according to, in relation to, as for, conformably with, agreeably to;
proportionably, at the rate of;
after;
near, relatively;
for, as for;
on;
of;
out;
— իս, — իմումս կարծեաց, according to me, in my opinion;
— իւրում կարի, according to capacity, to the best of one's ability;
այր — սրտին Աստուածոյ, a man after Gods own heart;
կին իցէ քո — միտս, if thou hast a wife after thine own heart;
— բախտի եղեալ նորա, fortunately;
— պատկերի մերում եւ — նմանութեան, in our image and likeness;
— հիւսիսոյ Կխրնոյ, north of Erzeroum;
— անձին, upon one's back;
wearing upon, — the shoulders, — the body;
— ճանապարհին, about the streets;
— հրապարակս գնալ, to pass through, or to wander about the public places;
— բնութեան բարի, naturally or essentially good;
ի չափու կալայց զանձն — օրինակի նորա, I shall be governed by his example;
ելանել — քաղաքն, to go out of town;
այր — առնէ, one after the other;
ամ — ամէ, annually, every year;
օր — օրէ, daily, every day;
— նախահօրն յանցանաց, for the sin of the first father;
— չափու եկամտիցն, in proportion to his income;
— աչս դատել, to judge from the appearance;
— իրետրս պատշաճեալ, well proportioned, symmetrical;
— տեղիս տեղիս եւ — աշխարհս աշխարհս, according to the various places, and different provinces;
— տունս ազգացն՝ ոչխար — երդ, a lamb for every family and every house;
հրաժարել — նմանութիւն, to have no equal, unique;
անցանել — ասհմանս քո, to pass through your confines;
— բանս անցանել, to be inexpressible;
— միտս անցանել, to be beyond understanding, to be past finding out, inconceivable, incomprehensible;
անցանել — չափ, to go beyond;
— ակն լինել յումեքէ, to be far from the sight of, alienated;
— ինքեան, of one's self;
naturally, essentially;
— ամենայնի, totally, in all, entirely;
— այնմ, as is said;
as they say;
— իրիք, — իմիք, in some part, in a certain sense, in some way, or manner;
in part;
— որում, as;
since;
therefore;
— որում..., — նմին, or նոյնպէս, or այսպէս, as..., as;
so..., as;
— օրէն, like, after the fashion of;
— նմանէ, after him;
— այսմանէ, like this, similarly, equally;
եւ որ — այսմանէ.
κατά, κατ’ (լծ. ըստ. որպէս եւ κάτω , է ի ստոր). secundum, juxta ἁκολούθως consequenter եւ այլն. Հանգէտ. հանգոյն. համեմատ. յար եւ նման այնպէս՝ որպէս. եւ Զհետ երթալով նմանութեան առաջնոյն որպէս երկրորդ. կամ ի ստորեւ քան զառաջինն կարգեալ. պէս.
Ըստ պատկերի մերում եւ ըստ նմանութեան։ Ըստ անուանց ազգացն։ Ըստ բանիդ ըստ այդմիկ։ Եղիցի ըստ բանի քում։ Ըստ իւրում կարի։ Ըստ ժամանակին՝ որպէս եւ խօսեցաւ։ Ըստ յաճախելոյ արմտեացն։ Ըստ պակասելոյ ամացն.եւ այլն։
Ոչ գոյ ըստ նմա մարդ արդար. (Ոսկ. ես.։)
Քննել զ՝ըստ բնութեան բարին. (Սահմ. ՟Ժ՟Թ։)
Որ ոչ ումեք տուեալ յ՝ըստ աշխարհիս զօրաւորաց. (Սարկ. քհ.։)
Որ միայն մարմնացար վասն մեր ըստ մեզ, զի արասցես զմեզ վասն քո ըստ քեզ. (Նար. ՟Ժ՟Թ։)
Մարմնանայ ըստ մեզ՝ տեսլեամբ մարդոյ ըստ մեզ. (Լմբ. հանգ.։)
Նոյն իսկ մայր է եւ կոյս, այն որ ըստ մեզ՝ (այսինքն բնականաբար) ոչ է. (Լծ. ածաբ.։)
Ի նոյն տրական հոլով պէսպէս առմունք գտանին՝ բացատրելիք այլովք նախադրութեամբք կամ նախդրովք.
Գինդս ոսկիս մի մի ըստ դահեկանի ձուլոյ. (Ծն. ՟Ի՟Դ. 22.) այսինքն ի ձոյլ դահեկանէ, կամ արժօղ զձոյլ դահեկան։
Հանցեն ջուրք ... թռչունս թեւաւորս ի վերայ երկրի ըստ հաստատութեան երկնից. (Ծն. ՟Ա. 20.) իբր ի ստորեւ կամ հանդէպ, շուրջ.
Բանակեցոյց ըստ ճանապարհին բեթսակարիայ. (՟Ա. Մակ. ՟Զ. 33.) այսինքն ի կողմանս, դէպ ի։
Որ շատ խօսի, ապաքէն ըստ (կամ ընդ) նմին եւ լսիցէ. (Յոբ. ՟Ժ՟Ա. 2.) յն. փոխանակաւ կամ ընդ հակառակն լուիցէ։
Ըստ հրամանացն։ Ըստ օրինացն. (՟Ա. Եզր. ՟Է. 9։ ՟Ը. 23։) յն. հետեւապէս, կամ հետեւողութեամբ։
Ըստ օրինացն. (Աթ. ՟Ե.) որ եւ ԸՍՏ ՕՐԻՆԻ, այսինքն օրինօք. յն. օրինապէս։
Ըստ այսմ օրինակի, ըստ նշանակի, ըստ բնութեան. եւ այլն այսինքն սովին օրինակաւ, նշանակաւ, բնութեամբ կամ ի բնէ, եւ այլն։
Մեկնեալք ի միմեանց ըստ նախահօրն պատրանաց. (Շար.) այսինքն ի պատճառս, վասն։
Ըստ բոլոր ընկալեալ մարմնոյ. (Խոր. ՟Բ. 8. այսինքն ընդ բոլոր մարմին։)
(եւ 48.)
Ըստ հիւսիւսոյ Երասխայ. այսինքն ի կողմն։
Կալեալ զԵգիպտոս ըստ ՟Ճ՟Ձ՟Դ. ողոմպիադին. այսիբքն ի. շուրջ. (Եւս. քր. ՟Ա։)
ԸՍՏ. Աննախդիր բացառականաւ՝ ուր ըստն լինի իբր նախդիր, նշանակէ Հանգոյն եւ Զկնի միանգամայն, այսինքն հետեւելով առաջնոյն նովին կարգաւ եւ նմանութեամբ. կամ որպէս՝ Եւ որ ի կարգին. կամ Եւ այլն. καθεξῆς, ἑφεξῆς sic deinceps μετά, κατά post, juxta, ad, in, de
Եւ զթագաւորսն՝ որ ըստ նմանէ էին։ Այր ըստ առնէ՛ի վերայ գործոյ իւրեանց։ Այր ըստ առնէ մոլորեցան. (՟Ա. Մակ. ՟Ը. 8։ Թուոց. ՟Դ. 49։ Ես. ՟Խ՟Է. 18։)
որպէս եւ ստէպ ասի,
Օր ըստ օրէ։ Ամ ըստ ամէ։ Մի ըստ միոջէ. եւ այլն։
Կարգ ըստ կարգէ. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Ըստ նմանէ։ Ըստ նոցանէ։ Ըստ այսմանէ։ Ըստ որմէ. (Եւս. քր.։ Խոր. ՟Ա. 2։ Յհ. իմ. երեւ.։ Բրս. հց.։ Պիտ.։ Թր. քեր.։)
Ըստ նմանէքն. այսինքն հետագայք. (Մագ. քեր.։)
Զի ըստ սմանէ այսպէս եւ մերձաւոր նորա. (Սիր. ՟Զ. 17։)
Որ ի վերայ Ադամայ վճիռ սահմանեցաւ, եհաս ի վերայ նորա, եւ որ ըստ նմանէն էին. (Կոչ. ՟Ժ՟Ե։)
Բնակեցայց ի նոսա, եւ գնացից ի նոսա՝ ասէ, եւ որք ըստ այսմանէ. (Սարկ. հանգ.։)
Անսովոր թուի ասելն.
Զթռչնոց ասէ, զի ըստ հաստատութենէն երկնից թռնուցուն ... եղիցին թռչել ի վերայ երկրի ըստ հաստատութենէն երկնից. (Կիւրղ. ծն.։)
Ըստ այն մի գիշերն այլ ոչ եմուտ եւ այլն. իբր բաց յայնմ գիշերոյ. (Բուզ. ՟Գ. 5։)
ԸՍՏ. Աննախդիր հայցականաւ, որ եւ աննախդիր տրական, ուր Ըստն կարծի նախդիր, այլ պահէ զբուն նշանակութիւն, որպէս թէ լինէր վերջահոլով տրական.
Ըստ լեզուս իւրեանց։ Ըստ ծնունդս իւրեանց։ Ըստ տոհմս իւրեանց։ Ըստ տունս ազգացն՝ ոչխար ըստ երդ. (Ծն. ՟Ժ. 5. 20. 32։ Ել. ՟Ժ՟Բ. 3։)
Երթալ ըստ կամս իւրեանց։ Տալ ցորեան ըստ բերան։ Գրգել ըստ օրէնս նախնեաց։ Հատուցանել իւրաքանչիւր ըստ գործս։ Ըստ աչս դատել.եւ այլն։
Կի՞ն իցէ քո ըստ միտս, մի՛ հաներ զնա. (Սիր. ՟Է. 28։)
Քահանայապետութիւն է ըստ իս՝ կարգ սրբազան եւ հանճար. (Դիոն. երկն.։) ի յն. ասի, ըստ դատման իմում։
Աղօթս արասցէ քեզ, ո՛չ իմաստուն մարդ՝ ըստ իս, այլ յիս առաջնորդական պետ ոգին. (Փիլ. լին. ՟Դ. 198։)
Բարեբանէին ըստ արժանի (այսինքն արժանեաց) իմոց փառացն։ Թողլով զպատշաճն ըստ իս (այսինքն ինձ), յանպատշաճագոյնն իմ ընկղմեցան խորհուրդս. (Յհ. իմ. երեւ.։)
Զիջանելով ըստ իս որ ինչ այդր կայցէ. (Ոսկ. գծ.։)
Սոյնպէս լինի առընթեր աներեւոյթ բայից՝ յունական ոճով, փոխանակ դերբայի՝ որ չիք առ յոյնս. զոր օրինակ,
Ըստ կազդուրել մանկանց. (Ծն. ՟Լ՟Գ. 14։)
Ըստ վարել հալածչաց. (Ողբ. ՟Ա. 6։)
Նմանեցուցանելով ըստ ասելն եւ ըստ գործելն. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Տեղիք ինչ են ծովուց, որոց ջուրն ըստ աճել լուսնին աճէ, եւ ըստ լնուլն լնու, եւ ըստ պակասելն պակասէ. (Եզնիկ.։)
Ադամ եղեւ (իբր զմի ի մէնջ), փոխանակ զի ասիցէ, թէ կամեցաւ լինել. այլ եղեւ ըստ դնել մտաց իւրոց չարաց. (Եփր. ծն.։)
ԸՍՏ. Ըստ հոմաձայնութեան յն. κατά եւ լտ. per, որպէս Ընդ, դէպ ի.
Ոմանք ըստ հրապարակս, կամ ըստ լայնափողոցս, եւ կամ ըստ նրբափողոցս յարձակեալ գնան. (Նիւս. բն. ՟Ժ՟Ա։)
ԸՍՏ. առընթեր բայիցս Անցանեմ, Ելանեմ, եւ այլն. (ուր ի յն. դնի հայցական խնդիր), նշանակէ Քան զ. անդր քան. արտաքոյ, ի դուրս. օտար. հեռի. բաց ի. ի.
Անցանել ըստ բլուրս եւ ըստ արձանս ըստ այս։ Ըստ Յորդանան։ Ըստ Հռովս։ Ըստ հաստատութիւն եւ ըստ երդումն. (Ծն. ՟Լ՟Ա. 52։ Թուոց. ՟Լ՟Բ. 29։ ՟Բ. Թագ. ՟Ժ՟Զ. 1։ ՟Ա. Մակ. ՟Է. 18։)
Անցանել ըստ սահման, ըստ ջուր, ըստ բանակ, ըստ օրէնս Աստուծոյ.եւ այլն։
Ելին ըստ քաղաքն։ Ելից ըստ քաղաքս. (Ծն. ՟Խ՟Դ. 4։ Ել. ՟Թ. 29։)
Անփորձութեամբ կառավարին ըստ ձեռն ելեալքն։ Ըստ գաւիթն ոչ ելանելով արտաքս. (Փիլ.։)
Ըստ Աստուծոյ երկիւղին սահմանս արտաքս ելեալ։ Ըստ երկիր անդր ոչինչ է. (Եզնիկ.։)
Անցեալ է ըստ օրինակ, եւ հրաժարեալ ըստ նմանութիւն։ Անցեալ է ըստ քանակութիւն, եւ վրիպեալ ըստ բժշկութիւն. (Նար. ՟Ժ՟Ե. եւ ՟Ե։)
Մինչ յաշխարհիս էաք, ըստ ակն էաք ի Տեառնէ. այժմ իբրեւ ելանեմք յաշխարհէ, ըստ տեառն լինիմք. (Ճ. ՟Բ.։)
Զի՞նչ բնաւ պիտոյ են աչք օտարոտիք ի մեր վկայութիւն՝ ըստ այնմ (կամ այն) որ միշտ զմեզ հանապազ տեսանելոց են աչք (Աստուծոյ). (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 2։)
Ըստ բնութեան գութս, եւ ըստ ծնողաց խնամս անցանէ Աստուծոյ մարդասիրութիւն. (Ոսկ. ես.։)
ԸՍՏ ԱՅՆՄ. ԸՍՏ ԱՅՆՄՆ. մ.շ. Ըստ այնմ բանի գրոցն. ըստ ասացելումն. որպէս. զոր օրինակ.
Ըստ այնմ, թէ ակնկալութիւն արարածոցս յայտնութեան որդւոյն Աստուծոյ սպասէ. (Ագաթ.։)
Ըստ այնմ, զբերան իմ բացի. (Մխ. երեմ.։)
Եղեն պետք եւ իշխանք. ըստ այնմն, կացուցեր զնոսա իշխանս ընդ ամենայն երկիր. (Սկեւռ. ես.։)
Ըստ այնմն, յիննսներորդ սաղմոսին ասացեալ. (Բրս. հց.։)
ԸՍՏ ԻՆՔԵԱՆ. cf. ԻՆՔՆ։
ԸՍՏ ԻՐԻՔ. այսինքն Ըստ իմիք. իւիք իրօք. մասամբ իւիք.
Ըստ իրիք տարբերութիւն՝ զգոլն նորին գոյացութեան ոչ փոփոխէ։ Փայտ առ փայտ՝ մեծ ըստ իրիք է, եւ դարձեալ նոյնպէս փոքր երեւի. (Կիւրղ. գանձ.։)
ԸՍՏ ՈՐՈՒՄ. մ. καθώς, καθά velut, sicut, prout Ըստ այնմ որ՝ կամ զի. որպէս. զոր օրինակ. ինչպէս որ.
Բարերար է. ըստ որում Աստուած է. ահագին է վասն զի Տէր է. (Փիլ. լին. ՟Դ. 53։)
Ըստ որում եւ Եսայի ասէ։ Ըստ որում երանելին Պօղոս գրէ. (եւ այլն. Աթ. ՟Ա։)
Իշխանութիւն դատելոյ առնու, ո՛չ ըստ որում բան է եւ Աստուած՝ որդին առնու, այլ ըստ որումն եղեւ մարդ, է՛ համարելի զառնուլն մարդկութեան. (Կիւրղ. գանձ.։)
Հայեսցե՛ս մարդասիրութեամբ, ըստ որում քոյդ են սովորութիւնք. (Նար. ՟Ի՟Է։)
Անցաւոր, ըստ որում ամենայն հարք քո։ Ըստ որում Մովսէս գաւազանաւն եհար զծովն, նոյնպէս եւ Քրիստոս խաչիւն. (Լմբ. պտրգ. եւ Լմբ. սղ.։)
Սովոր են մարդիք ըստ որում ի դիմաց, այսպէս եւ ի խօսից ճանաչել զծանօթսն. (Սկեւռ. յար.։)
ԸՍՏ ՆՄԱՅՔ. Որք ենն ըստ նմին. նմանիք նորա. նոյնպիսիք.
Ղազար, եւ ըստ նմայքն, որ սքանչելեօքն փրկչին յարեան. (Խոսրովիկ.։)
Եւ է այն ըստ Նեստորի, եւ որոց ըստնմայց. (Սարկ. հանգ.։)
ԸՍՏՆՄԱՆԷՔ. Որք յետ նորա ըստ օրինակի նորա. հետագայք. յաջորդք հետզհետէ կարգաւ.
Դաս ունի այբն նախկին գոլոյ, եւ ըստ նմանէքն եւ տեսակ զատելոյ յայլս զատուցեալ. (Մագ. քեր.։)
ԸՍՏ ՕՐԷՆ. նխ. Զօրէն. ըստ օրինի, այսինքն ըստ օրինակի. հանգոյն. ի նմանութիւն. ըստ. որպէս. պէս.
Ըստ օրէն հիւսանց, որք արհեստին են մակացուք։ Ըստ օրէն նոցա ի վերինս հայելով։ Ըստ օրէն բուժողացն։ Ըստ օրէն տեսլեան։ Ըստ օրէն աչաց։ Ըստ օրէն (այնր) զոր Գրիգորն արժանի գովեստի վարկանի. (Մագ.։)