insult, outrage, injury, opprobrium, shame, infamy;
infamous, ignominious, opprobrious, base, villainous;
despised, scorned, vile;
— լինել, to become an object of scorn or ignominy, to be infamous.
injure, insulte, outrage;
sujet de honte, d'opprobre;
injurié, insulté, outragé;
— լինել, être insulté, injurié, être un sujet de honte, d'opprobre.
to lay, to set, to put, to place;
to constitute, to found, to establish;
to apply;
— ի վերայ, to impose;
to put on;
— ընդ մէջ, to interpose;
վերստին —, to reinstate;
անուն —, to give a name, to name;
մարտ —, to make war;
պատիւ —, to honour, to show honour and respeet;
— զունկն, to obey;
— արծաթ ի շահ, to place money, to invest;
— գիրս, to compose books;
— ի սրտի, to think;
— առաջի, to propose;
— զանձն ի ձեռին, — զոգի ի բռին, to expose one's life;
to dedicate one's self;
— յապականութիւն, to to destroy;
մեզս —, վնաս ինչ or բազայս ի վերայ —, to blame;
to accuse, to impute;
— բանս, բան — ընդ ումեք, to agree, to come to an understanding;
to promise, to make an appointment;
վէրս —, վէրս ի վերայ —, to wound;
— ի դպրոց, to send to a hoarding-school;
— զոք ի նախատինս աղգաց, to make one the shame or laughing-stock of nations;
ի պահ —, to reserve, to put by;
խորհուրդ յանձին —, to take a resolution or decision;
պատուէր —, to give orders, to command;
— առ մինեանս, ընդդէմ մինեանց, to compare, to confront;
ընդդէմ բանս —, to speak against, to contradict, to oppose;
ձայն զկնի — ուրուք, to cry after some one, to call;
կեանս եւ մահ — ընդ ումեք, to agree to live or die together;
զգիշեր տիւ գնալ, to turn night into day;
քայլս —ի գնալ, to begin to walk;
եդից զքեզ յազգս, I will make thoe a father to nations;
եդից զքեզ յանապատ, I will turn thee into a desert;
սուր ի վերայ եդեալ կոտորել, to condemn to be shot (to put to the sword);
հանդստեան եւ գիւր կենաց — զանձն, to abandon ones self to dissipation;
դսրովանս թշնամանս, to outrage, to offend, to insult;
ասպատակ —, to ravage with troops;
արշաւանս —, to make inroads, to plunder;
երկիւղ մահու — ի վերայ, to threaten with death;
աղաղակ —, to cry;
աշխար —, to weep;
— առ իմիք, to add, to subjoin;
— զանձն ուրուք, to kill some one, to slay.
cf. Ինքնանախատ.
— նախատանօք, villainously, contumeliously, ignominiously.
cf. Յայտանախատ.
cf. Նախատինք.
cf. Նախատական;
blamable, reprehensible, censurable.
wrong, affront, injury, offence, outrage;
blame, reproach, censure;
shame, dishonour, opprobrium, infamy, ignominy;
—նս դնել, գործել ումեք, to affront, to wrong, to insult, to disgrace, to dishonour, cf. Նախատեմ;
լինել — ազգաց, to become the scorn of nations;
բառնալ զ—նս, to wipe off the ignominy;
ի —նս քո, for thy shame.
cf. Նախատիչ.
cf. Նախատօնակ.
cf. Նախատիպ.
revenge, vengeance;
ի —, in return, in requital;
առնուլ, խնդրել, հանել զ—ն, —ս պահանջել, հանել զքէն վրիժուն, to avenge, to revenge, to avenge oneself, to take vengeance, to be revenged, to have revenge;
—ս լուծանիլ, պահանջիլ, տալ, to suffer vengeance, to bear punishment, to pay dear for, to smart for;
ի — նախատանաց դստեր իւրոյ, to avenge his daughter;
առից ի նմանէ զ— իմ, I will revenge myself or him, he shall pay me dearly;
խնդրեաց զ— զրկելոյն, he avenged the wrongs of him who suffered;
հատուցից —ս թշնամեաց իմոց եւ ատելեաց իմոց հատուցից, I will be avenged of my enemies and I will requite them who hate me;
եօթն —ս լուծցէ, he shall be avenged seven fold.
proverbe, parabole;
fable;
énigme;
exemple;
opprobre, ignominie, risée;
— արկանել, dire un proverbe, une parabole, raconter des fables, donner une énigme à deviner;
առակօք խօսել, parler en parabole;
յ— ածել, citer, apporter un exemple de quelque chose;
յ— գալ, յառակս լինել, devenir proverbe, passer en proverbe, être passé en proverbe;
ըստ առակին, suivant le proverbe, comme dit le proverbe;
յ— լինել, — լինել ամենայն երկրի, — նշաւակի լինել ամենայն աշխարհի, լինել յառակս նախատանաց, être la fable de tout le monde, s'exposer à la risée de tous, se donner en spectacle;
— առնել, յ— նշաւակի դնել, տալ զոք յառակս նախատանաց, rendre quelqu'un la fable de tout le monde, l'exposer à la risée de tous;
— օրինակի, exemple, type, modèle;
առ առակէ, pour servir de spectacle, ignominieusement;
առակաւ, առակօք, par, en paraboles, par énigmes.
mettre, poser, placer;
considérer, croire;
ceindre, porter, monter;
faire, rendre;
— ի վերայ, imposer;
— ձեռն ի վերայ ուրուք, imposer les mains à quelqu'un;
մարտ —, faire la guerre, combattre;
— արծաթ ի շահ, placer de l'argent;
գիրս —, faire des livres, composer des livres;
— զանձն ի վերայ ուրուք, donner sa vie, se dévouer pour quelqu'un;
եդից զքեզ յանապատ, je ferai de toi un désert;
— յապականութիւն, détruire;
— զոք ի նախատինս ազգաց, rendre quelqu'un l'opprobre des nations;
— զանձն՝ զոգի ի ձեռին իւրում, exposer sa vie;
ծառայ —, placer un domestique;
սեղան —, mettre la table;
— ի դպրոց, mettre en pension;
— բանս, s'entendre, être entendu;
ուխտ —, cf. Ուխտ;
ի պահ —, mettre en réserve;
խորհուրդ յանձին —, prendre une résolution;
պատուէր — ի վերայ ուրուք, donner ordre à quelqu'un;
ընդդէմ բանս —, parler contre, contredire;
առաջի —, cf. Առաջի;
վէրս —, վէրս ի վերայ —, blesser, couvrir de blessures, de plaies;
ձայն զկնի — ուրուք, crier après quelqu'un;
սուր ի վերայ եդեալ կոտորել, passer au fil de l'épée;
ի բաց —, mettre de côté, abandonner;
— ի մտի, cf. Միտք;
— ի սրտի, penser;
մեղ —, blâmer;
պատիւ —, honorer;
— զդուռն, fermer la porte;
ի ձեռն —, livrer à la main, confier.
tendre, s'étendre, pencher, se porter;
traîner, se traîner;
durer;
իմի կէտ նպատակի ձգի ամենայն, tout concourt à la même fin;
ձգեալ տարածանիլ, s'étendre, se répandre;
ձգեցաւ ընդ ամս տասն, dura dix ans;
ընդ սակաւ ամս՝ ժամանակ ձգեցաւ, il a peu duré, il a duré peu de temps;
— ի բանս ուրուք, être séduit par quelqu'un;
նախատինքն իսկ զբնատիպն ձգին, l'injure retombe sur l'original.
cf. Յայտանախատ.
cf. Նախատինք.
affront, injure, insulte, outrage, déshonneur;
honte, opprobre, infamie;
բառնալ զնախատինս, laver l'opprobre;
նախատինս դնել՝ գործել ումեք, faire affront, injure à quelqu'un, le déshonorer, l'insulter, cf. Նախատեմ;
ի նախատինս քո, à ta honte.
cf. Նախատիչ.
cf. Նախատօն.
cf. Նախատիպ.
vengeance, revanche;
առնուլ՝ խնդրել՝ հանել զվրէժն, վրէժս պահանջել, հանել զքէն վրիժուն, venger, se venger de ou sur quelqu'un, prendre ou tirer vengeance de, demander vengeance, être vengé, prendre la revanche;
վրէժս լուծանել՝ պահանջիլ՝ տալ, subir la vengeance, porter la peine, être puni;
ի —, en revanche;
առից ի նմանէ զ— իմ, je me vengerai de lui, il me le payera;
խնդրել զքէն վրիժու ուրուք, venger quelqu'un;
ի — նախատանաց դստեր իւրոյ, pour venger sa fille.
Փոխանակ երկիր պագանելոյ՝ դսրովանս եւ նախատինս. (Կոչ. ՟Ժ՟Գ։)
Փոխանակ երկիր պագանելոյ՝ դսրովանս եւ նախատինս. (Կոչ. ՟Ժ՟Գ։)
Սրատես աչօք կամ մտօք. եւ Նախատես.
Ընդ այլոց մեղս զչարիցի։ Մի՛ զչարեսցուք ի նախատինս. (Սարկ.։)
ὔβρις, τὸ ἁθέμιστον contumelia, convitium, injuria, noxa, insolentia. պ. տիւշնամ . Դժնդակ բանք անարգանաց. նախատինք. լուտանք. մեծաբանութիւն. եւ Լլկանք. զրկանք. վնաս. անխնայ վնասակարութիւն. ազար. Տե՛ս (՟Բ. Մակ. ՟Ժ. 34։ Առակ. ՟Ժ՟Ա. 2։ ՟Ժ՟Գ. 10։ ՟Ի՟Ա. 4։ Իմ. ՟Դ. 19։ Գծ. ՟Ի՟Է. 10։ ՟Բ. Կոր. ՟Ժ՟Բ. 10։)
Ուր իցէ լուտանք. նախատական. անարգական. դսրովական.
ԼՈՒՏԱՆԱԼ. cf. ԼՈՒՏԱՄ. cf. ԼՈՒԱՆԱԼ (նախատանօք)։
Մինչեւ զնախատիսն ի քէն ի բաց խորտակէր. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 12։)
προειδώς, προγνώστης, προγινώσκων praescius, praesciens. Որ կանխաւ գիտէ զլինելոցս. յառաջատես. նախատես. եւ Կանխագիտական.
նախատես. նախագուշակ. եւ Նախախնամական.
Լինել ի կատականս։ Ի ծաղր եւ ի կատականս։ Ի նախատինս եւ ի կատականս։ Առնել կամ լինել ծաղր եւ այպն կատականաց. (Երեմ.։ Եզեկ.։ Յոբ.։ Սղ.։)
Շրջեցաւ յաշխարհի խոնարհութեամբ եւ աղքատութեամբ, եւ բիւրապատիկ նախատանօք եւ հալածանօք. (Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Է։)
Նեղութեան համբերեցէ՛ք։ Վասն քո համբերի նախատանաց։ Չարեացս ոչ համբերիցեմք։ Բարկութեան տեառն համբերից (կամ համբերեցից)։ Որպիսի հալածանաց համբերի։ Երանեալ է այր՝ որ համբերիցէ փորձանաց։ Համբերեցէք աւուրս եւս հինգ։ Ես համբերես ձեզ։ Եւ ես քեզ համբերի զօրհանապազ։ Համբե՛ր տեառն, եւ քաջալերեա՛ց։ Համբերելով համբերի տեառն։ Համբեր անձն իմ բանի քում։ Համբերից անուան քում։ Վասն անուան քո տէր համբերի։ Որ համբերեսցէ կամ համբերեացն ի սպառ, նա կեցցէ.եւ այլն։
Համբերողացն նախատիպ երանելին յովբ. (Յհ. իմ. ատ.։)
(ի ձայնէս Հա՛յ հո՛ւյ, յա՛յ յո՛ւ. պրս. հայահույ, հայահայ. իբր ղավղա. կագ) βλασφημέω blasphemo. իբր կագ) Թշնամանել, անարժան բանիւք անարգել, նախատել զաստուած, կամ զմարդիկ. որ եւ Անիծանել. յիշոցնատու լինել. ասի եւ եբր. ոճով Օրհնել. քֆրել, գէշ բան զուրցել.
Հայհոյեցին զիս։ Զո՞ նախատեցեր եւ հայհոյեցեր։ Հայհոյէին զնա, եւ ասէին. վա՛հ եւ այլն։ Վասն ձեր անուն իմ հանապազ հայհոյի ի մէջ հեթանոսաց. եւ այլն։
βλασφήμος blasphemus, convitiator. Որ հայհոյէ. թշնամանիչ. նախատագիր աստուծոյ, կամ սուրբ հաւատոյ, կամ մարդոյ։ Տե՛ս (Ես. ՟Կ՟Զ. 3։ Իմ. ՟Ա. 6։ ՟Բ. Մակ. ՟Թ. 28։ ՟Ա. Տիմ. ՟Ա. 13։)
Որպէս թէ Հերքն կամ ի հերաց հատեալ, թօթափեալ. Նախատական մակդիր ջատուկ կնոջ կամ աղջկան. հոլանի. հերարձակ, անպատկառ. լիրբ. անամօթ. լկտի. տաղ գլուխը ճատը, գլխիբաց գէշ կնիկ.
Մատնցոյց նախատանօք եկեալ հասեալ ի մահ. (յն. նախատալից եղեալ) (՟Գ. Մակ. ՟Զ. 22։)
Մեղուցեալ անձամբ։ Մեղուցելոյ նախատսեղծին. (Շար.։)
Զգաստ առ մերձաւորս, նախատես առ հանդերձեալսն. (Բրս. հց.։)
Թէ պատկերքն զճշմարտութիւն ունէին, ոչ եւս էին յարացոյցք, այլ՝ նախատիպք. (Մաքս. ի դիոն.։)
ՅԱՐԱՑՈՅՑ. Օրինակ նախատիպ. գաղափար. որ եւ ՏԵՍԱԿ, եւ ՏԵՍՈՒԹԻՒՆ կոչի. յն. իտէ՛ա.
Նախամուտք տաճարին. (յն նախատաճար. Փիլ.։)
Յայտնագոյն, որպէս նախատուր, եւ նախայայտ. (Դիոն. երկն.։)
προϋπογεγράμμενος praescriptus, ante delineatus ἁρχέτυπος originalis. Կանխաւ գծագրեալ. նկարագրեալ. եւ Նախատիպ օրինակ.
Նախանշան կամ նախատիպ խաչելոյն ի ձեռն խոյին խորհրդաբար կատարէր. (Ճ. ՟Բ.։)
cf. ՆԱԽԱՏԻՆՔ. ὅνειδος, ὁνειδισμός.
Զնախատանս (կամ զնախատինս) նոցա դարձուսցէ յերեսս նոցա. (Դան. ՟Ժ՟Ա. 18։)
Զնախատանս եւ զտուրժս ունելով. (Պղատ. օրին. ՟Ե։)
Ոչ ի նախատանս առաւել՝ քան ի գութ նախատանց։ Ականջօք միանգամայն ժողովեալ նախատանս, ի ձեռն որոյ շիկնեսցեն. (Փիլ. բագն. եւ Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Տե՛ս, թէ ուստի՛ լինին նախատանքն։ Առ ի նախատանս յովբայ, եւ այլն. (Իսիւք.։)
Յիշել զխոցումն կողին, զնախատանսն ամենայն. (Խոսր. պտրգ.։)
Նախատանս կրել, կամ լսել. (Շ. ընդհանր.։ Լմբ. առակ.։)
ամօթ եւ նախատանք (են վարդապետի)՝ գորովեալ վարք աշակերտի. (Ոսկ. ՟բ. կոր.։)
Իբր Նախատական. նախատելի. անարգական.
Նախատելի մահուամբ մեռանել. (Բրսղ. մրկ.։)
որ եւ ՆԱԽԱՏԱՆՔ (յորմէ է եւ հոլովն). ὅνειδος, ὁνειδισμός , ὁνείδισμα opprobrium, probrum, vituperatio, convicium, ignominia. Նախատելն, մանաւանդ նախատիլն, եւ առարկայ կամ նիւթ նախատանաց. անարգանք. թշնամանք. պարսաւ. լուտանք. անարգութիւն. անպատուութիւն. ամօթահարութիւն. խայտառակութիւն.
Նախատինք նախատչաց քոց։ Բառնալ զնախատիսն իմ ի մարդկանէ։ Մի՛ երկնչիք ի նախատանաց մարդկան։ Դարձո՛ ի քէն զբանս նախատանաց։ Նախահանաց համբեր սիրտ իմ։ Եհան յինէն աստուած զնախատինս իմ։ Ոչ կարեմք առնել զայդ բան, քանզի նախատինք են մեզ։ Եդից նախատինս ի վերայ ամենայն Իսրայէլի։ Նախատինս դնէ մեզ զյանցանս օրինացն։ Նախատինս անզգամաց արարեր զիս։ Նախատինս ոչ առնու։ Եղեւ ինձ բան տեառն ի նախատինս եւ ի կատականս։ Լցցի նախատանօք.եւ այլն։
Եղէք մեզ նախատինք առ նոյն թշնամինսն. (Եղիշ. ՟Գ։)
Զո՞ր նախատինս ոչ նախատեն զիս. (Ճ. ՟Բ.։)
cf. ՆԱԽԱՏԻՉ. ὁνειδίζων.
Ի ձայնէ նախատորդին եւ չարախօսի. (Սղ. ՟Խ՟Գ. 17։)
Ցաւ է ինձ ի վերայ բեկմանն, որ ի նախատորդէն խորտակեցայ. (Արծր. ՟Դ. 2։)
Յուշ առնէր եւ զեպերանս նախատորդոյն. (Ղեւոնդ.։)
Զնոյն տեղի բիւր օգտութեամբ քան զնախատուն զեդեմական դրախտ առլցոյց. (Հ. կիլիկ.։)
Դարման օրինին՝ նախատուր կտակին. (Նար. խչ.։)
Նախատուր գիտութեան եւ հանճարոյ հաղորդ։ Աստուածայնով կերակրով լցեալ՝ բազում եւ նախատուր հեղմամբ. (Դիոն. եկեղ.։)
cf. ՆԱԽԱՏՊԱՒՈՐԵԼ.
Եւ զայս դարձեալ մեզ եւ այլով պատկերաւ նախատպեաց Մովսէս՝ օրինադրութեամբ աստուծոյ. (Պրպմ. ՟Ի՟Թ։)
Ի յԱդամն, եւ յԵնովք օրինակաւ նախատպեաց։ Երանելի ես Աբրահամ, զի ի քեզ եւ յորդւոջ քում Քրիստոս նախատպեցաւ. (Եփր. աւետար.։)
Նախատպէր կանխաւ զօրինակսն. (Ճ. ՟Գ.։)
Նախատպեցին խնամք արարչական սիրոյ քո առ արարածս քո. (Մաշտ.։)
Արիւնս այս ի վերուստ (անդստին) նախատպի՛. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 45։)
Նախատիպ գրուած. բնագիր. Թէպէտեւ նկարատիպ բանիցն այլափոխ իցեն, սակայն զօրութիւն համաձայն է մտացն. (Վանակ. հց.։)
θριαμβεύω triumpho, in triumpho duco παραδειγματίζω traduco ἁποδιορίζω segrego suis limitibus. Նշաւակ առնել նախատանաց. առակել. խայտառակել. ձաղել ի հանդէս յաղթանակի. առնել հանդէս յաղթութեան. ցոյց առնել.
Նախատեսցէ իբրեւ նշաւակելով. (Բրս. կան.։)
(Ներքին բանին)՝ ազդմամբ յանձն բանական՝ նոյնատիպ ի նախատպէն տպաւորիլ անանջատապէս ըստ ներքին մարդոյն. (Տօնակ.։)
Ահա ոչ պարծիմ ամենայն իրօք նախատեալս, ոչ պանծամ դսրովեալս. (Նար. ՟Ծ՟Դ։)
Որ ոչ պատկառէ յերեսաց արդարոց, չէ գովելի։ Պատկառեցեր յերեսաց Տեառն։ Եկաց առաջի երեսաց նորա պատկառեալ։ Իբրեւ ետես Տէր՝ եթէ պատկառեցին, ասէ. պատկառեցին, ոչ ապականեցից զդոսա։ Պատկառեա՜ց սիրտ քո։ Մի՜ պատկառեսցես՝ զի նախատեցին զքեզ։ Ի մարմնաւոր հարցն մերոց՝ զորս ունիմք խրատիչս՝ պատկառեմք, եւ այլն։
Պատառեաց զպարուրեալ թակարդն։ Որ ժպրհի անարգել զծնօղս, նախատի, եւ պատկառանօք պարուրի ... Մեղկեալն ախտաւոր ցանկութեամբ՝ պարուրէ թաքուցանէ ի քննողաց զամօթ ի գործսն։ Որք եղիցին յայնժամ պարուրեալ ի թաքստեան. (Լմբ. ստիպ. եւ Լմբ. առակ. եւ յայտ։)
Ռբունայն՝ ասաց (ոմն), թէ չէ պարսիկ (բառ). բայց յայտ է ի նախատես բանից մոգպետին, զի պսակն է. (Հին բռ.։)
Ի պարտիզէն՝ ուր կապեցաւն նախատանօք, անտի սաւառնեալ շքեղացեալ ճանապարհ առնէր ընդ ամպս գարշապարօք. (Լմբ. համբ.։)
κακίζω vitupero. կր. ἤττων γίνομαι minor fio, ignavus fio, superor ὁνειδίζω exprobro τροπάω in fugam verto. Վատթար կացուցանել, եւ որպէս զվատթար թշնամանել. նկուն առնել. տկարացուցանել. յանպիտանութիւն դարձուցանել. յամօթ առնել. կորանօք ի բաց վանել. անարգել. ընդ վայր հարկանել. նախատել. խաղք ընել. սըմքեցնել. կր. նկուն լինել. խաղք ըլլալ. սըմքել.
Նախատէր վատթարելով զվախտանդ (իբրեւ զտկար). (Պտմ. վր.։)
Ընդ պահոց երկարութիւնս կարճամտաբար տաղտապին։ Դժուարի եւ տաղտապի ընդ լուր նախատանաց անձին. (Լծ. կոչ.։ Բրսղ. մրկ.։)
Որք գնեցին ոչ հրէաբար ի մահ նախատանաց, այլ տիրանման յազատութիւն փառաց. (Վրդն. պտմ.։)
δεικτικός ostensivus, demonstrativus ἑνδεικτικόν indicium. Ցուցանօղ իւիք օրինակաւ. մանաւանդ որպէս տեսակ նախատիպ. (յն. εἱδικός specialis, formalis. կամ ἱδέα species ) յայտնիչ. երեւեցուցիչ. ցուցակ.
Նախատիպ միածնի բանին, եւ փառունակ փառաց միածնին. (Գանձ.։)
ՔԱՐԸՆԿԷՑ. գ. Քարընկեցութիւն. քարաձգութիւն նախատանաց.
Եհան զհանդերձս այրութեան իւրոյ։ Զգեցաւ զհանդերձն այրութեան իւրոյ։ Էր արկեալ զիւրեւ հանդերձ այրութեան, եւ պահէր նա զամենայն աւուրս այրութեանն իւրոյ։ Այրութիւն եւ անզաւակութիւն։ Նախատինք այրութեան։ Նստաւ այրութեամբ. (Ծն.։ Յուդթ.։ Ես. ՟Բ. Թագ. ԺԳ. 20։)
Անարգ եւ նախատական մահուամբ.
Անկուսնեաց նախատանօք զկուռս։ Անկուսնէր զանունն Քրիստոսի. (Հ=Յ. դեկտ. ՟Ժ՟Զ.։)
Զնախատպին յինքեան գաղափարեսցէ զնմանութիւն. (Գր. հր.։)
Նախապետին (կամ նախատպին) կերպարանաւն գեղազանեալք. (Լմբ. հանգ.։)
Դեմետրեայ փաղերեանց, որ ամենայն դիւանապանացն գլուխ էր. յն. նախատեսուչ մատենադարանի. (Կոչ. ՟Դ։)
Դեմետրեայ փաղերեանց, որ ամենայն դիւանապանացն գլուխ էր. յն. նախատեսուչ մատենադարանի. (Կոչ. ՟Դ։)
Նախատական. յանդիմանողական.
ὐβρίζω, ἑξυβρίζω, ἑνυβρίζω contumelia afficio, convitior եւ ὁνειδίζω exprobro, vitupero, reprehendo. Թշնամաբար անարգել. նախատել, լուտալ. մեծաբանել. կշտամբել. յանդիմանել. ընդ վայր հարկանել. եւ Խայտառակել, տառապեցուցանել. տե՛ս (Ծն. ՟Խ՟Թ. 3։ ՟Բ. Թագ. ՟Ժ՟Թ. 43։ Ես. ՟Ժ՟Գ. 3։ ՟Ի՟Գ. 12։ Մտթ. ՟Ի՟Բ. 6։ Մրկ. ՟Ժ՟Զ. 14։ Ղկ. ՟Ժ՟Ա. 45։ Գծ. ՟Ժ՟Դ. 5։ ՟Ա. Թես. ՟Բ. 2։ Եբր. ՟Ժ. 29։)
Ամենայն անմեղ ինքնապանծ է ընդդէմ նախատողացն. ըստ որում եւ քրիստոս. եւ վկայքն իւր. (Լմբ. առակ.։)
Եղծանելով զնախատպին պատկերի լուսանկար գեղեցկութիւնն. (Գր. հր.։)
Որ քաջութեան անուն չառեալ, այլ զորովայնն մեծարեալ. մինչ ի վախճան խենեշացեալ, եւ նախատինք նախնեացն եղեալ. (Շ. վիպ.։)
Ո նախատէ սակս խոզաճարակ կերակրոյն։ Ի խոզաճարակն կերակրոյ։ Սարգ. (յկ. ՟Բ։ եւ Սարգ. ՟բ. պետ. ՟Ա։)
Զձաղածանակ կողոպտանս նախատանաց (դիւաց եւ կռոց՝ յերեսաց փրկչին). (Անան. եկեղ։)
Կինն նախատէր՝ առ ի հայհոյանս գրգռելով. (Իսիւք. յոբ.։)
Հարսնացուցանել իւր (կամեցեալ) զկաթողիկէ սուրբ զեկեղեցի՝ առաքէ հարսնախօս զերջանիկ եւ զնախատես սուրբ մարգարէսն. (Զքր. կթ.։)
ՀՍԿՈՂՈՒԹԻՒՆ ՀՍԿՈՒԹԻՒՆ ՀՍԿՈՒՄՆ. ἑγρήγορησις, ἁγρυπνία vigilia, vigilantia. Արթնութիւն. տքնութիւն. տքնելն. եւ Ցայգապաշտօն ի նախատօնակս.
Ձաղածանակ տեսլեամբ։ Զձաղածանակ կողոպտանս նախատանաց. (Ագաթ.։ Անան. եկեղ։)
Մանաւանդ՝ Օր լուցման բազում ճրագաց. ըստ յն. օր լուսոց. ἠμέρα τῶν φώτων dies luminum, այն է նախատօնակ ծննդեան, եւ յայտնութեան, եւ զատկի.
Մաքրագունիցն գովեստ՝ աղտեղացելոցն նախատինք լինին. (Նիւս. ի սքանչ.։)
Յիմարական. եւ Նախատական, որպէս յասելն՝ վա՜հ քեզ մո՛րոս.
πρόβουλος, πρόνοος providus եւ consultans, consul. Որ յառաջագոյն խորհի. նախատես. խնամածու. եւ Գլխաւոր ի խորհրդեան.
cf. ՆԱԽԱՏԵՍ.
cf. ՆԱԽԱՏԻՊ, ՍԿԶԲՆԱՏԻՊ. πρωτότυπος.
Որ ի նախատինս ինձ յարակային՝ հանապազ երգել իմովս տաւղօք։ Ընդ իս յարակայեալ քարինք պարսից։ Եւ ինձ չարագործիս կրկին յարակայի. (Նար. ՟Կ՟Ա. ՟Կ՟Զ. ՟Հ՟Թ։)
ἑπονείδεστος probrosus, ignominiosus. Որ ինչ ի մէջ բերէ զնախատինս. անարգական.
Որ թուի նախատական եւ ամօթալի գոլ։ Որ առաւել նախատական թուին գոլ, այն իսկ են հիմունք մերոց բարութեանց. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 33։)
Կոծեալ նախատանօք. խայտառակեալ.
Մերկացեալ նախահայրն ի փառացն՝ նախատակոծ ամաչեաց. (Զքր. կթ.։)
προείδομαι praevideo. Կանխաւ տեսանել. նախատես լինել. մարգարէանալ. գուշակել.
Դանիէլ նախատեսեաց զանտիոքոս թագաւոր, որ եմուտ յԵրուսաղէմ. (Զքր. կթ.։)
Գրեթէ յազդմանէ հոգւոյն զլինելոցն նախատեսեալ. (Յհ. իմ. ատ.։)
Մարագրէն Եսայիաս նախատեսեալ աւետարանէ. (Անան. եկեղ։)
Յարմարեալ ի նախատեսեալսն զաստուածաշունչ զբանսն. (Նիւս. երգ.։)
Ամենայն նախատեսեալ եւ եղեալ բարիքն. (Վրդն. երգ.։)
Գաղտնի նենգութեան թշնամեաց նախատեսող. (Արծր. ՟Ե. 11։)
Բանին հօր բանիւ քարոզ, մեծի լուսոյն նախատեսող. (Շ. տաղ յհ. մկ.։)
ՆԱԽԱՏԻՐԵԼ. προκατάρχω anteverto, antecedo. Զառաջս առնուլ. յառաջել. կանխել.
Յաստուածայինսն միութիւնքն զորոշմանցն բուռն հարեալ, եւ նախատիրեն. (Դիոն. ածայ.։)
Ի յանմահարար ծառոյն նախատունկ յայտնեալ արմատ. (Շ. տաղ.։)
ՆԱԽԱՏՕՆ ՆԱԽԱՏՕՆԱԿ. προεόρτιος, -ον profestus, festum diem praecedens. Նախապատրաստութիւն տօնի ի նախընթաց օրէ. հանդէս յառաջընթաց երեկոյին. եւ Որ ինչ հայի ի տօնախմբութիւն եւ յուրախութիւն մերձակայ.
Եկա՛յք զնախատօն ծննդեանս վերապատուեսցուք. (Շ. տաղ. ճրագալուցի։)
Արժանաւո՛ր է յառաջ պատրաստելոյ եւ նախատօնի՝ սուրբ տիրուհւոյն ծնունդն։ Նախատօն աստուածածնին յղութեան. (Հ. կիլիկ.։)
Նախատօնա՛կ արա, կամ առնիջի՛ր. (Տօնացոյց.։)
Նախատօնակ է Քրիստոսի ծննդեանն։ Նախատօնակ է եւ Ճրագալոյց յայտնութեան. (Հ=Յ. ստէպ։)
Եւ է նախատօնակ մեծի տօնին յիսներեակն. (Փիլ. տեսական.։)
Գեղեցիկ էր եւ երէկ մեզ պայծառազգեցութիւն, իբրեւ ուրախութիւն իմն նախատօնակ. իսկ այսօր զնոյն ինքն զյարութիւն տօնեմք. (Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
Երեք տօնքս այս պատուին նախատօնակ մաքրութեամբ, եւ սրբութեամբ պահոց. (Կանոն.։)
Եւ զամենայն ուխտատեղին՝ նախատանօք այպանէին. (Ներս. մոկ.։)
Ամօթ եւ նախատինք եղաք ծառայից քոց եւ պաշտօնէից։ Տիտոս Յուստոս պաշտօնեայ Աստուծոյ եւ այլն։ Կամ որպէս θεραπεύων, θεραπευτής obsequens. Ծառայ կամակատար, կամարար.
Դու գիտես զնախատինս իմ, զամօթ իմ եւ զպատկառանս իմ։ Զգեցցին զամօթ եւ զպատկառանս։ Ոչ ամաչեցին ամօթով, եւ պատկառանս ոչ առին ի միտ. (Սղմ. ՟Կ՟Ը. 20։ եւ հ. 13։ Երեմ. ՟Ը. 12։)
ψόγος, μέμψις, μῶμος, δυσφημία vituperium, reprehensio, probrum, convitium. Պարսաւ. պարսաւելն եւ պարսաւիլն. չարախօսութիւն. չարահամբաւութիւն. նախատինք. անարգանք. թշնամանք.
Մայրն՝ ուր խոցեցաւ յայնժամ ի նախատանացն սայրասուր սլաքօք. (Լմբ. համբ.։)
Հաւուց սերմակեաց, եւ սերմնաքաղ թռչնոց։ Ի նախատիս արկանէին՝ սերմնաքաղ զնա կոչելով. (Շ. յկ. կթ։ Ոսկ. գծ.։)
ἁρχέτυπος, -ον archetypus, originalis, -le;
primigenius, -um. Նախատիպ. առաջին գաղափար. բուն եւ նախկին օրինակ.
Սրբասնելոցն անարատութեան։ Նախատեսութիւնս սրբասնելոց։ Սրբասնեալ ձեռաց։ Սրբասնեալ ոմն պատանի։ Ի սրբասնեալ միջոց քո ստեանց. (Նար. ՟Լ՟Դ. ՟Հ՟Ե. Նար. խչ. Նար. կուս.։)
Նախատանաց ջեւրով տանջեալ, ընդ վայրարկուն փողով հոսեալ. (Շ. վիպ.։)
Ի յանձին նախատ՝ ջուր ընդ վայրարկուն հեղեալ. (Տաղ.։)
Նախատպաւորէ, եւ տրամագրէ. (Մաքս. եկեղ.։)
Ոչ առաքին այսոցիկ տրտնջմունք, այլ՝ անլռելի գոհաբանութիւնք։ Նախատինք եւ բամբասանք եւ տրտնջմունք. (Նար. ՟Ձ՟Բ։ Վրք. հց. ՟Բ։)
Յադահելն, ի ստանալն, ի փառասիրելն։ Ճշմարիտ ըստ Աստուծոյ խոնարհ այն է, որ ոչ ի նախատինսն տրտմի եւ զայրանայ, եւ ոչ ի գովութիւնսն ուրախանայ եւ փառասիրի. (Սարգ. յուդ. ՟Բ։ եւ Սարգ. յկ. ՟Թ։)
Ասաց զանըմբռնելի անարգանաց եւ զնախատանաց (Փրկչին). (Սկեւռ. ես.։)
ὡνείδισας ψυχήν. improperans animamsuam. Որ նախատինս դնէ անձին իւրում. ոտնհարու հոգւոյ եւ մարմնոյ իւրոյ.
Ժողովուրդ անձնանախատ ի մահ. (Դատ. ՟Ե. 18.) որ գրէ
Որ նախատեաց զանձն իւր ի մահ. այս ինքն զի խրոխտացաւ եւ ընկեց զանձն իւր ի մահ։ (Եփրեմ.)
Յարացուցիւն զնախատիպն աննիւթապէս ընդունել. (Շ. ՟ա. յհ. ՟Հ՟Գ։)
Ո՞յր աղագաւ անպարտականին խաչն նախատանաց. (Լմբ. ստիպ.։)
ԱՌԱԿԱԿՈԾԵԼ. Իբր Կոծել նախատական առակօք կամ թշնամանօք.
Նորեկ եղբայր առաքինանայ, եթէ համբերեսցէ թշնամանաց եւ նախատանաց. (Վրք. հց. ՟Ը։)
Որպէս սուրբն ոնեսիմոս ի վկայութեան իւր հանդէս զսոյն ի նախատինս կռապաշտութեան ատենաբանեաց. (Լմբ. իմաստ.։)
Որ ինքն զինքն դսրովէ, անձամբ յանձնէ դսրովեալ. անձնանախատ.
ինքնանախատ կշտամբութիւն. (Նար. ՟Ձ՟Է։)
Խաչին նախատպութեամբ ի հեռուստ խորհրդաբար. (Առ որս. ՟Ի՟Զ։)
Զնախատիպն՝ առ նա կերպարանամ։ Հաղորդք եղեալ հոգւոյն՝ առ արարողին պատկերն կերպարանամք։ Առ աստուած կերպարանիմք եւ այլն. (Կիւրղ. գանձ.։)
Ճշմարիտ եւ ճշգրտագործ զնախատիպ նորա յօրինեաց. (Ճ. ՟Ա.։)
ՅԱՅՏԱՆԱԽԱՏ որ եւ ՅԱՅՏՆԱՆԱԽԱՏ. Յայտնի եւ հրապարակաւ նախատելով, թշնամանելով, կամ նախատեալ. հրապարակագոյժ. խայտառակ.
Խրատէր, սպառնայր, եղուկ կոչէր, բայց ոչ յայտնանախատ ինչ (յն. յայտնապէս), այլ ի ծածուկ. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 27։)
Յայտանախատ արարի, թէ ո՞ւր իցեն աստուածքն՝ որոց նուէրս նուիրէիք, կամ զոհս մատուցանէիք. (Ոսկ. ես. յորմէ եւ Գէ. ես.։)
Վարչութիւնք մարդկայինք, եւ կենցաղոյս օգուտք՝ բազմաբաշխ եւ յոգնօրինակք։ Նախատեսութեամբ նշանակութեանցն յոգնօրինակաց։ Բազմամասն եւ յոքնօրինակ ամբարշտութիւն. (Սարկ. քհ. եւ Սարկ. աղ. եւ Սարկ. հանգ.։)
προβλεπτικός futura prospiciens, praevidens. Նախատես. յառաջատես.
Նախանշան կամ նախատիպ խաչելոյն ի ձեռն խոյին խորհրդաբար կատարէր. (Ճ. ՟Բ.։)
Նախատեսուչ հոգին սուրբ եւ զայն եւս ի հաւատս մեզ վերջնոցս տնօրինեաց. (Սարգ. յուդ. ՟Բ։)
ՆԱԽԱՏՐԱԲԱՐ ՆԱԽԱՏՐԱՊԷՍ. πρωτοδότως prius dando, primum. Իբրեւ նախատու. նախ տալով. կանխաւ աւանդելով.
Եւ զայսոսիկ իւր Յիսուսի անընդմիջաբար աշակերտեալ, եւ նախատրապէս (կամ նախատրաբար) յայտնեալ զիւրն մարդարսէր բարերարութիւն. (Դիոն. երկն.։)
ՆԱԽԱՏՐԱԲԱՐ ՆԱԽԱՏՐԱՊԷՍ. πρωτοδότως prius dando, primum. Իբրեւ նախատու. նախ տալով. կանխաւ աւանդելով.
Եւ զայսոսիկ իւր Յիսուսի անընդմիջաբար աշակերտեալ, եւ նախատրապէս (կամ նախատրաբար) յայտնեալ զիւրն մարդարսէր բարերարութիւն. (Դիոն. երկն.։)
Ոչ զնոսա նախատելով թշնամանէ, այլ միայն պատմողաբար ասէ. (Ոսկ. գծ.։)
πρόνοια providentia. Նախախնամութիւն. նախատեսութիւն. այցելութիւն տեառն. տնտեսութիւն. վերին կարգաւորութիւն.
Փորձութիւնք եւ քարկոծութիւնք։ Լռեցից զմիջոց, որ լի է քարկոծութեանբ։ Զնախատանս քարկոծութեանն ժողովել վասն ճշմարտութեանն. (Առ որս. ՟Ժ՟Գ։ Մագ. ՟Ծ՟Ե։ Լմբ. ժղ.։)
συγγραφεύς, νομικός scriptor, auctor, historicus. գրօղ զնախատիպն. մատենագիր. պատմագիր.
Մանաւանդ՝ անարգանք. անպատուութիւն. արհամարհութիւն. խայտառակութիւն. ամօթ. նախատինք. իբր ἁτιμία ignomina եւ այլն. րուսվայլըգ, րէզալէթ, պէտնամլըգ.
Անդաստականք տան, եւ նախատինք փոխատուի. (Սիր. ԻԹ. 35. (նոր թարգ. պախարակեաց։))
Առ նախատիպ ինչ տեսակ անխոտո՛ր հայի գրօղն (պատկերի). (Դիոն. երկն.։)
Ապաշնորհականն, իբրու թէ ծառայ չար։ Ապաշնորհենին, որպէս նախատելով թշնամաբար ասէ ումեք՝ դժմիտ. (Երզն. քեր.։)
ԹԵԹԵՒՈՒԹԻՒՆ. իբր Թեթեւամտութիւն. թեթեւանք. եւ Նախատինք վասն թեթեւութեան բարուցն. թեթեւսօլիկութիւն, անմտածութիւն, եւ խախքութիւն.
Թշնամանօք. նախատանօք.
Նախատելով թշնամանաբար ասէ ումեք, դըժմիտ. (Երզն. քեր.։)
ὐβριστής injuriosus, contumeliosus ὐβρίζων, ἅδικος injurius Որ թշնամանս դնէ. թշնամանիչ. նախատիչ. հայհոյիչ.
ἑφύβριστος contumeliosus Լի թշնամանօք. նախատական եւ անարգական. սիրտ տաղօղ.
Ի ձեռս նոցա մատակարարիւր յայնժամ հինն իսրայէլի կանխագրաբար եւ նախատպապէս. (Լմբ. սղ.։)
Նախատ վարձկանութեանց. (Նար. ՟Խ՟Զ։)
Զայս կսկծեցուցանօղ ինքնաբանական նախատինս։ Զայս յանդիմանութեան դատակնիք կսկծեցուցանողականս բանի։ Անիծք ... կսկծեցուցիչք եւ մարմաջողականք. (Նար. ՟Հ՟Բ. ՟Ի՟Բ. ՟Կ՟Թ։)
ՀՍԿՈՂՈՒԹԻՒՆ ՀՍԿՈՒԹԻՒՆ ՀՍԿՈՒՄՆ. ἑγρήγορησις, ἁγρυπνία vigilia, vigilantia. Արթնութիւն. տքնութիւն. տքնելն. եւ Ցայգապաշտօն ի նախատօնակս.
cf. ՅԱՅՏԱՆԱԽԱՏ.
Առաջի այնչափ զօրաց յայտնանախատ լինել. (Կոչ. ՟Ժ՟Ե։)
cf. ՆԱԽԱՏՕՆԱԿ.
ՅԱՒԷՏԱՆԱԽԱՏ ԼԻՆԵԼ. Միշտ եւ յաւէտ նախատիլ եւս քան զեւս.
Ի վերուստ հրապարակին, եւ յաւէտանախատ լինին. (Համամ առակ.։)
Կեանք եւ մահ յաւիտենից։ Ազգ կամ յիշատակ կամ նախատինք յաւիտենից, եւ այլն։
πρωτότυπος, ἁρχέτυπος primitivus, originalis πρωτότυπον exemplar, primigenium vel primitivum, vel authenticum, originale, prototypum. Նախկին գաղափար. բուն եւ առաջին օրինակ. նախատիպ. սկզբնատիպ.
προτείνω protendo. ՆԱԽԱՏԱՐԱԾԵԼ. Նախ առաջի առնել. յառաջ ձգել.
Երբեմն նախատարածելով զանունն՝ զբանն հայցել. եւ երբեմն զբան նախատարածելով՝ հարցանել զանունն. (Պղատ. օրին. ՟Ժ։)
προορατικός providus, praevidens, prudens. որ եւ ՆԱԽԱՏԵՍ. Յառաջատես. նախահայեաց. նախահոգակ. խոհական.
Դժուարագիւտ ոգի՝ կարացեալ ակն լինել բազմաց, նախատեսական, եւ զգաստ. (Բրս. հց.։)
ՆԱԽԱՏԵՍԱԿԻԼ. Տիրապէս տեսականալ՝ սերտիլ՝ հաստատիլ, տպաւորիլ.
Բոլորովին ազնուի եւ բարւոյ է տռփողութիւն եւ տռփումնն (այսինքն սէրն), եւ յազնուի եւ ի բարւոջն նախատեսակի՛. (Դիոն. ածայ. յն. προέδρεται praecollocatur.)
Առաւել մերձ առ նախատիպն. իսկագոյն.
Նախատպագոյն եւ գերամբարձագոյն շարժութիւն մտաց առ աստուած՝ սէրն է. (Մաքս. ի դիոն.։)
Նախատինս անարգութեան տեսանողականն դնէ ազին. (Պիտ.։)
Ոչ առաքին այսոցիկ տրտնջմունք, այլ՝ անլռելի գոհաբանութիւնք։ Նախատինք եւ բամբասանք եւ տրտնջմունք. (Նար. ՟Ձ՟Բ։ Վրք. հց. ՟Բ։)
Անազատութեան տեսակք երեք են, չարաշահութիւն, ժլատութիւն, եւ անհաղորդութիւն. եւ է յատուկ անազատութեանն՝ յոյժ փոյթ ունել ընչիցն, եւ ոչինչ նախատինս համարել յայնոցիկ՝ որ շահու առիթ իցեն. (Արիստ. առաք.։)
Ապաշնորհականն, իբրու թէ ծառայ չար։ Ապաշնորհենին, որպէս նախատելով թշնամաբար ասէ ումեք՝ դժմիտ. (Երզն. քեր.։)
Արբ զառժամանակեայ նախատինս որպէս ջուր կենդանի. (Կլիմաք.։)
Կատարի բարբառ առձայնութեան նախատեսացն. (Զքր. կթ.։)
Իբրու անուսումնական զսոսա նախատել պարտ է, թէպէտեւ յոյժ իցեն բանականագոյն. (Պղատ. օրին. ՟Գ։)
Ոչ ես ասէ յիմ բնութիւնակից մեղաւորացն եմ օտար, եւ ոչ դու ի քո բնութիւնակցին (հօր) ողորմութենէն հեռի։ Բնութիւնակից ձեր մարդիկն։ Նախատինք են բնութիւնակցացն իմոց. (Լմբ. սղ.։)
Նախատական. անարգական.
զայս կսկծեցուցանօղ ինքնաբնական նախատինս. (Նար. ՟ՀԲ։)
Եթէ մատուցանիցես պատարագ քո, զայս հրաշափառապէս եւ նախատիպ՝ առ քահանայս առնուլ յարմարագոյն է. (Բրս. հց.։)
Զի՞նչ պատճառաւ սկսանիմք հրավառութեամբ զնախատօնակ գալստեանս. (Տօնակ.։)
Ցաւք եւ նախատինք (լինին կնոջ շնացողի) յառն մրցակցութենէ, եւ ի տեսողացն եւ ի լսողացն դատափետ առնելոյ. (Լմբ. առակ.։)
Հեղուն ի մեզ նախատինս յանդիմանական բանից. (Երզն. մտթ.։)
παραδειγματικός exemplaris, originalis. Գաղափարական. որ ինչ անկ է բուն նախատիպ օրինակի. օրինակական.
προτυπόω, προϋπογράφω praefiguro, depingo, delineo. որ եւ ՆԱԽԱՏՊԵԼ. Նախանկարել. նախանշանակել. կանխաւ գծագրել կամ օրինակել. կամ ցուցանել.
Որ նախատպաւորեաց Իսահակաւ զխորհուրդն։ Անդ յառաջագոյն նախատպաւորեցաւ այնմ աւազանաւ աւազանս այս սուրբ. (Ոսկ. համբ. եւ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 35։)
Դու ես տէր՝ որ սրբես զմեզ, որպէս ընտրեցելոյն քո նախատպաւորեցեր Մովսէսի. (Նար. ՟Լ՟Ե։)
ἁρχετυπία, προτύπωμα primitiva forma, praefiguratio, exemplar. Նախատիպ. եւ Կանխաւ ցուցեալ օրինակ ինչ.
Հաղորդեցելոցն տարբերութիւն՝ աննման առնէ զկերպարանն միոյն եւ բոլորի, եւ նորին նախատպութեան. (Դիոն. ածայ.։)
Ձեռաց տարածմամբ՝ խաչին նախատպութեամբ ի հեռուստ խորհրդաբար. (Առ որս. ՟Ժ՟Բ։)
cf. ՆԱԽԱՏԵՍՈՒԹԻՒՆ.
Փորձութիւնք եւ քարկոծութիւնք։ Լռեցից զմիջոց, որ լի է քարկոծութեանբ։ Զնախատանս քարկոծութեանն ժողովել վասն ճշմարտութեանն. (Առ որս. ՟Ժ՟Գ։ Մագ. ՟Ծ՟Ե։ Լմբ. ժղ.։)
Ո՛չ թէ աներեւութանան ըստ նախատպին, այլ զնշմարանս նորա պայծառացուցանեն. (Շ. յկ. ԻԷ։)
Համբերել նախատանաց եւ անպատուութեանց. (Սարգ. կ. ՟Գ։)
Ո՛չ բարեյիշատանկի, այլ նախատի. (Լմբ. իմ.։)
ԹՇՆԱՄԱՆՈՂՈՒԹԻՒՆ ԹՇՆԱՄԱՆՈՒԹԻՒՆ. Թշնամանելն. թշնամանք. նախատինք ի թշնամութենէ յառաջ եկեալ.
Զմեծի պասեքին զճրագալոյցն կարապետութիւն ասէ զգալի պայծառութեամբ. եւ զաստուածայայտնութեան ճրագալոյցն նախատօնակ կարապետութիւն ոթօրեայ աւուրցն պաշտաման. (Կամրջ.։)
Զայս կսկծեցուցանօղ ինքնաբանական նախատինս։ Զայս յանդիմանութեան դատակնիք կսկծեցուցանողականս բանի։ Անիծք ... կսկծեցուցիչք եւ մարմաջողականք. (Նար. ՟Հ՟Բ. ՟Ի՟Բ. ՟Կ՟Թ։)
Ըստ լծորդին՝ զհօն խէ դնել, եւ նախատակ ասել. (Վրդն. սղ.։)
Զպսակաց, եւ զբարւոյ նախատակութեան վարձուցն ճառէ. (Ոսկ. ՟բ. տիմ.։)
Հասանէ նմա առաջիկայիցս յայտնութիւն ի ձեռն անրջական իմն նախատեսութեանց։ Յառաջական իմն նախատեսութեանց հրամայեալ. (Խոր. ՟Ա. 24։ ՟Բ. 85։)
Կատարեցաւ նախատեսութիւն նորա։ Ըստ նախատեսութեան Եսայեայ. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Թ։ Լմբ. վերափոխ.։)
Ըստ նախատեսութեան հայրապետին Յակոբայ. (Կիւրղ. ղկ.։)
Նախատեսութեամբ նշանակութեանցն յոգնօրինակաց. (Սարկ. աղ.։)
Ական ունել զօրութիւն ի նախատեսութեան եւ խորհրդածութեան լինելոցն (ամենայն լինելւոցն, լեացն)։ Զփոյթն ձեր որպէս զհարկաւոր (առ) նախատեսութիւն (դիտեալ նպատակ) ընկալաք. (Բրս. հց.։)
Ընկա՛լ եւ այժմ զշնորհս նախատեսութեան նորա. (Ոսկ. լուս.։)
Նախատեսութիւնս սրբասնելոց (տեսչութիւնս եպիսկոպոսաց). (Նար. ՟Հ՟Ե։)
Ապա թէ ըստ նախատեսութեան (այսինքն աստուածային տեսչութեան) իրիք ետ տէր ի ձեռս անիրաւին զարդարն, միայն գոհութեամբ համբերիցեն. (Մխ. դտ.։)
πρόνοια praescientia, provisio, providentia. Յառաջգիտութիւն. նախատեսութիւն. նախախնամութիւն.
ՏԵՍԱՒՈՐՈՒԹԻՒՆ. ՆԱխատեսութիւն. յայտնութիւն. եւ Իմաստ. խորհուրդ.
Ոչ առաքին այսոցիկ տրտնջմունք, այլ՝ անլռելի գոհաբանութիւնք։ Նախատինք եւ բամբասանք եւ տրտնջմունք. (Նար. ՟Ձ՟Բ։ Վրք. հց. ՟Բ։)
Պատկերին անգեղեցկութիւնն ընթասցի ամենայն իրօք առ նախատիպն։ Զբազում յոյժ զունօղսն զանգեղեցկութիւն. (Պրպմ.։)
Ի՞բր երգեցից ինձ վտանգս եւ արձանացուցից նախատինս։ Կարգեցի կուտեցի արձանացուցի. (Նար. կ. եւ Նար. յիշ.։)
Զբազմահմտութիւնս մեր նախատինս ասես. (Վրդն. պտմ.։)
Նախատես զիս, վասն զի զինուոր եմ, այլ իմացեալ ծանիցես զբարետոհմութիւն ազատութեան իմոյ. (Ճ. ՟Բ.։)
Հան զնախատինս պատկառանաց խայտառակութեանս. (Նար. ՟Կ՟Թ։)
ԶԻ՞նչ է արհամարհելն. նախատել, խոտել, ընդ խեղկատակութեամբ արկանել. (Երզն. մտթ.։)
Հրապարակաւ յայտնի նախատեալ, յանդիմանեալ.
Կանխագիտութիւն ոչ այլ ինչ, բայց միայն ապագայից իրացն յայտնութիւն ի սիրտս նախատեսացն կերպարանեալ. (Շ. ՟ա. պ. ՟Բ։)
πρόνοια, πρόγνωσις praenotio, praescientia, providentia. Նախատեսութիւն, կանխագիտութիւն, նախախնամութիւն աստուծոյ. եւ մարգարէութիւն.
Ի հրապարականախատ լինելոյն ոչ զղջասցի. (Շ. ընդհ.։)
Այս ժամանակ ոչ էր ի ժամանակի իւրոյ յաղթահարութեանն վրէժ առնուլ ի յաղթողէն։ Առաքինութեանն նախատանք (չ)են յաղթահարութիւն. (Փիլ. սամփս. եւ Փիլ. իմաստն.։)
πρόγνωσις praenotio, praescientia եւ προφητεία, πρόρρησις prophetia, praedictio. որ եւ ՅԱՌԱՋԱԳԻՏՈՒԹԻՒՆ. ՆԱԽԱԳԻՏՈՒԹԻՒՆ. Կանուխ գիտութիւն. նախատեսութիւն, նախախնամութիւն Աստուծոյ. եւ Կանխաձայնութիւն. մարգարէութիւն. եւ Կանխագոյն տեղեկութիւն.
Զյառաջգիտութեանն ոչ ըստ բնութեան ի նմա (յԱդամ) ասեմ գոլ նախատեսութիւն. (Յհ. իմ. երեւ.։)
cf. ՆԱԽԱՏՊԱԳՈՅՆ.
Հոգիք արդարոցն ընդ Քրիստոսի ելեալք յերկինս՝ եղեն տարացոյցք նախատպաւորականք բոլոր արդարոց մեծացելոց ի Քրիստոս. (Գր. սքանչ. ի ստեփ.։)
ԹՇՆԱՄԱՆՈՂՈՒԹԻՒՆ ԹՇՆԱՄԱՆՈՒԹԻՒՆ. Թշնամանելն. թշնամանք. նախատինք ի թշնամութենէ յառաջ եկեալ.
Խարդախութեանց խոկմանց հետեւին խոհավաճառութեան խոկմունք։ Խոհավաճառութիւն յամենայն քաղաքի եղեւ՝ ոչ ի սակս վնասու, այլ ամենեւին ներհակապէս։ Ամենայն՝ որ առ խոհավաճառութիւնն եւ վաճառականութիւնն եւ պանդոկապանութիւնն սեռք են ընդ դաւաճանութեամբ, եւ ընդ գարշելեօք եղեն նախատանոք։ Որ խոհավաճառութեանն անարատութեանն արհեստիւ ինչ հաղորդեսցի. (Պղատ. օրին. ՟Ժ՟Ա։)
Ըստ մարգարէին, կամ մարգարէիցն, կամ նախատեսացն կանխաձայնութեան. (Նար. ՟Ղ՟Գ։ Գր. հր.։ Լաստ. ՟Բ։)
πρόνοια, προμηθία praevidentia, providentia. Նախատեսութիւն. նախագիտութիւն. նախախնամութիւն. խնամ. նախահայեաց զգուշութիւն.
cf. ՆԱԽԱՏԵՂԵԱԿՈՒԹԻՒՆ
Եւ մեք զնախատինս նորա յանձին բարձեալ պարծանօք չարչարակցութեամբ տեառն յաւիտենից մահուանէն. (Տօնակ.։)
Որ զանձն պատկառէ, նա այլում ոչ վնասէ։ Դիցէ մարդ զմեղս ի մտի, եւ նախատէ եւ պատկառէ զինքն. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Զ։)
Ստուգաբանութիւն է լուծումն փաղառութեանց ի կատարեալ սեռ նախատիպ բառիցն։ Ստուգաբանութեան ձեւք են երեք. յիրէն, յարուեստէն, եւ ի ձայնէն. եւ յարացոյց առաջնումն՝ սափոր (որպէս թէ սափոր). երկրորդին՝ փայտատ (իբր հատ), եւ երրորդին՝ ճնճղուկ (որ ձայնէ ճը՛ն ճը՛ղ). (Երզն. քեր.։)
ՆԱԽԱՏԵՂԵԱԿՈՒԹԻՒՆ լաւ եւս՝ ՆԱԽԱՏԵՂԵԿՈՒԹԻՒՆ. Յառաջագոյն տեղեակ եւ գիտակ գոլն. վաղագոյն հմտութիւն.
Նախատեղեակութիւն նոցա, եւ աթոռոյն անշարժութիւն վկայէ աւանդութեանցն ճշմարտութեան. (Լմբ. ատեն.։)
cf. ՆԱԽԱՏԻՊ.
Նախատպաւորութիւն բարի՝ բոլորից, որոց չարչարանօք ի Քրիստոս կատարելոց. (Գր. սքանչ. ի ստեփ.։)
Յիմարն անշնորհակալութեամբ նախատէ. (Սիր. ՟Ժ՟Ը. 18։)
Զայս կսկծեցուցանօղ ինքնաբանական նախատինս։ Զայս յանդիմանութեան դատակնիք կսկծեցուցանողականս բանի։ Անիծք ... կսկծեցուցիչք եւ մարմաջողականք. (Նար. ՟Հ՟Բ. ՟Ի՟Բ. ՟Կ՟Թ։)
Սուտակասպասութեանն իսկ անսալով՝ զնախատինսն կրիցեն յամենայն քաղաքն. (Պղատ. օրին. ՟Զ։)
Ի բաց արա զանձն իմ ի խորամանկութենէ նոցա։ Ի բաց արա յինէն զնախատինս. Ի բաց արար ի բեռանց զթիկունս նորա. եւայն։
Ի յ՝անմահարար ծառոյն՝ նախատունկ յայտնեալ արմատ. (Շ. տաղ ի ստեփ.։)
Զօր ամենայն նախատինք իմ առաջի իմ են։ Զօր անենայն ձգեցի զձեռս իմ.եւ այլն։
Ոչ այսպէս արար ամենայն ազգաց տէր։ Ցրուեալ զնոսա ըստ ազգս։ Ի նախատինս ազգաց։ Զամենայն ազգս՝ զոր արարեր։ Ազգի օտարոտւոյ. եւ այլն։
Նախատինս աւելորդ աղտոյ իւրեանց զկրակն առնէին. (Փարպ.։)
Ձաղ եւ նախատ լինիցին, յորժամ մերկանայցեն ի փառացն. (Ոսկ. ես.։)
Չէ՛ պարտ նախատել, այլ խրատել եւ միտս դնել։ Ունկնդրացն միտս եդ՝ մի՛ ի բազմացն բարեկեցութիւնս հայել, այլ ի սակաւուցն վաստակս. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 25։)
Վա՛հն ոտնահարական է, եւ մորոսական։ Վա՛հ, որ ընդ երկինս խորհէիր, արդ ի դժոխս իջեր. վա՛հ որ ըմբռնեալդ ես կարծօղդ։ Իսկ հեգնականն ուա՛հ, որ նախատական է. ուա՛հ արդ նի՛ստ ի գետնի։ Ուա՛հ (կամ վա՛հ) ահա Ադամ եղեւ իբրեւ զմի ի մէնջ. (Երզն. քեր.։)
ՓԱՌ ՓԱՌԵՐ. յորմէ եւ ՀԱՐՑՆԱՓԱՌ. զոր տեսցես. Փառատրական մեղեդի նուագելի ի նախատօնակս, եւ այլ եւս կցուրդք երգոց. յորոց քանի մի այժմ անցեալ են ի կարգ ժամամտից.
Նախատանաց ջրով տանջեալ, ՟Ը վայրարկուն փողով հոսեալ (այն է ծակ ձագառի ). (Շ. բարձր. եւ Շ. վիպ.։)
αἱσχύνη, ἑντροπή pudor, verecundia Կիրք ամաչելոյ. (որպէս յաղաչելոյ՝ աղօթք, յարածելոյ՝ արօտ) շառագունութիւն դիմաց. պատկառանք՝ հանդերձ նշաւակութեամբ անձինն, կամ ընդ նախատինս իւր. խայտառակութիւն. խիպ. խպնիլը. խաղքութիւն. առ, հիճապ, ուտ, ութանմագլըգ, այպ, րէզալէթ.
Նախատինք. թշնամանք.
Համբերեսցէ ամենայն ամօթոյ եւ պատկառանաց։ Եւ ո՛չ փոքր ինչ նախատինս եւ ամօթս կրեմք վասն նորա. (Վրք. հց.։)
Զի մի մատնեսցէ ի նախատինս եւ յայպն հեթանոսաց։ Արարեր զմեզ նախատինս, ծաղր եւ այպն կատականաց թշնամեաց մերոց։ Եղաք մեք այպն կատականաց։ Ետու զքեզ յայպն ամենայն աշխարհաց. (Յուդթ. ՟Դ. 10։ Սղ. ԽԳ. 15։ ՀԸ. 4։ Եզեկ. ԻԳ. 4։)
Եկիր նախատել զիս, այպն եւ կատակ առնել. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 36։)
Իբրեւ ետես զԳողիադ զի նախատէր զԻսրայէլ, հար ձեռն յանձին սպանանել զայլազգին։ Անուամբն Աբրահամու ձեռն յանձին հարեալ պարծէին ... Եթէ ոք ձեռն յանձին հարեալ իցէ՝ թէ ես Քրիստոսի եմ, գոնեայ իբրեւ զինքն համարեսցի զքեզ։ Որ ոք ձեռն յանձին հարեալ իցէ հաստատուն կալ, զգոյշ լիցի, եւ այլն. (Եփր. թագ. եւ Եփր. ՟բ. կոր. եւ Եփր. ՟ա. կոր.։)
որպէս Առակ նշաւակի. նշաւակ. ծանականք. դսրովանք. նախատինք. խայտառակութիւն. եւ Խայտառակ.
Յառակս նախատանաց. (Իմ. ՟Ե. 3։)
Գրեթէ յազդմանէ հոգւոյն զլինելոցս նախատեսեալ. (Յհ. իմ. ատ.։)
Սպիտակն ի փառս եւ ի պարծանս, իսկ թուխն ի նախատինս եւ յանարգանս. (Եփր. վկ. արեւ.։)
(զչար լսողութիւն ադամայ եւ մեր բժշկեաց) տէրն մեր՝ նախատանաց եւ հայհոյութեանցն լրիւ. (Սկեւռ. ես.։)
Մի՛ լիցի նոցա այն ի խիղճ մտաց. յն ի՛ նախատիս։
Խօսք լեզուաց, եւ նախատինք ազգաց։ Եւ եղեւ խօսք կանանց. (Եզնիկ. ՟Լ՟Զ. 3։ եւ ՟Ի՟Գ. 10։)
Ծաղր ձեր ի սուգ դարձցի. Ծաղր անմտաց։ Եղէ նոցա ծաղր։ Բերանք ճշմարտից լցցին ծաղու։ Ծաղուն (կամ զծաղրն) ասացի զբօսանս։ Ի ծաղր ինչ էր քեզ իսրայէլ։ Եղիցես ի ծաղր եւ ի կատականս։ Ես եղէ ծաղր նախատանաց. եւ այլն։
Եղաք ի նախատինս ծաղու ազգեաց. (Յհ. կթ.։)
Արդարք ծաղր լինին։ Ահա ծաղր լինիմ նախատանօք. (Յոբ. ՟Թ. 23։ ՟Ժ՟Թ. 7։)
Կրել զաշխատութիւն, զժողովուրդն զտապանակ, զեփուդ, զենս ի ձեռին, զաւար բանակին. նախատինս զազգաց. զօրենս ի լեզուի, զիրաւագիտութիւն ի շրթունս։ Երանի որովայնին՝ որ կերացն զքեզ։ Որ կրէ զամենայն բանիւ զօրութիւն իւրոյ։ Կրել զանուն իմ առաջի հեթանոսաց։ Կրեսցէ դատաստան։ Ի հոգւոյն սուրբ կրեալք՝ խօսեցան մարդիկ յաստուծոյ։ Տրտմութիւն կամ ամօթ կամ զաւս եւ անարգանս կրել։ Կրեա՛ զամպարշտութիւն քո։ Չէ՛ որ կրեաց զբարկութիւն նորա. եւ այլն։
Նախատինք եղեւ հզօրին եւ հաշտ բարեկամին. (Համամ առակ.։)
Զտառապանօք կեանս նորա մատն արար բազմաց. (Սիր. ՟Ի՟Թ. 35.) յն. նախատինք. ὁνειδισμός improperium.
Մերթ ի նախատինս եւ ի նեղութիւնս խայտառակեալք, մերթ կցորդք այնպիսեաց վաստակաւորացն լինել. (Եբր. ՟Ժ. 33։)
Նախատէին զջորի իշորդի լինել. եւ նա պարծէր մարբն. սակայն պարտեցաւ. զի հզօր է ի հօրէ ազգ քան ի մօրէ. (Մխ. առակ.։)
Առանց բարկութեան խօսեսցի, զոր եւ սրել հարկաւոր էր։ Սրէին զսրտմտութիւնս իւրեանց ի վերայ նորա։ Ի հասարակաց թշնամւոյն սրեալք նախատէին զյոր. (Իսիւք.։)
Զվագր նախատէր որսորդ, զի ձգելով զնստած իւր՝ եկէզ զնա. (Մխ. առակ. ղէ. (նոյն գործ ընծայի եւ բոնոսոսի)։)
ՕՐԵՐ կամ ԱՒՐԵՐ. Փոխանակ գրելոյ Արեր, եւ Որեար։ Ըստ առաջնոյն է բառ յն. առա՛, ἅρα . անէծք. թշնամանք. նախատինք. թուքումուր.
ԱԾԱՆՑ մանաւանդ ԱԾԱՆՑՔ. παράγωγον derivativum Բառ ըստ քերականաց՝ ածեալ եւ անցուցեալ՝ այս ինքն վերածեալ ի նախատիպ գոլոյ յայլ վիճակ յաւելուածով աննշան մասնկան, որ տայ զմասնաւոր նշանակութիւն.
Այրեաց զբազում իշխանս, որ յայլ անգամ գնալն նախատեալ էին զնա. (Վրդն. պտմ.։)
Նախատէ զապուշ միտսն։ Աչքս մի՛ լիցի ապուշ. (Լմբ. առակ.) եւ (Լմբ. սղ.։)
ԴՍՐՈՎ կամ ԴՐՍՈՎ. Արմատ Դսրովելոյ կամ դրսովելոյ. Այպանք, եպերանք. նախատինք. պարսաւ. (ի հյ. դուրս. իբր մերժումն ի դուրս. եւ յն. տիասի՛րօ, ձգձգել. քաշքշել)
Նախատողի ծաղր, բանագրի դսրով. (Նար. ՟Ծ՟Զ։)
ԴՍՐՈՎ կամ ԴՐՍՈՎ. Արմատ Դսրովելոյ կամ դրսովելոյ. Այպանք, եպերանք. նախատինք. պարսաւ. (ի հյ. դուրս. իբր մերժումն ի դուրս. եւ յն. տիասի՛րօ, ձգձգել. քաշքշել)
Նախատողի ծաղր, բանագրի դսրով. (Նար. ՟Ծ՟Զ։)
Որ վերակացուն է, զգաստ լիցի առ մերձաւորս, եւ նախատես առ հեռաւորսն. (Յճխ. ՟Ի՟Գ։)
Որպէս արբեալքն՝ զիւրեանց ախտն՝ զգաստիցն նախատիցեն. (Նիւս. թէոդոր.։)
Չի՛ք այլ ինչ զօրաւոր, որ այնպէս խածանէ զսիրտ մարդոյ իբրեւ զնախատինսն ... սակայն եւ ոչ յայսոսիկ զկծեցաւ արդարն. (Սարգ. յկ. ՟Գ։)
Չարութեանն թօռոպ, որ նախատելի ցուցանէ. (Երզն. մտթ.։)
Լինին ասել։ Լինին նախատել զիս, եւ ասել։ Լինին այնուհետեւ բազում չար գործել։ Եթէ էր նա իջեալ վաղվաղակի, լինէին նոքա ասել, եթէ զինչ է եւ այլն. (Եփր. ել.։)
Ի պտղոյ գործոց իւրոց լցցի երկիր։ Լցցի նախատանօք. (Սղ. ՟Ճ՟Գ. 13։ Ողբ. ՟Գ. 30։)
Որ խոտէ. անարգու, եւ անարգական. Վար զարնօղ, Նախատական.
Ծունր կրկնեցին նախատանաց։ Ծունր խոնարհեցո՛ առ իմ հաշտութիւն. (Նար.։)
ԿԱՆՈՆ որ եւ ԿԱՆՈՎՆ, ՔԱՆՈՆ, ՔԱՆՈՒՆ. Բառ յն. κανών canon, regula, forma Գանօն. Չափ ուղղութեան՝ իբրեւ զլծակ կամ զմէտ կշռոց. ուղիղ ձեւ ուղղիչ այլոց. գիծ ուղղաձիգ. եւ Փակեալն ի մեջ գծից. աղիւսակ. ցանկ. որոշեալ գլուխ բանից. սահման. կարգ. օրենք, եւ օրինակ նախատիպ. ... եբր. մէսուքա որ եւ ցանկ, պատնէշ։ Զպէսպէս առմունս յայտ առնեն վկայութիւնք նախնեաց։
κολαφίζω, κονδυλίζω, τύπτω πυγμαῖς colaphis caedo, pugnis caedo, vel percutio κολάζω punio եւ այլն. Կռփօք հարկանել. կռուփս հանել. կռփահարել. բռնցի կամ մուրցացի տանջել՝ մանաւանդ զկառափն. ապտակել. խոշտանգել. նեղել. հարկանել. կատել. կծանել. խայթել. նախատել. թշնամանել. հարստահարել. մուշտա զարնիլ, գլխուն զարնել, մշտել, չարչրկել, ծեծել. (լծ. թ. խըրփալաամագ ).
Զծառայիցն ի համար բերել զնախատինս. (Սարգ. յկ. ՟Դ։)
Իցէ՞ թէ յաւելից հայել զբազմախորտակելի տապանակ մարմնոյս իմոյ նորոգեալ։ Եթէ չառնուլ նախատինս ի մերձաւորաց օրէնք են, ապա ի տեսողէն հայել զայսոսիկ՝ արեան տաժանմունք. (Նար. ՟Ի՟Ե. եւ Նար. կ.։)
Գուցէ հանցես զդստերս քո յինէն։ Հանել զնա ի գլխոյն եփրեմի, զջրհորն (ի ձեռաց յակոբայ). յինէն զնախատինս իմ. հարկս ի կողմանցն ասորւոց։ Հարկահանք հանին հարկս թագաւորի։ Հանցես քեզ հարկս ի դամասկոս։ Հանել ի տէրութենէ։ Հանէ զիս ի թշնամեաց իմոց, եւ այլն։
Նախատէին՝ զբերան ունելով հոտեալ։ Ի պատմելոյ զանճառելիսն հոտեցաւ բերան իմ. (Ոսկիփոր.։)
ՄՐՈՒՐ ՏԱԼ. որպէս ռմկ. մուր տալ. Նախատել. թշնամանել. ցաւս եւ վիշտս բերել. ὁδυνάω dolore adficio. կամ συνοδυνάομαι condoleo.
αἱσχρολογία turpis memoratio, obtrectatio. Յիշումն զազիր իրաց ի նախատել զոք, զազրաբանութիւն անարգական. բան թշնամանագիր. լուտանք. նախատինք. իշոց, յիշունց. (սեռ. յիշընցաց) հայհոյանք. ա՛յլ է եւ Հայհոյութիւնն. քիւֆիւր, սէօյմէք սայմագ (պ. եատզիշդ, եազզիշթ, այսինքն յիշումն անարժան բանից)
Զնախնիս քո նախատէ. (Սիր. ՟Ը. 5։)
Ի նանիր խօսեցաւ այր ընդ ընկերի իւրում։ Ի նանիր թաքուցին ինձ որոգայթ։ Ի նանիր նախատեցին զանձն իմ։ Ի նանիր վաստակին շինօղք նորա։ Ի նանիր է ձեզ յառնել կանխաւ.եւ այլն։
Զվագր նախատէր որսորդ, զի ձգելով զնստած իւր՝ եկէզ զնա. (Մխ. առակ.։)
Պատկառեցուցանել, պեղելով իւրեանց ականջօք միանգամայն ժողովեալ նախատանս. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Որ ասէ ցեղբայր իւր ռակա, պատտաւոր լիցի ատենի։ Մի կարդալ մարդոյ ռակայ կամ մորոս։ Ռակայ անուանիմ ռամկական վարուքս։ Այլեւ նախատեմք եւս՝ եւ բամբասեմք ռակայ անուն կարդալով ի վերայ. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։ Եւագր. ՟Ժ՟Ը։ Ժմ.։ Ի գիրս խոսր.։)
Զնախատանս եւ զտուրժս ունելով։ Իցէ տուրժն առ այսոքիւք ոչ նուազագոյն. (անդ. ՟Է։)
ՓԱՌ ՓԱՌԵՐ. յորմէ եւ ՀԱՐՑՆԱՓԱՌ. զոր տեսցես. Փառատրական մեղեդի նուագելի ի նախատօնակս, եւ այլ եւս կցուրդք երգոց. յորոց քանի մի այժմ անցեալ են ի կարգ ժամամտից.
Էին երկոքեան մերկ, եւ ոչ ամաչէին։ ՅԵգիպտոսէ ամաչեսցես, որպէս ամաչեցերն յԱսորեստանւոյն։ Կացին մնացին ամաչեցեալք։ Որպէս խորշիցի զօր ամաչեցեալ։ Թէպէտ եւ նախատի վատ, ոչ ամաչէ։ Ամաչեսցեն եւ յամօթ լիցին։ Ամաչեսցեն անօրէնք յունայնութեան իւրեանց։ Մի՛ ամաչեսցեն վասն իմ՝ որ համբերեն քեզ։ Դարձցին առ ժամայն ամաչեցեալ. եւ այլն։
Որոց առակեալ իցեն ճանապարհք իւրեանց. (Սղ. ՟Լ՟Զ. 7.) իմա՛ ըստ յն. բացեալ եւ յաջողեալ, կամ ընդարձակեալ. բայց Լմբ. իմանայ՝ նշաւակեալ, նախատեալ ի բերան ամենեցուն։
Արդեամբք մեղաւ, զի շնացաւն. եւ բանիւք, զի գրեաց հրովարտակ առ յովաբ սպանանել զուրիա. վասն այսորիկ հալածեցաւ յորդւոյն արդեամբք, եւ նախատեցաւ ի սեմեայ բանիւք. (Կիւրղ. թագ.։)
αἱτιάομαι criminor, incuso Իսկ Բասրելի. ἑπίληπτον reprehensibile Ըստդտանել. յանցաւոր ցուցանել. մեղադրել. բամբասել. պարսաւել. եպերել. անդոսնել. նախատել.
Մաքրագունիցն գովեստ աղտեղագունիցն նախատինք լինի. (Նիւս. սքանչ.։)
Ընդ այլոց մեղս զչարիցի։ Մի՛ զչարեսցուք ի նախատինս. (Սարկ.։)
Նախատէին զջորի իշորդի լինել, եւ նա պարծէր մարբն. (Մխ. առակ.։)
(լծ. ընդ յն. լիտօռէ՛օ) λοιδορέω, -έομαι convicior, probris insector. Բամբասել, նախատել. թշնամանալ. հայհոյել. անիծել. չարաբանել. պարսաւադիր լինել.
Ընդդէմ ամենեցուն լուտայ։ Բամբասեցա՞ր յումեքէ, նախատեցար, լուտացաւ ընդնէմ քո. (Սարգ. յկ. ՟Ը։ եւ Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Է։)
Զմեծամեծ խոզեանն եդեալ ի գիրկսն (քահանայիցն սպանելոց՝) առ ի նախատինս մեզ, եւ այպն կատականաց տեսողացն. (Լաստ. ՟Ժ՟Բ։)
Կայեանն՝ զոր արդէն իսկ կայցես յետ մկրտութեանն առաջի մեծի բեմբին (սրբութեան), անտի փառացն է նախատիպ. (Ածաբ. մկրտ.։)
Հա՛ն յինէն զնախատինս, զոր եւ կարծեցի. (Սղ. ՟Ճ՟Ժ՟Ը. 39։)
κονδυλισμός (յորմէ լտ. contumelia ). talitrum, plaga pugno incussa. Կռփելն, իլն. կռփահարութիւն. կռուփք. գլխահարութիւն. խոշտանգանք. Նախատինք. թշնամանք. կծանելն. խայթ.
Լուայ զնախատինս մովաբու, եւ զկռփանս որդւոցն նմոնայ. (Սոփ. ՟Բ. 8։)
Քանզի եւ Յովբայ իսկ ոչ վնասեցին յորձանք բանից նոցա։ Ընկալեալ զյորձանս նախատողացն՝ ի բաց մերժեաց համարձակութեամբ արդարութեանն. (Իսիւք.։)
Նետից թշնամւոյն նշաւակ եղէ, նոր միշտ խոցոտիմ։ Գրին նշաւակ իբրեւ նպատակ, եւ հարին նետիւ։ Զմանկունսն նշաւակ եդեալ չարաչար խոցոտելով սատակէին։ Զտէրն եդեալ նշաւակ՝ շարժէին զգլուխ. այլ նշաւակ՝ որպէս դնեն աղեղնաւորք՝ ձգելով զնետ նախատանաց։ Թափ տուեալ բազկին նիզակաւ, զի հարցէ զնշաւակն. (Ժմ.։ Վրք. հց. ՟Ը։ Լաստ. ՟Ի՟Ա։ Վրդն. սղ.։ Հ=Յ. դեկտ. ՟Ժ՟Գ.։)
ՆՇԱՒԱԿ. σημεῖον signum τέρας prodigium βδέλυγμα abominatio παράδειγμα exemplar θρίαμβος , θέατρον publicum spectaculum եւ այլն. նմանութեամբ է Նպատակ նախատանաց. տեսիլ խայտառակ եւ խորշելի. ձաղանք. առակ եւ այպն կատականաց՝ յօրինակ տեսողաց.
Զմեզ նպատակ նախատանաց փոխանակ քո արարին. (Լմբ. առ լեւոն.)
Ո՞չ շիկնես (ամօթով)։ Ժողովեալ նախատանս, ի ձեռն որոյ շիկնեսցեն։ Շիկնել եւ ամաչել. (Փիլ.։)
Ահա ոչ պարծիմ ամենայն իրօք նախատեալս, ոչ պանծամ դսրովեալս. (Նար. ՟Ծ՟Դ։)
ψόγος, μέμψις, μῶκος vituperium, vituperatio, probrum, reprehensio . իտ. biasimo. որ եւ ՊԱՐՍԱՒԱՆՔ. Որպէս թէ պարսիւ քարաձգութիւն կամ պարսաքարումն այլաբանական. Բան անարգանաց ընդդէմ ուրուք կամ իրիք. գորով. նախատինք. վար զարնելը, գէղխօսիլը, խօսք նետելը.
ՊԱՐՍԱՒ. ա. որպէս Պարսաւելի. պարսաւեալ. նախատ. անարգեալ.
Թո՛ղ մեզ զպարտիս մեր։ Այնմ որ գործիցէն՝ ոչ համարին վարձքն ըստ շնոհաց, այլ ըստ պատեաց։ Թողցին ձեզ պարտիքն։ Ի նախատինս, եւ ի նզովս, եւ ի պարտիսս։ Եւն։ Գրիգոր անցեալ գնաց առ տրդատ՝ զհայրենեցն հատուցանել պարտիս. (Խոր. ՟Բ. 77։)
Ի ստուերիցս զնախատիպն իմասջի՛ր. (Նիւս. թէոդոր.։)
Չէ՛ պարտ նախատել, եւ ոչ զոտս ի վերայ տրոփել, այլ՝ խրատել։ Մի՛ ոտս տրոփիցես ի վերայ անկելոյն, այլ ողորմեսջիր եւ կանգնեսջիր։ Իշխան աշխարհիս եկեալ հասեալ՝ ծաղր առնէ, զոտս ի վերայ տորոփէ. (Ոսկ. մտթ. եւ Ոսկ. փիլիպ.։)
Զցուցակ եւ զյայտնիչ աշխարհի գանձուն մեծի (զխուժիկն)։ Ամենայն զգալւոյ բնութիւն սկիզբն ունի զիմանալին ի բնութեան ցուցակ։ Ըստ յայէլայ նախատիպ ցուցակին. (Փարպ.։ Փիլ. ել. ՟Բ. 52։ Միսայէլ խչ.։)
Գրգռօղ բանից նոքա են, որ քսմոսեն՝ իոյն առ միւսն տանելո զնախատանց բանսն։ Թէ գաղտ խօսելն։ Բամբասէ, քսմոբէ, եւ գրգռէ։ Վա՛յ բամբասողին եւ քսմսողին. (Լմբ. առակ.։ Ճ. ՟Դ.։ Ոսկիփոր.։)
Մանրամասն զամենայն մեքենայսն քրքրեալ խայտառակեաց։ Անձրեւն քրիստոս իջանէ ի գեղմն մտաց մերոց քրքրեալն սիրով. եւ որչափ յոյժ քրքրի, այնչափ սաստիկ եւ զցօղն տանի։ Քրքրեզով զվայելչութիւն սորին առաջի տեսութեան մտացն։ Ի նախատելն քրքրիս (կամ գրգռիս), եւ զբարիոք լուրն ոչ կարես տանել. (Լմբ. սղ. Լմբ. պտրգ. եւ Լմբ. ատ.։)
լտ. exemplum, exemplar. յն. պէսպէս. իբրու ὐπόδειγμα . Օրէն եւ քանոն իմն առաջի եդեալ առ ի նմանել. նախատիպ. տիպ. յարացոյց.
Յազդմանէ հոգւոյն զլինելոցս նախատեսեալ։ Յազդմանէ սատանայի։ Արկածք վնասուց յազդմանէ չարին։ Ազդումն ինչ, եւ ոչ էութիւն անձնաւոր։ Ոչ գիտեմ ասել՝ յորպիսի՛ ազդմանէ զմիմեանս կոտորեալ։ Ազդումն եղեւ հոգւոյս իմոյ։ Ի նմանէ նախ զազդումն ընկալցի։ Խափանումն ազդմանցն (աստեղաց). (Յհ. իմ. ատ.։ Վրք. հց.։ Յճխ.։ Խոր.։ Եղիշ.։ Լմբ.։ Բրս. ծն.։)
Զախտաժէտ ցանկութիւնն նախատելով. (Նիւս. կազմ.։)
իբր Նախատիչ. թշնամանիչ. գորովիչ.
Ամենայն իրօք նախատեալս, կամ ամբարիշտս. (Նար.։)
Ամօթալի ախտիւ զազրագործ էր։ Նախատեաց զնոսա արքայ ամօթալի բանիւք. (Խոր. ՟Գ. 38. 25։)
Եւ որպէս անիծանել. նախատել. թշնամանել. κακολογέω, maledico որ եւ չարախօսել.
Չարաչար բամբասանօք եւ անդուռն բերանով։ Անդուռն բերանով նախատեմ. (Շ. ընդհ.։ Լմբ. ատ.։)
Չար ոչ նախատեսեալ անզգուշիցս լինին։ Մի՛ լինիք դէտք անզգոյշք. (Բրս. մախան.։ Երզն. լս.։)
Ծածկեա՛ զնախատինս զազրալի առականաց իմոց. (Բենիկ.։)
διαβολή, αἱτία criminatio, obtrectatio, culpa, accusatio Պարսաւագրութիւն, բամբասանք. բանսարկութիւն. քրթմնջիւն, ստգտանք, թշնամանք. նախատինք.
τύπος forma, norma, formula, exemplar Տիպ, նախատիպ. եւ Օրինակ. պատկեր. նմանութիւն. յարացոյց. կաղպար. խալիպ, գալըպ, էօրնէք, րէսմ, թիմսալ.
Իբրեւ զհուր՝ կայծակունս զգայռէ ի ներքուստ։ Բանս նախատանաց զգայռել. (Լմբ. սղ.։)
Իբրեւ զհուր՝ կայծակունս զգայռէ ի ներքուստ։ Բանս նախատանաց զգայռել. (Լմբ. սղ.։)
զլինելոցս նախատեսեալ. (Յհ. իմ. ատ.։)
Բազում նախատանօք լուացեալ զնա. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 9։)
λοιδορία convitium. Լուտալն. թշնամանք. նախատինք. դսրովանք. անարգանք. եւ Անէծք.
Ի ձաղելն եւ ինախատելն (տեառն վասն մեր՝) լուտանքն եւ պարտիքն ամենայն ջնջին եւ մաքրին. (Խոսր. պտրգ.։)
Չի՛ք այլ ինչ զօրաւոր՝ որ այնպէս խածանէ զսիրտ մարդոյ՝ իբրեւ զնախատինսն. (Սարգ. յկ. ՟Բ։)
Սատանայ ընդ խաւար խոցոտէ չար խորհրդովք։ Մինչեւ յե՞րբ անդամքս լեզուօք զիրեարս խոցոտեմք։ Ի քո անպատկառ կշտամբանաց եւ ի նախատելոյ միշտ խոցոտիմ. (Լմբ. իմ. եւ Լմբ. ատ. եւ Լմբ. սղ.։)
Ծիծաղին զնորա տկարութիւնն։ Զպահքն նախատէին, եւ զքուրձն ծիծաղէին. (Լմբ. սղ.։)
Օր կաքաւելոյ յայտ է թէ այն էր, զոր ի ժամ չարչարանաց նորա կաքաւէին, եւ այպանելով նախատէին. (Լմբ. զքր.։)
Բանս կսկծելիս թշնամանաց։ Բանիւք նախատանաց կսկծելեօք. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ. 34։ ՟Ժ՟Բ. 14. (յն. ըստ իմաստից։))
Նախատեսութիւն՝ միայն արարչականին այս հետեւեսցի. (Յհ. իմ. երեւ.։)
ՀՍԿՈՂՈՒԹԻՒՆ ՀՍԿՈՒԹԻՒՆ ՀՍԿՈՒՄՆ. ἑγρήγορησις, ἁγρυπνία vigilia, vigilantia. Արթնութիւն. տքնութիւն. տքնելն. եւ Ցայգապաշտօն ի նախատօնակս.
ՁԱՂԱԿՈԾ ԱՌՆԵԼ. Ձաղանօք կոծել. ապտակս հանել ի նախատինս.
Ձա՛ռ, անշնորհ լեր. որպէս նախատելով ոք զդաժան եւ զվատ, ձառադէմ կոչէ զխեռաբարոյսն. (Նչ. քեր.։)
իսկ զի մի՛ յախուռն նախատող քեզ երեւեցայց, զայս եւ ի սրբոց աւետարանացն եւ ի քոց իսկ պատմութեանց յայտնի՛ քեզ արարից. (Ղեւոնդ.։)
Բե՛ր այսուհետեւ զօրինակդ յօրինեսցուք առ նախատիպդ. (Ագաթ.։)
Նախատօնա՛կ արա, կամ առնիջի՛ր. (Տօնացոյց.։)
Ըստ լծորդին՝ զհօն խէ դնել, եւ նախատակ ասել. (Վրդն. սղ.։)
Զպսակաց, եւ զբարւոյ նախատակութեան վարձուցն ճառէ. (Ոսկ. ՟բ. տիմ.։)
Ի նանիր նախատեցին զանձն իմ։ Նախատեցին զիս թշնամիք իմ զօրհանապազ, եւ գովիչք իմ ինեւ երդնուին։ Եթէ թշնամւոյն նախատեալ էր, համբերէի արդեօք։ Հատո՛ նախատինս, զոր նախատեցին զքեզ տէր։ Նախատել զաստուած կենդանի։ Նախատեաց զճակատս աստուծոյ կենդանւոյ.եւ այլն։
Զմեզ նախատէք մարմնոց ցաւովք. (Եղիշ. ՟Ը։)
Սամարացի եւ դիւահար կոչէին, նազովրեցի՛ նախատէին. (Բրսղ. մրկ.։)
Զբանս նախատողացն։ Նախատօղքն զգեցեալ էին զծիրանիս, եւ նա զվէրս. (Իսիւք.։)
προοίδων, προορατικός praevidens, praescius, providus. Յառաջատես. կանխատես. նախատես. նախահայեաց. նախագէտ. նախահոգակ.
Լինիջիք իբրեւ զաստուած նախատես՝ գիտել զբարի եւ զչար. (Զքր. կթ.։)
Զօր իմ, զխաչէն ասաց, նախատես եղեալ (յն. նախատպաւորեալ) առ իսահակ ի պատարագ խոյին. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 9։)
Ըստ իւրում նախատես գիտութեան ընտրեաց զամենեսեան. (Խոսր.։)
Ըստ նախատես հրամանի քո. (Մաշկ.։)
Զգաստ առ մերձաւորս, նախատես առ հանդերձեալսն. (Բրս. հց.։)
ՆԱԽԱՏԵՍ. Տեսանօղ ապագայից. մարգարէ.
Որպէս ասէ նախատեսն Դանիէլ. (Ճ. ՟Գ.։)
Եսեց զբարբառ նախատես մարգարէիցն։ Կատարի բարբառ առձայնութեան նախատեսաց։ Զնախատեսաց զմարգարէութեան կատարեսցէ զբարբառ. (Զքր. կթ.։)
Նախատեսացն գուշակեալ մայր եւ կոյս. (Շար.։)
ὁνειδίζων probrans, vituperator. Նախատօղ. նախատորդ.
Նախատինք նախատչաց քոց անկան ի վերայ իմ. (Սղ. ՟Կ՟Ը. 19։)
Զնախատինս նախատչացն զմեզ բարձին ի մէնջ. (Եղիշ. դտ.։)
Զնախատիչ բարեկամաց զբանս ուղղէ. (Իսիւք.։)
Իբր զասր ցեցակեր՝ կա՛մ զնախատանսն ասէ, կամ զնախատիչսն. (Ոսկ. ես.։)
Առ նախատիպ ինչ տեսակ անխոտոր հայի գրօղն. որպէս զի ստեղծցէ զճշմարտութիւն ի նմանութեան նախատպին պատկերի։ Ի նախատպացն պատկերաց։ Նախատպի գծագրին. (Դիոն.։)
Ի նախատպէն, եւ ի պատկերէն։ Համբերողացն նախատիպ՝ մեծն Յովբ.։ Ըստ նախատպին կերպարանեալ. (Յհ. իմ.։)
Ոչ պատկեր առանց նախատպի։ Յարացոյց ունել (կամ լինել) ասի նախատիպն, ըստ որում պատկերն եղեւ. (Շ. թղթ.։ Սահմ. ՟Ժ։)
Յամենայն երկրէ եպիսկոպոսունք իբրեւ զնախատիպ պատկեր տեսանէին զսրբութիւն նորա. (Ոսկ. մելիտ.։)
(Ծով յետ մրրկաց) յիւր դառնայ նախատիպն բնականագոյն. (Մագ. ՟Խ։)
Հայեսցու՛ք ի նախատիպն Յովսէփ։ Զկուզ եւ զմուկն (դրօշեալ) պաշտեցին, զորոց նախատիպ կենդանիսն որսային ի կորուստ. (Լմբ. ժղ. եւ Լմբ. իմ.։)
Կամ իբր πρωτοτύπως primario loco. Որպէս նախատիպ. գլխաւորաբար.
Զայս հրաշափառապէս եւ նախատիպ՝ առ քահանայս առնուլ յարմարագոյն է. (Բրս. հց.։)
ՆԱԽԱՏՕՆ ՆԱԽԱՏՕՆԱԿ. προεόρτιος, -ον profestus, festum diem praecedens. Նախապատրաստութիւն տօնի ի նախընթաց օրէ. հանդէս յառաջընթաց երեկոյին. եւ Որ ինչ հայի ի տօնախմբութիւն եւ յուրախութիւն մերձակայ.
Եկա՛յք զնախատօն ծննդեանս վերապատուեսցուք. (Շ. տաղ. ճրագալուցի։)
Արժանաւո՛ր է յառաջ պատրաստելոյ եւ նախատօնի՝ սուրբ տիրուհւոյն ծնունդն։ Նախատօն աստուածածնին յղութեան. (Հ. կիլիկ.։)
Նախատօնակ է Քրիստոսի ծննդեանն։ Նախատօնակ է եւ Ճրագալոյց յայտնութեան. (Հ=Յ. ստէպ։)
Եւ է նախատօնակ մեծի տօնին յիսներեակն. (Փիլ. տեսական.։)
Գեղեցիկ էր եւ երէկ մեզ պայծառազգեցութիւն, իբրեւ ուրախութիւն իմն նախատօնակ. իսկ այսօր զնոյն ինքն զյարութիւն տօնեմք. (Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
Երեք տօնքս այս պատուին նախատօնակ մաքրութեամբ, եւ սրբութեամբ պահոց. (Կանոն.։)
(նախատակ, իբր նախազօր. կամ նախայարձակ. շահատակ՝ վկայ քաջ). ἁγωνιστής, προταγωνιστής, ἁθλητής, ἁθλητήρ agonista, athleta, primus certator, propugnator, bellator πρότερος prius եւ այլն. Նախամարտիկ. ախոյեան ի ճակատու, եւ յընթացս ասպարիզի. մարտիկ առաքինի. ըմբիշ ճգնօղ, ճգնաւոր. մարտիրոս.
Ի ձայնէ նախատորդին եւ չարախօսի. (Սղ. ՟Խ՟Գ. 18։)
Զհակառակութիւնս յարուցանէ ամենայն չարակամ։ Ամենայն չարակամ նախատ լիցի մարդկան. (Առակ. ՟Ժ՟Ե. 11. 13։)
Նախատել զմեզ յանդգնէին պղծալիցն իւրեանց շրթամբք. (Յհ. իմ. պաւլ.։)
Այր՝ որ սովորի ընդ բանս նախատանաց, յամենայն աւորս իւր նա ոչ խրատեսցի. (Սիր. ՟Ի՟Գ. 20։ Յանիրաւութիւն սովրի. Յճխ. ՟Ժ՟Գ։)
Տե՛ս ի դմա զփշանիւթ պսակին նախատինս. (Լմբ. պտրգ.։)
Ապա թէ փոխանակելով փոխանակեսցէ զայլ անասուն ընդ անասնոյ, եղիցի եւ այն փոխանակն սուրբ։ Եւ նա, եւ փոխանակն իւր եղիցին սուրբ։ Արարի փոխանակ քո զեգիպտոս եւ զեթէովպիա, եւ զսուհէն քեզ փոխանակեցի։ Զջուր մեր դնոյ արբաք, եւ փայտն մեր առանց փոխանակի եկն ի վերայ։ Առ ոտն կոխէիք զարդարն՝ առնելով փոխանակս։ Առի զեղբարս ձեր, փոխանակս տուեալ տեառն։ Նախատեցին փոխանակ (այսինքն զփոխանակն, կամ զերեւեցուցիչն ) օծելոյ քոյ, եւ այլն։ Հաւատարիմ բարեկամի ոչ գոյ փոխանակ։ (Սիր.՟Ղ. 15։)
Գրգռօղ բանից նոքա են, որ քսմոսեն՝ իոյն առ միւսն տանելո զնախատանց բանսն։ Թէ գաղտ խօսելն։ Բամբասէ, քսմոբէ, եւ գրգռէ։ Վա՛յ բամբասողին եւ քսմսողին. (Լմբ. առակ.։ Ճ. ՟Դ.։ Ոսկիփոր.։)
Տռփամ ակնարկել զդէմսդ ... Ակնարկեալ զկերպարանեալ զինուորն ընդ թագաւորին յաթոռն։ Զաներեւոյթսն՝ հաւատոյ իմացմամբ ակնարկեն ... Նախատեն արք չարք զարդարս, յորժամ ինչ բիծ եւ արատ ի նոսին ակնարկեն. (Լմբ. սղ. եւ Լմբ. առակ.։)
որ եւ ԱՂԱՐՏՈՒԹԻՒՆ. Ընդ վայր հարումն (որպէս զանպիտան արտ աղի, կամ որպէս աղաջուր) թշնամանք. նախատինք. անարգանք. եպերանք.
Իբր անարգական բան. նախատինք.
Նեղեն նախատանօք, եւ դարձ առնել անդրէն աղշկորեն. (Եւագր. ՟Ժ։)
Ո՛չ զի ուսանիցի ամենագէտն (յն. զամենայն նախատեսօղն) (Սեբեր. ՟Է։ եւ Ոսկ. մ. ՟Բ. 6. 14։)
Կրեաց նախատինս եւ այպերանս. (Տօնակ.։)
Իբր նախատինք. թշնամանք. սէօյիւշ, սիթէմ, ազար.
Անարգանս, ըստ որում զհեշտութիւնս անձանց պատրաստելով՝ այլոց նախատինս հասուցանեն. (Արիստ. առաք.։)
Նախատեալ յումեմնէ՝ եթէ ի հարանց աներեւան իցես, ասէ. յինէն սկսանի ազգ իմ. (Ոսկիփոր.։)
Անվախճան հատուցմունք, կամ արքայութիւն. կամ կորուստ, պատուհաս. նախատինք. սպանդ, վիշտ. (Ագաթ.։ Փարպ.) (Նար.։)
Զփոխարէնն յաստուծոյ ընդունի յանրջական տեսութիւն առաքելոցն։ Յանրջական իմն նախատեսութեանց հրամայեալ. (Խոր. ՟Բ. 80. 85։)
(արմատ Նախատելոյ). ὅνειδος opprobrium. Անարգանք առ նախկին կամ յոյժ ատելութեան. նախատինք, եւ Ենթակայ նախատանաց. եւ Ստգտանք. այպ, նէնք, րուսովայ.
Քան զամենայն թշնամիս իմ եղէ ես նախատ դրացեաց իմոց։ Եղեւ նա նախատ դրացեաց իւրոց. (Սղ. ՟Լ. 12։ ձը. 42։)
Նախատ եւս էր յԻսրայէլի այրութիւն. (Իգն.։)
Վատն վասն մնալոյ ի դանդաղութիւն՝ արհամարհէ զնախատսն (կամ զնախատինս). (Լմբ. առակ.։)
Հատանէ ըզգլուխ նորին, բառնայ զնախատն Իսրայէլի։ Հարեր զճակատ Գողիաթին, բարձեր զնախատ Իսրայէլին. (Մագ. ոտ. մանուչ.։ Յիսուս որդի.։)
Տեսէ՛ք զիմ փառքըն զառաջին, տեսէ՛ք զվերջին նախատս անձին. (Ուռպ. ողբ.։)
Ի յանձին նախատ՝ ջուր ընդ վայրարկուն հեղեալ. (Տաղ ի լուս.։)
Վիշտ ինձ, եւ խէթ մտացս, ի նմանէ նախատն. (Լծ. նար.։)
Ոչ ըստ այնմ տայ պատասխանի սակս նախատ ինչ գտանելոյ, այլ զիմաստութեան զխորսն դիմադրէ. (Համամ առակ.։)
Բարձէ՛ք զնախատն զոր ցուցին. (Գր. տղ. յերուսաղէմ.։)
ՆԱԽԱՏ. ա. ἑπονείδεστος exprobrabilis, probrosus. Նախատելի. նախատեալ. անարգ. անարգեալ.
Յամենայն ժամանակի նախատ լիցի։ Ամօթ կրէ, եւ նախատ լիցի։ Զի մի՛ նախատ լինիցիս. (Առակ. ՟Ժ՟Ը. 1։ ՟Ժ՟Թ. 26։ ՟Ի՟Ե. 10։)
Պէն պատուիրէ կալ անբամբաս, եւ մի՛ նախատ ի կեանըս յայս. (Շ. այբուբ.։)
Նախատ եղեալ էր ի ներոյ անտի իւրմէ. (Եփր. թագ.։)
Նախատ լինել ի մարդկանէ. (Ճ. ՟Գ.։)
Բարեկամ մարդոյն աստուած էր. յորմէ նախատ եղեւ հայրն մեր՝ ասելով, կինս զոր ետուր. Համամ առակ. ուր կա՛մ ընթերցի՛ր, յոր նախատ (այսինքն նախատօղ) եղեւ ադամ. եւ կնո իմա՛, յանդիմանեալ եղեւ, եւ ետ պատասխանի անտեղի։
Որպէս եւ յասելն (Նար. ՟Խ՟Զ.)
Արածօղս զերամակս ... նախատ վարձկանութեանց. կա՛մ է նախատինք, եւ կամ նախատական։