anemone, wind-flower;
poppy, corn-poppy.
anémone, coquelicot;
* goutte;
պուտ պուտ, goutte à goutte.
cf. Անկապուտ.
cf. Անկողոպուտ.
taking, capture, seizure;
plunder, pillage;
— աւար, — եւ ապուռ, cf. Աւար, cf. Աւարառութիւն, cf. Կողոպուտ;
cf. Դիակապուտ.
cf. Եկեղեցակապուտ.
heaven;
heavens, the sky, the firmament;
paradise, dwelling of the blessed;
air, ether;
ելանել յերկինս, to ascend up into heaven;
յերկինս ամբառնալ, to raise to the skies;
կապուտակ —, the blue sky;
կամար երկնից, the arch or vault of heaven;
հուր, շանթ երկնից, the bolts of heaven;
ցասումն երկնից, the wrath of heaven;
—ք եւ երկիր, heaven and earth;
—ք! արդար —ք, heavens! good heavens! ջինջ՝ պարզ՝ անամպ ամպամած —, clear, serene, cloudless, cloudy sky;
հրեզէն —, the Empyrean.
to overturn, to cast down, to fling or throw down;
to spill;
to empty, to exhaust;
to take away, to take by force, to possess one's self of;
to cast off;
to disengage, to deliver, to release, to relieve;
թափել զատամն, to extract, to pull out, to draw a tooth;
թափել զդրունս, to unhinge the doors;
բեւեռովք զբեւեռ թափել, one nail drives out another (new things or persons make old ones forgotten);
cf. Բեւեռ;
թափել կապուտ, աւար բազում, զկապուտ սաստիկ, to make a great booty, to pillage, to sack;
թափել զոք յիմեքէ, to despoil, to deprive of;
թափել զոգի ուրուք, to harass, to hold in suspense;
թափել զքուն, to rouse one's self, to awaken;
թափել զգինի, to get sober again, to sleep off drunkenness or debauch, cf. Աթափեմ, cf. Զգաստանամ;
թափել զոք ի ձեռաց ուրուք, to save one from the hands of another, to liberate, to rescue;
թափել զբարկութիւն յումեքէ, to free from the effects of another's resentment, to pardon;
թափել ի բաց զոգի, to die, to perish;
թափել զցասումն, զոխս ի վերայ ուրուք, to vent one's anger, to wreak one's vengeance;
թափել զթոյնս յոք, to give vent to one's angry passions;
թափել զմաղձն, to discharge ones bile, to vent one's spleen;
ածել —, to add, to subjoin;
to conclude;
թափել զտունն, to remove, to change habitation, to empty a house of its furniture;
թափել զսուր իւր յոք, to draw the sword against, to brandish the sword;
թափել զբաժակ, to drink off the cup to its dregs;
to drink up;
թափել զանձն, to escape, to disengage one's self, to get rid off, to abscond, cf. Նուաստանամ;
sea;
lake;
the molten sea in the Temple;
—ն լայնասփիւռ, the main sea, the deep, the high or open sea;
անդունդք ծովու, the depths of ocean, the mighty deep;
ի խորս ծովու, far out at sea;
կապուտակն ծովուց, sea-green;
ջուր —ու, sea-water;
հէն ծովու, sea-rover, pirate;
ընտել ծովու, accustomed to the sea;
ընդ ծով եւ ընդ զամաք, by sea & land;
գնալ ընդ —, to go to sea, to put to sea, to sail;
անցանել ընդ —, to go over or across, to cross the sea;
զեփիւռ ծովու, sea-breeze;
հողմախաղաղ —, հարթածաւալ —, calm sea, as smooth as glass;
կապուտակային՝ անշարժ՝ խաղաղաւէտ՝ ընդարձակ՝ անհուն —, blue, still, quiet, vast, immense ocean;
մոլեգնութիւն ծովու, the raging or fury of the sea, the roughness of the waters;
ալեկոծ՝ յուզեալ է —ն, the sea is turbulent, swelling, rolling;
ալեկոծի, փրփրէ ծովն, the sea runs high, foams, froths;
մրրկալից՝ մոլեգին՝ զայրագին՝ փրփրադէզ՝ ահեղագոչ՝ անսանձ՝ սպառնալից՝ անգութ —, stormy or tempestuous, dreadful or furious, angry or raging, foaming, thundering or roaring, unruly or ungovernable, threatening, pitiless ocean;
— աչեր, blue of sea-green eyes.
soundwave;
— սրոյ, baldric, sword-belt;
— յաղթութեան, triumphal arch;
կապուտակային —, the arch, vault or canopy of heaven, the vaulted sky.
despoiled, stripped;
— առնել՝ թողուլ, to despoil, to plunder;
ժողովել զկապուտ կողոպուտ անկելոց, to gather the spoils.
cf. Կապուտ.
cf. Կապուտակագոյն.
cf. Կապուտակագոյն.
cf. Կապուտակագոյն.
cf. Կողոպուտ.
windflower, anemone;
cf. Պուտ;
cf. Փեննայ.
cf. Պուտ.
button, bud, eye;
nipple;
cf. Պուտուկ;
պտկունք կովու, ոչխարի, udder, dug, teat.
cf. Սեղանակապուտ.
cf. Սեղանակապուտ.
cf. Սեղանակապուտ.
gloriously, with glory, pompously, splendidly;
ճշմարիտ, անարատ or անստգիւտ, անեղծ, անկապուտ, շքեղ, յաւերժական —, true, spotless, solid, real, great, imperishable glory;
սուտ, փախստական, սնոտի, կորստական —, false, fleeting, vain, perishable glory;
սիրել զփառս, to love glory;
փառս ստանալ, to acquire fame or glory;
փառաց ի փառս բարձրանալ, to be raised or exalted to the highest pitch of glory;
ընթանալ ի փառս, to be in a fair way the glory;
անկապուտ փառս անձին համարել, to put one's chief glory in;
ուղիղ փառս ունել, to be of an orthodox belief or profession, to have a catholic sense;
տալ փառս աստուծոյ, to glorify God, to give or render glory to God, to thank God;
վասն փառաց մեռանել, to die for glory;
անկանել փառօք, to fall gloriously;
յաւերժացուցանել զփառս իւր, to make one's glory eternal;
կնիք տալ փառաց, to put the seal to one's fame;
տենչալ փառաց, զակատիլ զհետ փառաց, to aim at glory, to pursue glory;
աղարտել զփառս իւր, to tarnish one's glory, to stain one's reputation;
աղօտացուցանել, նսեմացուցանել զփառս իւր, obscure, darken or efface one's glory;
անկանել ի փառաց, to abase, degrade or dishonour oneself;
առանց փառաց, inglorious;
փառաւորեալ փառօք, covered with glory, with laurels, renowned, famous;
շքեղապանծ փառօք, with extraordinary splendour;
փառս քեզ համարեսջիր, make it your aim and glory to;
տեսէք, մի գուցէ քակտեսջիք ի փառացդ, take care not to lose your renown;
անմահական փառս յաւելցէ քեզ այս, this will bring you immortal glory;
նսեմացեալ անհետանայր գոգցես եւ — նորա զոյգ ընդ բաղդին, his glory seemed to be eclipsed with his fortune;
ի փառս աստուծոյ, to the glory of God;
— հօր, the Gloria Patri;
— տեառն, — աստուծոյ, glory to God ! God be praised! thank God !
— քեզ, տէր, glory to Thee, o God;
— ի բարձունս աստուծոյ, glory to God in the highest;
որում միայնոյ վայելեն —, to Whom alone glory belongs.
cf. Անկապուտ.
cf. Անկողոպուտ.
— աւար pillage, butin;
cf. Աւարառութիւն;
cf. Աւար;
cf. Կողոպուտ.
pâleur;
— մեռելատիպ, pâleur mortelle;
— կապուտակ՝ դժնեայ, pâleur livide, affreux.
plaine, champ, campagne;
կապոյտ, կապուտակային —, la plaine azurée;
Արիսեան —, Champ de Mars;
Եղիսեան —ք, Champs-Elysées.
cf. Դիակապուտ.
ciel, cieux;
կապուտակ —, la voûte azurée;
ելանել յերկինս, monter au ciel;
յերկինս ամբառնալ, *—ք բարձրացնել, élever jusqu'au ciel;
*— երկիր իրար անցնել, remuer ciel et terre;
ջինջ՝ պարզ՝ անամպ ամպամած —, ciel pur, ciel serein, sans nuages, couvert de nuages;
ո՜վ —, ô ciel !
mer, la plaine azurée;
lac, bassin, pièce d'eau;
ընդ —, par mer;
ի խորս ծովու, en pleine mer;
—ն լայնասփիւռ, la pleine, la haute mer;
հողմախաղաղ —, mer calme;
— հարթածաւալ իբրեւ զհայելի, mer unie comme une glace;
ալեկոծ՝ յուզեալ է —ն, la mer est haute, houleuse, agitée;
ալեկոծի ծովն, la mer grossit;
փրփրէ ծովն, la mer écume, commence à moutonner;
մոլեգնութիւն ծովու, le courroux, la fureur de la mer;
կապուտակային՝ անշարժ՝ խաղաղաւէտ՝ մրրկալից՝ մոլեգին՝ զայրագին՝ փրփրադէզ՝ ահեղագոչ՝ անսանձ՝ սպառնալից՝ անգութ՝ ընդարձակ՝ անհուն —, mer azurée, — immobile, — tranquille, — orageuse, — furieuse, — courroucée, — écumeuse, — bruyante ou mugissante, — indomptable, — menaçante, — impitoyable, — vaste, — immense;
գնալ ընդ —, aller sur mer, en mer;
անցանել ընդ —, traverser la mer;
անդունդք ծովու, les gouffres, les abîmes de la mer;
կապուտակն ծովուց, l'azur des mers;
agitation, trouble, vacillation, préoccupation, tourment, soucis;
examen, question;
ընդ ծուփս մկանանց, sur la surface des ondes;
կապուտակ —, onde azurée;
ծուփ ի մտի դնել, se soucier, penser;
ի ծուփս տարակուսանաց ընկղմել, se plonger dans les incertitudes;
ի ծուփս լինել, être agité, dans l'agitation.
voûte;
cintre, arcade;
arc;
ceinture, baudrier;
— յաղթութեան, arc de triomphe;
կապուտակային —, la voûte azurée, le ciel.
dépouillé, dénué, privé;
— առնել՝ թողուլ, dépouiller;
ժողովել զկապուտ կողոպուտ անկելոց, recueillir les dépouilles des morts.
cf. Կապուտ.
cf. Կապուտակագոյն.
cf. Կապուտակագոյն.
cf. Կապուտակագոյն.
cf. Կողոպուտ.
cf. Սեղանակապուտ.
cf. Սեղանակապուտ.
cf. Սեղանակապուտ.
gloire;
majesté, éclat, magnificence;
փառօք, avec gloire, glorieusement;
առանց փառաց, sans gloire;
փա՛ռք Տեառն ou Աստուծոյ, gloire à Dieu ! Dieu soit loué ! grâce à Dieu;
փառաւորեալ փառօք, plein, couvert de gloire, de lauriers;
անկանել ի փառաց, se dégrader, se déshonorer;
աղօտացուցանել նսեմացուցանել զփառս իւր, ternir, obscurcir, éclipser sa gloire;
աղարտել զփառս իւր, souiller, flétrir sa gloire, flétrir ses lauriers;
փառս ստանալ, acquérir de la gloire;
յաւէրժացուցանել զփառս իւր, éterniser sa gloire;
փառս քեզ համարեսջիր, mettez toute votre gloire à;
անկապուտ փառս անձին համարել, mettre sa plus grande gloire à;
շքեղապանծ փառօք, avec une magnificence extraordinaire;
անկանել փառօք, succomber avec gloire;
ընթանալ ի փառս, aller à la gloire, marcher ou courir à la gloire;
սիրել զփառս, aimer la gloire;
կնիք տալ փառաց, mettre le sceau à sa gloire;
վասն փառաց մեռանել, mourir pour la gloire;
ճշմարիտ անարատ ou անստգիւտ՝ անեղծ՝ անկապուտ՝ շքեղ՝ սնոտի՝ յաւերժական, gloire vraie, sans lâche, — solide, — sûre, — éclatante, vaine —, — immortelle.
Ծիրանեօք կամ որպէս զծիրանիս փայլեալ. կարմրափայլ, եւ կանաչազգեաց. կապուտակ փայլուն.
Զկապուտակ ծիրանափայլ դաշտաձեւ ծովն. (Արծր. ՟Ա. 11։)
cf. ԾԻՐԱՆԱԳՈՅՆ. իբր վարդագոյն կարմիր, եւկանաչագոյն, կամ կապուտակ փայլուն.
ԿԱՊՈՒՏԱԿԻՄ ὐακίνθινος εἱμι, κυανίζω caeruleus sum, fio եւ πελιδνοῦμαι liveo, livesco, sanguine suffundor. որ եւ ԿԱՊՈՒՏԱԿԱՆԱԼ. Կապուտակ լինել. զգենուլ զգոյն կապոյտ. որպէս եւ շառագոյն կամ արիւնըռուշտ լինել. կապուտնալ, եւ կասկապուտ կտրիլ.
Մորթս խոյոց կարմիր ներկեալ, եւ մորթս կապուտակեալս. (Ել. ՟Ի՟Ե. 5։ ՟Լ՟Ե. 7. 22։)
Կապուտակեալ էր յահագին տանջանաց. (Ճ. ՟Բ. որ ի ՟Ա. գրի, կապուտակացեալ։)
Որ ամաչէ, դեղնի. եւ որ նախանձի, կապուտակի. (Վրդն. ծն.։)
ԿԱՊՈՒՏԱՏԵՍԱԿ ԿԱՊՈՒՏԱՏԻՊ. Կապոյտ տեսլեամբ. (որպէս դնի ի յն. κυανῷ εἵδει ) կապուտակաձեւ. կապուտակատիպ. կապուտակ.
Շափիղայն կապուտատեսակ գունովն ի մխիթարութիւն աշխատութեան աչացն իմանի. (Նիւս. երգ.։)
Հիւծեալք ի յարեանց, կապուտատիպ ծովն ի կարմիր ներկեալ. (Գանձ.։)
Զքերոբէսն կերպաձեւեալ ի տեսակ առիւծու։ Թիթեղն կերպաձեւեալ ի վերայ կապուտակի. (Վրդն. ծն. եւ Վրդն. ել.։)
Զնախակապուտ բոյսն հեզասաղարթ. (Նար. խչ.։)
cf. ՄԵՀԵՆԱԿԱՊՈՒՏ. եւ ՍԵՂԱՆԱԿԱՊՈՒՏ. ἰερόσυλος sacrilegus.
Զգեցո՛ զնախակապուտ հանդերձին ծածկոյթ։ Զնախակապուտ բոյսն սեպհականեաց դարձեալ նմին մարդոյ յաւիտեան. (Նար. ՟Խ՟Է. եւ Նար. խչ.։)
ἰερόσυλος sacrilegus. Գող՝ որ զերծու կողոպտէ զսուրբ սեղան. սեղանակապուտ. տաճարակողոպուտ. ռմկ. սրբապիղծ.
Զնոյն ինքն զսեղանապիղծ զտաճարակապուտ զգանձի տամբն արկանէին փախստեայ. (՟Բ. Մակ. ՟Դ. 42։)
Որ նենգէ ընդդեմ սեղանոյ տանուտեառն. դաւաճան ընդդեմ հացին՝ յոր վայելեաց. սեղանակապուտ.
cf. ԱՆԿՈՂՈՊՈՒՏ.
Սեղանակապուտ եւ աւելաստացու վաճառողացն. (Անան. եկեղ։)
Դիակապուտ, եւ առաւել Գերեզմանակրկիտ. մեռելը թալլօղ հանուեցընօղ.
Դիակողոպուտ երիտասարդ. (Վրք. հց. ՟Դ։)
Յաղագս դիակողոպտից։ Զդիակողոպուտ՝ եթէ ըմբռնեսցի եւ այլն. (Մխ. դտ.։)
Մի երեսք դիւրակապուտք են ըստ կարծեաց. յերկուց եւ յերից վկայից հաստատեսցի. (Բրս. հց.։)
cf. ԿԱՊՈՒՏԱԳՈՅՆ.
ԿԱՊՈՒՏԱԳՈՅՆ որ եւ ԿԱՊՈՅՏԵՐԱՆԳ. Կապոյտ գունով. կապտագոյն.
Եւ եղեւ ծով լի՝ կապուտագոյն. (Ագաթ.։)
cf. ԿԱՊՈՒՏԱԿ, ա. ὐακίνθινος hyacinthinus, caeruleus.
Ճարմանդս կապուտակեայս։ Առ կապուտակեայ ժապաւինեաւն։ Զվիժակսն կապուտակեայս։ Զնուարտանս նորա կապուտակեայս. (Ել ՟Լղ. ՟Ի՟Զ. 4։ ՟Լ՟Թ. 30. 34։ Թուոց. ՟Դ. 25։)
Զգեստ՝ կրկին կապուտակեայ. (Փիլ. քհ. ՟Ա։)
Ի հաստատութեացն, որ կամարն է կապուտակեայ. (Մագ. ՟Բ. ՟Ի՟Թ։)
Սրբոցն այն արեամբ կապուտակեայ ծովուն փոխեալ յարիւն. (Տաղ.։)
Ի համանգամայնց ամենայնիւ կողոպուտ մնալով. (Պիտ.։)
Ունօղ զխայտուց սպիտակ. սպիտականիշ. պուտ պուտ ճերմակ.
Զհրաշափառ եւ զվայելչազարդ տեսիլ փառացն աստուծոյ։ Պտուղք գեղեցիկք, քաղցրահամք եւ վայելչազարդք։ Վայելչազարդ տեղին՝ որ կապուտաքարն անուանի. (Զքր. կթ.։ Երզն. լս.։ Ասող. ՟Գ. 6։)
Որ քստմնելով իմն ծածանի. կամ Որոյ ծածանումն է քստմնելի տեսողաց. Ի վերայ կապուտակ ալեացն ... եւ քստմնածածան ջուրցն ովկիանոյն. (Երզն. լս.։)
Թօթափեալ ի սաղարթից. անշուք. մերկ կողոպուտ.
Աւարառութիւնս զնոքօք զեղեալ։ Բազում աւարառութեամբ կապոտ կողոպուտ առնէին. (Յհ. կթ.։)
Լուրջ եւ կապուտակ. երկնագոյն.
Դեղերավանքն, ու կա լրջակապուտակ սուրբ նշանն. (Վրդն. աշխարհ.։) (թերեւս խաչ կազմեալ ի կապուտակ թափանցիկ քարէ, եւ յայն գուցէ ագուցեալ մասն ի խաչափայտէ)։
cf. ԿԱՊՈՒՏԱԿԻՄ։
Կապուտակ տեսլեամբ.
Կայր եւ սուրբ հոգին կապուտակ ամպով՝ կայծակնագունով՝ կերպիւ աղաւնոյ. (Գանձրն.։)
cf. ԿԱՊՈՒՏԱԿԱԳՈՅՆ, ԿԱՊՈՒՏԱԿԱԳՈՐԾ) Կապուտակ տեսլեամբ.
Սիգաքայլ ճեմարանօք ընդ կապուտակաձեւ երկնագոյն ասպարէզս (ծովու) Արծր. (՟Դ. 11։)
cf. ԿԱՊՈՒՏԱԿ ա.
Կապուտակային յօնօքն ակնարկեաց զրուանեանն. (Պտմ. աղեքս.։)
Ի զանազան թելոց գունելոց երկնակերպ կապուտակատիպգ կերպասիւք պճնեաց. (Նար. խչ.։)
cf. ԿԱՊՈՒՏԱԿԵԱՅ.
Եւ ծիրանին ի կապուտակեղէնն ներկուածոյն. (յն ի գոյն յակնթի. Նիւս. կազմ.։)
ԿԱՊՈՒՏԱՏԵՍԱԿ ԿԱՊՈՒՏԱՏԻՊ. Կապոյտ տեսլեամբ. (որպէս դնի ի յն. κυανῷ εἵδει ) կապուտակաձեւ. կապուտակատիպ. կապուտակ.
Շափիղայն կապուտատեսակ գունովն ի մխիթարութիւն աշխատութեան աչացն իմանի. (Նիւս. երգ.։)
Հիւծեալք ի յարեանց, կապուտատիպ ծովն ի կարմիր ներկեալ. (Գանձ.։)
ἰερόσυλος sacrilegus. Կապտիչ կողոպտիչ սպասուց մեհենին. գողացօղ նուիրական իրաց. մեհենազերծ. տաճարակապուտ. սեղանակապուտ.
Մչ մեհենակապուտս, եւ ոչ հայհոյիչս աստուծոյն մերոյ. (Գծ. ՟Ժ՟Թ. 37։)
Անարգող եղեալ դիցն, եւ մեհենակապուտ. (Ճ. ՟Ա.։)
Կարդարցէ՛ք զթեկղ մեհենակապուտ դիցն. (Ճ. ՟Գ.։)
ἰερόσυλος sacrilegus. Կապտիչ սեղանոյ սրբոյ. սեղանազերծ. սեղանակողոպուտ. տաճարակապուտ. գող եւ դաւաճան ի սրբազան իրս. սրբապիղծ գող.
Որպէս սեղանակապուտ դատեսցի։ Սեղանոյ եւ կենացն հաղորդ զսեղանակապուտն (զյոդա) էառ։ Տէրն զմատնչին ոստ լուաց զսեղանակապտին (կամ զսեղանակողոպտին)։ Որ սղանակապտին է բան. (Բրս. հց.։ Ածաբ. աղք.։ Ոսկ. յհ. ՟Բ. 25։ Պիտ.։)
Մեք ոչ կարեմք սեղանակապուտ լինել մերոյ փրկութեանն. դուք ձեզէն եղէք սեղանակապտուք աստուածային օրինացն. (Ճ. ՟Բ.։)
Բազում տեղի պատրաստեաց զանձն սատանայի տաճարակապուտ սեղանակապուտ գողութեամբն. (Ոսկ. ես.։)
ՏԱՃԱՐԱԿԱՊՈՒՏ. ἰερόσυλος sacrilegens. որ եւ ՏԱՃԱՐԱԿՈՂՈՊՈՒՏ, ՍԵՂԱՆԱԿԱՊՈՒՏ, ՍԵՂԱՆԱԶԵՐԾ. Կապտիչ կողոպտիչ տաճարի եւ նուիրական իրաց. յափշտակօղ սրբազան սպասուց. գող ի տէրունիս.
Զնոյն ինքն զսեղանազերծ զտաճարակապուտ զգանձի տամբն արկանէին փախստեայ. (՟Բ. Մակ. ՟Դ. 42։)
Ո՛վ յանցաւոր եւ տաճարակապուտ։ Արեանն պարտք արեամբ վճարի, եւ դատ զսեղանազերծիցն եւ զտաճարակապտիցն տայ. (Ճ. ՟Ա.։ Երզն. մտթ.։)
Բազում տեղի պատրաստեաց զանձինն սատանայի (յուդա) տաճարակապուտ սեղանակապուտ գողութեամբն. (Ոսկ. ես.։)
Վաճառօղ զԱստուած, մակդիր յուդայի. venddditor dei իբր θεοπράτης եւ Սեղանակապուտ. սիմոնական. θεοκάπηλος sacrilegus nundinator, simoniacus
Յամենայն բարեփառութենէ մերկ եւ կողոպուտ. (Լաստ. ՟Ժ։)
εὑάλωτος captu facilis Դիւրաւ կողոպտելի. դիւրադաւ. դիւրառիկ. դիւրակապուտ.
Նոյնպէս եւ այս դիւրակողոպուտ, եւ վաղվաղակի ի վայր թափեսցի. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 7։)
ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՊՈՒՏ ԵԿԵՂԵՑԱԿՈՂՈՊՈՒՏ ἰερόσυλος sacrilegus Կապտօղ զեկեղեցի. կողոպտիչ իրաց եկեղեցւոյ. սեղանակապուտ. տաճարակողոպուտ. ժամէն բան գողցօղ, սրբապիղծ.
Եկեղեցակողոպո՛ւտ դու. (տպ. եկեղեցի կողոպտօղ)։ Ասեն օրէնքն, եթէ եկեղեցակողոպուտն մեռանի. (Վրք. հց. ՟Է։)
κυανίζον caeruleum. Կապուտակ գունով. երկնագոյն, եւ մորենագոյն.
Զպատուանդան ոտիցն կապուտագոյն ականակերպ աղիւսանման. (Ագաթ.։)
Ի վարդին՝ կարմրութիւն, եւ ի շուշանին՝ սպիտակութիւն, եւ կապուտագոյն՝ մանիշակին. (Նիւս. կազմ.։)
cf. ԿԱՊՈՒՏԱԿԱԳՈՅՆ. որպէս կապուտակ գործեցեալ՝ եղեալ.
Երկնագոյն՝ կապուտագործն. (Ոսկ. ես.։)
Զարդափայլեալն գոլով։ Եւ ինքն մարիամ հրեշտակատեսիլ կուսութեամբն անկապուտ գոլով. (Զքր. կթ. յորմէ եւ Տօնակ.։)
Զարդափայլեալն գոլով։ Եւ ինքն մարիամ հրեշտակատեսիլ կուսութեամբն անկապուտ գոլով. (Զքր. կթ. յորմէ եւ Տօնակ.։)
Մերկ եւ կողոպուտ ի պատուականագիւտն լեալ թագաւորական զարդուց. (Պիտ.։)
cf. Սեղանակապուտ.
Որպէս առ սեղանակողոպուտն։ Սեղանակողոպուտ եղեւ։ Սեղանակողոպուտք են. (Բրս. հց.։ Կանոն.։)
Որպէս սեղանակողոպուտ թաղեալ լինի. (Ի գիրս առաքին.։)
cf. ՏԱՃԱՐԱԿԱՊՈՒՏ.
Ամբարհաւաճք, եւ տաճարակողոպուտք։ Մեհենակապուտ դիցն, եւ տաճարակողոպուտ կոչէին զնա. (ՃՃ.։)
Արծաթսիրութիւնն տաճարակողոպուտ եւ մատնիչ արար զնա։ Ասես, թէ չեմ իբրեւ զսա տաճարակողոպուտ. (Ոսկ. մտթ. եւ Ոսկ. ՟բ. տիմ.։)
Իբրեւ զբեւեռ ... դժուարակողոպուտ լինի անքակտելի. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 7։)
ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՊՈՒՏ ԵԿԵՂԵՑԱԿՈՂՈՊՈՒՏ ἰερόσυλος sacrilegus Կապտօղ զեկեղեցի. կողոպտիչ իրաց եկեղեցւոյ. սեղանակապուտ. տաճարակողոպուտ. ժամէն բան գողցօղ, սրբապիղծ.
Եկեղեցակողոպո՛ւտ դու. (տպ. եկեղեցի կողոպտօղ)։ Ասեն օրէնքն, եթէ եկեղեցակողոպուտն մեռանի. (Վրք. հց. ՟Է։)
cf. ԵԿԵՂԵՑԱԿՈՂՈՊՈՒՏ. (Վրք. հց. ՟Ը.) ձ. տպ. եկեղեցի կողոպտօղ։
Ո՞վ ետ կանանց իմաստութիւն ոստայնանկութեան, կամ հանճար նկարակերտութեան։ Որ ճարտարապետէր զոստայնանկութիւն, եւ զասղնագործութիւն, եւ զնկարակերտութիւն ի կապուտակէ եւ ի ծիրանւոյ. (Յոբ. ՟Լ՟Ը. 36։ Ել. ՟Լ՟Ը. 23։)
Սեղանակողոպուտն լինել. գողութիւն սրբազան իրաց.
ԱՌ, կամ ԱՌ ԱՒԱՐ. Աւարհարութիւն. եւ Աւար. կապուտ կողոհուտ. ապուր. ապուռ. եւ Կահ կարասի.
Առ եւ գերի բազում առեալ։ Զառ եւ զգերի, եւ զկապուտ սպանելոցն. (Լաստ. ԺԱ. ԺԷ։)
(յորմէ Պլուզ, կամ Բլուզ. որ է իտ. blu թ. պուլուտի, այսինքն ամպագոյն). Նօսր կապոյտ. կապուտակ. բաց կապուտ.
Ճարմանդս կապուտակեայս առ եզերբ միոյ փեղկին ... Եւ առ եզերբ արտաքնոյ փեղկին. (Ել. ՟Ի՟Զ. 4։)
βραχίων armus Բազուկ չորքոտանեաց, որ է առաջակողմեան ոտք անասնոց մինչեւ յուսս. որպէս եւ լանջակողմն է երբուծ. կենդանւոյն առջեւի ոտուըներուն թեւերը՝ պուտերը.
Հատանէին թիթղունս ոսկիս՝ թելս թելս՝ անկանել ընդ կապուտակին եւ ընդ ծիրանւոյն եւ ընդ կարմրոյ մանելոյ. (Ել. ՟Լ՟Թ. 3։)
ԽԱԺ 2 ԽԱԺ ԳՈՅՆ կամ ԳՈՒՆՈՎ. Մթնագոյն քան զսպիտակն, եւ բացագոյն քան զսեաւն. այն է կապուտակ, երկնագոյն. ծովագոյն, եւ այլն։
Զկապուտակ, զծովու ծիրանիս. (՟Ա. Մակ. ՟Դ. 23։)
Շիթ. (լծ. լտ. կու՛թթա, սթի՛լլա). ῤανίς, σταγών gutta, stilla. որ եւ ԿԱԹԻԼ. Մասնիկ հիւթոց ծորեալ ոլոռն ոլոռն. պուտ, կաթ մը.
Հիրն պարգեւ ասէ, կամ գոյն կարմիր. (այլ ի յն. կապուտակս կամ յակինթս։)
Հիր եւ կարմիր եւ կապուտակ. յն. պէսպէս է յայլեւայլ օրինակս։ Իսկ Ստեփ. լեհ. իբրու արմատ Հիրիկ բառին՝ մեկնէ, ծաղիկ նման մանուշակի, եւ զգեստ նոյնպիսի գունով։
Ի շիկէ իմեքէ, կամ ի կապուտակէ. (Նիւս. բն.։)
σταγών stilla, gutta. (որ են լծ. ընդ հյ) σίελον saliva ἱκμάς humor ψεκάς guttula եւ այլն. գրի եւ ՇԻՏ. Կաթ. կաթիլ. կայլակ. դոյզն ինչ հիւթ. եւ Ոլոռնաձեւ կաթուած հիւթոց՝ որ եւ է օրինակաւ. պուտ
Առնուցուք ոստս ի տերեւախիտ ծառոց, եւ յուռեաց, եւ զոստս հագնեաց ի ձորոց։ Ձիթենի գեղեցիկ, անպիտանացան ոստք քո։ Վասն երկայնութեան ոստոց իւրոց։ Հանգչել յոստս նորա։ Զփայտն խեղաթիւր եւ ոստովք վարակեալ ( պուտագլը )։ Թաւ ոստս.եւ այլն։
Աստեղազարդ մարդարտաց՝ թխատիպ սաթացն կապուտակաց յեռմամբ առ իրեարս. (Նար. խչ.։)
Դշխոյ վառ արփւոյն, սուրբ մայր ամենայն. րամից. խմբից մաքրազարդ կուսից, վառ ծիածան կարմիր կապուտից. (Տաղ.։ Գանձ.։)
cf. ԱՍՏՐ. μηρός, μηρίον, σκέλος, femur, crus, ilium Մասն կենդանւոյ ի միջաց եւ ի վայր՝ մինչեւ ի ծունկս եւ ցոլոգս. զիստ. երանք. բարձք. պուտ, ույլուգ, պալտըր, ինճիք, խալլա, պէլ
Ակատն նման է յակնթի՝ տեսլեամբ կապուտակ՝ շուրջ սպիտակ ունելով նման կճոյ. եւ է որ առիւծագոյն է. (Ոսկիփոր.։)
προνομή, σκῦλον, λάφυρον. praeda, exuviae, spolium. եւ այլն. Անկած պատերազմի. առ. ապուռ. կապուտ. կողոպուտ. ալափ. եւ գերի. քելեփիր. թալան. շիքեար. տօյում. տօյումլըգ. եազմա.
Ածին աւար։ Զկապուտ քաղաքացն ածաք մեզ յաւար։ Զոր ածին յաւարի։ Զաւար նորա եւ զանասուն նորա ածցես յաւարի։ Բազում գանձս յաւարի տանէին։ Առցէ աւար զամենայն որդիս սեթայ։ Աւար առին զամենայն քաղաքս նոցա։ Զամենայն ստացուածս նոցա առին յաւարի։ Զամենայն կապուտ նորա եւ զանասուն առին յաւարի։ Զտղայս իմ աւար հարկանել։ Ո՞վ իցէ՝ որ ոչ հար աւար զկապուտ նորա։ Վաղվաղակի աւա՛ր հարկանիջիր։ եւ այլն։
Առ զտուղտն գտակովն եւ բարունակով։ Գլխոյդ չափ պուտկէ գտակ շինած է. (Վստկ. ՅԹ. եւ ՅԵ։)
ԹԱՄԲ. κωλέα, κωλαία armus, crus Ազդր կենդանւոյ. պուտ.
γλαυκῶψ, χαροπός caesius. Ծովագոյն աչօք. անոյշ կապուտակ տեսանելեօք. Խայտակն. պլուզ, անուշաչուի.
Գործել զամենայն գործ սրբութեանն, զոստայնանկութիւն, եւ զնկարու՝ կապուտակաւն եւ ծիրանեաւն։ Գործ նկարուց։ Գոյնագոյն նկարուց։ Նարօտ պէսպէս նկարուց։ Գոյնագոյն նկարօք, եւ պատուական հանդերձիւք. (եւ այլն. Եչ. ՟Լ՟Ե. 35։ ՟Լ՟Թ. 38։ Դտ. ՟Ե. 30։ Եսթ. ՟Ա. 6։)
Որպէս Շիթ կամ շիտ. այսինքն սպի, պալար, որպէս շիթ մի երեւեալ. պուտ, պուտ պուտ. (լծ. յն. սդիղմէ՛, սդի՛ղմա. կէտ, սպի. եւ սդաղօ՛ն. շիթ, կաթիլ)
Զսպասն դարձեալ պուտովն ի բաց հանցեն. (Կանոն.։)
Ջնար. կիթառ. տաւիղ. սաղմոսարան. փանդիռն. բարբուտ. նուագարան բախողական՝ աղեօք կամ լարիւք եւ թիլիւք կազմեալ յայլեւայլ ձեւս. սանթուռ, քեմանչէ, թամպուռա, պէրպուտ, հարբա. եբր. քիննօռ, նէպէլ. յն. քինի՛ռա, քիթա՛ռա, նա՛վլի. լտ. ջինիռա, ջիթա՛ռա. լիռա. նապլա . κινύρα ginyra κιθάρα λύρα lyra νάβλα, ναύλη nabla βάρβιτον, -ος barbiton ὅργανον organum.
Նոր էր ողջակէզն. ոչ հրով՝ այլ պարզով եւ սառնամանեաւ ողջակիզեալ։ Մարմին սառի եւ պարզոյ հանդիպեալ՝ նախ լինի բովանդակն կապուտակ. (Բրս. ՟խ. մկ.։)
ἁνάλωτος. inconsumptus, inexpugnabilis, μὴ δαπανόμενον, quod non absumitur, ἁμείωτος, imminutus. Որ ոչ ծախի. անվատնելի. անմաշելի. անվնասելի. անսպառ. անկապուտ. աննուազ. որ չի մաշիր, չի հատնիր. զայ՝ թէլէֆ օլունմազ.
ԱՆԿԱԾ. Աւար անկեալ. կապուտ կողոպուտ անկելոցն.
Աւար. կապուտ կողոպուտ. առ. կողոպուրտ.
Կապուտակ ի վեր կրկնեալ՝ իբրեւ զտեսակ բեզակի ... այլ իբրեւ զտեսակ բեզակի, որ է փայլատական. (Եւագր. ՟բ. ի տեսիլն եզեկիէլի.)
Երկաթի բուտամբք հալել կապար. (հին տպ. պուտկօք) (Ագաթ.։)
Դեղինն՝ սպիտակի ընդ խարտեշի խառնելով (լինի)։ Դեղինն ընդ պայծառի սպիտակ չարախառնելով, եւ ի խորին սեաւ անկեալ՝ զկապուտակ գոյնն կատարէ. (Պղատ. տիմ.։)
Կապուտ երանգոցն սիսարայ. (Դատ. ՟Ե. 30։)
μηρίον, μηρία ilia, ilium, femur ὁσφύς lumbus Երեւելի մասն ի մարմնի կից ընդ համանուն մասունսդ Երի, Երիկամունք, Երաստան, եւ Առականք, հանդերձ զստիւ եւ ազդերբ. այսինքն սկսեալ ի կողից եւ ի միջաց եւ ի վայր մինչեւ զբարձս. վարի կողերը ու մէջքը, նստուկը, աճուկը, պուտը.
որ եւ Լուրջ. Աղօտ սպիտակ խառն ընդ կապոյտ, կամ թխագոյն բաց. բաց կապուտակ. երկնագոյն զուարթ.
Երկու ճարմանդ առ օղ մի, աստի եւ անտի առ եզերբ փեղկիցն ծակտի կապուտակաւ կատարեալ. (Վրդն. ել.։)
σταγών stilla, gutta. կաթ. շիթ. կաթուած. պուտ.
ἅργιλος argilla, creta. ռմկ. կաղինջ. Կաւ չոր եւ ընտիր՝ նման գաճի, սպիտակ, եւ կապուտակ. (որպէս տէպէչիր, քիլ, քիլ էրմէնի ). (Բժշկարան.։)
Իբր չիթ մի պուտան, իբր մէտ մի կշռեցի. (Մծբ. ՟Ժ՟Է։)
Վտաւակ կամ ձորձ՝ համակ կապուտակ, համակ ծիրանի։ Համակ ճախարակեայ։ Համակ ոսկի. (Ել. ԻԸ. 31։ Թուոց. Դ. 6։ Ել. ԻԵ. 36։ ԼԷ. 17։)
ՀՕՐՈՒՏ կամ ՀՕՐՈՏ. Նոյն եւ ռմկ. Ծաղիկ գեղեցիկ եւ անուշահոտ իբրեւ զկանթեղաշար փունջ մանրիկ շուշանաց, հանգոյն սըմպուլի, է՛ որ կապուտակ, եւ է՛ որ սպիտակ.
Մրով սեւացեալ. մրոտած, էրած մրկած. եւ այրեցածն պուտան.
Եւ ոչ մրեալ զարտեւանունսն իբրեւ զմրճոտ (կամ զմրճճոտ) պուտան. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 5։)
ՇԱԲԱԹ ասի եւ Շրջան մի աւուրց եօթանց. եօթնեակ. ἐβδομάς hebdomas, septimana. եբր. շապուտ, շապպաթ. տե՛ս եւ ԵՕԹՆԵՐՈՐԴ.
σπίλος macula οὑλή (ռմկ. ուլ ) nota, cicatrix ἅλφι alphus. (լծ. պէ՛սպէ՛ս. եւ բիծ. եւ ռմկ. պու՛տ պուտ ). Նիշ. նշան. տրատ՝ կամ բնական, որպէս սպի. բիծ. քոս. պէնկ. իսկ պ. փիսէկի ՝ է պիսակութիւն՝ որպէս բորոտութիւն).
ՊԻՍԱԿ. ա. ῤαντός aspersus διάλευκος, ψαρός subalbus, cinerei coloris. մանաւանդ ποικίλος (որ է պէսպէս), varius, variegatus, discolor. Խայտ. ունօղն զխայտուց կամ կամ զպիսակ. նկարէն. պուտ-պուտը.
Բառ ռմկ. որպէս Փոքրիկ. եւ որպէս Կապուտակ.
χύτρα olla. իտ. pignatta, pentola. որ եւ ՊՈՅՏ, եւ ՊՈՒՏՈՒԿ ասի. ռմկ. պտուկ. Սան կաւեղէն, խեցեղէն, կամ կաթսայ փոքր.
Եփէին ի պուտան զարգանակն արկ ի պոյտն։ Ի սան մեծ պղնձի, կամ ի պոյտն։ Յօչեցին զմիս նոցա իբրեւ ի պուտունս։ Ամենայն դէմք իբրեւ զայրեցած պուտան։ Զի՞նչ հաղորդ իցէ պոյտն ընդ կաթսայի. սա ընդհարկանի, եւ նա փշրի. (Թուոց. ՟Ծ՟Ա. 8։ Դտ. ՟Ղ. 19։ ՟Ա. Թագ. ՟Բ. 14։ Միք. ՟Գ. 3։ Յովէլ. ՟Բ. 6։ եւ Նաւում. ՟Բ. 10։ Սիր. հին. ՟Ծ՟Գ. 3։)
Ու՞ր պուտանց մխիթարութիւն, ու՞ր կոկորդաց քաղցրութիւն։ Երիս ժամս ի պոյտն եփել զայն (որ եւ զկնի կաթսայ կոչի). (Վրք. հց. ՟Դ. ՟Ի։)
ՊՈՅՏՆ. Ըստ բժշկարանի՝ է եւ անուն խոտոյ եւ ծաղկի. cf. պուտ։
ՊՏՈՒԿ. դրի երբեմն եւ փոխանակ դրելոյ պուտուկ. որպէս ռմկ. պըտուկ.
Սպրկիկ եւ կակուղ գետին։ Պարտ է հնձանքն լուանալ սպրիկ։ Կոխողն հնձանի սպրկիկ պիտի յամէն ախտից, ի գոգութենէ, եւ այլն։ Դի՛ր ի սպրկիկ պուտուկ. (Վստկ.։)
Արասցե՛ս զվիժակս խորանին ի շիկակարմիր մորթոց խոյոց։ Եւ արար զվիժակս խորանին ի մորթոց խոյոց կարմիր ներկելոց։ Եւ զվիժակսն կապուտակեայս. (Ել. ՟Ի՟Զ. 14։ ՟Լ՟Զ. 19։ ՟Լ՟Թ. 34։)
Աթոռ փոքրիկ. նստարան եւ նեցուկ սայլի, եւ սանի կամ պուտան.
Ո՞յր են կապուտակ ականողիք. (Առակ. ՟Ի՟Գ. 29։)
Դնիցէք ի վերայ ծոպից տանոցն ասղանի կապուտակ. (Թւոց. ՟Ժ՟Ե 38։)
Բաղեղ՝ խոտ է, եւ ո՛ւր կպչի՝ յերկննայ, եւ ծաղիկն զետ զվրան է. աղէկն կապուտ ծաղիկն է. (Բժշկարան.։)
Բառ ռմկ. իբրու Ցիրուցան կամ Շիթ առ շիթ. պուտ պուտ. ցրցնփած
Երբ ի վերայ պուտկի կամ պղնձի՝ երբ ի վերայ կրակի լինի, զկրակն իբրեւ զբանձառ մարդրտապէս յեղուիլ, նշան է անձրեւի. (Վստկ. ՟Ժ՟Դ։)
ի բառս Գաղիանոսի յիշի Բեւեկն, իբր յն. ալփալ եւ արաբ. բոթմն, կամ պուտմ. թ. մանակօզ, մէնէգիզ։ Դարձեալ անդ Բեւեկնի կռէժ, կամ Բեւկի խէժ, որ եւ յունական ձայնիւ Կողփոնիա ասի, իբրեւ ռետին կողոփոնիայ քաղաքին. κολοφονία colophonia, resina
Բեւկնոյ խէժ, յելքլպուտմն, կամ յելքան պուտմ, սպիտակ ձութ։ Յիշի եւ ի գիրս (Վստկ. ՟Ծ՟Թ. ՟Ձ՟Թ.)
βήρυλλος, βηρύλλιον beryllus Ակն ինչ պատուական, որոյ լաւն առ հնդիկս՝ է կապուտակ ծովագոյն կամ երկնագոյն, եւ յետ նորա դեղնագոյն՝ խառն ընդ երակս ոսկւոյ, եւ այլն։ վարի եւ ի պէտս դեղոց.
λιγύριον lyncurius Քար պատուական կապուտակ՝ անթափանց, ոսկեգոյն երակօք. կայ եւ դեղինն։ (Ել. իը. 19։ լթ. 12. ըստ եբր. լէշմ։ Իսկ Եզեկ. իը. 13.) ըստ եբր. թարշիշ։ յն. միշտ դնի լիղի՛րիօն։ cf. ԼԻԳՈՒՐԻՈՆ կամ cf. ՂԻԳԻՐՈՎՆ, եւ cf. ՍՈՒՏԱԿ.
Զեգիպտացիսն կապուտ կողոպուտ արարին. եւ քանզի պատուէր հրամանի աստուծոյ էր, ոչ եպերեցան. (Եփր. ել.։)
Թխատիպ սաթացն կապուտակաց։ Կորո՛ զզազիր թխատիպ կրիցս ապականութեանս կարիս. (Նար. խչ. եւ խ։)
γλαυκός glaucus, caesius, caeruleus. Ոյր են կապուտակ ականողիք. խաժաչք. կապուտաչութիւն.
Ընդ բաժինս աւարին խառնէին։ Եկին խառնեցան ընդ աւար, ընդ կապուտ։ Զբանսն ասաց, եւ անդէնխառնեցաւ յարձակեցաւ ի վերայ բաքիդեայ. (՟Բ. Մակ. ՟Ը. 28։ ՟Ա. Մակ. ՟Է. 47։ ՟Թ. 46։)
Համ նորա իբրեւ զխորիսխ մեղու։ Եփէին ի պուտան, եւ առնէին նկանս. եւ էր քաղցրութիւն նորա իբրեւ զխորիսխ իւղոյ եւ մեղու. (Ել. ՟Ժ՟Զ. 31։ Թուոց. ՟Ժ՟Ա. 8։)
Իբրու գոյն պտղոյ, կարմրերփեան՝ ոսկեփաձլ՝ դեղին կանաչախառն. (լծ. եւ թ. զէր, զէրտալի, եւ սարը ). կամ որպէս գոյն ծիրանի (ծիրանի գօտւոյ), յորում է ամենայն ազգ փայլուն գունոց. քանզի եւ ծիրանի ասի ո՛չ միայն վարդագոյնն, եւ ոսկեգոյնն, այլեւ փայլուն մանուշակագոյնն, կանաչն, եւ կապուտակն, ծովագոյն, երկնագոյն. (յն. բօրֆի՛րա. լտ. բու՛ռբուռա լծ. հյ. փրփուր). եբր. էրկիւվան, արկէվան, արկասման. թ. պ. քըրմըզ, իւկէրլէթ, փարանղուն, ֆիրֆիր, պիրֆիր։
Կապուտակ. եւ ծիրանի, եւ կարմիր կրկին։ Ի բեհեզոյ մանելոյ, եւ ի կապուտակէ, եւ ի ծիրանւոյ, եւ ի կարմրոյ մանելոյ։ Կապուտակաւն եւ ծիրանեաւն, եւ կարմրովն։ Զկապուտակ, զծովու ծիրանիս։ Բեհեզս եւ ծիրանիս։ Վարսք գլխոյ քոյ իբրեւ զծիրանի (ոսկեգոյն)։ ծիրանիս զգեցցի։ Զգեցուցին նմա ծիրանիս. եւ այլն։
Ծով ... ընդ ծիծաղեալ ջուրց նորա ... ազգի ազգի գոյնս ցուցանեն զերփն երփն նարօտոց, մերթ ծիրանւոյ, մերթ կապուտակի, մերթ սեւաներկ երանգաց. (Վեցօր. ՟Դ։)
ԿԱՊՈՅՏ κυανός, κυάνεος, ὐακίνθινος , ῤαντός caeruleus, subalbus եւ այլն. որ եւ ԿԱՊՈՒՏԱԿ. լծ. թ. քէտուր, քէտպուտի. երկնագոյն. ծովագոյն. եւ Մոխրագոյն. կապուտ. կապտագոյն.
Ի կարմրոյ, ի բեհեզոյ, ի ծիրանւոյ, ի կապուտոյ. (Տաղ.։)
ԿԱՊՈՒՏ որ եւ ԿԱՊՈՒՏ ԿՈՂՈՊՈՒՏ. σκῦλον spolium, praeda. (որպէս եւ captura, լծ. ընդ կապուտ, կապտումն) Իրք կապտեալք եւ կողոպտեալք. ինչք եւ աղխք կորզեալք յանկածէ թշնամեաց. աւար. կողոպուրտ
Կապուտ քաղաքաց։ Զգերին եւ զկապուտ եւ զաւար բանակին։ Կապուտ երանգոցն։ Կողոպտեսցէ զկապուտ նորա։ Բերէր զկապուտ կողոպուտ բազում զթշնամեաց։ Ժողովել զկապուտ կողոպուտ զանկելոցն.եւ այլն։
Զկապուտ կամ զկապուտս ազգաց. (Պիտ.։)
Զկապուտ նոցա բաժանեն յինքեանս. (Արծր. ՟Բ. 7։)
Զմնացեալ կապուտ աւարին ժողովեալ։ Զկապուտ կողոպուտսն յաւարի առեալ. (Յհ. կթ.։)
Գերեալ անտի զմթերիցն զկապուտ վտարանդելոցն հոգւոց։ Եհան զկապուտն իւրաստեղծ ի կապանաց օցտողին. (Նար. ՟Ժ՟Զ. ՟Հ՟Ե։)
ԿԱՊՈՒՏ ԿՈՂՈՊՈՒՏ. ա. Կապտեալ կողոպտեալ. մերկ.
Մեր Ճշմարտութիւնս կապուտ կողոպուտ ի պաճուճազարդ ստաբան բանից. (Վեցօր. ՟Գ։)
Յետ աստի երթալոյն՝ կապուտ կողոպուտ գնայ. այսինքն մերկ. (Մանդ. ՟Ժ՟Ա։)
Ուստի եւ Կապուտ կողոպուտ թողուլ կամ առնել՝ է Կապտել կողոպտել. մերկացուցանել. σκυλεύω, ἑκδέω spolio, eruo, praedor. թալլել, մերկացնել, լըլչըպլախ թողուլ.
Զտաճարն սուրբ գ սպառնայր կապուտ կողոպուտ թողուլ. (՟Բ. Մակ. ՟Թ. 16։)
Կապուտ կողոպուտ թողուն ի ստացուածոց. (Արծր. ՟Ա. 14։)
Զնա մերկ կապուտ կողոպուտ թողոյր. (Ճ. ՟Ա.։)
Զամենայն եկեղեցիս քրիստոսի ի բոլոր զարդուց կապուտ կողոպուտ թողոյր։ Իսկ ի քրիստոնեայսն խնայեալ, կապուտ կողոպուտ արարեալ զնոսա թողուին երթալ. (Յհ. կթ.։)
Որ կապուտ կողոպուտ միշտ զաշխարհն առնէին. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Կապուտ կողոպուտ առնել զգանձս նորա, կամ զեգիպտացիս, կամ զնա, եւ այլն. (Եփր. ծն.։ Եփր. ել. եւ այլն։)
Յարեաւ, արար կապուտ զայրն գերութեան նորա. (Բրսղ. մրկ.։)
(լծ. լտ. գա՛բիօ, գա՛բդօ. եւ թ. գափմագ որպէս եւ շըպշագ ). σκολεύω , συλάω spolio praedor, capto συλλέγω colligo. Աւար առնուլ, եւ կապուտ կողոպուտ թողուլ. աւազակել. կորզել ի բաց. յափշտակել. կողոպտել. մերկացուցանել յընչից զըմբռնեալն, եւ քաղել զպտուղ ի ծառոց, եւ այլն. թալլել, թալանել, գերել գերփել, մերկացընել, փրցընել.
ՀՕՐՈՒՏ կամ ՀՕՐՈՏ. Նոյն եւ ռմկ. Ծաղիկ գեղեցիկ եւ անուշահոտ իբրեւ զկանթեղաշար փունջ մանրիկ շուշանաց, հանգոյն սըմպուլի, է՛ որ կապուտակ, եւ է՛ որ սպիտակ.
Նախ սեւովն, եւ ապա կարմիր երեւի, եւ ի չորրորդ բոլորին ճռացեալ կապուտակաձեւ երեւի. (Եօթնագր.։)
Մրով ներկանիլ. մրոտիլ մրճոտիլ. խանձողիլ որպէս այրեցաւ պուտան.
ՅԱԿԻՆԹ ՅԱԿԻՆԹՈՍ. ὐάκινθος hyacinthus եւ χρυσόλιθος chrysolithus. գրի եւ ՅԱԿՈՒՆԹ, ՅԱԿԻՆԴ, ՅԱԿՈՒՆԴ. (յն. իա՛գինթօս. լտ. հիա՛չինթուս. թ. եագուտ) Ակն պատուական, է՛ որ երկնագոյն կապուտակ, է որ կարմիր ոսկեգոյն կամ դեղին, եւ է՛ որ կարմիր վարդագոյն։ Ոսկեգոյնն կոչի ըստ յն. եւ Ոսկեքար. Ոսկեակն.
Եւ որպէս ա. ὐακίνθινος hyacinthinus. իբր Յակնթեայ. կապուտակ.
ՅԱԿԻՆԹ. Ծաղիկ անուշահոտ, կապուտակ եւ պէսպէս գունով. նունուֆար, սիւմպիւլ.
Նոյն անձրեւ՝ ծիրանի զմանուշակն երեւեցուցանէ. կապուտակի հարկանի (ի) յակինթ ծաղիկ։ Ի մանուշակն ծիրանի, ի յակինթն՝ կապուտակ. (Կոչ. ՟Ժ՟Դ։ Ոսկ. ՟ա. կոր.։)
Հանդերձ արտաքին ականջօքն եւ զներքինսն մատուսցեն։ Զներքին մեծութիւնն անկողոպուտ տեսանելով՝ ոչինչ ախտանայր վասն արտաքին մեծութեանն. (Իսիւք.։)
Ծաղիկ գեղեցիկ՝ սպիտակափառ կանթեղաշար՝ անուշահոտ յոյժ. կայ եւ դեղին կամ շեկ՝ վայրենի. որպէս եւ կապուտակ՝ տարբեր հոտով. ա՛յլ է եւ ջրային շուշան, կամ շուշան ի գետեզր. որ եւ Հարսնամատն, կամ Նունուֆար։ Նմանութեամբ եւ Զարդ՝ ի ձեւ շուշանի, կամ ծաղկի, եւ այլն.
cf. Պուտուկ.
Սպրկիկ եւ կակուղ գետին։ Պարտ է հնձանքն լուանալ սպրիկ։ Կոխողն հնձանի սպրկիկ պիտի յամէն ախտից, ի գոգութենէ, եւ այլն։ Դի՛ր ի սպրկիկ պուտուկ. (Վստկ.։)
Ամենայն դէմք, կամ երեսք ամենեցուն իբրեւ զայրեցած պուտան. (Յովէլ. ՟Բ. 6։ Նաւ. ՟Բ. 10։)
Տասանորդէք զանանուխ. (Մտթ. ԻԳ. 23։ Ղկ. ՟Ժ՟Ա. 42։) (Բժշկարան.) (կայ եւ ՋՐԻ ՆԱՆԷ. բունլինէ, պուտէնկ. եւ ՀՈՌՄԻ ՆԱՆԷ. մարսամէ)։
Անբաժին գանձ. (այս ինքն անշորթելի, անկապուտ). (ՃՃ.։)
Թիթղունս ոսկիս՝ թելս թելս անկանել ընդ կապուտակին եւ այլն։ Զխառնուածսն անկեալ անդստին ի նմանէ։ Անկանէր ընդ նմին անկուած ականակապ։ Անկանել գործել զամենայն գործ ճարտարութեան։ Եթէ անկցես զեօթանեսին գիսակս գլխոյ իմոյ ընդ ազբին։ Զոստայնս սարդից անկանեն. եւ այլն։
Խոնարհեալ ի վերուստ, անկապուտ մնալով փառացն աթոռոյ, եւ անկարօտ դիմացն ծնողին իւրոյ. (Նար. ՟Լ՟Դ։)
Ծածկեսցես զապարումս փեղկից խորանին։ Զապարումսն ի կապուտակէ եւ ի ծիրանւոյ եւ այլն։ Զառագաստ սրահին, եւ զապարումսն. (Ել. ՟Ի՟Զ. 12։ ՟Լ՟Ը. 31։ Թուոց. ՟Դ. 26. յորս յն. Յաւելուած։)
ԱՌՈՒՈՅՏ կամ ԱՌՒՈՒՏ գրի եւ իբր ռմկ. առվոյտ, առւուտ, առոյտ, առուտ. առուստ, առաւիտ, առաւոյտ, առաւօտ։ Գաղիան. եւ Բժշկարանք։ Խոր երեքտերեւեան, է որ խոշոր, եւ է որ մանր, հանդերձ կապուտակ ծաղկօք, պարարտ եւ ախորժելի բուտ անասնոց. իսկ առուոյտն կարմրածաղիկ՝ կոչի ռմկ. երեքնուկ .... առեալ ի յն. թռի՛ֆիլլօն. լտ. թռէ՛ֆօլիում այս ինքն եռատերեւ. որպէս եւ տեսակ ինչ ՍԵԱՒ ԱՌՈՒՈՅՏ կոչեցեալ։
ԴԻԱԶԵՐԾ ԱՌՆԵԼ. ἑκδύω τὰ σκύλα exuo spolia Զերծուլ զհանդերձս դիոյ. առնուլ զկապուտ կողոպուտ դիականց.
Եւ արարին նուէր սրբութեան յոսկւոյ սրբոյ, եւ զթիթեղն ոսկի եդին առ կապուտակեայ ժապավինեաւն, զի կայցէ ի խուրին ի վերոյ կողմանէ. (Ել. ՟Լ՟Թ. 30։)
γλήχων puleium. դեղ լուոյ. խոտ ինչ հոտաւէտ. որ եւ ԼՈՒԱԽՈՏ. լւադեղ, լուիդեղ, լուխոտ. պուտէնգ, բուտենճ, Բուտէնճ, ֆիլիսքիւն։ (Բժշկարան.։) cf. ԽԱՇ. (աայլ է եւ գիրէ օթու, սինիրլիւ եափրագ. ψύλλιον herba pulicaria ).
կապուտակիլ կամ աղօտանալ որպէս զլուրթ գոյն.
στίγμα punctuatio, distinctio, nota. Կէտ կէտ յօրինուած, անկուած նկար, գործած. պուտ պուտ՝ գունզգուն բանուածք.
Տացէ ինձ հաց ուտելոյ, եւ հանդերձ զգենլոյ։ Առ զհոտ հանդերձից նորա։ Ննջեսցէ հանդերձիւն իւրով։ Անկեալ ի փառացն հանդերձէ։ Ի հանդերձս ոսկեհուռս։ Ծածկէին զնա հանդերձիւք, եւ ոչ ջեռնոյր։ Զսեղանն ոսկի ծածկեսցեն հանդերձիւ կապուտակաւ։ Իբրեւ զհանդերձս ապարահից. եւ այլն։
ՀԱՐՍՆՈՅ ԾԱՂԻԿ, կամ ՀԱՐՍՆՈՒԿ. ... cf. ՊՈՒՏ. (Գաղիան.։)
Կապուտաւ երկնագոյն հովանոցս. (Բուզ. ՟Ե. 38։)
Արասցես ճարմանդս կապուտակեայս առ եզերբ միոյ փեղկին ի միոջէ կողմանէ ի խառնուածս։ Յիսուն ճարմանդ արասցես միում փեղկի։ Եւ խառնեսցես զօղսն ընդ ճարմանդսն. (Ել. ՟Ի՟Զ. եւ ՟Լ՟Զ։)
Վազս առեալ սիգաքայլ ճեմարանօք ընդ կապուտակաձեւ ասպարէզս. (Արծր. ՟Դ. 11։)
Մարմին՝ սառի եւ պարզոյ հանդիպեալ՝ նախ իսկ լինի բովանդակն կապուտակ, մածուցեալ արեան. (Բրս. ՟խ. մկ.։)
Մարմին՝ սառի եւ պարզոյ հանդիպեալ՝ նախ իսկ լինի բովանդակն կապուտակ, մածուցեալ արեան. (Բրս. ՟խ. մկ.։)
Կապուտակ ծաղիկ եզնալեզու ..., կամ նման նմին, յորմէ մղի հիւթ քաղցր եւ մեղրահամ, սիրելի մեղուաց.
կամ Յատեմ, եցի. որ եւ ՅՕՏԵԼ. ն. τέμνω puto, amputo, incido. Հատանել մասամբ. յապաւել. կտրել եւ սրբել զաւելորդ ուռս եւ զոստս. պուտամագ (լծ. լտ. բո՛ւդօ ).
Ետ հրաման՝ երկաթի պուտկօք հալել կապար. (Ագաթ.։)
Գտին կուժ մի ջրով, եւ պուտուկ, եւ ափսէ. (Վրք. հց. ՟Ծ՟Ե. ձ.) (տպ. պտուկ)։
Խորտկարարքն լուանային սկաւառակս եւ զպուտուկսն. (Հ=Յ. մարտ. ՟Ժ՟Է.։)
Կասկար է պուտուկ պղնձի։ Ի թոնիր եւ ի պուտուկս. (Վրդն. ել. եւ Վրդն. ղեւտ.։)
Իբրեւ պուտկունս ոք զի արկանէ հրով, զմարմինն այնպէս կծուակից առնէ. (Եւագր. ՟Ի՟Գ։)
Ես եմ եպիսկոպոս խոհակերոցին՝ պուտկանց եւ սափորոց. յորժամ մեղանչեն ինձ՝ կապեմ զնոսա. զպուտկունսն աղիւ եւ համեմով, զսափորսն գինւով եւ ջրով. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Գրի եւ իբր ռմկ. պըտուկ. (Վրք. հց. ՟Ծ՟Է.) եւ Վստկ. Որ եւ ստէպ դնի յոքն. Պուտկներ, եւ ուրեք պուտկնի։ Ա՛յլ է եւ ՊՏՈՒԿ ըստ գրոց, զորմէ զկնի։
Սպրկիկ եւ կակուղ գետին։ Պարտ է հնձանքն լուանալ սպրիկ։ Կոխողն հնձանի սպրկիկ պիտի յամէն ախտից, ի գոգութենէ, եւ այլն։ Դի՛ր ի սպրկիկ պուտուկ. (Վստկ.։)
Ընդէ՞ր կրկին կապուտակեայ պատմուճանն ստորնակ ասի։ Ստորնակ յիրաւի ասացեալ է, զի յետ այնր՝ որ ի վերայ լանջացն էր՝ զգեստն կայր։ Յիրաւի եւ ի ստորնագոյն կողմն ստորնակին նռնաձեւն է. (Փիլ. ել. ՟Բ. 117. 119։)
Տերեւատ. մազարիոն. շուզափայ. զամարան. հաֆպուտաճ. (Բժշկարան.։)
Նման օդոյ կամ ի գոյն օդոյ՝ կապուտակ՝ թափանցիկ. օդակերպ. օդատեսակ. հեվայի.
Ո՞յր են կապուտակ ականողիք. (Առակ. ՟Ի՟Գ. 29։)
Զայլ ամենայն աղխաղխելով զկապուտս ազգաց։ Զաղխաղխեալ ի սայլսն զծանունս ինչ բեռինս ձգել զկնի. (Պիտ.։)
ԱՆԿԱՊՈՒՏ ԱՆԿԱՊՏԵԼԻ Որ ոչն կապտի. անկողոպուտ. անկողոպտելի. անեղծ. անկորուստ. որ չի թալլըւիր, չի գողցուիր. գափըլմազ.
Գանձ անկապուտ. (Յճխ. ՟Ժ՟Ա։)
Կուսութեան նորա անկապուտ մնալով. (Զքր. կթ. ննջ.։)
Զգեստ կամ զարդ անկապուտ։ Անկապուտ ճոխութիւն կամ իշխանութիւն, կամ կեանք. (Նար.։)
Անկապուտ ուխտ հաստատեալ. (Շ. վիպ.։)
Անկապուտ զնորայն պահելով զեղանակ շարժման. (Մագ. ՟Թ։)
Փրկեսցէ անկապուտ զանձն քո. (Առակ. ՟Ի՟Բ. 23։)
Կուռ վառեալ, անկապուտ պնդեալ. (Նար. մծբ.։)
ἁμβλυωπέω caecutio Բթանալ աչօք, վատատես լինել. շլանալ. (լծ. ընդ բիլ կամ պլուզ) որպէս թէ Մթագնիլ իբր կապուտակ. աչքը պուղ ըլլալ.
Գերեզմանակրկիտք, գանձահատք։ Գանձակողոպուտ եւ գանձահատս կոչեմ զայնոսիկ, թէպէտեւ ոչ զգանձանակս հատանիցէ, զի առցէ ոսկի. (Ոսկ. յհ. ՟Թ. 12։)
Գանձ եւ կարասի բազում ի գանձարանս ամրոցին պահիւր։ Զգաղթ ընտանեաց իւրայոցն եւ զկապուտն գանձարանաց. (Յհ. կթ.։)
Կապուտակ եւ ծիրանի հանդերձ նոցա՝ գործ իմաստնոյ ամենայն. (Երեմ. ՟Ժ. 9։)
ԼԱԶՈՒԱՐԹ ԼԱԺՈՒՐԴ. որ եւ ԼԱԶՈՒԱՐԴ. լաճիվէրթ, լաճիւվերտ, լաժիվերտ. Ըստ ոմանց նոյն ընդ Գոճազմ. Անուն պատուական քարի, որպէս իտ. lapislazzolo. եւ Կապուտակ ընտիր գոյն եւ ներկ, իբր իտ. azzurro ultramarino.
Սուտակ՝ լիգիոն ասի, զորոյ զգիւտն ոչ ոք գիտէ, նման կապուտակ աւազոյ. եւ բերի յամազունուց ի կանանց աշխարհէ. (Նչ. եզեկ.։)
Առաւել լուրթ, կամ ունօղ զգոյն լուրթ. որպէս կապուտակ եւ աղօտ. մթնագոյն.
Ծածկելիս ի կապուտակ մորթոյ ի վերուստ. (Ել. ՟Ի՟Զ. 14։)
Ունօղ զգոյն ծովու. կանաչ, եւ կապուտակ երկնագոյն. եւս եւ ըստ ցոլացման արեւու՝ մանուշակագոյն, ծիրանագոյն. կամ ի գոյն ծովու ծիրանւոյ. իբր θαλασσοπόρφυρος purpureus.
ὐακίνθινος hyacinthinus κυανός caeruleus. Կապոյտ. եւ Բա՛ց կապոյտ. երկնագոյն. ծովագոյն. եւ Ի գոյն կապոյտ յանկթագոյն շուշանի. կապուտ, կապուտկեկ.
Ի կապուտակ մորթոյ։ Ի նիւթոյ կապուտակէ։ Համակ կապուտակ։ Մաշկեղէն նուարտանաւ կապուտակաւ։ Հանդերձիւ կապուտակաւ։ Ի հանդերձս կապուտակս. (Ել.։ եւ Թուոց.։)
Կապուտակ ծով, կամ ալիք. (Արծր. ՟Ա. 11։ Շար.։ Երզն. լս.։)
Դեղինն ընդ պայծառի սպիտակ շարախառնելով, եւ ի խորին սեաւ անկեալ՝ զկապուտակ գոյնն կատարէ. (Պղատ. տիմ.։)
ԿԱՊՈՒՏԱԿ. πελιδνός lividus, rubicundus. Շառագոյն, մորենագոյն, մանուշակագոյն. որ եւ ասի ԿԱՊՈՒՏԱԿԵԱԼ.
Ո՞յր են կապուտակականողիք. ո՞չ ապաքէն այնոցիկ՝ որ յամենն ի գինւոջ. (Առակ. ՟Ի՟Գ. 29։)
Զկապուտակ ներկուածս նախանձու. (Յհ, կթ։)
Զվերջին մըրուրըն կապուտակ՝ արբուցանէ նմին բաժակ. (Շ. եդես.։)
ԿԱՊՈՒՏԱԿ. գ. ὐάκινθος hyacinthus. Նիւթ կապուտակ. ասր ներկեալ կապուտակաւ. ծաղիկ, եւ ակն պատուական. ըստ յն յակինթ.
Ոսկի եւ արծաթ, եւ պղինձ, եւ կապուտակ, եւ ծիրանի։ Ի բեհեզոյ մանելոյ, եւ ի կապուտակէ, եւ ի ծիրանւոյ։ Ի վերայ կապուտակին մանելոյ։ Կապուտակ եւ ծիրանի զգեցուցանեն նոցա. (Ել. ՟Ի՟Ե. ՟Ի՟Զ. ՟Ի՟Ը։ ՟Բ. Մնաց. ՟Բ. Երեմ. ՟Ժ։ Եզեկ. ՟Ի՟Է։ ՟Ա. Մակ. ՟Դ 23։)
Սեւաթոյր է կրկին կապուտակն. (Փիլ. ել. ՟Բ. 123։)
(Ծով երեւի ի գոյն) մերթ ծիրանւոյ, մերթ կապուտակի. (Վեցօր. ՟Դ։)
ՀԱՐՍՆՈՅ ԾԱՂԻԿ, կամ ՀԱՐՍՆՈՒԿ.. cf. ՊՈՒՏ. (Գաղիան.։)
Ատրագոյն խարանս ի վերայ դնեն. զի իբրեւ պուտկունս ոք զի արկանէ հրով՝ զմարմինն այնպէս կծուակիծ առնէ. (Եւագր. ՟Ի՟Գ։)
κλέπτον, ληστεία furtum, latrocinium σκῦλον , λάφυρον, -ρα spolium, praeda. (լծ. յն գլէ՛բդօն. եւ թ. քէլէփիւր. որպէս եւ Կապուտ. լծ. լտ. գա՛բդում) Յափշտակեալ ինչք, որպէս դողօնք, եւ իրք մնացեալք յաւարէ, կամ ի մեռելոյ. որպէս իրաւունք եկեղեցւոյ. եւ Կողոպտելն, իլն. կողոպուրտ, թալան, սօյում.
Զկապուտն դարձուցին տերանց իւրում. (Եփր. նին.։)
Զկողոպուտ վախճանելոյ տանուտերաց ի տախտէ եւ յաթոռոյ մինչեւ ցպնակ եւ ցդրգալ. (Կանոն.։)
ԿՈՂՈՊՈՒՏ. ա. որպէս Կողոպտեալ, մերկացեալ. մերկ. թափուր. թալլըւած. սօյկուն.
Մերկ եւ կողոպուտ եւս ի հանդերձիցն զթագաւորն կացուցանէր. (Ագաթ.։)
Զնա մերկ կողոպուտ արար ի զնուցն. (Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ժ՟Բ։)
Եղեւ թիւ սպանելոցն ՟ռպ. թո՛ղ զբազում վիրաւորս, եւ զկողոպուտն, եւ զձերբակալսն. (Արծր. ՟Գ. 4։)
cf. ԿԱՊՈՒՏ որ եւ ԿԱՊՈՒՏ ԿՈՂՈՊՈՒՏ. գ.
cf. ԿՈՂՈՊՈՒՏ.
Կողոպտել զվիրաւորս, կամ զազգս, զեգիպտացիս, զամպարիշտս, կամ զսեղանս, զեկեղեցիս, կամ զաւար, զինչս, զկապուտ.եւ այլն։
Որ ինչ նման է կորկոտի. մանր փշուրք. կիտուած. նիշ. սպի. կորկոտ, կորկոտի պէս պուտ պուտ.
Յընդարձակագոյն առագաստ սրտիդ սիրական, որ առաւել լայնատարած քան զկաման կապուտակեայ, որ զվերին հռիգայօղն պարփակէ. (Մագ. ՟Ի՟Թ։)
ἵον viola. Գրի եւ ՄԱՆԻՇԱԿ. (լծ. թ. պ. ար. մէնէքշէ ..., Ծաղիկ գարնայնոյ փոքրիկ՝ լայնատերեւ յերեսս երկրի, շիկագոյն կապուտակ կամ աղօտ ծիրանեգոյն. այսինքն մորենագոյն ( մօռ ), անուշահոտ. որոյ են եւ զանազան տեսակք։ (Գաղիան.։ Փիլ. նխ. ՟բ.։ Նիւս. կազմ.։ Ագաթ.։ Խոր. աշխարհ.։)
Սուրբ սիրով լուացին զկապուտակ ներկուածոյ նախանձուն. (Եղիշ. ՟Ը։)
Արասցես վերնափեղկս մազեղէնս նուարտան խորանին։ Արտախուրակք, եւ նուարտանք խորանին։ Ծածկեցեն զնա մաշկեղէն նուարտանաւ կապուտակաւ։ Զխորանն, եւ զնուարտանս իւր։ Արասցես պսակ սեղանոյն, եւ զնուարտան նորա պղնձի։ Արասցես զայդ դրուագս կռածօյս՝ նուարտանս սեղանոյն. (Ել. ՟Ի՟Զ. ՟Ի՟Է. ՟Լ՟Է։ Թուոց. ՟Գ. ՟Դ. ՟Ծ՟Զ։)
Մարմինն սառի եւ պարզոյ հանդիպեալ՝ նախ իսկ լինի բովանդակն կապուտակ՝ մածուցեալ արեան. ապա պարպատէ։ Երակք պարպատեալք՝ ի ներքուստ խռովութենէն բեկեցելոյ չնչոյն. (Բրս. ՟խ. մկ. եւ Բրս. վաշխ.։)
Ականս գրոյ ի գործ վակասին եւ զպճղնաւորն։ Արասցես վտաւակս պճղնաւորս համակ կապուտակ։ Այր մի զգեցեալ պճղնաւոր։ Ագուցէք դմա պճղնաւոր եւ այլն։ Գայ ոչ պճեղնաւորին վայելչութեամբ շքեղացեալ, այլ հայրենի փառօք վայելչացեալ. (Արիստակ. ի մկրտ.։)
χυτρόγαυλος magna olla, labrum. Աման մեծ ի ձեւ պուտան, որպէս կատսայ, տաշտ. աւազան.
Արար տասն պուտնարդս պղինձիս. եւ ունէր պուտնարդ մի՝ քառասուն սափոր, եւ այլն. (՟Գ. Թագ. ՟Է. 38. 43. եւ այլն։)
Ջրեղէն կամար երկնագոյն կապուտակ սառնաձեւ. (Ճ. ՟Բ.։)
ագռաւն սեւաթոյր է։ Սեւաթոյր է օդ (առանց լուսոյ). ոչինչ ունի յինքեան լուսաձեւութիւն։ Սեւաթոյր է կրկին կապուտակն. (Փիլ.։)
Մերթ ծիրանւոյ, մերթ կապուտակի, մերթ սեւաներկ երանգոց. (Վեցօր. ՟Դ։)
Ընդ վերնայնոցն կցորդութեան անկապուտ փառաց։ Երբեմն էի վերնային, եւ այժմ անդնդային։ Կամար վերնայինն երկնի։ Ամրացո՛ վերակացութեամբ վերնայնոցդ. (Նար. ՟Ծ՟Բ. ՟Կ՟Ե. ՟Հ՟Է. ՟Ձ՟Դ։)
Իջին եղբարքն յովսեփու տասնեքին։ Զտասնեսին մենքենկովթս։ Տասնեցունց մենքենովթացն։ Զպուտնադսն տասնեսին։ Տասնեքին արքն՝ որ ընդ նմա։ Զտասնեքումբք աստիճանօք.եւ այլն։
ἁλητίριος sceleratus, flagitiosus. Որ զերծու զտեռ. կողոպտիչ. սեղանակապուտ. ապիրատ. անամօթ չարագործ.
ՏՊԱԶԻՈՆ ՏՊԱԶԻՈՎՆ. յն. լտ. դօբա՛զիօն, դօբազիում. τοπάζιον topazium դօպաճ. Ակն պատուական, է՛ որ կարմիր, կամ ոսկեգոյն՝ կանաչ եւ կապուտակ երակօք, եւ է՝ որ երկնագոյն կամ ապակեգոյն կանաչ. տե՛ս (Ելից. ՟Ի՟Ը։ 17։ ՟Լ՟Թ. 8։ Յոբ. ՟Ի՟Ը. 19։ Սղ. ճժը. 126։ Եզեկ. ՟Ի՟Ը. 13։ Յայտ. ՟Ի՟Ա. 20։)
Նկարեալ եւ զպատուանդան ոտիցն կապուտակագոյն ականակերպ. (Ագաթ.։)
ԱՄԵՆԱԽԱՅԾ կամ ԱՄԵՆԱԽԱՅՏ. Խայտախարիւ բոլորովին. ամենածաղիկ. խատուտիկ. պուտ պուտ, պէնէկ պէնէկ.
ԱՄԵՆԱԽԱՅԾ կամ ԱՄԵՆԱԽԱՅՏ. Խայտախարիւ բոլորովին. ամենածաղիկ. խատուտիկ. պուտ պուտ, պէնէկ պէնէկ.
cf. ԱՆԿԱՊՈՒՏ.
Որ ոչ վատնի. անվնասելի. անկապուտ.
Սեւաթոյր է կրկին կապուտակն. իսկ սեաւն արջնագոյն է, եւ ալուսաւոր. (Փիլ. ել. ՟Բ. 223։)
ԱՐՏԱԿԻՏԵԼ. Արտաքին կիտուածովք յօրինել. զարդարել. պուտ պուտ՝ պէնէկ պէնէկ զարդարել.
Սեղանակապուտ եւ աւելաստացու վաճառողացն. (Անան. եկեղ։)
Ամօթալից գձձութեամբ մերկ եւ կողոպուտ կացցուք. (Ճ. ՟Գ.։)
ԴԻԱԿԱՊՈՒՏ τυμβωρύχος busta eruens, spoliator mortuorum, vespillator որ եւ Դիակողոպուտ, Դիազերծ. Կապտօղ եւ կողոպտօղ զմեռեալս՝ ի բացի եւ ի գերեզմանի.
Դիակապուտս առաքէ տիկինն յետ յաղթութեանն. (Խոր. ՟Ա. 14։)
Դիակապուտ դառնային. աստուծոյ կապտելով յետ մարտի. (Եղիշ. ՟Գ։)
Զդիակապուտսն զգերեզմանակրկիտս պատժէ. (Կոչ. ՟Ժ՟Զ։)
οὑρανοχρώματος, κυάνεος caeruleus, caeli colorem habens Կապոյտ, կապուտակ, որպէս երեւին մեզ երկինք.
Կապուտակագոյն ... երկնագոյն ջինջ. (Ագաթ.։)
Ի զանազան թելոց գունելոց երկնակերպ կապուտակատիպ. (Նար. խչ.։)
Եհան զկապուտն իւրաստեղծ ի կապանաց օգտողին։ Իւրաստեղծնհօտից տածօղ. (Նար. ՟հե. եւ խլ։ Փչեաց ի պատկերն իւրաստեղծ զիմաստաբաշխ հոգին. Սկեւռ. ես.։)
Խորտկարանքն լուանային սկաւառակսն եւ զպուտուկսն. (Հ=Յ. մարտ. ՟Ժ՟Է.։)
Ճշմարտութիւնն ի մեջ ստոցն առաւել պայծառագոյն երեւեսցի, ընդ ոսկոյ օրինի մերձ գոլով խրթներանգ կապուտակի. (Երզն. մտթ.։)
Կողոպտիլն. կողոպտումն. կողոպուտ, եւ գերեդարձ.
(որ ըստ հին մեկնչաց քերականի ստուգաբանի, Յափ շատ արկանել. գուցէ լաւ եւս՝ յափ շուտով կամ շտապաւ ձգել. եւ անշուշտ նոյն ընդ ռմկ. գափըշմագ, գափմագ. լտ. գա՛փդօ ). ἀρπάζω , διαρπάζω, συναρπάζω rapio, diripio եւ այլն. Կապտել ի բաց. բռնի կորզել. շորթել. յանկարծ քարշել. բուռն հարկանել. աւազակել կամ յայտնի գողանալ. առնուլ եւ փախչել. տե՛ս եւ Հափափել, որ է յափըշտակել զկին, կամ առեւանգել. խլել, ուրիշի ձեռքէն հանել. պ. րիւպուտէն. լտ. րա՛փդօ. յն. արփա՛զօ. իսկ իտ. ռուպա՛րէ, գողանալ)
Հանդերձ ծիրանի եւ կապուտակ ի կղզեացն յելիմացւոց եղեն ի զարդ պաճուճանաց քոց. լաւ ե՛ւս այլ ձ. պատմուճանաց. զի եւ յն. է՝ ծածկոյթ կամ վերարկու։
Իջին եղբարքն յովսեփու տասնեքին։ Զտասնեսին մենքենկովթս։ Տասնեցունց մենքենովթացն։ Զպուտնադսն տասնեսին։ Տասնեքին արքն՝ որ ընդ նմա։ Զտասնեքումբք աստիճանօք.եւ այլն։
Աւարտեալ զտնօրինականացն զփրկաւորն զտնտեսութիւն։ Փրկանաւորդ արգասիք շնորհաց։ Դարձո՛ ի ներհակն փրկանաւոր՝ ի սէր տռփանաց անկապուտ գոյին. (Նար. ՟Լ՟Դ. ՟Լ՟Զ։ Սկեւռ. աղ.։)
Որոյ ճիւղքն են աճուն կամ ուռճացեալ. աճումնաձիգ. տալլը պուտագլը.
ԱՆԿՈՂՈՊՈՒՏ ԱՆԿՈՂՈՊՏԵԼԻ ἅσυλος. inspoliatus, intemeratus, tutissimus. Զոր չէ մարթ կողոպտել. անկապտելի. անքոյթ. անձեռնարկելի. անապական, որ չի թալլըւիր. սօյուլմազ. չալընմազ. էմին.
Յանկողոպուտ գանձս արքայութեանն համբարիցես։ Սատանայ անգամ չկարէ կողոպտել. այլ յանկողոպուտ գանձին պահեսցի. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։ ՟Բ. 25։)
Անկողոպուտ մեծութիւն. (Լմբ. սղ.։)
Պահեաց զկուսութիւնն անկողոպուտ. (ՃՃ.։)
Որ ոչ հարթչի, կամ խուսափէ. աներկիւղ. անքոյթ. անկորուստ. անկապուտ.
Արար զարտախուրակսն ի կապուտակէ ի վերոյ կողմանէ. (Ել. ՟Լ՟Զ. 19։ ՟Ե. 17։ Թուոց. ՟Գ. 26։)
Աւարառութիւնս զնոքօք զեղեալ։ Բազում աւարառութեամբ կապոտ կողոպուտ առնէին. (Յհ. կթ.։)
ՊՈՒՏ որ եւ գրի ՊՈՅՏ, ՊՈՅՏՆ. ἁνεμώνη anemone rubra, vaccinum, saliunca. Ծաղիկ գայնայնոյ՝ կարմրագոյն. կակաչ՝ ընտանի եւ վայրի. պտուկ կոտրուկ, ծափկոտրուկ, եւ հարսնուկ.
Անեմոնէ. (պուտ.)
Պուտ. հարսնոյ ծաղիկ. (անդ։)
Տե՛ս եւ փեննայ, եւ կակաչ։