date;
date-tree;
phenix.
datte;
dattier, palmier;
phénix.
cf. Արմաւ.
palm-tree, date-tree;
palm;
branch of a palm-tree, palm;
իւղ արմաւենւոյ, palm-oil.
cf. Արմաւ ;
phoenix;
Phoenician;
— աշխարհ, Phoenicia.
Կերպ երամաղին եւ ցուցանի շուք ... մէտ տաղերամին ձայնաստեղծեալ եբրայական տղայք. (Նար. տաղ արմաւ.։)
ԶԱՄԲԻՒՂ կամ ԶԱՄԲԻՂ գրի եւ ԶԱՄԲԵՂ, ԶԱՄԲԻԼ. ռմկ. զէմպիլ, զէնպիյլ, զէնպիյր. ասի ի մեզ եւ յն. բառիւ Սփրիդ, այսինքն ըսփրիդ. σπυρίς, -ιδος sporta σπιρίδιον sportula, sportella, fiscella, corbis, corbula Կողով եւ սակառի հիւսեալ յուռոց կամ ի պրտուոյ, մանաւանդ ի տերեւոյ արմաւենեաց։ (Մտթ. ՟Ժ՟Ե. 37։ ՟Ժ՟Զ. 10։ Մրկ. ՟Ը. 8. 20։ Վրք. հց. ՟Բ. ՟Է. ՟Ժ։)
Խնձորդ յանտառից, արմաւ զմռալից. (Գանձ.։)
Ապա թեւակից եղեալ արմաւն (փիւնիկ հաւ), վերանայր յերկինս. (Կոչ. ՟Ժ՟Զ։)
Էին պտղաբերք ծառք բազում յոյժ, արմաւ եւ թուրինջ, նուռն եւ թութ. (Վրք. հց. ՟Ի՟Ա։)
Հասարակաց համախնդութեամբ լծորդելով առաքելական գրոց։ Որով երկիր երկնայնոցն լծորդի։ Մխիթարութիւն, որոյ ոչ ուրախութիւն մարմնաւոր լծորդի. (Սհկ. կթ. արմաւ.։ Շ. բարձր.։ Լմբ. ստիպ.։)
Ծովածին կենսասէրք (թռչունք). (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Ծովածին կենասերքերամախմբեալք. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Ընտանենայ հաւասար այսմ եւ արմաւենիս. (Պիտ.։)
(Կենդանիք) հոլեալք եւ երամացեալք։ Իսկ այլք հոլեալք լրացուցանեն զհովիտմ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
(Յոստոց արմաւենւոյ) լինի հովահար ազնուական երեսաց. (Վրդն. երգ.։)
Մեծափառ պատիւ, կամ փարթամութեան իրք, կամ եկաւորութիւն, կամ օր. (Բուզ. ՟Դ. 20։ Պիտ.։ Սհկ. կթ. արմաւ.։ Տօնակ.։)
Գազանացն եւ էրէոցն քառահետեւ չարմունք եւ յանտառաց նորածին ծաղկանց ճոխացուցանեն զորովայնս. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Ետուն նմա կոտոր մի պաղատտաց, եւ երկուս չամչեայս։ Հարիւր չամչեայ եւ հարիւր արմաւ. (՟Ա. Թագ. ՟Լ. 12։ ՟Բ. Թագ. ՟Ժ՟Զ. 1։)
Զսերկեան նախագոչելով մարգարէական հոգւովն զմեծափառութեան փողեաց մեզ բան։ Զոր յաղագս սերկեան խոստովանեցան աւուրս. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Ձիթենի, եղջիւրենի, սոնոպրի, բեւկի։ Դեղձի, դոմանի, սոնոպրի, արմաւենի. (Վստկ. ստէպ։)
Նախանձեցաւ ընդ նա պոռնիկ ժողովուրդն վիրալից (իմա՛, կամ մեղօք, եւ կամ խոցոտեալ սրտիւ), զի ինքն ոչ ընկալաւ զարքայն ըստ աւետեաց մարգարէիցն. (Եփր. արմաւ.։)
Զսերմանականն եւ զտնկածօղ երկիր գործելով։ Սհկ. (կթ. արմաւ.։)
Ի սուգ նստեալ ժողովուրդն տօնասէր. (Եփր. արմաւ.։)
Զտապանակ ուխտին տեառն զօրութենէց, որ նստի ի քերովբէս։ Արար ի ներքս ի դաբիրն երկուս քերովբէս. բարձրութիւն միոյ ի տասն կանգնոյ։ Զամենայն որմս տանն շուրջանակի քանդակեալ գրեաց գրչաւ քերոբս եւ արմաւենիս։ ի վերայ խորշից նոցա ի մէջ առանցիցն՝ առիւծք եւ եզինք եւ քերոբք. (՟Ա. Թագ. ՟Դ. 4։ ՟Գ. Թագ. ՟Զ. եւ ՟Է։)
Ազդեցեր մեզ ալէլուել քեզ յաւուր յիշատակի բարեաց քոց. (Եփր. արմաւ.։)
φοίνιξ palma, palmula Ծառ արմաւոյ. ... ռմկ. գրի եւ ԱՄԲՐԱՒԵՆԻ.
Բնակեալ էր ընդ արմաւենեաւն։ նմանեցաւ մեծութիւն քո արմաւենւոյ. (Դտ. ՟Դ 5։ Երգ. ՟Է 7։)
Առին ոստս արմաւենեաց. (Յհ. ՟Ժ՟Բ 13։)
Քանցեալ ծառս արմաւենւոյ. (Նար. ՟Կ՟Է։ Տե՛ս եւ Պիտ. ՟Է. բարդատութիւն ընդ ձիթենի եւ ընդ արմաւենի։ Ասի եւ իբր ա.)
Ծառ արմաւենի. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
ԱՐՄԱՒԵՆԻ. որպէս Ոստ կամ տերեւ արմաւենւոյ.
Ոստովք արմաւենեօք. (՟Ա. Մակ. ՟Ժ՟Գ 51։ Շար.։)
Էառ զցուպն արմաւենի. (Վրք. հց. ՟Ի՟Ա։)
Մատուցանէր նմապսակս ոսկիս, եւ արմաւենիս։ Արմաւենիս ի ձեռս իւրեանց. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Դ 4։ Յայտ. ՟Է 9։)
Թրջէր զարմաւենին։ Ահա ես հիւսեմ զարմաւենիս զայս։ Զգեցեալ արմաւենեօք. (Վրք. հց. ՟Ե. ՟Է. ՟Ծ՟Ա։)
Եւ Զարդք կամ քանդակք ի ձեւ ոստոց արմաւենւոյ. ( ՟Գ. Թագ. ՟Զ 29։ Եզեկ. խ. 17. եւ այլն։)
ԱՐՄԱՒԵՆԵԱՑ ՕՐ կամ ՏՕՆ. cf. ԾԱՂԿԱԶԱՐԴ։ ՃՃ.։
Աւետաբեր աւետարան, կամ տառք աստուածեղէնք, փրկութիւն, տօն. (Ագաթ.։ Շ. բարձր.։ Փարպ.։ Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Բազմադէմ բարբառով նկարագրէին նմա զպատկերս. (Եփր. արմաւ. (որ բերի եւ ի յաջորդ նշ)։)
Զաստուածեղէնն ընդձեռեալ բուժական դեղ հոգւոյ եւ մարմնոյ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Զկամարսն եւ զկոզակս, եւ զդրօշուածս զամենայն։ Քերոբս եւ արմաւենիս եւ դրօշուածս. (՟Գ. Թագ. ՟Զ. 18. 19։)
Տաւիղ եռասառիչ, բամբերգայնոյ տաւիղ. (Նար. տաղ արմաւ.։)
Զզանազանութիւն երագաթեւ տեսակաց. (Սհկ. կթ. արմաւ. (գրեալ էր՝ երագաձեւ)։)
Ծովածին կենասերք ... լսելով երամապետիցն. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Իբրեւ արմաւ ոսկեղէն զըմռսալից լցցին տաշտք մեր. (Երգ. ՟Ը. ի վերջն. կամ ըստ Նար. ի սկիզբն։)
Իբրեւ արմաւ ոսկեղէն զըմռսալից լցցին տաշտք մեր. (Երգ. ՟Ը. ի վերջն. կամ ըստ Նար. ի սկիզբն։)
Իբրեւ վարմաւ որսորդաց թակարդեալ զլեառն (եւ զբնակիչս). (Լաստ. ՟Ժ՟Ա։)
Ունէր հանդերձս հիւսածոյս ի տերեւոյ արմաւենոյ. (Վրք. հց. ՟Ի՟Ա։)
Ունէր հանդերձս հիւսածոյս ի տերեւոյ արմաւենոյ. (Վրք. հց. ՟Ի՟Ա։)
Եկըք հրէակոյտ ծերաժողով՝ առբերելով արմաւենեաց ոստ. (Նար. տաղ.։)
Ասացել յարմաւենեացն օր, որ ղոգոմեան. (Սհկ. արմաւ.։)
Մերունակ բնութեամբս, կամ մերունակ բնութեանս. (Մամբր.։ Խորշ վրդվռ։ Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Դաւիթ մշտայաղթ ի պատերազմունս, եւ հսկայիցն ծախօղ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Ոստաքանց արմաւենի։ Ոստաքանց եղէ ես որպէս զարմաւենի։ Ոստաքանց լինի ի բռնութենէ հողմոյ։ Տապարօք եւ նրանօք իբրեւ զտունկս ինչ ոստաքանց արարեալ ծայրատէին. (Նիւս. երգ.։ Շար.։ Լծ. նար.։ Յհ. կթ.։)
Պարեցէ՛ք նմա ովսաննայիւք։ Ի մտանել տիառն ի սիովն մեծաւ փառօք ովսաննայի։ Լուաւ զձայն փառաց ովսաննայիցն. (եւ այլն. Եփր. արմաւ.։)
Ետուն նմա կոտոր մի պաղատտաց, եւ երկուս չամչեայս։ Հարիւր չամչեայ եւ հարիւր արմաւ. (՟Ա. Թագ. ՟Լ. 12։ ՟Բ. Թագ. ՟Ժ՟Զ. 1։)
Պայմանեալ էր արմաւ, եւ տուեալ էր գրաւ. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Ա։)
Պարգեւիչ թագաւորութեանց այսօր լուծանէ զթագն յուդայի. (Եփր. արմաւ.։)
Օդք զբարեխառնական եւ զպտղածնօղ բուրեցին շունչ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
ՍԵԲԵՆԻ կամ ՍԵՒՆԻ ՍԵԲԻՆ ՍԵԲԻՆԵԱՅ ՍԵԲԻՆԷ. Բառ յն. սէվէնիօն. σεβένιον palmae involucrum, palmula. Ճիւղ եւ տերեւ կամ ծագ ոստաց արմաւենւոյ, եւ հիւսեալն յայնմանէ.
Գտի այր մի ծեր ոմն, սեբենի կողոբ զգեցեալ։ Ունէր զգեցեալ նա սեւի, որ է հիւսեալ տերեւ արմաւենոյ. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Թ. եւ ՟Ը։)
Արմաւենի ի ստորուստ ի վեր բուսեալ. (Երզն. ՟ժ. խորան.։ 1)
Սրութիւն տերեւոյ (արմաւենւոյն)։ Ճիրանացն սրութիւն։ Սրութիւն հողոյ կամ հրոյ։ Որպէս սրութիւնն առ բթութիւնն։ Քաղցրութիւն, սրութիւն, կծուութիւն. (Նիւս. կազմ. եւ Նիւս. բն.։)
Ուստի ... լինի ի նմա ձիթենի, վարնկենի (կամ վայրնկենի), եւ յասմիկ։ Վարդենիք, նռնենիք, արմաւենիք, վարնգենիք, եւ նմանք սոցա. (Խոր.։ Վրդն. ծն.։)
Արմաւեն վարսագեղ բուսեալ. (Երզն. լուս.։)
Վարսաւորն սամփսոն, եւ վարսաւորն յիսուս՝ որդի եւ բան հօր. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Սուրբն ստեփանոս լռեցոյց զբողոք տանջման իւրոյ։ Յանցաւորացն հրամայէր տանջմունս գանից եւ տանջանաց զանազանելոց։ Որոց ոչ տանջմունք գանից երեն որպէս մանկանց։ Ընդ բազմահնար տանջման նոցին՝ տանջանք հոգւոյս բժշկեսցին. (Ագաթ.։ Սհկ. կթ. արմաւ.։ Շ. մտթ.։ Յիսուս որդի.։)
Որպէս զծառ՝ ցօղացզարդ ոստովք։ Ի մէջ հրոյն որպէս ցօղազարդ քառասնոստ արմաւենի ծաղկեալ ոսկերք նոցա. (Ճ. ՟Գ.։ Թէոփիլ. ՟խ. մկ.։)
Գիտիցէ քանդակել զքանդակս։ Քանդակեաց ի նմա արմաւենիս։ Քանդակ կնքոյ քանդակեսցես զերկոսին ականսն։ Քանդակեաց քրոբէս յորմս։ Քանդակեալ էր ամենայն տաճարն շուրջանակի։ Գրչաւ երկաթեաւ ի կապարի կամ ի վէմս քանդակեալ։ Զնոյն օրինակ քանդակեցին եւ դրօշեցին։ Կուռս քանդակեալս.եւ այլն։
Զտապանակ ուխտին տեառն զօրութենէց, որ նստի ի քերովբէս։ Արար ի ներքս ի դաբիրն երկուս քերովբէս. բարձրութիւն միոյ ի տասն կանգնոյ։ Զամենայն որմս տանն շուրջանակի քանդակեալ գրեաց գրչաւ քերոբս եւ արմաւենիս։ ի վերայ խորշից նոցա ի մէջ առանցիցն՝ առիւծք եւ եզինք եւ քերոբք. (՟Ա. Թագ. ՟Դ. 4։ ՟Գ. Թագ. ՟Զ. եւ ՟Է։)
ԱՄԲՐԱՒ եւ ԱՄԲՐԱՒՕՂԻ Ռամկականն բառիցս ԱՐՄԱՒ, ԱՐՄԱՒՕՂԻ։
Անակնառու դատողութեամբք յանցաւորացն հրամայէր. (Սհկ. արմաւ.։)
Անառագաստ փողեալ ճառեաց բան. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Զգոչումն արտաբերելով. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Զհանդերձեալ դիտաւորեցին խորհուրդ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Խումբ երամ տղայոցն՝ երփնաթերթից. ոստինակոտոր արմաւենեաց նոճի. (Նար. տաղ.։)
Հրազարդ երփնասուր հովիտ բլուր կնդրկի դիմաց. (Նար. տաղ արմաւ.։)
Ընտանենայ հաւասար այսմ եւ արմաւենիս. (Պիտ.։)
Զառաքումն լծորդածին կանանցն, զի նախ քան զվախճանելն ժամանեսցէ. այսինքն քերցն ղազարու. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
ԾԱՂԿԱԶԱՐԴ. գ. Տօն արմաւենեաց՝ յաւուրս գարնանային ծաղկաւէտ վայելչութեանց. ծառզարդար. որպէս եւ Երկրորդ ծաղկազարդ ասի կիւրակէն զկնի համբարձման, զի յայնժամ ըմտ կարգի պաշտամանց լինի վերստին ընթերցուած աւետարանաց բուն ծաղկազարդի։ Շար. խորագր։ Տօնացոյց.։
Եկըք հրէակոյտ ծերաժողով՝ առ բերելով արմաւենեաց ոստ. (Նար. տաղ.։)
Արտաքս ի գերեզմանէն հետեւանալ. (Սհկ. կթ. արմաւ. (իբր ելանել եւ հետեւակել)։)
Ըստ հոգենուագ երաժշտապետին դաւթայ։ Զհոգենուագ մանուկն զդաւիթ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։ Երզն. քեր.։)
Արեգակն ի հասարակահոլովն ժամանեալ ժամանակ՝ զմէջս երկնի եւ երկրի հոլաթեւէ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Ձիթապտուղս, եւ արմաւ. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Մազեկամաս սպիտակ, եւ հողաթափս արմաւենիս. (Վրք. հց. ձ։)
Աստեղք մաքրափայլք եւ ականակիտք։ Զաւազանն մաքրափայլ լուսաւորութեան հոգւոյն սրբոյ։ Մաքրափայլ սրբեսցէ զնա ի յանցանացն։ Զհեղումն մաքրափայլ լուսոյն ի մեզ արձակէ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։ Արծր. ՟Բ. 1։ Եփր. ծն.։ Մագ. ՟Կ՟Զ։)
Յաւէտաձեւ իւրաքանչիւրովք ձայնիւք փողեն զաւուրս վայելչութիւն. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
հոգեկիրքս զհանդերձեալ աստուածորդւոյն զսքանչելագործութիւնս նախաճառեալ աստուածաբանեցին. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Եւ նաւուղղակին զնաւ ծովու՛ ընծայեցուցանելով՝ ի բաղձալին ժամանէ երկիր. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Զարհուրեցուցին զնորահաւատս մարդկանն։ Զնորահաւատիցն ասէ։ Դուք նորահաւատք էք։ Զնորահաւատն Դաւիթ ըմբռնեալ խոշտանկէր. (Ագաթ.։ Սահակ. արմաւ։ Ճ. ՟Գ.։ Յհ. կթ.։)
որ եւ գրի ՈՂՈՄԳՈՄԷՆ, ՈՂՈԳՈՄԷ, ՈՂՈԳՈՄ, ՂՈԳՈՄԵԱՆ. Ծաղկազարդ՝ օր արմաւենեաց եւ բարեբանութեան. (ի յն. էւլօղի՛մէնօս, բարեբանեալ, օրհնեալ. կամ իլօ՛գօմօս, վարսագեղ, անտառազարդ, ծառազարդ. ռմկ. ծառազարդ)
Մինչեւ յօր ողոգոմենին։ Յաւուրս ողոգոմենի տօնին արմաւենիցն. (Երզն. մտթ.։ Ուռպ.։)
Բազմանուագ ձայնիւք զերաժշտականացն վերաթեւեն նուագ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Արեւունս եւ զուարթունս պարտին լինել, որք յարդարեն զինքեանս տաճարանալ աստուծոյ։ Տաճարացան սրբոյ հոգւոյն։ Նորա գիտութիւն, հաւատն, եւ սէրն զսոսա ընդունի, եւ տաճարանայ. (Յհ. իմ. եկեղ.։ Սհկ. կթ. արմաւ.։ Լմբ. պտրգ.։)
առաւօտ՝ գործիական առաքինութիւնն, եւ երեկոյ՝ տեսողականն, որ է լրումն նորին։ Կուսանաց՝ քրքումք, տեսողականացն՝ արմաւենի. (Լմբ. սղ.։)
Ցնծութիւն է սրտի իմոյ։ Լցան բերանք մեր խնդութեամբ, եւ լեզուք մեր ցնծութեամբ։ Ի ձայն ցնծութեան ոստովանութեան։ Բլուրք ցնծութիւն զգեցցին։ Ուրախութիւն եւ ցնծութիւն։ Ցնծութեամբ եւ ուրախութեամբ։ Ձայն ուրախութեան եւ ձայն ցնծութեան։ Զամենայն տեղի զարդու զցնծութեան իւրոյ ելից ի գիսոյ հերաց իւրոց։ Ոստովք արմաւենեօք ի ցնծութիւն փողոյ եւ սրնգի։ Ցնծութիւն իմ, փրկեա՛ զիս.եւ այլն։
Ցորենահատ գեղեցիկ տեառն անգոյն։ Ըստ սրբութեան ցորենահատին. (Ոսկ. արմաւ.։)
թէպէտ դառնաբերք լինին, եւ թէպէտ քաղցրաբերք։ Թէպէտ դառնաբեր, թէպէտ քաղցրաբեր։ Ի պաղոյն ծառն ճանաչի, եթէ քաղցրաբեր է, եթէ դառնաբեր։ Տունկն ի բոսոյ քաղցրաբեր, եւ պտուղն ի բարուց դառնաբեր։ արմաւենի քաղցրաբեր՝ արդարութեան պաղովք. (Ագաթ.։ Նար. երգ.։ Սարգ. յկ. ՟Թ։ Կոչ. ՟Բ։ Երզն. լս.։)
Գազանացն եւ էրէոցն քառահետեւ չարմունք. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Քառահոլով չորից աւետարանչաց։ Քառահոլով տարերք զհնութիւն յառաքին յեղանակելով լինելութիւն։ Հաստատեաց զքառահոլով բերումն տարերաց։ Քառահոլով եղանակօք։ Քառահոլով վտակօք արբուցանէ զտիեզերս. (Մամբր.։ Սհկ. կթ. արմաւ.։ Տօնակ.։ Ասող. յիշատ.։ Պիտառ.։)
Խոստովանութեամբ առաջի Աստուածորդւոյն անծածկաբար տարածանելով. (Սհկ. արմաւ.։)
(Արմաւենիդ) բարձրութեամբ քո բազմաց անճաշակ լինիս. (Մխ. առակ. ՟Է։)
Ասղանեթոռոպս ագանէին, եւ կապերտս սեբինէս (հիւսեալս յարմաւենւոյ) (Վրք. հց. ձ։)
Ջուր կամ մեղր արմաւոյ.
Սակաւ մի կասկ ընդ արմաւաջուր խառնեալ վասն կարի ցաւոց ստամոքսին. (Վրք. եւագրի.։)
φοινικών palmetum Դրախհ կամ տեղի արմաւենեաց. որ եւ ՓԻՒՆԻԿԷ.
Յորդանան մեկնէ ընդ ծովակողմ արեւելից ընդ արմաւաստանն ... ի թեմանայ եւ յարմաւաստանէ. (Եզեկ. ՟Խ՟Է 18. 19։)
Բազմանուագ ձայնիւք (կենդանիք) զերաժշտականացն վերաթուեն նուագ. (Սհկ. արմաւ.։)
Ունելլով յինքեան զբարձրավարս արմաւենին։ Նա է բարձրավարս արմաւենին, որ զբարձրութիւն բնութեանս մերոյ ընձիւղեաց. (Նիւս. երգ.։)
Ելեր ի բարձրավարս արմաւենին. (Պիտ.։)
Տօն բերկրաբերձ, եւ սոսկալի բոլոր բանակաց. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Ոստաքանց արմաւենիս, բողբոջաթափ թզենիս, անբերունակ որթս. (Ճ. ՟Դ.։ Յհ. սիւն. յղ. զղջման.։)
Գեղեցկատեսիլ երեսք, ծնօտք, աշտ, արմաւ. (Մագ. ՟Ի՟Ը։ Փարպ.։ Յհ. կթ.։ Ագաթ.։)
Ըստ հոգենուագ երաժշտապետին դաւթայ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
զիննսներորդ զվեցերորդ սաղմոսն ասելով. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Արմաւն, թուզն, եւ կարմրադեղձն. (Ագաթ.։)
Ըստ սուրբ գրոց՝ թուի բառ խառն յեբրայականէս սանի կամ զանի . իբր Կրկին ներկեալ, կրկնաթաթախ. եւ ի քաղդ. եւ յասոր. զախօրիթ, ծահարիթա. որ է ներկ կարմիր. վասն որոյ եւ ի յն. դնի Ծիրանի, կամ Արմաւի։ Իսկ ըստ արաբ. մեկնի, Մուր, կամ թանձրածուխ (ռմկ. ի՛ս, խուրում. լծ. ընդ խուրմա ).
Կամ իբր Շառագոյն. կարմրագոյն. ըստ յն. արմաւագոյն. φοινικέος puniceus, rutilus.
Եթէ իցեն մեղք ձեր իբրեւ զձանձախարիթ, այս է ի գոյն արմաւոյ. (Վանակ. յոբ.) զի եւ ի բանն եսայեայ ըստ յն. դնի φοινικέος (փիւնիկեան, կամ արմաւի). phoeniceus, puniceus.
Հոյլ մանրակոտոր՝ արմաւենեաց ողկոյզ, մի առ մի ընթաց երթեւեկեալ՝ գային (հերք կամ մատունք դստերն հերովդիադայ). (Տաղ.։)
Զտիեզերաց նմանաբերէ զկոչումն. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Քանդակեաց ի նմա արմաւենիս, եւ շղթայագործս։ Արար նռնաձեւս հարիւր, եւ եդ ի վերայ շղթայագործացն. (՟Բ. Մակ. ՟Գ. 5. 16։)
Տաճարացան սրբոյ հոգւոյն, եւ շնորհաբարձ բախտիւն վերամբարձան քան զմարդկային բնութիւնս (մարգարէք) Սհկ. (կթ. արմաւ.։)
Առ զոսկիճամուկն ի պարանոցէն, եւ եբարձ զապարանջանսն եւ զմեհեւանդս. (Եփր. արմաւ.։)
Զնորածնեալսն յաւազանէ որդեգրաբար ընդ սրբոյ երրորդութեանն կապեալ սիրով. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Ոստաքանց եղէ ես որպէս զարմաւենի, պտղակորոյս որպէս ձիթէնի. (Շար.։)
Երկրագործք զսերմանական եւ զտնկածնօղ երկիր գործելով. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Որ այսպիսի տիեզերագով եւ բարեբանօղ հանդիպեցաք աւուրս։ Աստուածավայելչաբար եւ տիեզերագով հնչմամբ զօրութիւն սրբոյ խաչին ծաւալեցաւ ընդ տիեզերս. (Սհկ. կթ. արմաւ.։ Աթ. խչ.։)
Արմաւենեաց անդէն տնկագործեալ ի տեղւոջն ցուցան աղբիւրս. (Փարպ.։)
Աջողակ առագաստափար օդով սլացեալ. (Սհկ. արմաւ.։)
Արտաբերական աստուածորդւոյն ճառեցելոյ աստուածաբանող. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Տաւիղ եռասառիչ, բամբերգայնոյ տաւիղ։ (Նար. տաղ արմաւ.)
Սերովբէիցն բարեբանակից. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Ծովն ի բարձրակոհակ վրդովմանց լռեալ կայ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Արմաւենի բարձրահասակ. (Սկեւռ. աղ.։)
Երամախմբեալք ի մերոյին ժամանելով գետին. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Ծովածին կենասէրք լրացուցանեն զհովիտս. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Արմաւն, թուզն, կարմրախնձորն, կարմրատանձն, եւ կարմրադեղձն. (Ագաթ.։)
Իսկ (Սհկ. կթ. արմաւ.)
Զօրինականացն դաստիարակէ զհրահանգապետս. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Մատթէոս յիւրում հրաշապատում տառսն. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Եւ մարգարէ՝ յաղագս մարգարէաբար եւ աստուածապէս զհանդերձեալսն գուշակել. (Սհկ. կթ. արմաւ.։ եւ Վրդն. սղ.։)
Մարդկան սիրելի՝ յաղագս փրկագործութեան, հրեշտակաց նախապատմելի՝ յաղագս աստուածութեան. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Աստեղք մաքրափայլք եւ ականակիտք, նկարակերտելով զիւրաքանչիւրոց գիրս. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Ծով ի բարձրակոհակ վրդովմանց, եւ յոլորտածաւալ շարժմանց լռեալ կայ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Խումբ երամ տղայոյն երփնաթերթից ծաղկանց՝ ոստինակոտոր արմաւենեաց նոճի. (Նար. տաղ.։)
Առ ամենեսին՝ պարգեւաբաշխ հոգին զիւրն գտանի կատարեալ խորհուրդ։ Սրբոյ հոգւոյն մատակարարի եւ պարգեւաբաշխի. (Յհ. իմ. պաւլ.։ Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Բուրաստանք ի ստածօղ օդոց սաւառնազարդեալք, ի գագաթունս բերելով ծայրից զծաղկանց զանազանութիւնս. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Անդուստ եւ զհիմնարկութիւն սուրբ եկեղեցւոյ սկզբնաւորեցին. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Սրակնութիւն խորհրդոյ եւ մտաց։ Այծեամն նշանակէ զսրակնութիւնն։ (Մարգարէք) հոգւոյն սրբոյ սրակնութեամբ զբազմաժամանակեայ եւ զհանդերձեալ դիտաւորեցին խորհուրդ. (Փիլ. տեսական.։ Նիւս. երգ.։ Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Որ ի քառակերպեանս վերահանգչի յանարուեստ աթոռ։ Որ ընդ հօր եւ սուրբ հոգւոյն յաթոռս քառակերպիցն վերահանգչի. (Զքր. կթ. ծն. եւ Զքր. կթ. արմաւ.։)
Արմաւենի՝ քաղցրաճաշակ պաղովն։ Քաղցրաճաշակ արմաւենի ի տանն Աստուծոյ տնկեալ. (Պիտ.։ Շար.։)
Աստուածախոստ բարեբանել ճշմարտափառութեամբ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Օդք զբարեխառնական բուրեցին շուչ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Գեղեցկատեսիլ երեսք, ծնօտք, աշտ, արմաւ. (Մագ. ՟Ի՟Ը։ Փարպ.։ Յհ. կթ.։ Ագաթ.։)
Գեղեցկատեսիլ երեսք, ծնօտք, աշտ, արմաւ. (Մագ. ՟Ի՟Ը։ Փարպ.։ Յհ. կթ.։ Ագաթ.։)
Տէրունեան տօնից գերափառագոյն. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Կապեալ խուրձն մի մեծ (արմաւենւոյ՝) զովացոյց. (Վրք. հց. ՟Ը։)
Կանաչազուարճ ձիթենի, արմաւենի պտղալի. (Տաղ.։)
Երկին եւ երկիր եւ ծով, եւ ամենայն կենդանատեսակք. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Զմարմնանալն եւ զհամատնօրինելն (իլն) ընդ հողեղէն բնութեամբ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Տնական կենդանիք ... ոմանք զհողագործական տաժանմունս ի նուս բերելով. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Նպաստամատոյց հանճարոյ եւ քաղցրութիւն արմաւենոյս գոլ պտղոյ. (Պիտ.։)
Արմաւենիք ծաղկեալք ի յերկրէ, սաղարթատունկք ի լիբանանէ. (Գանձ.։)
Երկիր զձմեռային չսգաւորութիւն ի գարնանային յեղանակեալ վերանորոգումն. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Քարկոծմունք, սրամահութիւնք, եւ հրկիզութիւնք (մահապարտաց). (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Ի տտիեզերատօնակ աւուրս համաշխարհական համախմբեալ բարեբանումն. (Սհկ. արմաւ.։)
ՕՐ ԲԱՐԵԲԱՆՈՒԹԵԱՆ. բարեբանեալ օր. բարեբանօղ օր. Օր արմաւենեաց. ողոգոմեան. ծաղկազարդն.
Որ այսպիսի տիեզերագով եւ բարեբանօղ հանդիպեցաք աւուրս. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Ի հասարակաց արարչին ծնելութեան՝ մաքրի եւ երուսաղէմանայ բոլոր տիեզերք. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Բերք ուրախարար. (որպէս ձիթենւոյ եւ արմաւենւոյ).
Հասարակաց համախնդութեամբ լծորդելով առաքելական գրոց. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Արեգակն ի հասարակահոլովն ժամանեալ ժամանակ (կամ եղանակ), զմէջս երկնի եւ երկրի հոլաթեւէ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Զբանականաց հրաշացուցանեն զլսողութիւն. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Զժամանակիս զգալով զմեծափառութիւն։ Զմեծափառութեան փողեաց մեզ բան. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Զձիթագործութիւնն (ի ձիթենւոյ ասելով) ... յարմաւոյ, յընկուզոյ, եւ որ նմա սոցա, օտար համարեցաւ. (Փիլ. ել. ՟Բ. 103։)
Բուրաստանք ի ստածօղ օդոց սաւառնազարդեալք, ի գագաթունս բերելով ծայրից զծաղկանց զանազանութիւնս. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Զմիածին որդւոյն մարդասիրութիւն փողեալ գոչեսցուք աստուածաբանաբար. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Բազմաժամանակեայ սովորութիւն, կամ մտածութիւն, խորհուրդ, ամուսնութիւն. (Վրք. հց.։ Սկհ. կթ. արմաւ։ Պիտ.։)
Երկնի աստուած յաղագս արարչութեանն, երկրի թագաւոր յաղագս մարմնաւորութեանն։ Թագաւոր քրիստոս է, եւ ի գիրկս իւր ընդունի զհաւատացեալս մարմնաւորութեամբն. (Սհկ. կթ. արմաւ.։ Նիւս. երգ.։)
Մերոյ փառաբանութեանս բարեբանակցութեան համագոյապէս. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Զիւր ճշմարիտ արարչական անուն հրամայեաց աստուածախոստ բարեբանել ճշմարտափառութեամբ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Դաւիթ զարդարս իբրեւ զարմաւենի ծաղկեալ ասէ վասն վայելչականութեանն։ Դաւիթ աշտարակ է շինեալ նշանաւոր, եւ այնմ նմանեցուցանէ վայելչականութեան զպարանոց հարսինն. (Նար. երգ.։)
Ի բոլորն լուծանելոց եւ ի տիեզերապետութենէ։ Նշանակէ զաստուածացելոյ հակառակամարտին ճոխութիւն ի տիեզերապետութենէ լուծանել. (Խոր. հռիփս. Սհկ. արմաւ.։)
Բ. Թարմատար՝ ընդ մէջ մտանէ քանի մի բառից՝ իբր ի զարդ, կամ ի նշանակ ուժգնութեան. զոր օրինակ արմաւ, ամբրաւ. թմրիլ, թմբրիլ. զմրիլ, զմբրիլ։
Արու արմաւենեացն հովանի արարեալ իգիցն՝ պտղաբեր առնեն զնոսա. (Եփր. աւետար.։)
Ա՛ռ կաստանայ (եւ տնկեա՛). սուր ծայրն ի վայր մնալ պէտք է, եւ զոռքն ի վեր։ Ա՛ռ կուտ արմաւի, եւ զոռքն ի վա՛յր արա, եւ զծայրն ի վեր։ Ներքեւ դդմին ոռիցն. (Վստկ.։)
Արմաւենի որձ եւ էգ. (Վստկ.։)
ԻՄՆ. որպէս Ոմն. ոք. մանաւանդ թէ թարմաւար (զորմէ զկնի).
Միով մահուամբ զանազան մահեաց կնքեաց գիր. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Եւ զծառս, որոյ սկիզբն մամուռն՝ մօտ ի բոյսս. եւ կատարումն յարմաւենին՝ մերձ ի կենդանիս. (Վրդն. ծն.։)
Թողլով արու զաւակ զանուշաւանն, որ սօս անուանիւր (հին տպ. սօսանուէր). քանզի ձօնեալ էր ըստ պաշտամանց ի սօսիսն արամենակայ՝ որ յարմաւիր. (Խոր. Ա. 11։)
ՏԻԲՍ կամ ՏԻԲ. Բառ ար. պ. տիպս, տիպիս. թ. բէքմէզ. Ռուպ՝ մանաւանդ արմաւենւոյ. զի եւ ի լտ. մեկնի, mel dactylis fluens. (Բժշկարան.։ եւ Հին բռ.։)
Նստի առանց քողի՝ բացաւ գլխով. (Եփր. արմաւ.։)
Արմաւն զիւր տեսիլն եւ զգոյնն եւ զհամն եւ զարարն բերիցէ. նոյն պէս եւ թուզն զտեսիլս իւրոյ տերեւոյն, եւ զարար կեղեւոյն. (Ագաթ.։)
Արու արմաւենեացն հովան արարեալ իգիցն՝ պտղաբեր առնեն զնոսա. (Եփր. ի մարգարիտն.։)
Ի բնակաց ելանէ ի գործ իւր. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Պայմանեալ էր արմաւ, եւ տուեալ էր գրաւ ... Գրաւաւ ոչ աշխատի. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Ա։)
Գրեաց գրչաւ քերոբս եւ արմաւենիս. (՟Գ. Թագ. ՟Զ. 29։)
Գրեաց գրչաւ քերոբս եւ արմաւենիս. (՟Գ. Թագ. ՟Զ. 29։)
Պակասեաց ջուրն եւ արմաւն, զոր ունէի զհետ իմ. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Սակաւ մի կասկ ընդ արմաւաջուր խառնեալ. (Եւագր. Ա. 4։) ուր յոմանց գրի, ի Լծ.
Սակաւ մի կասկ ընդ արմաւաջուր խառնեալ. (Եւագր. Ա. 4։) ուր յոմանց գրի, ի Լծ.
կողերս յարմաւենեաց. (Ղեւտ. ՟իգ. 40։ Խոր. վրդվռ.։)
Կամար դրանն մերձ ի կոնք դրանն։ Զկամարն եւ զկոնքն եւ զարմաւենիս։ Արմւենիք աստի եւ անտի ի վերայ կոնքիցն. եւ այլն. (Եզեկ. խ. 9. 21. 26. 48։)
Քաղցրահամ ունակութեան բնական հիւթ (յարմաւենին). (Պիտ.։)
Նման եւ ճշմարիտ է բանս։ Թուի թէ ի դարձին գրեաց զթուղթս զայս. եւ նման իսկ է։ Վասն աստուծոյ խօսել զայս բան, ինձ ոչ էր անկ եւ ո՛չ նման։ Ձեռնարկեն ի գործ եւ ի բան, որ չէ իւրեանց նման պատշաճ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։ Սարգ. ՟բ. պ. ՟Բ։ Շ. խոստ.։ Ոսկիփոր.։)
Տնական կենդանիք՝ ոմանք զհողագործականն տաժանմունս ի նուս բերելով. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Այսպիսօրէն գործով իբր վարմաւ որսորդաց թակարդեալ՝ հատան ի զօրութէնէ. (Լաստ. ՟Ժ՟Ա։)
ՏԻԲՍ կամ ՏԻԲ. Բառ ար. պ. տիպս, տիպիս. թ. բէքմէզ. Ռուպ՝ մանաւանդ արմաւենւոյ. զի եւ ի լտ. մեկնի, mel dactylis fluens. (Բժշկարան.։ եւ Հին բռ.։)
Սկսան աղաղակել քարբքն (դպիրք եւ փարիսեցիք), եւ լռեցուցանել զձայն օրհնութեան. (Եփր. արմաւ.։)
Տաւիղ ապըճիռ երգ գալիլեազուարճից. (Նար. տաղ արմաւ.։)
Գազանացն եւ էրէոցն զգոչումն եւ զբչումն արտաբերելով. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Դիմեալ յեդեմեան դիտէն՝ ճեմ հարաւային գոլով, ժողով յոքնահայլ խմբից՝ խիտ առ խիտ դիմիւ ելեալ. (Նար. տաղ արմաւ.։)
Միանգամ յամին փոխէր զջուր թաղարին, ուր թրջէր զարմաւենին. (Վրք. հց. ՟Ե։ Այլ իբր ծաղկանոց վարի ի Վստկ. ՟Ճ՟Ծ. ՟Մ՟Ը. ՟Մ՟Լ՟Ա. ՟Մ՟Ղ՟Ե։)
Եբեր առաջի նորա թրմեալ հաց, եւ մատոյց նմա։ Թրմեաց արմաւենի. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Թ. եւ ՟Ի՟Զ։)
Թրջել զարմաւենին։ Թրջեսցես պաքսիմատս։ Թրջեցից եւ ես ինձ տերեւս հիւսելոյ։ Թրջեսցե՛ս եւ դու. (Վրք. հց. ՟Ե. եւ ՟Ը։)
Զհովիտս եւ զկոհակս. Բարձրացեալ կոհանք եւ բլւրք. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
ԿՈՂՈՎ κάρταλλος cartallus, canistrum եւ κόφινος corbis, qualus . որ գրի եւ ԿՈՂՈՓ. վր. կոլոփի. Աման մրգաց եւ բանջարոց՝ հիւսեալ ի կողերաց, այսինքն՝ ի ճիւղոց, կամ ի պրտուոյ եւ կամ ի տերեւոց արմաւոյ. սապատ. զամբիւղ.
Ա՛ռ մուզ եւ անոյշ դամոն. զկորիզն ձգէ ... Չոր ամբրաւի զկորիզն հա՛ն. Ոսկիփոր.։ Եւ էր կերակուր ծերոյն օր ըստ օրէ երկոտասան կորիզս արմաւոյ. (Վրք. հց. ՟Ը. եւ ՟Ժ՟Թ։)
(Կենդանիք) հոլեալք եւ երամացեալք։ Իսկ այլք հոլեալք լրացուցանեն զհովիտմ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Կատարեցից զսակաւ արմաւենի տերեւս, կամ զպակասեալ մաղակիս, եւ ապա յառնեմ. (Վրք. հց. ձ։)
Գնաց ի յատել զարմաւենիս իւր, (Վրք.հց. ՟Թ. ձ. (տպ. յօտել)։)
Գնաց ի յօտել զարմաւենիս իւր. (Վրք. հց. ՟Թ։)
Ի նռանէ եւ ի թզոյ։ Իբրեւ զկեղեւ նռան այտք քո։ Նուազեաց թուզ եւ նուռն, եւ արմաւ զեւ խնձոր (պտուղ հանդերձ ծառով). (Թուոց. ՟Ժ՟Գ. 24։ Երգ. ՟Դ. 3։ Յովէլ. ՟Ա. 12։)
Արդարքն որպէս զարմաւենիս ծաղկեսցին։ Համարեցաք որպէս զոչխար ի սպանումն.եւ այլն։
Թզոյ եւ չամչի եւ արմաւոյ. (Նիւս. բն.։)
ՍԵԲԵՆԻ կամ ՍԵՒՆԻ ՍԵԲԻՆ ՍԵԲԻՆԵԱՅ ՍԵԲԻՆԷ. Բառ յն. սէվէնիօն. σεβένιον palmae involucrum, palmula. Ճիւղ եւ տերեւ կամ ծագ ոստաց արմաւենւոյ, եւ հիւսեալն յայնմանէ.
Գտի այր մի ծեր ոմն, սեբենի կողոբ զգեցեալ։ Ունէր զգեցեալ նա սեւի, որ է հիւսեալ տերեւ արմաւենոյ. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Թ. եւ ՟Ը։)
յն. սիրա. σειρά catena, funis. (լծ. եւ series. հյ. շար. թ. սըրա ). Ստրիք. չուան. առասան. պարան. լար. շղթայ կազմել յամենայն նիւթոյ, եւ մտանել եւ ոլորեալ յարմաւենաւոյ, ի պրտուոյ, ի մազէ.
Նստէր եւ հիւսէր զսիրայն։ Յերեկոյէ մինչեւ ցայժմ հիւսեցի սիրայ գիրկս քսան։ Ուսցի ի նմանէ կարել զսիրայն։ Ցօղեաց զարմաւն, եւ պատրաստեաց զկարանս սիրային։ Թաքոյց զայն ի ներքոյ սիրային. (Վրք. հց. ստէպ։)
ՍՓՐԻԴ կամ ԸՍՓՐԻԴ. որ եւ ՍՓԻՒՐԻԴ, ՍՓԻՐԻԴ, ՍՊՐԻԴ, ՍՓՐԻԹ, եւ ՓԻՒՐԻՏ. Բառ յն. ըսփիռի՛ս, ըսփիռի՛տիօն. լտ. սփօ՛ռդա, սփօ՛ռդուլա. σπυρίς, σπυρίδιον sporta, fiscella, sportula, corbis, corbula, calatus vimineus, vas junceum. Զամբիւղ, կողով, սապատ՝ պրտուեղէն կամ ի սիրայէ արմաւոյ.
Վարոցս արմաւենեաց հատանելով՝ եհար զթիկունս նոցա։ Հարկանել զնա վարոցօք։ Վարոցիւք դալարօք հարկանել։ Վարոցիւ կամ վարոցով հարկանել զերեսս երանելւոյն. (Սոկըր. ՟Բ. 28։ Յհ. կթ.։ Ճ. ՟Ա.։ Հ=Յ. եւ Տէր Իսրայէլ. սեպտ. ՟Զ.։)
Յարեաւ, եւ ցօղեաց զարմաւն. (Վրք. հց. ՟Գ.) (որպէս թրջել)։
Զբոլորից հօր եւ զմիածին որդւոյն մարդասիրութիւն փողեալ՝ գոչեսցուք Աստուածաբանաբար. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
բառ յն. փսի՛աթօս կամ փսիա՛թիօն ). ψίαθος, ψιάθιον storea, tapes, teges. Պարիխ. կապերտ կամ գորգ հիւեսալ ի պրտուոյ, որպէս ի տերեւոյ արմաւոյ. խըսիր.
Ունէր նա զդեցեալ փսիաթ (տպ. փսիաթի), այսինքն է հիւսեալ տերեւ արմաւոյ. նմա՛ զգեստ փսիաթեայ. խըսրէ հագուստ։
ԱՄԲՐԱՒ եւ ԱՄԲՐԱՒՕՂԻ Ռամկականն բառիցս ԱՐՄԱՒ, ԱՐՄԱՒՕՂԻ։
Լիրբ եւ անաչառ պոռնիկ. (Եփր. արմաւ.։)
Անխոյզ եւ անլուծանելի կապանօք միաւորեաց. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Թողցե՛ս ո՛րդեակ զջուրդ, եւ առոգէ՛ (կամ առոգեսցե՛ս) զարմաւենիսդ. (Վրք. հց. ՟Գ։)
Դդմենւոյդ ... տերեւոցն թանձրութիւն, եւ հովանւոյդ ի ձեռն բազկացն մի ըստ միոջէ գիրն կարգաւ էր. (Փիլ. յովն.։) Կամ Ողկոյզ կախեալ յոստ արմաւոյ.
Արմաւենին այն բերէ երկոտասան բազուկ յամենայն ամի. (Վրք. հց. ԻԱ։)
Որ եկեալ բունեսցէ ի մերում ժողովարանս. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Որ եկեալ բունեսցէ ի մերում ժողովարանս. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Գազանացն եւ էրէոցն զգոչումն եւ զբչումն արտաբերելով. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Դուռն երկրորդ շրջանակաւ, դրօշեալ ի նմա քերոբս եւ արմաւենիս. (՟Գ. Թագ. ՟Զ. 35։)
Կերպ երամաղին եւ ցուցանի շուք ... մէտ տաղերամին ձայնաստեղծեալ եբրայական տղայք. (Նար. տաղ արմաւ.։)
cf. ԶԱՄԲԻՒՂ;
cf. ԶԱՄԲԻՂ;
cf. ԶԱՄԲԵՂ;
cf. ԶԱՄԲԻԼ. ռմկ. զէմպիլ, զէնպիյլ, զէնպիյր. ասի ի մեզ եւ յն. բառիւ Սփրիդ, այսինքն ըսփրիդ. Կողով եւ սակառի հիւսեալ յուռոց կամ ի պրտուոյ, մանաւանդ ի տերեւոյ արմաւենեաց։
Ի Բեթանիա յընթրելն իւրում մի ի բազմականացն էր Ղազարոս. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Ծաղկեցաւ, կամ ծաղկեսցի գաւազանն։ Ծաղկեսցի ի քաղաքի տեառն որպէս խոտ երկրի։ Որպէս զարմաւենիս ծաղկեսցին. (Եզնիկ. ՟Է. 10։ Թուոց. ՟Ժ՟Է. 5։ Սղ. ՟Հ՟Ա. 10։ ՟Զ՟Ա. 13. եւ այլն։)
Արմաւն եւ թուզն ... կիտրոնն, եւ սերկեւիլն. (Ագաթ.։)
Ձիթագործութիւնն ի կնջիւթէ, յարմաւոյ, յընկուզոյ. (Փիլ. ել. ՟Բ. 103։)
Արմաւենիս, եւ դրօշուածս հայելիս. (՟Գ. Թագ. ՟Զ. 29. (յն. թիթղունս տարածեալս։))
Փիլոն նորա հիւսած տերեւ արմաւոյ. (Վրք. հց. ՟Է։)
Զծառս բղխեցոյց յերկրէ, որոց սկիզբն մամուռն մօտ ի բոյսս, եւ կատարումն արմաւենին. (Մխ. այրիվ.։)
Անդ աղաւնի շղաբեր ունելով զաւետիս ցածութեան բարկութեանն աւետարանէր։ Շղաբեր աղաւնին զողորմութիւն բարձրելոյն նշանակեաց լինել ի վերայ երկրի. (Եղիշ. մկրտ.։ Զքր. կթ. արմաւ.։)
Լայնաբար ասի եւ զբերոյ արմաւենւոյ, եւ այլն.
Ողկոյզ արմաւոյ. (Վրք. հց. ՟Ի՟Ա. ստէպ։)
Ողկոյզ նոճոյ։ Նմանեցաւ մեծութիւն քո՝ արմաւենւոյ. եւ ստին քո՝ ողկուզաց. (Երգ. ՟Ա. 13։ ՟Է. 7։)
Փոխեալ անդր զամենայն ինչ յարմաւիրայ՝ ուրոյն ի կռոցն. (Խոր. ՟Բ. 37։)
Արմաւեննին ի վերայ ծայրիցն զօրէն պատնիշի՝ փուշս շուրջ զպըտղովն արկեալ, որպէս զի անկռուելի օդագնացացն դարանակալութեան պահեսցի. (Պիտ.։)
Կանաչազուարճ ձիթենի, արմաւենի պտղալի. (Տաղ.։)
ՍԵԲԵՆԻ կամ ՍԵՒՆԻ ՍԵԲԻՆ ՍԵԲԻՆԵԱՅ ՍԵԲԻՆԷ. Բառ յն. սէվէնիօն. σεβένιον palmae involucrum, palmula. Ճիւղ եւ տերեւ կամ ծագ ոստաց արմաւենւոյ, եւ հիւսեալն յայնմանէ.
Գտի այր մի ծեր ոմն, սեբենի կողոբ զգեցեալ։ Ունէր զգեցեալ նա սեւի, որ է հիւսեալ տերեւ արմաւենոյ. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Թ. եւ ՟Ը։)
ՍԵԲԵՆԻ կամ ՍԵՒՆԻ ՍԵԲԻՆ ՍԵԲԻՆԵԱՅ ՍԵԲԻՆԷ. Բառ յն. սէվէնիօն. σεβένιον palmae involucrum, palmula. Ճիւղ եւ տերեւ կամ ծագ ոստաց արմաւենւոյ, եւ հիւսեալն յայնմանէ.
Գտի այր մի ծեր ոմն, սեբենի կողոբ զգեցեալ։ Ունէր զգեցեալ նա սեւի, որ է հիւսեալ տերեւ արմաւենոյ. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Թ. եւ ՟Ը։)
Բուրաստանք ի ստածօղ օդոց սաւառնազարդեալք. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Ընթանայ դաւիթ ի մէջ սիոնի ... եւ տաւղէ նոցա զերգս օրհնութեան (կամ սրբութեան). (Եփր. արմաւ.։)
Տնական կենդանիք։ Տնական պատերազմ, որ ամբոխէ զմեզ. (Սհկ. արմաւ.։ Սարգ. յկ. ՟Թ։)
Ուլս փափուկս։ Որպէս արմաւենիք.. . անկեալք ի տան տեառն. . . գիրգք եւ փափուկք եղիցին։ Որ զփափուկսն զդեցեալ են. եւ այլն։
որպէս յն. ֆինիքս. որ է Արմաւ, արմաւենի եւ Փիւնիկեցի. է եւ անուն թռչնոյ, որ եւ ԱՐՄԱՒ ՀԱՒ՝ արմաւագոյն փետրովք.
Բառ յն. փսին (յոքն. հյց. փսինա՛ս ). ψήν vermiculus, vel culex եւ այլն. Ճճի կամ մժեղ ծնեալ ի գնտակս թզենւոյ. եւ Փոշի արու թզենւոյ կամ արմաւենւոյ, զոր ցանեն յէդն տնկոյն առ պտղաբերութիւն կամ ի հասունութիւն.
Եղիցին ականքն ըստ անուանց նոցա գրեալք քանդակաւ։ Քանդակել՝ քանդակս կամ զքանդակս։ Քանդակ կնքոյ։ Արմաւենիք քանդակեալք ըստ քանդակի սրբութեանցն.եւ այլն։
ԳՎրեցին ի նմա գիր դրոշմեալ քանդակաւ՝ սրբութիւն տեառն։ Քանդակս ի նոցանէ մածուցեալս քերոբս եւ արմաւենիս։ Եւ եդ զկողիւք վանդակին գործ քանդակի նաւաց նմանութեան.եւ այլն։
Զի եթէ դաւիթ զարդարսն իբրեւ զարմաւենիս ծաղկեալ ասէ վասն վայելչականութեանն, քանօ՞ն աստուածացեալ մարմինն. (Նար. երգ.։)
Թէ ո՞ւռ կենդանւոյ՝ յորմէ քանցեցայ։ Քանցեալ ծառս արմաւենւոյ. (Նար. ՟Ի՟Դ. ՟Կ՟Է։)
Զտապանակ ուխտին տեառն զօրութենէց, որ նստի ի քերովբէս։ Արար ի ներքս ի դաբիրն երկուս քերովբէս. բարձրութիւն միոյ ի տասն կանգնոյ։ Զամենայն որմս տանն շուրջանակի քանդակեալ գրեաց գրչաւ քերոբս եւ արմաւենիս։ ի վերայ խորշից նոցա ի մէջ առանցիցն՝ առիւծք եւ եզինք եւ քերոբք. (՟Ա. Թագ. ՟Դ. 4։ ՟Գ. Թագ. ՟Զ. եւ ՟Է։)
Շանց նմանելով արդարեւ ի միտս։ Աստուածային արդարեւ արմաւենի. (Յհ. կթ.։)
որ եւ ԲՐԱԲԻՈՎՆ. յն. վռավի՛օն. լտ. պռա՛վիում, եւ բռէ՛միում. βραβεῖον bravium, praemium Յաղթանակ. մրցանակ. վարձ յաղթութեան յասպարիսի. մրցանակ. պսակ, արմաւենի, ձիթենի, դաբնի, ծաղիկ անթառամ, խիլայ, եւ այլն.
Ապա վերնոց պետին իջեալ, ըզբրաբիոնն ոստ մատուցեալ։ Եւ ետ նմա զպըսակն յայտնի՝ ըզբրաբիոնըն հրաշալի, որ ի յոստոց արմաւենի՝ հիւսեալ ընտիր զարմանալի. (Ներս. մոկ.։)
Զանբժշկականն մարմնեղէն ախտին ի մարդկեղէն դեղարանաց. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
δάκτυλος. dactylus, φοίνιξ. fructus palmae. Պտուղ քաղցահամ յոյժ մատնաձեւ՝ ցորենագոյն կարմիր. ամբրաւ, ամրաւ. խուրմա, թամր. (Գաղիան. եւ ի Բժշկարանս.) ուր յիշի եւ ԿՈՓ, ՍՐՓԱՆ, որպէս ազգ ազգ արմաւոյ.
Զարմաւն քաղցրահամ եւ գեղացկատեսիլ. (Ագաթ.։)
Ողկոյզ արմաւոյ.
Հարիւր չամչեայ եւ հարիւր արմաւոյ. (՟Բ. Թագ. ՟Ժ՟Զ 1։)
Արմաւենի, տունկ արմաւոյ. φοίνιξ. palma, palmula.
Արմաւ եւ խնձոր, եւ ամենայն փայտ ագարակի։ Ոստս արմաւու։ Ծառ արմաւոյ. (Յովէլ. ՟Ա 12։ ՟Բ. Մակ. ՟Ժ 7։ Յոբ. ՟Ի՟Թ 18։)
Հիւսեալ տերեւ արմաւոյ։ Ծառք, արմաւ եւ թուրինջ. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Ա. ՟Ի՟Զ։)
իբր Տերեւ արմաւենւոյ.
Ցօղեաց զարմաւն։ Ա՛ռ աստի զարմաւ քո, եւ գնա՛։ Հիւսէր զսիրայ արմաւոյն։ Առեալ զարմաւ՝ գործեմ. (Վրք. հց. ՟Գ. ՟Դ. ՟Ե։)
Անուն մարդոյ. ըստ յն. ֆի՛նիքս. փիւնիկ.
Ամինտոռոս զԱրմաւ որդին իւր անիծեալ ցասմամբ. (Պղատ. օրին. ՟Ժ՟Ա։)
Անուն խոտոյ։ (Բժշկարան.։)
Անուն թռչնոյ. որ եւ ՓԻՒՆԻԿ ՀԱՒ. φοίνιξ. phoenix.
Հաւ մի՝ նրմաւ անուն ... Սքանչելի է հաւն արմաւ. եւ այլն. (Կոչ. ՟Ժ՟Զ։)
Վասն արմաւ հաւուն աւելի է ինձ ասել. (Եպիփ. Ի յար. մեռ։)
Ինքն իսկ յինքենէ ծախեալ եւ ծնեալ փիւնիկն հաւ, որ է արմաւ. (Տօնակ.։)
Արամւ նոյն է ի ծախել եւ ի ծնանել. նշանակ է տեառն, զի նոյն է նախ քան զչարչարանս, եւ զկնի չարչարանաց. (Մխ. առակ. ՟Ճ՟Ծ՟Ա։)
արմաւ հաւ, զոր այլք փիւնիկ ասեն. (Մխ. ապար.։)