ծն.։)

Բայց օրինօք լինի ասել.

Ի ձեռն մանրութեան ոչ երեւելով մեզ. այսինքն մանրութեամբ, կամ առ մանրութեանն. (Պղատ. տիմ.։)

Ի ՁԵՌՆ ԱՌՆՈՒԼ. Ըմբռնել. ստանալ. տիրել. կրել։ (՟Ա. Մակ. ՟Ժ. 52։ ՟Բ. Մակ. ՟Դ. 27։)

Ի ՁԵՌՆ ՏԱԼ. Ընձեռել. շնորհել. տալ.

Ոչ ի ձեռն տայցէ զամենայն պէտս ճանապարհին։ Թէ ոչ ի ձեռն տուեալ էր ձեզ զպատճառս պաշխարութեանն. (Ոսկ. ՟բ. կոր. ՟Ժ՟Ե։)

Ի ՁԵՌԱՆԷ. Եղեալն ընդ ձեռամբ ուրուք. երկրորդն. եւ Յետ նորա ի կարգի.

Կանգնեցին ի ձեռն որդւոց արանց երիքովի ... եւ ի ձեռանէ նոցա ունէին մոսողամ ... եւ ի ձեռանէ ունէին սադովկ։ Զհետ նորա կալան ղեւտացիքն. եւ ի ձեռանէ նոցա կալաւ ասաբիա. (Նեեմ. ՟Գ. 4=17։)

Զջնիկանն որ է մարզպետ արքունի, եւ զմովան հանդերձապետ ի ձեռանէ մովպետան մովպետի. (Եղիշ. ՟Ը։)

ԶՁԵՌԱՄԲ. որպէս Ի ձեռին. ընդ իշխանութեամբ, կամ կարողութեամբ. յոր ինչ ձեռնհաս ոք իցէ.

Ապա եթէ իւր իսկ զձեռամբ իցէ, ինքնին փրկեսցէ զանձն. (Ղեւտ. ՟Ի՟Է. 49։)

adv.

ՁԵՌՆ Ի ՁԵՌՆ. մ. Անընդմիջապէս ի ձեռաց ի ձեռս. ձեռքէ ձեռք.

Տայր ձեռն ի ձեռն զյուդայ սուսեր մի ոսկեհանդերձ. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Ե. 15։)

Զայս գանձ ես տաց ձեզ դարձեալ ձեռն ի ձեռն ի հուպ ժամանակի. (Ճ. ՟Ա.։)

Ձեռն ի ձեռն, եւ բերան ի բերան, եւ յանդիմանախօս ընդ աստուծոյ մովսէս ճանաչիւր. (Ագաթ.։)

Իսկ գոհութիւնն, յորժամ ձեռն ի ձեռն առնումք ի նմանէ զհայցուածս խնդրոցն. (Լմբ. սղ.։)

ՁԵՌՆ Ի ԳԼՈՒԽ. կամ ՁԵՌՍ Ի ԳԼՈՒԽ. որպէս Վա՛յ տալով անձին, եւ ծեծելով զիւր գլուխ.

Զի եւ անտի ձեռն (կամ ձեռս) ի գլուխ ելցես. (Երեմ. ՟Բ. 37։)

Անտի եւս ձեռն ի գլուխ եզցես. զի այդ իսկ է նշանակ սգաւորաց, զպատուական անդամն կոծել. (Մխ. երեմ.։)

Նաեւ ի նմանէ ելցես դու ձեռն ի գլուխ. (Եփր. համաբ.։)

ՁԵՌՆ ՅԱՆՁԻՆ ՀԱՐԿԱՆԵԼ. որպէս Յանձնապաստան լինել. cf. ՀԱՐԿԱՆԵԼ, եւ ԱՆՁՆ։

Իսկ ՁԵՌՍ ՅԱՆՁԻՆ ՀԱՐԿԱՆԵԼ, որպէս Զաջն ի լանջն կամ ի ճակատն մերձեցուցանել ի նշանակ կատարելոյ զհրաման մեծին. գլխուս վրայ ըսել.

Եւ նորա ձեռս յանձին հարեալ առ արքային՝ առ ի կատարել զհրամանն արքունի. (Ուռպ.։)

նխ.

ԸՆԴ ՁԵՌՆ. նխ. Ի ձեռն. ձեռամբ, միջնորդութեամբ.

Հաշտութիւն խօսեցեալ ընդ ձեռն Սմբատայ ասպետի։ Ընդ ձեռն ո՛ր եւ է թագաւորի. (Խոր. ՟Գ. 58. 65։)

Ընդ ձեռն երեւելի անդրեացն. (Յհ. իմ. պաւլ.։)

Ընդ ձեռն այդպիսի բանից. Ընդ ձեռն այսոցիկ, կամ այսորիկ. (Խոսրովիկ.։)

adv.

ՁԵՌՍ Ի ԿԱՊ. մ. Կապեալ կամ մածեալ ունելով զձեռսի վերայ կրծոց. ձեռնի ձեռին վերայ դնելովի լանջս, կամ աղխելով զձեռն. ձեռք ձեռքի վրայ.

Անցեալ կային (երեք մոգքն) ձեռսի կապ՝ աչքի նա հայելով։ Եւ կայինի կարգի՝ ձեռսի կապ լինելով ըստ օրինի. (Եպիփ. ծն.։)

Warning, for now, these are the entries' title sharing the same character string regardless of its position, not the entries sharing the same root.