father;
papa, pa;
dad;
father, chief;
founder;
author, inventor;
— մեր, the Lord's prayer;
— երկնաւոր, գթութեան, heavenly Father, God of mercy;
հարք եկեղեցւոյ, the fathers of the church;
հարք միանձունք, old anchorites;
հարք մեր, our fathers, forefathers, ancestors;
— աշխարհի, Adam;
յարգոյ —, Reverend Father;
բարեյիշատակ —ն իսահակ, Father Isaac of blessed memory;
— սուրբ, holy father;
— խոստովանութեան, confessor;
հոգեւոր —, spiritual father;
— հայրենեաց, ժողովրդեան, աղքատաց, father of his country, of the people, of the poor;
քերթողաց —, father of Armenian literature, Moses of Khoren;
— պատմագրաց, father of history, Herodotus;
— եւ մայր, father and mother, parents;
որդի ի հօրէ, from father to son;
— իբրեւ զ—, like a fatherly, paternal;
ազնիւ, բարեգութ —, good, tender father;
— սիրտ, գութ, սէր հօր, the heart, tenderness, love of a father, paternal, fatherly affection;
սիրել, պատուել զ—, զօրավիգն լինել հօրին, to love, honour and succour one's father;
յաւելուլ առ հարս, to go the way of all flesh, to go to kingdom come, to die;
ննջեաց ընդ հարս իւր, he slept with his fathers;
— որդւովք բերկրեալ, a father happy in his children;
— մարդպետ, kislar-agasi, master of eunuchs.
πατήρ pater. Այր կամ արու ծնօղ զաւակի, իրական եւ նմանական. առնչակից որդւոյ։ Եւ նախ յաստուած որպէս ծնօղ էական եւ աստուածային՝ առաջին անձն յերրորդութեան, որոյ ծնունդ է բանն աստուած համագոյ. որպէս միտք մեր ծնանի ի մեզ զբան. իսկ լայնաբար եւ շնորհօք հայր մեր ասի՝ աստուած, որպէս հաստիչ եւ խնամօղ եւ այլն. հար.
Զաստուծոյ ասի՝ հայելով յառաջին անձն.
Յանուն Հօր, եւ Որդւոյ, եւ Հոգւոյն սրբոյ։ Առ հայր իմ (բնութեամբ), եւ առ հայր ձեր (շնորհօք)։ Հայր տեառն մերոյ յիսուսի քրիստոսի.եւ այլն։
Հայրն ձեր երկնաւոր։ Տէր հայր մեր։ Հա՛յր մեր՝ որ յերկինս։ Որ հայրն է որբոց, եւ դատաւոր այրեաց. եւ այլն։ Ասի եւ զքրիստոսէ եւ զհոգւոյն սրբոյ պէսպէս առմամբ։ Զմարդոյ՝ որպէս Ծնօղ զաւակի տիրապէս.
Ասէ իսահակ զաբրաամ հայր իւր. հա՛յր։ Ի հօր մերոյ ընչից. եւ այլն։
Կամ լայնաբա, Ո՛ր եւ է նախահայր, եւ նախնիք.
Սամուէլ հայր ասորւոց։ Նա զնախաստեղծն զհայրն աշխարհի։ Հայր մեր աբրահամ է։ Ի վերայ հարցն օրինաց։ Անցանել զհարցն օրինօք։ Ննջեաց ընդ հարս իւր.եւ այլն։
Որպէս զվախճան սրբոցն, որ իբրեւ զաբրահամ, յաւելուլ ասէ առ հարս գիրն, այսպէս զմեղօք մեռեալսն՝ ի գեհեն հարց իւրեանց երթալ ասեք, հարս զնմանապէս չարսն ասելով. (Գէ. ես.։)
ՀԱՅՐ. նմանութեամբ իբրեւ Հայրաբար վերակացու. տնօրէն. գլուխ. տէր. առաջնորդ, կամ առաջին յիմիք կարգի. գտակ. հեղինակ. հաւակ. հօր տեղ, վրակեցու, առջինը, գլուխ, առջի իճատ ընօղը, փիր. եւ այլն.
Արար զիս հայր փարաւոնի։ Հա՛յր եղիսէէ։ Տե՛ս հա՛յր իմ, ահա տտուն լօդկի քո։ Լե՛ր ինձ ի հայր, եւ ի քահանայ։ Թէպէտեւ բիւր դաստիարակս ունիցիք ի քրիստոս, այլ ո՛չ եթէ բազում հարս։ Ըստ խնամոտ մտաց հայր կարդացեալ եբրայեցւոց։ Հայր քաղաքին։ Նա է հայր այնոցիկ՝ որ բնակեալ են ի վրանս խաշնարածաց։ Նա է հայր՝ որ եցոյց զերգս եւ զքնարս.եւ այլն։
Հօրն հաւատոց աբրահամու. (Ագաթ.։ Շար.։)
Հայաստանեայց հայր հոգեւոր. (Շար.։)
Եղեւ նա վարդապետ կատարեալ վարդապետաց իւրոց, եւ սուրբ հայր խրատտու հարանց իւրոց. (Եղիշ. ՟Ը։)
Մեծն մովսէս, որ քերթողացն անուանի հայր. (Ասող. ՟Ա. 1։)
Սատանայ մեղաց եղեւ հայր։ Հայր խաւարի եւ կորստեան. (Շ. ՟ա. յհ.։ Բրսղ. մրկ.։ ՃՃ.։)
Ամենայն տառից առաջին եւ հայր այբն է. (Եղիշ. ծն. առ Վարդանայ.։)
Մինչեւ կոչել յիւրական ազգէն անուն զըլացութեան նորա՝ հայր դանգի (ագջէ պապասը). զի որպէս բանից կարգ է ասել, զդանգ առաւել քան զաստուած մեծարէր. (Ղեւոնդ.։)
ՀԱՅՐ, ՀԱՐՔ, որպէս Աբբայ. եւ Վանական. միայնակեաց. եւ Վարդապետ եկեղեցւոյ, կամ Հայրապետ.
Ասաց հայրն անտոն։ Արսենիոս հայրն. (եւ այլն. Վրք. հց.։)
Վարք հարանցն եւ բանք նոցա լուսաւորեն զանձնն. (Վրք. հց. ձ։)
Երանելիդ ի հարս սուրբ անտոն. (Շար.։)
Ասաց հայրն գրիգոր աստուածաբան, կամ աթանաս, եւ այլն. (Վրք. հց.։)
Սուրբ հարքն ի նիկիա ժողովեալքն։ Եւ այլ սուրբ հարքն։ Բազմերջանիկ հարանցն։ Այս ի սրբոց հարանցն ասացեալ եղեւ։ Այսպէս ի սուրբ հայրն։ Զայս այսպէս ասելով աստուածազանն հօր. (Յհ. իմ. երեւ.։)
Ո՛վ հարք սուրբք եւ վարդապետք ճշմարտութեանն։ Մերն հարք։ Հարքն մեր երանելիք։ Ոմն ի հարցն. (եւ այլն. Լմբ. ատ.։)
ՀԱՐՔ Ըստ ասորի ոճոյ՝ փոխանակ ասելոյ հայրն եւ մայրն. Ծնօղք.
Կայէն ծնաւ անիծիւք, զոր զգեցեալ էին հարք նորա։ Օր մի երբեմն՝ զի ոչ գիտէին հարց նոցա, ասէ կայէն ցհաբէլ, ե՛կ երթա՛մք ի դաշտ։ Զադամ եւ զեւայ զհարս ամենայն երկրի։ Ունկնդիր եղեւ յակոբ հարց իւրոց (սահակայ եւ հռեբեկայ). (Եփր. ծն.։)
ՀԱՅՐ ԵՒ ՄԱՅՐ ասի լայնաբար նաեւ Սկեսրայրն եւ Սկեսուրն.
Արդ նոքա են քո հայր եւ մայր. (Տոբ. ՟Ժ. 12.) յն. ծնօղք. γονεῖς parentes
ՀԱՅՐ ԽՈՍՏՈՎԱՆՈՒԹԵԱՆ. cf. ԽՈՍՏՈՎԱՆԱՀԱՅՐ.
Բարսեղ կաթուղիկոս, որ էր հայր խոստովանութեան պաղտոյնին (բագովինոսի). (Ուռհ.։)
| Singulier | Pluriel | |
|---|---|---|
| nominatif | հայր | հարք |
| accusatif | հայր | հարս |
| génitif | հաւր | հարց |
| locatif | հաւր | հարս |
| datif | հաւր | հարց |
| ablatif | հաւրէ | հարց |
| instrumental | հարբ | հարբք |