cf. Յանկարծ.
point of support, fulcrum, prop.
oh !
— մարգարէ, oh prophet!
— տառապեալ, ah wretch!
gluttonous, glutton, gourmand.
polymathic.
in several ways or fashions.
cf. Յորդաբուղխ.
cf. Յորդագնաց.
as Judas, like a traitor, treacherously, traitorously.
hellenist, grecian, grecist.
philhellene, philhellenist.
in Greek;
Greek;
ուսանել, գիտել, խօսել —, to learn or study, to know, to speak Greek.
cf. Յուկամ.
cf. Յստակ.
eager, desirous.
prosperously, happily, commodiously.
foreknowing, prescient;
instructed beforehand;
forewarned.
advancing, progressing;
improving, making proficiency;
forward;
coryphaeus;
proficient;
— է, he is advancing in his studies;
երթալ — եւ մեծանալ, to improve;
to increase in prosperity;
իրք առնն — յաջողէին, that man prospered greatly.
cf. Յառաջադիմեմ.
in the beginning, primitively.
cf. Յատկաբար.
always licking;
vampire, blood sucker.
perpetually burning or burnt.
conjointly, connectedly;
accessorily.
suitably, well, fitly, properly, decently.
told or related in a befitting manner.
continual disputation, contest, strife.
perpetual, eternal, immortal;
always, without end, perpetually, eternally.
cf. Յաւէժ.
always cheerful, ever pleasing;
always green.
perpetually bright;
inextinguishable.
cf. Յաւէժ.
to be perpetual, to last for ever.
to perpetuate, to eternize, to immortalize.
perpetuity, eternity.
more;
at most;
much more, a great deal, better;
rather, more worth while, so much the better, still more;
— զի, above all, principally, especially;
cf. Յաւէժ;
— կամ նուազ, more or less.
cf. Յաւէժազուարճ.
cf. Յաւէժազուարճ.
cf. Մշտախաղաց.
admirable, most wonderful, stupendous, marvelous.
cf. Յաւէժանամ.
cf. Յաւէտահրաշ.
cf. Յաւէժացուցանեմ.
cf. Մշտափթիթ.
evergreen.
cf. Յաւէժ;
— քաջք, immortal heroes.
cf. Յաւէժ.
cf. Յաւէրժահարսն.
nymph;
— անտառաց, wood fairy, dryad, hamadryad.
ever memor.
day, daytime;
time, days, life;
— գործոյ, work-day;
— տօնի, feast-day, holiday;
օր ծննդոց, birth-day;
ուտիք օր, flesh-day;
օր պահոց, fast day;
օր մոխրոց, ash-wednesday;
տօն աւուրց յաւուրս, universary solemnity;
գեղեցիկ or գեղածիծաղ օր, fine, splendid day;
բարենշան՝ երջանիկ or երանաւէտ օր, fortunate, happy, lucky day;
չարագուշակ օր, unlucky day;
այս or զայս օր, today;
օր ընդ մէջ օր ընդ օրն, every other;
օր յօրէ, from day to day;
օր ըստ օրէ, quotidian;
day by day, daily, every day, more & more;
օր աւուր, աւուր աւուր, աւուրց յաւուրս, daily, every day;
առ օրին, նոյն օրին, the same day, in the same day, presently, soon;
զօրն ցերեկ, զօրն իբուն, all day, all day long, during the livelong day, from morning till night;
զօր ամենայն, every day, diurnal;
all day long;
մինչեւ ցօր հասարակ, till noon;
աւուրն, a day;
յաւուր միում, ի միում աւուրց, one day, a day, one fine day, some fine day;
յերկրորդում աւուր, the day after, next day;
ի միուսում աւուր, the day after, tomorrow;
հետեւեալ օրն, the following day;
յետ երկուց աւուրց, two days after;
յերիր աւուր, in three days;
ի նմին աւուր, the same day;
ի նմին իսկ աւուր, the very same day;
յօրէ յառաջնմէ, from the first day;
զամենայն աւուրս, every day, for ever;
յաւուրս մեր, in our days, in these days, in our time;
յաւուրս յետինս, in the latter days, latterly;
յաւուրսն յայնոսիկ, in those times or days;
յաւուրս նորա, under him, during his time;
որ օր, the day that;
զաւուրս, many days, long time;
միով օրով, of a day;
օր ի յօր or օր յօր առնել, to put off from day to day, to procrastinate, to defer, to delay;
օր սահմանել, to fix a day;
կալ զօրս զերեկ դատարկ, to waste the day, to remain idle all day;
համարել զաւուրս, to count the days;
մեռանել լի աւուրք, to die full of days;
շրջել աւուրն, the passing of the day;
բառնալ զծանրութիւն աւուրն, to bear the burden of the day;
դեռ աւուր շատ կայ, it is not yet late, it is yet early;
մինչ աւուր կայ, while it is day;
զամենայն աւուրս կենաց իւրոց, for his whole lifetime;
երկայնին, կարճին աւուրք, the days grow or are growing longer, shorter;
երեք ժամ է աւուրն, it is three o' clock a. m.;
ոչ յետ բազում ինչ աւուրց, in a few days, soon, shortly;
տային նմա աւուրն նկանակ մի, they gave him a loaf daily;
մանուկ ծնեալ առ օրին, new-born babe;
օրն խոնարհեցաւ յոյժ, the day gave place to evening;
շատ է աւուրն, sufficient for the day is the evil thereof.
cf. Օրէնսդիր.
example, model, exemplar, original;
transcript, copy;
idea, shadow, image;
drawing, design, plan, project, representation;
form, manner, way, sort, figure;
sample, pattern, specimen;
paradigm;
as, in imitation of, after the fashion of, by way of, like...;
զայս —, զայս ձեւ օրինակի, զ— զայս, ըստ սմին օրինակի, — զայս, պէս զայս —, in this manner or way, thus, so;
զայն —, զնոյն —, ըստ նմին օրինակի, in that way, in the same way, likewise;
զոր —, օրինակի աղագաւ, — իմն, for example, for instance;
— իմն, let us say, we will suppose;
ըստ —ի, after the manner of, according to the example of, in imitation of, like;
սովին օրինակաւ, like that, in that way;
աստուածահրաշ օրինակաւ, in a divine way;
որով օրինակալ եւ է or իցէ, in whatever way it may be;
բարի՝ չար՝ քնաղ՝ գեղեցիկ —, good, bad, rare, fine example;
— տալ, to give or set the example;
— առաջի ընծայել, to indicate as an example;
— առնուլ, to take for example or for model, to follow;
— զանձն ընծայեցուցանել, կացուցանել, to shew or set oneself an example of;
—աւ իւրով քաջալերել, to encourage by one's example;
— եկաց թագաւորաց, he was the model of kings.
extremity, last moment, agony, death;
fate, destiny, fatality;
— մահու, the point of death, deaths-door;
յ— իւր ճեպել, to run to one's ruin;
ժամանէ յ— վախճանին, his last hour is at hand.
blessed;
holy;
consecrated;
— դու ի Տեառնէ, God bless you;
— է Աստուած, Heaven be praised.
to detach, to separate, to extrange, to remove, to take away;
— ի ստենէ զորթն, — զմանուկն ի կաթին սովորութենէ, to wean;
— զսիրտ յաշխարհէ, ի հեշտութեանց, to wean or detach one's heart from worldly matters.
nose;
— կենդանեաց, snout, muzzle;
մեծ, փոքր, սրածայր, շրջեալ, տափակ —, a large, big or bottle, little, pointed, turned up, snub or fiat nose;
զ—ս, ի վեր տանել, to turn up the nose, to look scornful, haughty;
այսրէն ընդ ս-ն դառնալ, to get into the nose, to go the wrong way in swallowing.
perspiration, sweat;
fatigue, labour, hard work, toil, hardship;
— մահու, death-sweat, perspiration preceding death;
առատ, կծու, գարշահոտ, թթու —, copious, acrid, fetid, sour or unpleasant perspiration;
ընդ — մտանել or հարկանել ի քրտան լինել, to sweat, to perspire, to transpire, to be all in a perspiration;
ի քրտունս համակիլ, ողողիլ յաւի, քրտան, to be all over in a sweat, to be bathed in perspiration;
քրտամբք երեսաց հայթայթել զկեանս, to earn one's bread or livelihood by the sweat of one's brow;
հարայ ընդ — ցուրտ, I fell into a cold sweat;
— ցուրտ ընդ անդամսն իջանէր, a cold sweat ran from all his members;
cf. Ապաժոյժ;
cf. Թաթաւիմ.
cf. Քնէած.
cf. Քնէած.
cf. Քնէած.
cf. Քնէած.
cube, die;
suffrage, vote, ball, ballot;
տուփ քուէից, urn, ballot-box;
տուփ քուէիւք, by an unanimous vote;
— արկանել, տալ ձգել, to vote, to ballot, to come to the vote, to poll.
sleep, slumber, nap, rest, repose, pause;
— մահու, sleep of death;
քաղցր, ախորժ, հան գիստ, խաղաղ, փրկաւէտ, կենսանորոգ, —, soft, agreeable, tranquil, calm, healthy, refreshing slumber;
— թեթեւ, ընդհատ, անհանգիստ, յուղեալ or խռովեալ, դժնդակ, ծանր, վնասակար, մահացու —, light, broken, agitated, troubled, hard, heavy, dangerous, mortal sleep;
ի — լինել, երթալ, քնոյ տալ զանձն, to sleep, to go to sleep, to lie down, to repose;
զքնով անկանիլ, ի — մտանել, to be overcome with sleep, to fall asleep;
ննջել — յաւիտենից, to sleep the sleep that knows no waking;
ի — առնուլ, to send to sleep;
(յորորանի ) to lull or rock to sleep;
խոր — ի լինել, to be in a sound sleep, to sleep soundly;
ճաշակել զքաղցրութիւնս քնոյ, to enjoy sleep;
ի — գտանել զոք, to find a person asleep;
խռովել, ընդհատել, խափանել, զ—, to trouble, to disturb or break one's sleep, to awake, to rouse;
իբրեւ — ընդ արթունս լինել, to be half asleep;
հատանիլ քնոյ յաչաց, to lose one's sleep;
— քաղցրանինջ հատեալ էր յարտեւանաց նորա, calm sleep was unknown to him;
փախեաւ յինէն —, sleep fled far from me;
այս ի — տանի, that causes sleep;
ընկղմեալ ի — թանձրութեան, buried in sleep, fast asleep;
— հատեալ է յաչաց իմոց զցայգ եւ զցերեկ, I sleep neither night nor day, I am sleepless.
cf. Քրձեղէն.
cf. Քօղէք.
the thirty seventh letter of the alphabet, the eighth of the vowels. It was introduced in the Armenian alphabet towards the end of the XIIth century to facilitate or distinguish the two different pronunciations of the syllable աւ, which is generally pronounced "av" when followed by a vowel, as աւետարան;
on the contrary, when followed by a consonant, it is pronounced like the English "o", as աւգնեմ, աւրհնեմ, աւրէնք.
utility, profit, interest, advantage, emolument, gain, lucre;
useful, advantageous;
great, much;
գտանել զ— իւր, to find one's interest;
— քաղել, to derive or reap benefit from;
— լինել, to be useful, advantageous, to serve;
յ— արկանել, յ—ի կիր or ի վար արկանել, յ— անձին վարել, յ— իւր շրջել, առնուլ, to profit by, to avail oneself of, to turn to account, to turn to the best account;
յաչս դնել զամենայն ի շահ օգտի անձին, to sacrifice all to one's interest;
վասն օգտի քո է, յ— քոյին է, it is for your good, for your interest;
զ— ժամս աւուրն, the greater part of the day;
cf. Շահ.
to be simplified;
to be clarified, filtered;
to become clear, to be purified;
to be cleared up, solved, unravelled or elucidated;
to grow calm or serene;
to extend, to stretch out, to be unfolded, displayed or unrolled;
— մեկնիլ, to depart, to go away;
— ոգւոց, to be at the last gasp;
պարզեցան զուարթացան դէմք նորա, his countenance brightened;
cf. Ոգի.
blaming, carping, critical, criticizing, fault-finding;
censor, critic, fault-finder, Zoilus;
— լինել, cf. Պարսաւեմ;
— կայ զամենայնէ, he finds fault with everything.
debt, duty, obligation, engagement;
due;
active debt, credit;
tribute, tax, impost;
cause, reason, author;
in debt to, indebted, accountable, responsible;
guilty, culpable;
— բաշխք, tribute due;
—ոյ տէր, creditor;
it is right, it is necessary;
— եւ արժան էր, it was necessary;
չէ —, ոչ է —, ոչ է եւ պատշաճ, it must not be, it is not right, just or lawful;
չէ — կենաց, he is unworthy of life;
— վարկանել, to think proper, to deem expedient;
արկանել ընդ —եօք, to cause to run into debt, to get into debt, to be involved in debt;
մտանել ընդ —եօք, to run into debt;
to lay oneself under obligations;
բազում —ս ունել, լի —եօք լինել, to be over head and ears in debt;
— անձին համարել, to assume the obligation;
հատուցանել զ — ս իւր, to discharge or pay a debt;
հատուցանել զ —ս երախտագիտութեան, to discharge a debt of gratitude;
հատուցանել զ— ս իւր առ հայրենիս, to pay one's debt to one's country;
—առնել, to render culpable, to impute, to accuse;
to condemn;
cf. Թոյլ;
cf. Պատշաճ.
Peter's, of Peter;
—րեան վէմ, St. Peter;
St. Peter's successors;
—ք, followers, colleagues or companions of St. Peter.
necessary, useful, advantageous;
—ք, necessaries, the needful;
ոչ ումեք է —, it is useful to no one;
ոչ եւս իմիք է —, it is no longer good for anything.
necessary;
suitable;
— է, cf. Պիտիմ;
it is becoming, proper, suitable;
զի՞ եւս — են մեզ վկայք, what need have we of witnesses ?
want, indigence, necessity;
the needful;
cf. Պէտք.
Platonic;
— սէր, platonic love;
Platonist.
to grow turbid, muddy or thick;
to become confused, disconcerted, to be unsettled, in disorder;
պղտորի երկին, it is getting overcast;
there will be a storm presently;
յականէ աղբերն պղտորեալ է ջուր նորա, the fish begins to stink at the head.
coquettish, foppish, spruce, dandy;
cf. Պճնասէր.
firmly, tightly, strongly;
steadily, steadfastly;
constantly, earnestly, diligently;
— չարախօսէին զինէն, they stood and vehemently accused me.
to affirm, to fortify, to consolidate, to confirm, to strengthen;
to tighten, to strain, to restrain, to draw closer, to bind faster, to tie tight;
to constrain, to enforce, to press;
to invigorate, to corroborate, to encourage, to inspirit, to remove one's fear;
to persist, to insist, to urge, to be bent upon, to pretend, to maintain;
— զմէջ or գօտի ընդ մէջ, to gird up one's loins;
to arm or prepare oneself;
— զանձն, to refrain oneself, to keep with in bounds, cf. Ժուժկալեմ;
— զանձն ընդդէմ, to provide against;
— զհաւատս, to confirm the faith.
cf. Վայելք;
ոչ — են, it is not fit, it is unbecoming.
to enjoy, to taste of, to possess, to have the enjoyment of;
to relish, to taste with pleasure;
to become, to fit, to sit well on;
to be proper, suitable, meet, to beseem;
— յարգասիս քրտանց, to enjoy the fruit of one's labours;
հանդերձս այս վայելէ քեզ, this coat fits you well.
place, spot, space, extent, part, ground;
field, plain, camp, country;
անհուն —ք, immense, vast spaces;
յայսմ —ի, here, in this place;
now;
յայնմ —ի, there, in that same or very place;
then;
մինչեւ ցայս —, thus far, to this place;
until now;
յոր —, in which place, wherever;
— մի, առ — մի, a short time, a moment, an instant, a little;
ընդ —, in vain, vainly;
ի —, below, under, beneath;
cf. Զէն;
cf. Վեր;
յայլում —ի, somewhere else, in another place;
ի վերուստ մինչեւ ի —, from top to bottom;
from head to foot;
գազանք —ի, wild beasts;
մեղր ի —է, wild honey;
ի —ի բնակել, to live in the open air, in camp;
—ս հատանել, to go along way;
զ—օք գալ, to go around, round about, to go here and there;
զ—օք ածել զաչս, to look round about;
ի մի — գալ, to assemble, to resort to one place;
ընդ — հարկանել, to abandon, to forsake, to cast off, to desert;
ի — հարկանել, արկանել, to disparage, to sneer at, to defame, to slander;
ի — շարժել, to beat down, to overthrow;
զաչս ի — արկեալ, looking down, with one's eyes cast or bent down;
ցո՞ր — նեղութեանց հասի ես, to what trouble have I brought myself!
ընդ վայր, in vain, uselessly;
ցայդ վայր, so far, as far as that, to that place, there;
ցոր վայր, where, whither;
ցո՞ր վայր, how far ?.
cf. Վաչէ.
pullet, chick, chicken;
— բիբէ, the — pules.
for, by reason of, for the sake of, on account of, in consideration of, considering, touching, concerning, upon the subject of;
as to, as for, with respect to;
— սիրոյն աստուծոյ, for the love of God;
— իմ, for me, for my sake;
as for me, for my part;
— թեթեւ ինչ յանցանաց, for a slight fault;
— երկիւղի, for fear of;
— ընտրելոց, in favour of the elect;
— զի, for, because, wherefore;
— է՞ր, why ? for what reason ?
— այնր or այնորիկ — այդր or այդորիկ —այսր or այսորիկ, for that reason, therefore, to that end, on that account;
— ո՞յր, for which ? for whom ?
— որոյ, why, therefore, by reason of which, consequently, wherefore;
— անգիտութեան, through ignorance, ignorantly;
— խաչի քո պատուականի, by means of Thy most precious Cross, through Thy intercession;
cf. Մեղք;
սմին իրի or վասն, for this reason.
fainthearted, chickenhearted, fearful, timid, timorous, pusillanimous, cowardly, craven;
ընդէ՞ր —ք էք, why are you fearful?.
to be weak of sight;
to have sore eyes;
աչք իւր վատեալ էին, his eyes were dim;
cf. Վատեմ;
cf. Վատանամ.
wild-boar;
boar;
— խանչէ, the grunts;
ժանիք —ի, razors.
embarrassment of mind, agitation of spirit, want of determination, perplexity, hesitation, uncertainty, vacillation, irresolution;
—ք մտաց, mental agony, grief, anguish, intense anxiety;
ի —ս տագնապի մտանել, ի —ի կալ, to hesitate, to be uncertain, to be at a loss, in a great perplexity;
ի —ս լինել, to be uncertain whether, to be in suspense, undecided;
կեալ ի —ս, to remain in suspense, to be undecided what course to take, what to do;
ի —ս տարակուսի անկանել, to be involved in difficulties, in great embarrassments;
ի —ս տարակուսի կալ, to be in the utmost perplexity;
ի —ս արկանել զոք, to cause disturbance of mind, to create uncertainty, to perplex, to embarrass;
— է ինձ ամենայն ուստեք, I am quite embroiled, perplexed, embarrassed, troubled, I do not know what to do, what course to take, where to turn;
ի —ս տարակուսին, as he was in this state of embarrassment, in this extremity.
vartabed, doctor;
lecturer, professor;
master, preceptor;
school-master;
archimandrite;
— օրինաց, doctor of laws, cf. Օրէնսուսոյց;
— աստուածաբանութեան, doctor in divinity;
— բժշկութեան, doctor in physic;
cf. Թեկն;
cf. Օրէնսգէտ.
doctrine, dogma, tenets;
teaching, instruction, precept, maxim, sentiment;
theory;
doctor's degree, lectureship;
աստիճան վարդապետութեան, doctorate;
քրիստոնէական —, catechism;
cf. Զեղում.
exercised, practised, versed, erudite, skilful, accustomed, inured, trained;
exercise, instruction, study, science;
— երիվար, a broken or trained horse;
—ք չափականք, study of mathematics;
— լինել, to be practised or well versed in;
լինել ի —ս ուսման, to be studying, learning;
to be at school or at college;
ի — կացուցանեմ, cf. Վարժեմ;
անցուցանէր —իւք զբազում գիտնովք, his erudition surpassed that of very many learned men;
կատարեցի զ—ս իմաստասիրականին, I have passed in philosophy.
professor, master, teacher;
school-master;
preceptor, tutor, instructor;
gymnasiarch, ludi magister;
— իմաստասիրութեան, professor of philosophy;
— օրէնսգիտութեան, բժշկութեան, աստուածաբանութեան, law-professor, physic-professor, divinity-professor.
to behave, to conduct oneself, to go on, to act, to treat;
to make use of, to use, to employ;
to be conducted, carried, to go;
cf. Զհետ;
որպէս եւ միտք իւր վարէին, as his own propensities dictated.
opinion, advice;
esteem, consideration, reputation, high value;
account, sum;
judgment, sentence;
tribute, tax;
տեարք —ի, arbiters of strife, judges;
զարդարակ հատուցէք —, pronounce a sentence worthy of.
stipend, salary, hire, pay, wages;
emoluments, perquisities;
retribution, recompense, payment;
letting out on hire, hiring, renting;
—ք տան, rent, house-rent;
— բժշկի, physician's fees;
cf. Նաւ;
տուն ի —ու տալի, house to let;
—ս արկանել, դնել, to contract, to make an agreement, to agree;
ի —ու ունել, առնուլ, to rent, to farm, to hire;
to freight, to charter;
ի —ու տալ, to let on hire, to let out, to lease;
ի —ու ունել զտուն, to rent a house;
հատուցանել զ—ս տան, to pay house-rent;
տալ զարծաթ ի —ու, to put out money to interest;
արժանի է մշակն —ու իւրոյ, the labourer is worthy of his hire.
portion, dowry;
hire of an harlot;
cf. Կապէնք.