sovereignty, principality, lordship;
authority, faculty;
empire, dynasty, sway, rule, dominion, domination;
abselute power;
dignity;
right, privilege;
government, command, power, jurisdiction;
free will, liberty;
licence, exclusive permission;
place, post;
diocese;
—ք, principalities (tho third order in the celestial hierarchy);
հոգեւոր՝ ժամանակաւոր, spiritual and temporal power;
առաւելազանց —, too much authority;
յ— հասանել, to rise to dignities;
to get into office, or power;
տալ ումեք զամենայն —, to empower, to give carte-blanche, or full powers to;
լինել ընդ իշխանութեամբ ուրուք, to be in the power of some one, or dependent on some one;
այս ի վեր քան գիմս է —, that is beyond my power, that surpasses my capacity.
Իշխանն գոլ, եւ իշխելն ո՛ր եւ է օրինակաւ. տէրութիւն կարողութիւն գործ եւ պաշտօնիշխանի, եւ պատիւ եւ սահման իշխանի. թագաւորութիւն. պետութիւն, գլխաւորութիւն. որպէս ἁρχή principatus. որ եւ ՊԵՏՈՒԹԻՒՆ.
Զլուսաւորն մեծ՝ յիշխանութիւն տուրընջեան, եւ զլուսաւորն փոքր՝ յիշխանանութիւն գիշերոյ։ Յիշեաց զիշխանանութիւն տակառապետին, եւ զիշխանութիւն մատակարարին։ Ինձ տալ հասանել յիշխանութիւն, եւ նմա կախել զփայտէ։ կացուցես ի վերայ քո իշխան. եւ եղիցի յորժամ նստցի յիշխանութեան իւրում։ Ծածկոյթ աստուծոյ իշխանութեան։ Տուաւ նմա իշխանութիւն, եւ իշխանութիւն նորա իշխանութիւն յաւիտենարան։ Եդաւ հրամանս այս ընդ ամենայն իշխանութիւն թագաւորութեան իմում։ Ո՛չ իշխանութիւնք, եւ ո՛չ զօրութիւնք. եւ այլն։
Եւ որպէս ἑξουσία potestas.
Ի տան իւրում, եւ ամենայն իշխանութեան իւրում։ Եղեւ իսրայէլ իշխանութիւն նորա։ Եբեր նմա իշխանութիւն ի վերայ բռնաւորաց նորա։ Ծանիցես զիշխանութիւներկնաւորին։ Իշխանութիւն տուաւ նմա։ Ետ նոցա իշխանութիւն թագաւորն՝ գործել զամենայն։ Իշխանութիւն առեալ (ի վերայ) մարդկան, եւ դու մարդ մահկանացու։ Կենաց եւ մահու դու ունիս իշխանութիւն։ ամենայն անձն որ ընդ իշխանութեամբ է, ի հնազանդութեան կայցէ. քանզի ոչ ուստեք է իշխանութիւն, եթէ ոչ յաստուծոյ։ Որ հակառակ կայ իշխանեանն, աստուծոյ հրամանին հակառակ կայ եւ այլն։
Կամ ἠγεμονία regimen. Առաջնորդութիւն.
Մի՛ խնդրերի տեառնէ իշխանութիւն, եւ մի՛ ի թագաւորէ աթոռ փառաց. (Սիրաք. ՟Է. 4։)
Կամ δεσποτεία dominium. Տերութիւն.
Ոչ եթէ զիշխանութիւն (ընչից) իշխեաց յինքն հանել. (Կոչ. ՟Ը։)
Կամ ἁξία dignitas. Պատիւ. արժանապատուութիւն.
Ոչ այնպէս փոյթ էր քրիստոսի՝ առժամայն զիւր իշխանութիւն երեւեցուցանել. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 23։)
Կամ αὑθεντία auctoritas. ուստի αὑθεντικοτέρως majori auctoritate. Տիրաբար.
Իշխանութեամբ զնոյն բանս դնէ ասելով. եւ ես քեզ ասեմ, զի դու ես վէմ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 18։)
Կամ παροικία paroecia. իտ. parrocchia. Թեմ, վիճակ պատրիարգի, եպիսկոպոսի, եւ աւագերիցու.
երեւեցաւ նա յակոբայ եղբոր իւրում՝ եպիսկոպոսի առաջնոյ՝ այսր իշխանութեան (երուսաղէմի). (Կոչ. ՟Ժ՟Դ։)
Սոցին հանգոյն եւ յայլ գիրս՝ պէսպէս ոճով ասի.
Միոյ իշխանութեան երկու թագաւորք ոչ լինին։ Ամենայն ազգ եւ լեզու որ են ընդ իշխանութեամբ իմով. (Եղիշ.։)
Այսպէս թագաւորական վարելով իշխանութեամբ. (Պիտ.։)
Զմարացն ի բաց բարձրեալ զիշխանութիւն՝ պայազատէր զնա. (Յհ. կթ.։)
ինձ ասպետիս պարտ է զքեզ պսակել ըստ սովորական իշխանութեան իմոյ հայրենեաց։ գրաւ է յինքն զչէնսեւ զամենայն ցութիւնս նոցա. (Խոր.։)
Փրկչիդ իշխանութիւն օժանդակեսցէ. (Նար. ՟Կ՟Ե։)
Զաւետարանական իշխանութիւն ի գործ ածեալ (կապելոյ եւ արձակելոյ). (Յհ. կթ.։)
ԻՇԽԱՆՈՒԹԻՒՆ. Ազատութիւն. որպէս անձնիշխանութիւն, եւ որպէս ի բնէ բերումն անխափան.
Զկամակար իշխանութիւն ոչ հանէ ի նմանէ. որով կարողն է անսալ եւ չանսալ հրամանացն ... այլ զի եւ չանսալոյն իշխանութիւն ունիցի։ Զիա՛րդ երեւէր ընտրութիւն գործոցն, եթէ ոչ ունէր մարդն իշխանութիւն երկոցունց, եւ անսալոյն եւ չանսալոյն. (Եզնիկ.։)
Զհաճոյսն իւր իշխանութեամբ ընտրէր. (Նիւս. կուս.։)
Գտին իւրեանց ժամանակ իշխանութեան, զի գոյր նոցա առաջնորդ. (Եւս. պտմ. ՟Բ. 23։)
Ոչ եթէ կամաց իմիք հողմոյ ունել ասէ, այլ որ ի բնութենէ հարկի բերմանս զանարգելն եւ զանխափանն իշխանութեամբ գործել ասէ։ Ոչ ոք արգելուլ կարէ (զհողմն), այլ բազում իշխանութեամբ ցրի. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 25։)
Ասեն եօթն մոլորակացդ իշխանութեամբ շրջել, եւ ոչ ի բաժնի կալ. (Շիր.։)
ԻՇԽԱՆՈՒԹԻՒՆ. Կարողութիւն. ազատ համարձակութիւն. հրաման.
Միթէ ո՞չ ունիմք իշխանութիւն զքորս կանայս շրջեցուցանել ընդ մեզ. (՟Ա. Կոր. ՟Թ. 5։)
ձեզ ոչ է այդպէս իշխանութիւն ընդդիմանալ կամաց նորա։ ի ձեռն ձեր է իշխանութիւն արձակել նոսա։ Որպէս յերկրի ոչ ունիմք իշխանութիւն փոխանակել զնա ընդ այլում տեառն, նոյնպէս եւ յերկիրս չունիմք իշխանութիւն փոխանակել զճշմարիտ աստուածն մեր ընդ այլում. (Եղիշ.։)
Եթէ զյանցաւորն չունիմք իշխանութիւն դատել, ո՞րչափ եւս առաւել զարդարն. (Սարգ. յկ. ՟Թ։)
ԻՇԽԱՆՈՒԹԻՒՆՔ կամ ԻՇԽԱՆՈՒԹԻՒՆ. անուն միոյ յերկրաւոր քահանայապետութեանց, որ եւ չորրորդ դաս ի սրտէ ի վեր. ( ի սուրբ գիրս ἁρχή principatus, հասարակօրէն թարգմանի Պետութիւն, եւ ἑξουσία potestas, Իշխանութիւն. եւ երբեմն ընդ հակառակն)
Նստոյց ընդաջմէ իւրմէ յերկնաւորս ի վերայ ամենայն իշխանութեան եւ պետութեան։ ի հնազանդել նմա հրեշտակաց՝ իշխանութեանցեւ պետութեանց.եւ այլն։
գնդիւք վերնայնոցդ վերակացու ինձ լցիս, պետութեամբք, իշխանութեամբք. (Նար. ՟Ղ՟Ա։)
Բարձրելոյն փառաց բարձօղ տէրութիւնք, անյաղթելի զօրութիւնք, վեհագոյն իշխանութիւնք։ Տէրութիւնք վերին, եւ զօրութիւնք հզօրին, ցութիւնք վեհագոյն. (Շար.։)
Այլ ասի երբեմն եւ զամենայն հրեշտակաց վերոց.
Իշխանութիւնք երկնից զարհուրեցան. եւ այլն. (Շար.։)
| Singulier | Pluriel | |
|---|---|---|
| nominatif | իշխանութիւն | իշխանութիւնք |
| accusatif | իշխանութիւն | իշխանութիւնս |
| génitif | իշխանութեան | իշխանութեանց |
| locatif | իշխանութեան | իշխանութիւնս |
| datif | իշխանութեան | իշխանութեանց |
| ablatif | իշխանութենէ | իշխանութեանց |
| instrumental | իշխանութեամբ | իշխանութեամբք |