matter, body;
element;
substance;
subject, matter;
cause, reason, grounds;
—ք, materials;
— հրոյ, matches, incentive, tinder;
— ցրիւ, diffuse matter;
— եւ տեսակ, form and matter;
խօսեսցուք զայսր —ոյ, let us discourse on this subject.
ὔλη (յորմէ sylva եւ hyle ). materia κάτεργον confectio. վր. նիվթի. Հիւթ թանձր. տարր. մարմին բաղադրիչ. սկիզբն բաղկացուցիչ կամ բաղհիւսիչ զգալեաց. ինչ մի՝ առիթ այլոց իրաց. հիւղէ.
Հաստատեաց զաշխարհս յանկերպարան նիւթոյ։ Ի հողեղէն նիւթոյ դիւրաբեկ անօթս եւ դրօշեալս գործէ։ Գիտասցեն՝ թէ ո՞ւր է նիւթ նոցա։ Պատրաստեցից նմա նիւթս (ի շինութիւն տաճարի)։ Բերէին նուէրս տեառն յամենայն գործս խորանին վկայութեան, եւ յամենայն նիւթս նորա։ Ականս ի նիւթ վատկասին եւ տախտակին. (եւ այլն.)
Ի չորից նիւթոց զերեւելիսս եցոյց. եւ ի նոյն նիւթոյ արարեալ զմարդն, եւ շնչեաց ի նա հոգի։ Կրակ ի բազում նիւթոց լինի։ Ամենայն նիւթք երկրի՝ աստուածք (հեթանոսաց). (Յճխ. ՟Դ։ Փարպ.։)
Բոց՝, նիւթոյ է ծնունդ. եւ վատնէ զնիւթն, որպէս չարութիւնն. (Առ որս. ՟Ժ՟Դ։)
Զոր հիւղն կոչեն, որ թարգմանի նիւթ. (Եզնիկ.։)
Ընտրական նիւթիւ։ Ստորածորելի նիւթից. (Նար. ՟Ղ՟Գ։)
Որո՞վք երանգօք, որո՞վ նիւթաւ։ Երանգօք եւ նիւթաւ եւ ոչ միով. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 25։)
Կարճեցաւ նիւթն (լս. թելն), եւ առէչն սպառեցաւ, եւ ոչ բաւէ. (Գէ. ես.։)
ՆԻՒԹ. Գոյացութիւն. եւ Նիւթական իրք. եւ Գոյք, ինչք.
Տասն (ստորոգութիւնք). նիւթ, որպիսութիւն, քանիութիւն, առինչ, եւ այլն։ Ես ունիմ նիւթ փոխառեալ յիւրաքանչիւրումեքէ ի տարերց. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Զամենայն զնիւթսն տամ ցքեզ. այլ ի նա մի՛ մերձենար. (Իսիւք.։)
Լինի մարդն այն ծառայ ասղանն, կամ նիւթի ինչ երկրաւորի։ Ցնակալ նիւթից. (Վրք. հց. ՟Բ։)
Ո՛չ նիւթով է ստանալի. (Լմբ. յայտն.։)
ՆԻՒԹ. Նիւթական առարկայ, ենթակայ, եւ գործի. լուցկիք, առիթ, պատճառ.
Որպէս կաւն նիւթ է բրտին, եւ թուղթն՝ գրագրին։ Երկրաչափին է նիւթ երկիրս, եւ աստղաչափին է նիւթ երկինքն, եւ երաժշտին է նիւթ ձայնքն. (Յկ. ղթրիմ։ Հին քեր.։)
Չարն յերկոսին նման է. չարին նիւթքն է յերկաքանչիւրսն նմանապէս. (Լծ. ածաբ.։)
Նիւթ բարկութեան աղաղակն է. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 25։)
Նիւթս տուաք նմա զանհաւատութիւն եւ զամենայն ազգս մեղաց. (Իսիւք.։)
Եղեւ նիւթ բարկութեանն աստուծոյ։ Տայ օրէնս նիւթ ինքնիշխանութեան։ Նիւթ լիցի անապատն մեծամեծ սքանչելեաց. (Վրդն. պտմ. եւ Վրդն. ծն. եւ խռովութեան. Երզն. մտթ.։)