to think, to meditate, to consider, to cogitate, to study;
to reason, to reflect;
to suppose, to judge, to imagine, to fancy;
to bring to memory, to call to mind, to recollect;
— ընդ միմեանս, to consult, to advise together, to deliberate, to concert;
— ի սնոտիս, to meditate on trifles;
ի խորհելն անգամ սոսկամ, the mere thought of it makes me shudder;
յայն խորհէր հանապազ, he thought of nothing else.
μελετάω, λογίζομαι, διαλογίζομαι , βουλεύω, -ομαι, φρονέω եւ այլն. meditor, cogito, ratiocinor, consulo, consulto, volo եւ այլն. Մտախոհ կամ մտախոհ լինել. խոկալ. զմտաւ ածել. տրամաբանել. երկնել ի սրտի, որոճել ընդ միտս. մտմտալ. մտածել,
Արգելիցին ի խորհուրդս իւրեանց՝ զոր եւ խորհեցան։ Խորհեցան խորհուրդ զոր ոչ կարասցեն հաստատել։ Բարկութեամբ զնենգութիւն խորհէին։ Զանօրէնութիւն խորհեցաւ յանկողնի իւրում։ Դուք խորհեցարուք զինէն ի չարութիւն, եւ ատուած խորհեցաւ վասն իմ ի բարութիւն։ Խորհէին ի սիրտս իւրեանց։ Զի՞ խորհիմք զայդ ի սիրտս ձեր։ Խորհեցան ի միտս իւրեանց։ Խոհէր ի միտս իւր։ Ամենայն ոք խորհէր ի սրտի իւրում խնամովի չնրիս։ իւրաքանչիւր չար ընկերի իւրում մի խորհիք ի սիրտս ձեր։ Խորհեցարու՛ք զտեառնէ բարութեամբ։ Խորհեցան կամ խորհեցու՛ք զբարիս առաջի տեառն եւ մարդկան.եւ այլն։
ԽՈՐՀԵԼ. Հոգ տանել. ուշ ունել. խնամ տանել կամ ունել. խնամ տանել կամ ունել. խելք տալ, ուշ դնել.
Յարդ խորհեա՛ց, եւ ի գոյն կանխեսջի՛ր. (՟Ա. Տիմ. ՟Դ. 15։)
Տէ՛ր նայեա՛ց, եւ խորհեա՛ց զմեզ։ Ես աղքատ եւ տնանկ եմ, ստուած խորհեա՛ զիս։ Երանի՛ որ խորհի զիս։ երանի՛ որ խորհի զաղքատն եւ զտնանկն.եւ այլն։
Ո՞ր իցէ խորհել յաղքատն եւ ի տնանկն. խորհեալն այն է, յորժամ զմտաւ ածիցէ զտառապանսն նորա (ի լինել ձեռնտու). (Մանդ. ՟Ը։)
ԽՈՐՀԵԼ. Դնել ի մտի՞ յօժարիլ. կամիլ. ջանալ.
Խորհեցաւ լռելայն արձակել զնա։ Իսկ եթէ զայս խորհեցայ, միթէ թեթեւութեա՞մբ ինչ գնացի։ Գիտեմ զի խորհի տէր ի վերայ քո կործանել քեզ.եւ այլն։
Իբրեւ խորհեցաւ աստուած հաստատել զաշխարհս. (Մծբ. ժղ.։)
Որք զաստուած սիրել խորհեցան թագաւորք. (Անյաղթ բարձր.։)
Խորհէր կործանել զդիս. (Խոր.։)
Ճանապարհ նմա հորդէ ամենայն ուրե՛ք, ուր ւ նա խորհեսցի երթալ. (Յհ. կթ.։)
Գնա՞լ խորհեալ էք. (Վրք. հց.։)
ոչ խորհին ուղիղ կենցաղ ցուցանել. (Ոսկ. յհ.։)
ԽՈՐՀԵԼ ընդ այլում. Խորհդակից լինել. խորհուր առնել կամ տալ.
Խորհեցաւ ընդ նա։ Խորհեցաւ ընդ միմեանս. Եթող զխորհուրդ ծերոցն զոր խորհեցաւ ընդ նոս, եւ խորհեցաւ ընդ մանկտին։ Խորհեցաւ արքայ եւ իշխանքն եւ ամենայն եկեղցին։ Զայս ին ւ զայ ես խորհեցյ։ զայս ինչ եւ զայս խորհեցաւ վասն ձեր աքիտոբէլ. եւ այլն։
ԽՈՐՀԵԼ. որպէս Կարծել կամ գուշակել ընդ միտս. համարել. ճանաչել.
Իւրքանչիւր ոք ի մէնջ առաջի դնիցէ, զոր ին խորհի յաղագս աստուծոյ եւ քրիստոսի։ Ես զոր ինչ խորհիմս, ճառեցից. եւ դու զոր ին խորհիս՝ ճառեա՛ ինձ. (Աթ. ՟Ը։)
ԽՈՐՀԵՄ. ն. ԽՈՐՀԻՄ. կ. դուն ուրեք վարին.
Չվերինն խորհեցէք. (Կիւրղ. գանձ.։)
Այս խորհեսցի ի ձեզ, որ եւ ի քրիստոս յիսուս. (Նիւս. երգ. եւ Նիւս. երան.։)
եւ կ. ԽՈՐՀԵԱԼ, կամ ԽՈՐՀԵՑԱԼ. ն. եւ կ.
Մեղաւորեաց խորհելոց վասն իմ տարապարտհարկանե զիս. (Մագ. ՟Լ՟Ա։)
Խորհեցեալ այնուհետեւ յոհաննու. (Խոր. առ արծր.։)