pain, ill, suffering;
sorrow, grief, affliction, displeasure, bitterness;
regret;
disease, illness;
ցաւովք, painfully, sorrowfully, sadly;
դառնակակիծ —, sharp, smarting, poignant or bitter pain;
— սրբազան, epilepsy, falling sickness;
—ք ցանկութեան, concupiscence;
ի —ս լինել, —ս լինել, —ս կրել, տանել or բերել —ոց, to suffer or endure pain, to feel unwell, to be in pain, full of pain;
զմահու — ջերանիլ, to be ill of a fatal disease;
մեղմել զ—ս, to calm, to allay, assuage or lull pain;
դժոխըմբեր կալաւ զիս —, a cruel pain seized me;
փարատեցան յինէն —ք իմ, I have no more illness, I am free from pain;
— է or —է ինձ, it displeases me, I am vexed, I am very sorry;
cf. Ըմբռնիմ.
ՑԱՒ մանաւանդ ՑԱՒՔ. ἅλγος, ἅλγημα , ἁλγηδών, ὁδύνη dolor πόνος labor. Կիրք չարչարօղ զմարմին, զսիրտ, եւ զոգի. կսկիծ. վիշտ. տանջանք. ցաւ.
Սիրտ անզգամի ցաւ է կրելեաց իւրոց. ցաւք են ծնանելեաց իւրոց։ Արկի զձեօք ցաւ ատամանց. (այսինքն կծուումն. ակռային առնելը). (Առակ. ՟Ժ՟Է. 21։ Ամովս. ՟Դ. 1։)
Ոչ զգայ զցաւ հրոյ մարմին մեռեալ։ Ուրախասցիս արեամբդ եւ ցաւօքդ հրոյն. (Նեղոս.։ Նիւս. թէոդոր.։)
Յորժամ առաջի բազմաց զճշմարտութիւնն ասիցէ, անտանելի լինի ցաւն. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 37։)
Իցե՞ն երբէք ցաւք ըստ ցաւոցս լեալ։ Ցաւք իմ նորոգեցան յիս։ Առ ոչինչ զցաւսն համարեցաւ։ Ցաւք սաստիկք։ Ունին զիս աւուրք ցաւոց։ Ցաւք սրտի իմոյ։ Միով միով ցաւօք ի վերայ հարեալ մարմնոյն զայրացելոյ։ Զցաւս վիրաց քոց բժշկեսցէ։ Առ ցաւս իւր ճչիցէ։ Աղաղակեսջիք առ ցաւս սրտից ձերոց։ Գիտէ համբերել ցաւոց։ Մինչդեռ էին նոքա ի ցաւսն, կոտորեցին։ Չպատմէին միմեանց զցաւս իւրեանց.եւ այլն։
Առ ցաւս վիրաց իմոց վարանիմ. (Մանդ.։)
Յորժամ տեսանիցեն զմեզ դեւքն ի ցաւս անունկնդրութեանն. (Կլիմաք.) իմա՛ յախտս. որ հայի ի յաջորդ նշ։
Կամ որպէս μαλακία . (իտ. malattia ) languor. Ախտ, հիւանդութիւն.
Զի՞նչ օգուտ է քեզ զպատուական դեղն ճաշակել, յորժամ զցաւն ի ներքս ի քեզ պահիցես. (Մանդ. ՟Ա։)
Զամենայն հիւանդս՝ որ նեղեալ էին ի պէսպէս ցաւս։ Որոց էին հիւանդք ի պէսպէս ցաւս։ Բժշկել զամենայն ցաւս, եւ զամենայն հիւանդութիւնս.եւ այլն։
Բժիշկք՝ որ երակօքն իմանան զցաւս։ Գալ եւ բժշկել զնա ի ցաւոցն։ Եւ ինքն զմահու ցաւ ջերանի. (Յճխ. ՟Ե։ Խոր. ՟Բ. 29։ Լաստ. ՟Դ։)
Զի թէ գլխաւոր ցաւոց մահն՝ ի մեղաց էառ սկիզբն եւ վախճան, ո՛րչափ եւս առաւել եւ բազում ինչ անխտք ցաւոց. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 1։) դիմազ. ՑԱ՛Ւ Է. դիմազ. որ ռմկ. եւ յայլ լեզուս ասի՝ ցաւիմ, իս. ի. կըցաւիմ .... cf. ՑԱՒԷ։
Ցաւ՝ է (կամ ցաւէ՛) ինձ ի վերայ քո եղբա՛յր իմ յովնաթան. (՟Բ. Թագ. ՟Ա. 26։)
Որոց վասն աստուածային իրաւանցն չէ՛ ինչ փոյթ, զի եւ ոչ եւս ցաւ է նոցա։ Եւ ոչինչ ցաւ է մեզ վասն կորստեան նոցա. (Իգն.։ Սարգ. ՟ա. պ. ՟Ա։)
ՑԱՒ ՍՐԲԱԶԱՆ. cf. ՍՐԲԱԶԱՆ ՑԱՒ։