much, several, considerable, abundant, plentiful, copious, in great quantity;
much, too much, very, most;
enough, sufficiently, as much as necessary;
— անգամ, often, frequently, cf. Բազում անգամ;
— իսկ, sufficiently;
— կամ սակաւ, more or less;
ընդ — եւ ընդ սակաւ, in all about;
փոքր ի —է, somewhat, partly, a little;
more or less;
ոչ ընդ — եւ ընդ փոքր, in no wise, in no way;
— է այդ, that is enough;
— է զի, it suffices that;
provided that;
— ասել, to be content;
— համարիլ, to content oneself with;
—ք յայնցանէ, most of them, the greatest part of them;
դեռ աւուր — կայ, much time still remains;
ո՞չ իցէ քեզ — զի..., does it seem to you a little thing that.
πολύς, πολλή, πολύ multus, -a, -um ἰκανός sufficiens, satis πλεῖστος plurimus. Բազում. յոլով. յոգն. եւ Յորդ. առատ. բաւական. յագեցուցիչ. լիացուցիչ. (լծ. լտ. սա՛դ, սա՛տիս եւ հյ. շիթ. կաթն. թ. սիւտ իսկ եբր. շատ, սատ է ստին. որպէս լտ. ու՛պէռ է ստին, եւ առատ. տե՛ս ՍԱԴԴԱՅԻ)
Յարդ եւ խոտ շատ է մեր։ Կայ եւ իմ շատ՝ ե՛ղբայր։ Ժողովեցին՝ որ շատ, եւ որ սակաւ։ Դեռ աւուր (կամ աւր) շատ կայ. (յն. օր, կամ տիւ)։ Շատ զոք ընդ միմեանս շփոթեաց։ Շատից յաչաց ելանէին։ Շատ եւս այն են՝ որ եւ ննջեցեալք իսկ իցեն։ Ոչ լցաւ ասել շատ. եւ այլն։
Վասն ստացուածոց սակաւուց եւ շատից. (Սիր. ՟Խ՟Բ. 4։)
Եթէ շատի ոք ձեռնհաս իցէ, եւ եթէ սակաւու. (Ոսկ. ՟բ. տիմ. ՟Ա։)
Միաբանեցուցեալ զշատս յաշխարհէն վրաց։ Շատք ի մանր մանկանց։ Ի շատ ամաց։ Շատ խուզիւ. (Փարպ.։)
Ի մէջ շատից։ Շատից եւ այլոց այսպիսեաց։ Մինչ շատից մկրտիլ յանհաւատից։ Ի վերայ շատիցն. (Փիլ.։ Նիւս.։ Խոր.։ Արիստ.։)
Գնեմ սակաւոյ, եւ վաճառեմ շատի. (Վրք. հց. ձ։)
Եթէ շատ մատուցանեմք նմա զկերակըուրն, յոյժ քաղցնու. (Եղիշ. ՟Ը։)
Շատք սատակեցան հպարտութեամբ։ Զշատ միտսն թողաք, եւ կարճառօտ ասացաք. (Ոսկիփոր.։)
ՇԱՏԱՒ իբր Շատանալով. գոհ լինելով.
Շատաւ կենաց ունիցիմք զաստիս եւ զհանդերձեալսն. (Խոսր. պտրգ.։)
ՇԱ՛Տ մ. πολύ, πολλά multum, plurimum, nimis αὑτάρκως satis, sat. Բազումս. կարի. ստէպ. յաճախ. բաւական. հերիք. եւ Բազում անգամ.
Քաղցր քուն է ծառայի, եթէ սակաւ, եւ եթէ շատ կերիցէ. (Ժղ. ՟Ե. 11։)
Շատ աղաչեաց։ Շատ կամ շատս խօսել։ Շատ ջանացին։ Շատ մարգարէացաւ. (Ագաթ.։ Եւս. պտմ.։ Վրդն. սղ.։ Տէր Իսրայէլ.։)
Յաներեւոյթ տտեղի ինչ տանել՝ շատ ի կարաւանէն հեռի։ Շատ նուազ եմ քան զիմ նախնիսն. (Փարպ.։)
Որչափ շատ տայր, շատ եւս ատելի լինէր. (Խոր. ՟Բ. 42։)
Շա՛տ ընդդիմացան քրիստոսի հրէայք. (Գէ. ես.։)
Շա՛տ եմք տեսեալ զնա ի պահս եւ յաղօթս. (Ճ. ՟Ժ. իմա՛, շատ անգամ։)
Ո՞վ շատ ելոյծ զշաբաթն, փրկի՞չն մեր, եթէ նոքա. (Եփր. համաբ.։)
Շատ ձեռնակրեն ի գործ եւ ի բան, որ չէ իւրեանց նման եւ պատշաճ. (Վրդն. առակ.։)
ՇԱՏ ԱՆԳԱՄ. cf. ԲԱԶՈՒՄ ԱՆԳԱՄ.
Որոյ ըստ օրինի վաճառականութեան շատ անգամ ճանապարհորդեալ էր ի հայս. (Փարպ.։)
Որ եւ յուդաս գիտէր զտեղին, ուր շատ անգամ ժողովեալ էին. (Գանձ.։)
ԸՆԴ ՇԱՏ, ԵՒ ԸՆԴ ՍԱԿԱՒ, կամ ԸՆԴ ՓՈՔՐ մ. Ընդ ամենայն. աւելի կամ պակաս. սակաւուք կամ բազմօք.
Եկաց յարքայութիւն ներուաս զտարի մի՝ ընդ շատ եւ ընդ սակաւ։ Ոչ յարի բնաւ յայս բանս՝ ընդ շատ եւ ընդ փոքր. (Եւս. պտմ. ՟Գ. 21։ ՟Է. 24։)
Զկնի երկերիւր ամի. քանզի (յայնմ միջոցի) այսչափ ամք լինին ընդ շատ եւ ընդ սակաւ. (Գէ. ես.։)
ՓՈՔՐ Ի ՇԱՏԷ. cf. ՓՈՔՐ։
դիմազ. ՇԱ՛Տ Է. դիմազ. ἁρκεῖ, ἑξαρκεῖ, ἰκανούθω satis, vel sat est, erit;
sufficit, -ciat. Բաւակա՛ն է. հերի՛ք է. հերիքասցի.
Շա՛տ է արդ տէր, ա՛ռ զոգի իմ յինէն։ Շա՛տ է արդ, մի՛ պարծեսցի կորն իբրեւ զուղիղն։ Ո՞չ իցէ քեզ շատ, զի առեր զայրն իմ։ Շա՛տ լիցի ձեզ որդիք ղեւեայ։ Շատ լիցի ձեզ բնակելդ ի լերինս յայսմ.եւ այլն։
Շա՛տ են քեզ շնորհք իմ (յն. հերի՛ք է)։ Շատ լիցին ձեզ թոշակքն ձեր. (յն. շատասջի՛ք թոշակօք ձերովք։) եւ այլն։
Յաղագս տարբերութեան շատ է այսքան (ճառել). (Պորփ.։)
Շատ լիցի մեզ ասել զանհամ պատմութիւնս. (Շիր.։)
Ոչ երբէք ասեն, շա՛տ (է). (Առակ. ՟Լ. 16։)
Մինչեւ յեօթն անգամ՝ շատ է. (Եփր. համաբ.։)