Other definitions containing this entry
βασιλεία regnum Թագաւորութիւն. իշխանութիւն եւ պատիւ արքայի, եւ տէրութիւն կամ երկիր տէրւոթեան նորա. եւ ժամանակ կամ աւուրք թագաւորելոյ նորա.
ԱՐՔԱՅՈՒԹԻՒՆ ԱՍՏՈՒԾՈՅ, կամ ՀՕՐ, կամ Քրիստոսի, կամ ԵՐԿՆԻՑ, ի նոր կտ. անխտիր նշանակէ զերկնաւոր թագաւորութիւնն, կամ զդրախտն երկնաւոր. զտէրութիւնն Աստուծոյ յերկինս եւ յերկրի, եւ զդատաւորութիւն. որպէս եւ զեկեղեցի Ասստուծոյ, զնոր օրէնս. եւ որ ի նոյնս հային.
Գերագոյական պետութիւն, տէրութիւն (աստուծոյ)։ Գերագոյական զօրութիւնք (երկնից). (Բենիկ.։)
Զանհամեմատ քո մեծութիւնդ, կամ զարժանապատիւ ձեր տէրութիւնդ գերահռչակել։ Գերահռչակեալ ես։ Չքնաղապէս գերահռչակի. (Նար. կուս. եւ Նար. առաք.։)
Իշխանն գոլ, եւ իշխելն ո՛ր եւ է օրինակաւ. տէրութիւն կարողութիւն գործ եւ պաշտօնիշխանի, եւ պատիւ եւ սահման իշխանի. թագաւորութիւն. պետութիւն, գլխաւորութիւն. որպէս ἁρχή principatus. որ եւ ՊԵՏՈՒԹԻՒՆ.
Բարձրելոյն փառաց բարձօղ տէրութիւնք, անյաղթելի զօրութիւնք, վեհագոյն իշխանութիւնք։ Տէրութիւնք վերին, եւ զօրութիւնք հզօրին, ցութիւնք վեհագոյն. (Շար.։)
Քրիստոսակարգ տէրութիւնդ ձեր. (Յհ. կթ.։)
Այգու ճանաչի մեր առ մեզ տէրութիւն եւ խնամարկութիւն. (Փարպ.։)
ԿԱՏԱՐԵԼՈՒԹԻՒՆԴ, կամ ՔՈ. τελειότης σου sanctitas tua. Սրբազան տէրութիւնդ. սրբութիւն քո.
Պատրուակ մարմնոյս զանխլացուցանէ ի մէնջ զտէրութիւնն (Աստուծոյ)։ Զիւրն զանխլացուցանէր զպատրանս. (Լմբ. սղ.։)
Զքոյրն (կոչել) ասպապապետի պահլաւ՝ յառնն տանուտէրութենէ զանունն որոշեալ։ Զիւրաքանչիւր ուրուք զտանուտէրութիւն տամ, եւ զգահ եւ զպատիւ. (Խոր. ՟Բ. 27։ Փարպ.։)
Խտրեն զտանուտէրութիւն երէս աստեղն (հրատի), որ է երեքշաբաթ. նոյնպէս եւ զտանուտէրութիւն կռոնոս աստեղն (երեւակի), որ է շաբաթ. (Շիր.։)
Աշխարհակալութիւն կամ տէրութիւն օտար. իշխանութիւն արտաքոյ ուրումն.
ԻՆՔՆԻՇԽԱՆՈՒԹԻՒՆ. αὑταρχία summa rerum potestas. Ինքնիշխան լինելն. ինքնին իւրով զօրութեամբ իշխելն. ինքնակալ եւ բացարձակ տէրութիւն.
Աններհակ դաւանութեամբ՝ յերիս եռանձնաւորութիւն, եւ մի տէրութիւն. (Գանձ.։)
Ընդ ամենայն տեղիս է տէրութիւն նորա. իբր յամենայն տեղիս. (Սղ. եւ այլն։)
Բա՛բէ, ո՞րպիսի բարութեամբ լի է ողջոյնս այս։ Բա՛բէ, տե՛ս զմեծազօր տէրութիւնն։ Բա՛բէ, որպիսի ինչ զօրութիւն նորա է՝ որ պատուիրէրն, եւ որպիսի հնազանդութիւն նոցա՝ որք լսէին։ Բա՛բէ, ո՞րչափ իմաստութիւն էր կնոջն այնմիկ (սամարացւոյ)։ Բա՛բէ Աստուծոյ մարդասիրութեանն, եւ մինչեւ յո՞ր վայր խոնարհեցաւ։ (Ոսկ. հռ.։ Ոսկ. ես.։ Ոսկ. մտթ. եւ Ոսկ. յհ.։)
Զիա՞րդ է մարթ ծիրանեացն (ուրոյն ի մարդոյն) որիշ իշխել։ Ո՞րպէս ապա մարթ է զատ եւ որիշ զբանին եւ զաստուծոյ տէրութիւնն ասել, եւ որոշմամբ դարձեալ զմարմնոյն զիշխանութիւն զեկուցանել. (Աթ. ՟Ը։)
Լքին խոտեցին մերժեցին զտէրութիւնն պարթեւաց. (Ագաթ.։)
Տե՛ս դու ինձ զբնակից եւ զհամապատիւ տէրութիւնն. (Ոսկ. յհ. ՟Ծ՟Ա։)
ՏԻՐԱԿԱՆՆ գ. δεσποτεία dominium. Տէրութիւն, կամ երկիր տէրութեան. սեպհական կալուած.
Ի սողոբայս երից քառագրաց ծանուցեալն մեզ տէրութիւն, Հայր, Որդի, Հոգի, ի մի շար դասեալ.եւ այլն։
Ետ սպանանել զհօրեղբայր իւ զաւակ, եւ յինքն տարաւ զտէրութիւնն իբրեւ զքրտիկար յարքունիս. (Եղիշ ՟Զ։)
Մի՛ անյուսիր, զի յոյսն քո՝ զոր խնդրես դու, յամենայն տեղիս է տէրութիւն նորա. (Մարաթ.։)
Հզօրացաւ ռոբովամ ամս երիս։ Հզօրացաւ եզեկիա, եւ շինեաց զամենայն պարիսպս կործանեալս։ Հզօրացան նոքա ի վերայ ամենայն թագաւորութեանց։ Զի լիցի հզօրացեալ տէրութիւնս մեր Զի էք դուք հզօրացեալ.եւ այլն։
Գերագոյական պետութիւն, տէրութիւն (աստուծոյ)։ Գերագոյական զօրութիւնք (երկնից). (Բենիկ.։)
Կարգեաց յիշխանարար պետութենէն իւրմէ իշխանութիւնս եւ տէրութիւնս. (Վահր. յայտն.։)
Տիրել որպէս պետ. տիրաբար իշխել. ունել զտէրութիւն. տիրել.
Եւ տիրեալ բացափայլեմ զիմ տէրութիւնս ի վերայ բոլորից. (Զքր. կթ.։)
Եզակի տէրութիւն. (Անան. եկեղ։)
Զեռահիւսեակըն նուագեալ, զմի տէրութիւնդ երգաբանեալ. (Շար.։)
Որպէս ռամկապետութիւն. δημοκρατία democratia, imperium populare. Տէրութիւն՝ որ է ի ձեռս ջողովրդեան.
κοσμοκράτωρ mundi imperium obtinens, imperator. Աշխարհակալ. ինքնակալ. թագաւոր մեծ. եւ տէրութիւն նորա.
Փոխանորդէ զտիրան՝ եղբայր իւր տիգրան վերջին։ Կղաւդիոս, եւ յետ նորա աւրեդիանոս, հուպ ընդ հուպ փոխանորդելով զմիմեանս։ Վճարեցաւ ի կենցաղոյս՝ եղբօրն փոխանորդելով զտէրութիւն. (Խոր.։)
Զիա՞րդ ոչ է անսովորաբար քահանայագործօղ գրիստոս։ Էջ ի մերս անսովորաբար եւ օտարապէս ծնունդ։ Էր անսովորաբար եւ նոր՝ ի քրիստոս հրաշափառութիւն, ի ծառայի կերպարանս՝ տէրութիւն. (Պրպմ. ՟Լ՟Բ. ՟Լ՟Թ։)
Դարձուցանել ի մեզ զտէրութիւնն քուշանաց։ Ի մի օրէնս դարձուցանես զամենայն ազգս. (Եղիշ. ՟Ա։)
Զերեքանձնական տէրութիւնն. (Զքր. կթ.։)
Երեքանձնեայ (կամ երեքանձնեան) տէրութիւնն. (Իգն.։)
Զհամագոյակից զհաւասար տէրութիւնն. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 5։)
Զմեծ մասն երկրիս բռնակալեալ՝ սեպհականաբար իմն տիրէր։ Սեպհականաբար պայազատէրզ տէրութիւն գեղարքունւոյ. (Յհ. կթ.։)
Զտրապիզտացւոց զտէրութիւն. (Ճ. ՟Բ.։)
Զօրապետութիւն. ազգապետութիւն. տանուտէրութիւն.
παντοκρατορία, τὸ παντοδύναμον. omnipotentia, summa potentia Ամենակալն գոլ. ամենակալ տէրութիւն. ամենազօր իշխանութիւն. ամենակարողութիւն.
πανταρχία imperium in omnes Ամենիշխան տէրութիւն ի վերայ ամենեցուն.
Մարդ ի մարդոյ առնլով զտէրութիւն սակաւաժամանակեան. (Խոր. ՟Բ. 70։)
Ողջ եւ անշարժ զտէրութիւն մեր կալցուք. (Խոր. ՟Ա. 27։)
Եթէ աթոռք, եթէ տէրութիւն եւ այլն. (Կող. ՟Ա. 16. Երբեմն եւս յետ եւ յառաջ դնին։)
Երրեակ միութիւն, կամ ինքնութիւն, անձնաւորութիւն, անձն, տէրութիւն. (Շար.։ Նար.։ Պտրգ.։)
Ոչ պատուել կարեն զպաշտօնեայս իւրեանց, եւ ոչ անարգել։ Անարգեցին զտէրութիւնն Պարթեւաց. (Ագաթ.։)
κατάσχεσις possessio. Կալեալ տեղի բնակութեան եւ հասից. ստացուած տանց եւ անդոց. վիճակ ժառանգութեան. բնիկ տէրութիւնն, եւ երկիր ստացեալ. սահման սեպհական. ունեցած կամ ձեռք ձգած տեղը. Տե՛ս (Ղեւտ. ՟Ի՟Ե. 24=45։ ՟Ի՟Ե. 16=28։ Թուոց. եւ ՟Ի՟Է. 7։ ՟Ի՟Ե. 12, եւ այլն։)
ԿԱԼՈՒԱԾ. κράτος, κατάσχεσις occupatio, retentio, imperium, potentia. Կալումն. կալողութիւն. կալ եւ կապունելն. տիրելն. տէրութիւն. իշխանութիւն. եւ Ըմբռնումն. զապթ, հիւքմ.
Միաբուն ինքնութիւն, կամ տէրութիւն, կամ զօրութիւն երրորդութեան. (Ագաթ.։)
Բացափայլեմ զիմ տէրութիւնս ի վերայ բոլորից կիսամասինն. այսինքն ընտրելոց. (Զքր. կթ.։)
Ամենայաղթ տէրութիւն, կամ զօրութիւն, կամ խաչ. (Պիտ.։) (Շար.։)
Ձմեռն զդժնեայ դառնութիւն դժոխոցն գաղափարեալ օրինակէ։ Գաղափարես ի բոլորս զերեքանձնական տէրութիւն։ Ի քեզ տպաւորեալ գաղափարէր մովսէս զգաւազանսն. (Զքր. կթ.։)
Խոստովանի զիշխանական տէրութիւնն աստուծոյ. (Ի գիրս խոսր.։ Եւ Անձնիշխանական. ազատ.)
Կարծեցեալ իշխանն (սատանայ) որհամարէր ինքնատիրել աշխարհի, անգիտացաւ զտէրութիւն սորա՝ աշխարհի. (այսինքն թէ յիսուս է Տէր ամնայն աշխարհի). (Սկեւռ. յար.։)
Ի հրամանից տիրականէն՝ տէրութիւնք ինքնատիրեալք. (Շ. հրեշտ.։)
տէրութիւնիս ինքնատիրեալս՝ յամենակալ տէրութեանդ. (Սկեւռ. աղ.։)
Զերեքանձնական տէրութիւնն. (Զքր. կթ.։)
Երեքանձնեայ (կամ երեքանձնեան) տէրութիւնն. (Իգն.։)
ՀԱՐՍՏՈՒԹԻՒՆ. δυναστεία potentia, imperium, dynastia. Իշխանութիւն. տէրութիւն. գոռոզութիւն. բռնակալութիւն. տիրապետութիւն. հզօր ինքնակալութիւն կամ թագաւորութիւն.
Զերեքանձնական տէրութիւնն. (Զքր. կթ.։)
Երեքանձնեայ (կամ երեքանձնեան) տէրութիւնն. (Իգն.։)
μοναρχία monarchia, unius dominatus vel imperium. Միահեծան տէրութիւն. ինքնակալութիւն. տիեզերակալութիւն.
Մարդ ի մարդոյ առնլով զտէրութիւն սակաւաժամանակեան. (Խոր. ՟Բ. 70։)
զինքնատէրութիւնն եւ զանմահ բնութիւնչեբարձ ի նմանէ. (Սարգ. յուդ. ՟Ա։)
Գործ ծառայական. ծառայութիւն. Ազատ վայելչութեամբ որպէս կարծի տէրութիւն յամենայն նուաստական ծառայագործութենէ գերակայաբար կալով. մաքս. ի դիոն։
Ի գաւառաց եւ ի տեղաց իշխանութեանն իւրեանց։ Եւ այլ բազում տեղաց հեռաւորաց։ Վասն իննակնեան տեղացն։ Չբաժանի քո տէրութիւնդ ըստ տեղաց, որպէս մարդկան։ Զբազումս ի տեղաց նորա տարեալ էին անիրաւաբար. (Կորիւն.։ Եղիշ. ՟Ա։ Զենոբ.։ Խոսր.։ Լաստ. ՟Բ։)
Կարգ թագաւորաց, եւ համար նոցունց, որդի ի հօրէ առնլով։ Որդի ի հօրէ առնլով զտէրութիւնն՝ անուանեցան արշակունիք յարշակայ։ Որդի ի հօրէ առնլով զյիշատակ զրուցացս այսոցիկ (այսինքն անընդհատ աւանդութեամբ). (Խոր. ՟Ա. 21։ ՟Բ. 1. 71։)
Արշաւել ի կողմանս պասից, կամ ի հռովմայեցւոց տէրութիւն, կամ զհետ երամակաց ցռուց, կամ փութանակի ի տեղին. (Ագաթ.։ Խոր. ՟Բ 62։ ՟Գ 55։ Փարպ.։)
Ըմբռնեաց զաթոռն։ Ոչ զհայրենի տէրութիւն ինչ ըմբռնեալ. (Կոչ. ՟Ժ՟Դ. ՟Ժ՟Ե։)
Կամակից էին ընդ տէրութիւն պապայ. (Խոր. ՟Գ. 36։)
Զտէրութիւնս քամահեն. (Յուդ. 8։)
Զօրութիւն ամենատեառն Քրիստոսի։ Յայտնի է ամենատեառն տէրութիւնն. (Ագաթ.։)
Զայնպիսի քաղցր տէրութիւն, եւ զայնչափ լիապարգեւօք։ ուղիղ եւս երեւի տպ. լի պարգեւօք. որպէս եւ յն. լի բարեօք։
Յաւէժագոչ աղաղակաւ զեկուցանեն զերեքանձնեան տէրութիւն. (Ժող. շիրակ.։)
Ի կարծիս ոչէութեան ձգեն զաստուծոյ իմանալի տէրութիւնն. (Լմբ. առակ.։)
κυριότης dominatio κυρία dominatus. Տէրութիւն. տէր գոլն. տիրելն. տիրապետութիւն. իշխանութիւն.
Քեւ զանծանօթն հօր տէրութիւն ազգակցապէս օրհնաբանեցաք. (Նար. կուս.։)
Ազնուագո՛յն քան զնոսա կալաւ զտէրութիւնն. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Տէրութիւն անվայրափակ։ Անվայրափակ տեղի. (Նար. առաք. եւ ՟Ի՟Գ։)
ԻՆՔՆՈՒԹԻՒՆ. որպէս Ինքնագոյութիւն, եւ ինքնեղութիւն. ինքնիշխան տէրութիւն. եւ Սեպհականութիւն. ինքիրմէ ըլլալը, ինքնագլխութիւն, տիրութիւն.
Որ ոչ հաւատայ յԱստուած, ոչ լինի հաճոյ նմա. նախ վասն անշնորհակալութեանն ... երկրորդ՝ վասն անօգտութեան, երրորդ՝ վասն անհաւատարմութեանն. քանզի որ կացուցեալ է ի վերայ իշխանութեան ինչ՝ պարտի ճանաչել զայն յորմէ կացուցաւն, զի մի՛ լիցի անհաւատարիմ ծառայ. այս ինքն զի մի՛ գոլով սպասաւոր՝ յափշտակեսցէ յինքն զտէրութիւնն. եւ այլն. (Առաք. մոլ.։)
Արժանապատիւ տէրութիւն։ Արժանապատիւ փառօք առաքեալք։ Զորպիսի՛ արժանապատիւ գովութիւնս ոչ ընդունիցիս։ Արժանապատիւ պատկեր։ Բնակիչ արժանապատիւ կենդանեաց երկրին. (Նար. առակ. եւ Նար. կուս.։)
Գաղափարես ի բոլորս զերեքանձնեան եւ զհամապետական տէրութիւնն. (Աթ. խչ.։)
κατάσχεσις posessio. Ունելն. ստացումն. տիրապետելն. տէրութիւն.
Արժանաւորապէս հասանել ի տանուտէրութիւն, կամ վիճակիլ յաթոռ կաթողիկոսութեան, կամ գտանիլ վայելօղ. (Փարպ.։ Պիտ.։)
τυραννίς, τυραννία tyrannicus dominatus, imperium, regnum Բռնակալելն. իշխելն տիրաբար կամ բռնութեամբ կամ ապստամբութեամբ. տէրութիւն. բռնաւորութիւն. cf. ՀԱՐՍՏՈՒԹԻՒՆ. δυναστεία dynastia
Սերովբէքն փառաւորեն երեքկին սրբասացութեամբն՝ ի մի հաւաքելով տէրութիւն. (Ածաբ. ծն.։)
Զերեքանձնական տէրութիւնն. (Զքր. կթ.։)
Երեքանձնեայ (կամ երեքանձնեան) տէրութիւնն. (Իգն.։)
Մարդ ի մարդոյ առնլով զտէրութիւն սակաւաժամանակեան. (Խոր. ՟Բ. 70։)
Եզակի տէրութիւն. (Անան. եկեղ։)
Գլխաւոր նահապետ էր պարթեաց տերութեանն, որոյ անուն էր անակ։ Պատասխանի ետ պարթեւն։ Պարթեւք ի մակեդոնացուոց ապստամբեցին. եւ այլն. (Ագաթ.։ Խոր.։ Եւս. քր. ՟Բ։ Եւ զի տէրութիւն նօցա զօրացաւ ի պարսս, ի մարս, եւ ի հայս, վասն որոյ եւ սոցա ընծայի ըստ տեղւոյն պարթեւդ անուն, եւ մանավանդ մարաց, որպէս է տեսանել ի գիրս ՟Ա. Մակ. ՟Ղ. 56։ եւ ՟Ը. 8։ եւ Կոչ. ՟Ժ՟Բ. յորս յն. է՝ մարք։)
Անվրէպ, բարեսէր, երագ, անարգել, բարերար։ Անարգել տէրութիւն, եւ հաստատուն իրաւունք. (Իմ. ՟Է. 23։ ՟Գ. Մակ. ՟Զ. 19։)
Հայր ամենակալ, եւ որդի համազօր։ Համազօր տէրութիւն. (Ագաթ.։ Յճխ. ՟Բ. եւ ՟Ե։)
Յաջողեցաւ տէրութիւն նորա։ Որ սիրենն զԱստուած, ամենայն ինչ յաջողի նոցա ի բարութիւն։ Որ Քրիստոսի լինի տաճար, մեհեան դիւաց անդր ոչ յաջողի. (Եղիշ. ՟Ա։ Եփր. հռ.։ Խոսր.։)
Երեւեսցի տէրութիւնն անբամբաս. (Եղիշ. ՟Բ։)
Կողոպտել ի նմանէ զպատիւն, կմ զհայրենի տէրութիւնն։ Կողոպտեալ եղեւ ի շնորհացն, կամ յառաջին նմանութենէն։ Մերկացեալ կողոպտին ի տերեւոց։ Կողոպտեաց զնա ի փառացն. (Փարպ.։ Եղիշ. ՟Ը։ Խոսր.։ Նար. ՟Խ՟Զ։ Վեցօր. ՟Ե։ Սարգ. ՟ա. պ. ՟Ժ՟Ա։)
Անհնարելի տէրութիւն. (ՃՃ.։)
Ի համօրէն քարինս նորա քրիստոս երկրպագի։ Երկրպագեալ տէրութիւն։ Երկրպագելի պահպանակդ, կամ բարերարութիւն, կամ բարձրութեամբդ։ Ընդ քեզ երկրպագելւոյ. (Նար.։)
Պայազատէր զհայրենի տէրութիւնն։ Պայազատէ զիշխանութիւնն մեծ որդի նորա. (Յհ. կթ.։)
Պետ գոլն. իշխանական գլխաւորութիւն. տէրութիւն եւ առաջնորդութիւն յո՛ր եւ է կարգի. որպէս յն. ἠγεμονία, τὸ ἠγεμονικόν imperiu, ducatus եւ այլն.
Մինչդեռ բարեբաստիկն ջուանշիր զաշխարհակալ տէրութիւնն վարէր. (Կաղանկտ.։)
Գերալրական տէրութիւն (աստուածութեան). (Բենիկ.։)
Եռանձնական տէրութիւն. (Անան. եկեղ։)
τρισάγιος ter sanctus, sanctissimus Երիցս սուրբ, եւ ամենասուրբ. նա ինքն աստուած, կամ երրորդութիւն, եւ տէրութիւն նորա.
Երեքսրբեան մի տէրութիւն։ Գոհութիւն երեքսրբենին։ Քեզ երեքսրբենիդ կան յանդադար փառաբանութիւն. (Շար.։)
Voir tout