ῤίς, μυκτήρ nares, nasus եւ μύσταξ mystax. իտ. mustacchio, baffe, baffette. (արմատ Շունչ բառին) Զգայարան հոտառութեան եւ շնչառութեան. եւ կրկին փողք կամ խողովակք նորա. ռնգունք. հոտոտելիք. քիթ, եւ ստորին կողմն նորին, ուր արանց մազք բուսանին. քիթ, եւ պեխ.
Ունչս ունին, եւ ոչ հոտոտին։ Ոչ ականջք առ ի լսել, եւ ոչ ունչք առ ի ձգելոյ զօդ։ Զունչս եւ զականջս քո կտրեսցեն.եւ այլն։
Ի յերկուց ունչաց ըռնկաց քոց ջուրք ժողովեցան. (Մխ. ապար.։)
Աչօք ոչ պատրին ... ունչօք ոչ մեղկին. (Գանձ.։)
ՈՒՆՉ կամ ՈՒՆՉՍ ԱՌՆԵԼ, ՈՒՆԵԼ, ԸՆԿԵՆՈՒԼ. որ եւ ՅԸՆՉԱՑ ՔԵՐԵԼ, ՅԸՆՉԱՑՔ ԲԱՆԱԼ. χλευάζω irrideo. իտ. beffare. Թիւրել զունչս արհամարհանօք. ծաղր՝ այպն առնել. եպերել. քթին տակէն մասխարա ընել.
Ի բան խօսելն միոյն, եւ միւսոյն ունչ առնելն։ Դու մեծաբանես, ունչ առնես, եւ երախտես։ Բազումք ունչ առնելով բանիցս՝ զայս բարբառին. (Լմբ. առ լեւոն. եւ Լմբ. պտրգ.։)
Նստի ասէին, եւ ամենեցուն ունչս առնէ. (Փարպ.։)
Ունչս ունէր, այպանէր զնոսա եղիա. (Եփր. թագ.։)
Հեթանոսաբար արհամարհէ՝ ունչս ընկեցեալ՝ զպատուիրանաւն. (Կանոն.։)
Իշխեցին յընչաց (կամ ընչաց) քերել, եւ արհամարհել զընտրեալն աստուծոյ զմովսէս. (Ագաթ.։)
Զորս եւ փիլիսոփայքն ինչ (գուցէ՝ ունչ) յընչաց քերեն. (Եզնիկ.։)
Ոչ ընկալան զբանս խրատու՝ յընչաց քերէին իբրեւ զխրատ նենգութեան. (Ղեւոնդ.։)
Իբրեւ ետես զարտաւազդն, յընչացք (կամ ընչացք) եբաց, զի տեսանէր զնա պատանեակ մի կայտառ անմուրուս. (Բուզ. ՟Ե. 43։)
ԶԸՆՉՈՎՔ ԱՌՆԵԼ. μύστακα ποιέω labrum superius compono. պեխը շինել շտկել.
Ոչ էր փոքրեալ զմօրուս իւր, եւ ոչ էր արարեալ զընչօք իւրովք. (՟Բ. Թագ. ՟Ժ՟Թ. 24։)
| Singulier | Pluriel | |
|---|---|---|
| nominatif | ունչ | ունչք |
| accusatif | ունչ | ունչս |
| génitif | նչի | նչաց |
| locatif | նչի | ունչս |
| datif | նչի | նչաց |
| ablatif | նչէ | նչաց |
| instrumental | նչաւ | նչաւք |