cf. Դէմք;
— դնել, to propose, to purpose, to design;
զ— ունել, to oppose, to resist, to face, to endure, to thwart, to cross;
ի դիմի հարկանել, to encounter, to assail, to attack;
to strike, to oppose;
— ընդդէմ, opposite;
directly, diametrically;
— յանդիման, before, opposite, in presence;
publicly, openly, in face;
— ի —, — առ —, face to face, man to man;
ի դիմի, before, opposite to.
ԴԷՄ մանաւանդ՝ ԴԷՄՔ. պ. տիյմ, տիյմէր, տիյտար, տիտար. πρόσωπον vultus, facies, os Առաջք գլխոյ. երեսք. երես.
Դէմք նոցա իբրեւ զդէմս առիւծու։ Զդէմս իւրեանց ի բոցագոյն դարձուսցեն եւ այլն։ Ընդէ՞ր ի դէմս փչել ասի զկեանս. (Փիլ. լին. ՟Ա. 5։)
Ամենայն ոք ի դիմացն ճանաչի. (Շ. բարձր.։)
Հայէին ընդ միմեանց դէմ։ Դէմք ամենեցուն ի սուրբ խորանն հայէին. (Փարպ.։)
Առ իս զփրկչականն ձգելով դիմի զնմանութիւն. (Յհ. իմ. ատ.։)
Տխուր դէմ։ Դիմօք ժպտեալ։ Ի դիմաց եւ ի թիկանց։ Ապտակն դիմաց. (եւ այլն. Նար.։)
Դիմօք դարձեալ առ խաւարն, թիկունս տալով լուսոյն. (Անան. ի պետր.։)
Նմանութեամբ՝ Առաջակողմն ամենայն իրաց. կողմն երեւելի. եւ Հայեցուած իրաց եւ բանից. ցոյց. երեւոյթ. դիտաւորութիւն. հանգամանք. օրինակ. կողմ, դի, դէմը, դիմացը, տեսք, կերպ.
Ի դիմաց կողմանէ կամարացն։ Ի դիմաց երուսաղէմի՝ ընդ աջմէ լերինն. (՟Գ. Թագ. ՟Է. 6։ ՟Դ. Թագ. ՟Ի՟Գ. 13։)
Որ կացցեն ի դիմաց. (Վեցօր. ՟Բ։)
Դիմաց երկրի։ Յեդեմեան դիմաց։ Ի դիմաց ծովու։ Կարգեսցես ի դիմի ընդդէմ դիւացն դասու։ Ի դէմս իմն մեկնութեան։ Դիմաց քարտենի կամ սոփեստի։ Զդէմս բանիցս։ Առ դէմս աղօթից։ Ի դէմս առեալ զխորհուրդն տպաւորեցոյց. (Նար.։)
Դէմք ապաշխարութեան, կամ սիրելութեան, կամ առակիս. (Յճխ.։ Սարգ.։ Իգն.։)
Ի դիմի խնդրոյս (այսինքն ի պատասխանի). (Մագ. ՟Ե։)
Արտաքին դիմօք։ Դէմք իրացն. (Եղիշ. ՟Դ։ Մանդ. ՟Ժ՟Ե։)
Հնազանդիմ հրամանաց քոց ամենայն դիմօք. (Վրք. հց. ՟Ե։)
Երկակի դիմօք կամեցան ըմբռնել զնա. (Երզն. մտթ.։)
Զաստուածաշունչ գրոց զխորհուրդ եւ զդէմս. (Ոսկ. յհ. ՟Լ՟Թ։)
Քանզի ընդ ռամիկ մարդկան խօսէր, ի բազմաց սովորութենէն դէմս իմն կամի դնել բանին. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 22։)
ԴԷՄ կամ ԴԷՄՔ. πρόσωπον persona Անձն. անհատն բանականի կամ իմացականի.
Դէմք նախագաղափարացն, ես, դու, նա. եւ ածանցացն, իմ, քո, նորա։ Դէմք (բայից) երեք. նախ՝ յորմէ բանն, երկիր՝ առ որ բանն. երիր՝ յաղագս որոյ բանն. (Թր. քեր.։)
Մինչ անձն ասես, ընդէ՞ր հրաժարես զնա դէմ ասել ... քանզի իւրաքանչիւր առանձնաւորեալքն ի տեսակին դէմ անուանի. որպէս ի մարդկանէ պօղոս յատկացեալ՝ դէմ առկոչի. իսկ յանմարմնոցն գաբրիէլ առանձնացեալ՝ դէմ անուանի. սապէս, յանեղագոյն էութենէն՝ հայր կամ որդի կամ հոգի առանձնակի յիշեալ՝ դէմ առասի։ Զի որով իւիք նշանակեսցի դէմն, նոյն եւ առանձնաւորութիւն նմին եղիցի. (Յհ. իմ. երեւ.։)
Երիւք ըստ առանձնաւորութեանն. եւ կամ ըստ դիմաց՝ ումեք սիրելի իցէ կոչել, եւ եթէ երեսս. (Ածաբ. յայտն.։)
Երից անձանցն կամ դիմացն. (Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ա։)
Մի երրորդութիւն կատարեալ ի դիմաց երից անորոշելի հատուածոց. (Նար. ՟Խ՟Դ։)
Ի ԴԻՄԱՑ, կամ Ի ԴԷՄՍ. եւ այլն. իբր Ի կողմանէ այսր կամ այնր անձին. ի բերանոյ կամ յանուն ուրուք. ուղղեալ առ ոք. ի պատճառս այսր կամ այնր բանի. հայեցուածով. վասն. փոխանակ. ըստ եւ այլն.
Ի դիմաց հօր խօսին մարգարէքն։ Ի դիմաց որդւոյ։ Ի դիմաց հոգւոյն սրբոյն. (Աթ. ՟Ա։)
Ի դիմաց ժողովրդեանն, կամ պարտաւորաց։ Ի մերոց կամ յումեմն դիմաց. (Նար.։)
Առ եկեղեցւոյ դիմաց. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)
Ի դիմաց երկնից գրեցի. (Շ. իմ. եղակ.։)
Դիմօք քաղաքին զժողովուրդն ուսուցանէ. (Մխ. երեմ.։)
Շնորհիցեմ վասն ձեր ի դէմս քրիստոսի. (՟Բ. Կոր. ՟Բ. 10։)
Դնէ զյովհաննէս մկրտիչ ի դէմս ամենայն աստիճանաւորաց. իսկ զփոքրիկն ի դէմս ամենայն փոքունց. (Բրսղ. մրկ.։)
Կարգեալ ի դէմս գովութեան թագաւորին. (Փարպ.։)
Յո՛ր դէմս ծածկեցէք, դուք ձեզէն քաջ գիտէք. (Եղիշ. ՟Է։)
Ղուկաս յանտիոք գրեաց ի դէմս միոյ առն թէոփիլեայ. (Սարգ. վերջ։)
Քրիստոս ասաց ի դէմս առաքելոցն. (Լմբ. պտրգ.։)
Ոչ ի նորա ինչ դէմս միայն խօսի զբանն, այլ առ ամենայն հրէայս. (Բրսղ. մրկ.։)
Զդէմ առեալ վասն մարդկան՝ մարդկայնովն բարբառի առ հայր. (Զքր. կթ.։)
Զայնոսիկ ի դէմս զհակառակութիւնն ի միջոյ բառնալոյ առնէր։ Հրէայքն ի դէմս շաբաթոյն զայն իմն կարկատէին։ Ոչ ի դէմս մարդոյ ինչ ասացի լինել ձեզ կոյրս. (Նանայ.։)
Մերկանան, ընչաթափ առնեն ի դէմս հարկահանութեան։ Ոչ ուսանել, այլ ի դէմս ուսանելոյ պաղատանս առաջի դնէ. (Ոսկ. ես.։)
ԴԷՄՔ. որ եւ ԵՐԵՍՔ. որպէս Աչք. տեսութիւն. ըստ հոմաձայնութեան. յն. ὅψις visus
Քան զդէմս կերպարանաց այս իսկ է հաւատարմագոյն. դէմք յոլով ուրեք սխալեն. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 1։)
Զդէմսն գողանան զանուսմանց. այսինքն հատրեն զաչս. (Առ որս. ՟Ա։)
ԴԷՄ ԴՆԵԼ. ԴԷՄՍ ԱՌՆԵԼ. որ եւ ԵՐԵՍՍ ՀԱՍՏԱՏԵԼ. Դիմել դէպ ուղիղ ի տեղի ուրեք. ուղղել զընթացս.
Դէմ եդին մտանել յերկիրն եգիպտացւոց. (Երեմ. ՟Խ՟Բ. 17։)
Դէմ եդեալ էր նորա երթալ յերուսաղէմ. (Ղկ. ՟Թ. 53։)
Դէմ եդեալ առ արքայ։ Դէմ եդեալ գնացին առ շապուհ։ Դէմ եդեալ ի բիւզանդիոն ելանել. (Խոր. ՟Գ. 7. 25. 62։)
Դէմ եդեալ գնաց յերկիրն յունաց. (Փարպ.։)
Դէմ եդեալ հետեւել առ քեզ. (Նար. ՟Լ՟Ե։)
Դէմս արարի առ քո սրբութիւնդ։ Դէմս արարին առ ի վկայարան սրբոյն. (ՃՃ.։)
Ի ԴԷՄՍ ԱԾԵԼ, կամ ԲԵՐԵԼ. Յանդիման առնել. յիշեցուցանել. յառաջ բերել. եւ Յանձին բերել.
Ի դէմս մեզ ածէ զիւրաքանչիւրոցն զսխալանս, եւ զիւր տնօրէնութեանն զմարդասիրութիւնն։ Զանեզրական գթութիւնն կամ զխոստմունսն աստուծոյ ի դէմս ածէ։ Մի՛ զանբանիցն կենդանութիւն ինձ ի դէմս բերեր. (Սարգ.։)
Ածել ի դէմս տեսութեան ընտրողական բանի քո. (Արշ.։)
Ի դէմս ածելով զիրին կերպարան։ Զփայլականն առակ տիրական ի դէմս բերեալ մեզ վարդապետէ։ Զօրինակին նմանութիւն ի դէմս բերելով։ Զանիմանալին ի դէմս բերեալ կերպաւորեցեր. (Նար.։)
Եւ զի՞նչ ինձ առ այս բիւրապատիկս ածել ի դիմի. (Մագ. ՟Ժ՟Ե։)
Իբրու թէ զնոյն ինքն զյարուցեալն ի դէմս մեր բերելով։ Ոչ կարէաք յայտնապէս ի դէմս մեր բերելով զարարչին մեծութիւն. (Յհ. իմ. ատ. եւ Յհ. իմ. պաւլ.։)
Ի ԴԷՄՍ ԳԱԼ. Յանդիման լինել. երեսօք երեւալ.
Իբր ի դէմս ինձ ախտն գայ. (Առ որս. ՟Ժ՟Գ։)
Յորժամ ի բացուստ կացեալ՝ ձգէ նետս, եւ ախոյեանն ոչ յաղթի, ապա ի դէմս գալ. (Լմբ. սղ.։)
ԶԴԷՄ ՈՒՆԵԼ զուրուք. Դիմակաց լինել. հակառակ կալ. յաղթահարել. դէմ դնել .... Տե՛ս (՟դ. թգ. ՟ժը. 24։ ՟Ա. Մակ. ՟Գ. 53։ ՟Ժ. 73։ Ես. ՟Կ՟Գ. 5։ Գծ. ՟Զ. 10։)
Ի ԴԻՄԻ ՀԱՐԿԱՆԻԼ ումեք. Նոյն ընդ վ. Տե՛ս (Առակ. ՟Ի՟Ա. 29։ Իմաստ. ՟Ե. 24։ Ես. ՟Լ՟Զ. 9։ ՟Ա. Մակ. ՟Դ. 34։ ՟Ժ՟Բ. 24։ ՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Ա. 9։ ՟Գ. Մակ. ՟Զ. 15։ Եփես. ՟Զ. 13։ Խոր. ՟Ա. 13։ ՟Բ. 15։ Փարպ.։)
Հըզօր տո՛ւր ինձ լինել ուժգին, եւ ի դիմի հարուլ չարին. (Յիսուս որդի.։)
Ասի եւ ԶԴԻՄԻ ՀԱՐԿԱՆԻԼ.
Զոր եւ հայկինըն ծանուցեալ, արիաբար զդիմի հարեալ. (Շ. վիպ.։)
Զդիմի հարկանել պատերազմասէր դիւին. (Լաստ. յիշ.։)
ԴԷՄ ԿԱԼ. իբր Ընդդէմ կալ. դէմ կենալ.
Լաւ համարէր երկու մասին՝ քան թէ երիցն դէմ կալ. (Լաստ. ՟Ի՟Ե։)
Դէմ կալ խորհրդոյ քում. (Վրք. հց. ՟Զ։)
ԴԷՄ Ի ԴԷՄ. նխ. իբր Ընդդէմ. եւ հանդէպ. դէմ, դէմը, դեպ ի.
Ոչ ժուժկալեմ դէմ հզօրիդ, գօտէկռիւ ըստ յակոբին։ Կայսերակերպ ասէ պճնեալ, որ ներհակին դէմ մարտուցեալ. (Շ. յիսուս որդի. եւ Շ. վիպ.։)
Տիգրիս՝ որ երթայ դէմ յարեւելս. (Ճ. ՟Թ.։ եւ Տօնակ.։)
Հանդէս սոսկալի ցուցեր դէմ բելիարայ։ Դէմ մեղաց զինեալ. (Գանձ.։)
Դէմ երեսաց հայհոյէ. (Վանակ. յոբ.։)
Գիտացեալ կոյսն զգալուստ դիւին՝ արար ի դէմ նորա զնշան սուրբ խաչին. (Հ=Յ. հոկտ. ՟Բ.։)
ԴԷՄ ԱՌ ԴԷՄ. մ. Երես առ երես. դէմ յանդիման. երես երեսի.
Դէմ առ դէմ եկեալ պատերազմի։ Ի հանդերձեալն դէմ առ դէմ (դատէ)։ Մարմնաւոր տեսլեամբ դէմ առ դէմ կային սրբոցն. (Լմբ. սղ.։)
եւ մ. ԴԷՄ ԸՆԴԴԷՄ. նխ. եւ մ. ἁντιπρόσωπον adversis frontibus Հանդէպ միմեանց. դէմադէմ.
Եդ զնոսա դէմ ընդդէմ միմեանց։ Դէմ ընդդէմ միմեանց խառնիցին իւրաքանչիւր ճարմանդքն. (Ծն. ՟Ժ՟Բ. 10։ Ել. ՟Ի՟Զ. 5։)
Կանգնեաց ի վերայ նորա բրգունս դէմ ընդդէմ. (՟Ա. Մակ. ՟Ժ՟Գ. 28։)
Եդ միմեանց դէմ ընդդէմ։ Բաժանեալք դէմ ընդդէմ են։ Դէմ ընդդէմ հաստատեալ են. (Փիլ. լին. ՟Գ. 5. եւ 3։)
ԴԷՄ Ի ԴԷՄ. Նոյն ընդ վ.
Զհատածսն անջատեաց իբրու հակառակ դէմ ի դէմ. (Փիլ. լին. ՟Գ. 3։)
Եւ այս դէմ ի դէմ է. (Վրդն. ծն.։)
ԴԷՄ ՅԱՆԴԻՄԱՆ. մ. πρόσωπον πρός πρόσωπον facie ad faciem իբր Դէմ առ դէմ. երես առ երես. Տե՛ս (Ծն. ՟լբ. 30։ Օրին. ՟լբ. 30։)
Ամաչեն դէմ յանդիման գալ մարդկան վասն ախտին. (Բրս.։)
եւ մ. ԴԷՄ ՅԱՆԴԻՄԱՆ. նխ. եւ մ. κατὰ πρόσωπον, ἁπέναντι contra, coram եւ այլն. իբր Դէմ ընդդէմ. հանդէպ. յանդիման. առաջի. Տե՛ս (Եզեկ. ՟խա. 21։ ՟խբ. 8։ Ել. ՟ժդ. 2։ Յուդթ. ՟ժզ. 24։ ՟ա. մն. ՟ժթ. 11։ ՟բ. մն. ՟լդ. 4. եւ այլն։)
Ոչ դէմ յանդիման ճակատեալ թշնամեացն պատերազմէին. (Փարպ.։)
Որ գնայ դէմ յանդիման ասորեստանի։ Դէմ յանդիման կացուցանել զանունն, եւ այլն. (Փիլ. այլաբ.։)
Մերթ αὑτοπροσώπως , իբր Անձամբ անձին. ինքնադիմաբար.
Դէմ յանդիման օրէնսդրեցան նովաւ միայն (այսինքն աստուծոյվ)։ Որ զխրատսն դէմ յանդիման ընդունի. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)