reasonable, endowed with reason, discursive, intelligent;
logical.
λογικός rationalis, ratione et oratione praeditus Ունանկ ներքին եւ արտաքին բանի, այսինքն բանականութեան եւ խօսողութեան. բանաւոր. տրտմաբան. մտաւոր. իմացական. ասուն. խօսուն.
Ոմանք բանականք, իսկ ոմանք անբանք գոն. (Սահմ.։)
Սահման է մարդոյ, կենդանի բանական։ Մարդ ոչ միայն շնչոյ, այլ եւ բանական շնչոյ մասն ընկալեալ է։ Տնկեաց ի բանական յոգւոջն արարիչն. (Փիլ.։)
Բանական եւ իմանալի բնութիւն. (Աթ. ՟Դ։)
Առաքինութիւն բանականին է խոհականութիւն։ Անկատարութիւն ոգւոյն բանականի. (Խոր. ՟Ա. 1։)
Յիմարամիտն այն ապողինար զմարդկայինն ի բաց կրճատեալ եհան ի մարմնոյն Քրիստոսի զբանական հոգին. (Յհ. իմ. երեւ.։)
Ազգ բանականաց։ Ի բանականացս դասուց։ Բանականիս էութիւն։ Բանական մաղթողիս։ Գետոցն բանականաց։ Բանական բուսոց, եւ այլն. (Նար.։)
Գինի կոչէ զբանական ուրախութիւն. (Բրս. յուդիտ.։)
Ասին բանական արք. (Տօնակ.) իմա՛ քաջ տրամաբանօղ, նրբամիտ, բանիբուն։
Մերթ իբր Այն՝ որ հայի ի բան, այսինքն ի խօսս, հակակայ գործնականի.
Պիտոյիցս ոմանք են բանականք, եւ ոմանք գործականք, եւ ոմանք խառնք։ Եւ բանականք են, որ բանիւն միայն նշանակեն զշահն։ Պէտք բանականք (իբր վճռական խօսք). (Պիտ.։)
ԲԱՆԱԿԱՆՆ. գ. իմա՛ Արուեստ կամ մակացութիւն բանական. տրամաբանութիւն. ἠ λογική logica, dialectica, ars disserendi լօճիգա.
Բանական մասն իմաստասիրութեան։ Բանականն եթէ մա՞սն է իմաստասիրութեան, եւ եթէ գործի, ի ստորոգութիւնսն Արիստոտէլի ուսցուք։ Արմատ եւ հիմն են բանականին՝ ստորոգեալն եւ ենթակայն։ Բանական՝ կատարումն ունի զապացուցականն. (Անյաղթ պորփ.։)
Ի ձեռն բանականին (ուղղեաց) առ անպատրելի մեկնութիւնն. (Փիլ. բագն.։)
Բանական արուեստ. (Սոկր.։)
Բանական մակացութեանն սովաւ բովանդակին հնարք. (Յհ. իմ. ատ.։)