Բարձր, ձու, ձունք, ձանց

adj.

high, elevated;
sublime, eminent, great, excellent;
հոսել ի բարձուէ, to fling, to throw from above;

adv.

ի ձայն բարձր, — ձայնի, ձայնիւ բարձու, aloud, loudly;
— առնել, to elevate, to raise on high, to magnify, to exalt, cf. Բարձրացուցանեմ, cf. Վերացուցանեմ, cf. Համբառնամ, cf. Օրհնեմ;
— լինիմ, to be elevated, glorified, cf. Բարձրանամ, cf. Փառաւորեմ;
ճանաչել զբարձունս, to know sublime or profound things;
սեղան —, splendid, sumptuous dinner, banquet;
ի բարձուէ, from above;
— ոճ, elevated style;
— քանդակ, relief, basso-rilievo.

Other definitions containing this entry

Բարձրագոչ

cf. Բարձրաբարբառ.

Բարձրակուտակ

cf. Բարձրակոհակ.

Բարձրաձայն

cf. Բարձրաբարբառ.

Բարձրամտիմ, եցայ

cf. Բարձրամտեմ.

Բարձրանամ, ացայ

to rise, to ascend, to re-ascend, to surmount, to exceed, to surpass;
to increase, to grow;
to be proud, to pride one's self;
բարձրացեալ, cf. Բարձր, cf. Բարձրաբերձ, cf. Փառաւոր, cf. Յաղթական.

Բարձրավզիմ, եցայ

cf. Բարձրավզանամ.

Բարձրավիզ

cf. Բարձրապարանոց.

Բարձրաւանդակ, աց

cf. Բարձրաւանդ.

Բարձրուղէշ

cf. Բարձրաձաղկ.

Գին, գնոց

price;
value;
tax, estimate, valuation;
rate, tariff;
purchase, bargain;
— հատանել, արկանել, to rate, to appreciate, to value, to estimate, to tax, to set a price on a thing;
անարգ — հատանել, to undervalue;
գնոյ առնուլ, գնոց ստանալ, to buy, to purchase for money;
գնոյ ըմպել զջուր, to drink water that has cost money;
բարձրացուցանել, աճեցուցանել, իջուցանել, նուազեցուցանել զ—, to buy dearly;
վիճել վասն գնոյ, to raise, to augment, to reduce, to lower the price;
վիճել վասն գնոյ, to bargain;
սովորական —, price-current;
որոշեալ —, no abatement;
դնելով դնեցից ի քէն դնոց, I will pay you the price.

Եղջիւր, ջեր, ջերց, ջերաց

retort;
— խողովակաւոր, tubulated -;
— ածել cf. Եղջերցեմ;
to puff one's self up with pride;
to threaten, to menace;
— ամբառնալ, բարձացուցանել զ—ս, համբառնալ ի բարձունս զ—ս, բարձրանալ եղջեր ամբարտաւանութեան, to lift up the horns, to become insolent, arrogant, proud, tyrannical;
to raise one's crest, to rebel;
փշրել զ—, խորտակել զ— ամբարտաւանութեան, to break the horns, to humble, to humiliate, to break down, to lower the pride;
— փրկութեան իմոյ, horn of my salvation;
reliance, support, strength, prop;
բարձր եղիցի — արդարոյ, the just small shall lift up his head;
the righteous shall be exalted.

Զօրութիւն, ութեան

power;
authority, vigour, valour, heart, courage, nerve, force, spirit, faculty;
corroboration, supply, reinforcement, aid, energy, efficacy, virtue;
resource;
sense, meaning, signification;
weight, importance;
prodigy, miracle, virtue;
army;
person;
distinct substance or person;
—ք երկնից, the angels;
celestial bodies, stars, etc;
—ք մտաց, the faculties, qualities of the mind;
Տէր զօրութեանց, the Lord of hosts;
այր, կին զօրութեան, valorous man, virtuous woman;
ըստ առն եւ — իւր, as the man is, so is his strength;
դու՞ ագուցեր ձիոյ —, hast thou clothed the horse with strength ? զինու զօրութեամբ, with arms;
by main strength;
գիտել զ— արուի, to lie with a man;
զօրութեամբ, powerfully, emphatically, understood, by virtue of, with all one's strength;
բարձրացո զօրութեաթբ զբարբառ քո, lift up thy voice loudly;
սիրել յամենայն զօրութենէ, to love with all one's heart;
անկանել ի զօրութենէ, to be weakened or exhausted;
— խաչի քո Քրիստոս, զի ..., upon my faith! i faith!

Ընթեռնում, թերցայ

to read;
— ընդ միտս, դաշն ձայնիւ, — to one's self;
— ի ձայն, բարձրաձայն —, — aloud;
— յականջս ուրուք, — in the presence of;
անսայթաք —, — currently;
կակազելով —, — hesitatingly;
to stammer;
— հարեւանցի, վեր ի վերոյ, to look through, or to skim over a book;
յառաջ վարել զ—ն, — on;
կրկին եւ երեքկին —, — over and over again;
տալ —, to cause -;
մանուկ քո գիտէ՞ —, can your boy read ? ընթերցեալ զթուղթդ, after the perusal of your letter;
յետս ընդդէմ —, cf. Ընդդէմ.

Թիկունք, կանց

aid, succour, assistance;
բարձրացաւ քան զամենայն ժողովուրդն թիկամբք չափ ի վեր, he was taller than all the people from the shoulders upward, (head and shoulders taller than all the people);
ձեռին ուրուք լինել ի վերայ թիկանց թշնամեաց իւրոց, to place ones hand on the necks of one's enemies;
to put one's enemy under, to subjate;
—նս դարձուցանել, to turn the back, to take to flight, to flee, cf. Արհամարհեմ, cf. Փախչիմ;
—նս տալ արեւելից, to turn to the west;
—նս առնել or —նս օգնականութեան առնել, to form an alliance, to enter into an alliance, to confide in, to recur to, to rely on;
զ—նս հաստ առնել, to strengthen one's self, to be reinforced;
ի —նս հասանել, կալ, իջանել, to fly to the rescue, to send aid or reinforcements, to give a helping hand;
դառնալ ի —նս or ի —նս կոյս, to turn back, to turn one's back, to fly;
ի —նս առաքել, to send back, away;
— նաւին, poop;
ի թիկանց, ի —նս or ի —նս կոյս, զթիկամբք, behind, from behind, backward.

Լայն, ից

large, broad, ample, vast, spacious, extensive;
գետ ի — ծաւալեալ, a mighty mass of flowing water, an immense, or over flowing river;
բարձր եւ — հասակաւ, a tall and stout man, fleshy, corpulent.

Լեառն, լերին, լերանց

mountain;
— տեառն, — սուրբ, heaven, paradise;
լիրինք յաւիտենից, յաւիտենական or մշտնջենաւոր, the angels, the prophets, the apostles;
արտեւան, գագաթն, կատար լերանց, the summit, the ridge of the mountain;
կապան, կիրճ լերանց, strait, defile, pass;
գօտի, շղթայ, պար լերանց, chain, ridges of mountains;
հրաբուղխ լեառն, volcano, a burning mountain;
սառնատափ լերինք, glaciers;
լուղական լերինք, iceberg;
մոլորակային, լուսնային լերինք, the planetary, the lunar mountains;
զլեառն լեռնայն գնալ, to go from mountain to mountain, or by mountain paths;
լեառն Սինա, Մասիս, mount Sinai, Ararat;
իբրեւ զլերինս ելանէին բարձրանային փրփրադէզ ալիքն, the foaming waves ran mountains high;
եւ լեառն մուկն ծնաւ, the mountain brought forth a mouse.

Ծիծաղ

smile, simper;
laugh, laughter;
derision, sneering;
— բարձրաձայն, burst of laughter;
cf. Ծաղր.

Ծիծաղիմ, ղեցայ

to look pleasant, to smile, to laugh;
ընդ քիմս —, to laugh constrainedly;
— ընդ միտս, to laugh in one's sleeve;
մեղմ —, to titter;
— յանդէպս, to giggle;
բարձրաձայն —, to burst out laughing, to laugh out;
— յոյժ յոյժ, յանչափս, to burst, to split ones sides with laughing, to choke with laughter;
չիք ինչ —ղելոյ, there is nothing to laugh at;
եւ —ղեցան յոյժ, and they burst out laughing;
անդ ծիծաղէր լիութիւն եւ գեղեցկութիւն, the whole country laughed with fertility & beauty.

Հասակ, աց

shape, stature, size, height;
age, years, time of life;
կաթնաբոյծ —, babyhood;
անտիական, մատաղ, տխեղծ —, tender age, infancy, childhood;
ի սկզբնաբոյս —ին, from one's earliest years;
ի տղայութեան —ի նորա, in his infancy;
ի ծաղկեալ —ի, in the prime of life;
աճումն — ի, growth, growing;
երիտասարդ —աւ, young;
կայտառ, սթափ —, a slender waist;
— անձնեայ, large stature;
ուղղորդ —, straight figure;
բարձր —աւ, of lofty stature, tall;
միջակ —աւ, middle-sized;
վայելուչ —աւ, good-sized;
չափաւոր —աւ, middling-sized;
կարճ —աւ, short, little;
հասուն —, in ripe years, years of discretion;
այրական —, man's estate, manhood;
ծերացեալ —, — ծերութեան, old age, age, years;
ծերացեալ —աւ, aged, in years, old, stricken in years;
ի — եւ ի տիս հասանել, to reach, to attain, to grow to man's estate;
զարգանալ —աւ, to increase in age;
ի — գալ, to arrive at the age of puberty;
ի միտս եւ ի — լինել, to be of age;
— նորա բարւոք կերպարանի, his figure is becoming well developed;
եւ մեռաւ ի —ի երեսուն եւ երից ամաց, he died at the age of thirty three;
— գարնայնոյ, spring-time, spring.

Հաւաստիք, տեաց

certitude, assurance, good authority, best source;
demonstration, token, testimony, proof;
— բարձր ակնածութեան, assurance of the highest regard;
ընդունել զ—իս մեծարանաց, to be assured of his highest esteem.

Հնոց, ի

stove, furnace, oven;
— հալողութեան, բարձր, կոնաձեւ, ցոլացուցիչ, խառնարանի, պառակաւոր, melting furnace, blast furnace, shaft furnace, reverberatory furnace, puddling furnace, muffle furnace.

Ձայն, ից

tone, tune;
—ք պորփիւրի, the five universals, (term in logic);
— թռչնաց, warbling of birds;
— ցնծութեան, cry shout of joy;
— աղաղակի, cry, clamour;
cry of pain, moan, lament, groan;
նուագումն —ի, loss of voice;
կերկերումն —ի, hoarseness, raucity;
ի — բարձր, aloud;
զօաւոր, մեծավայելուչ, ախորժ, քաղցր, սասկայոյզ, տկար, դողդոջ, թրթռուն, անախորժ, կերեկրեալ or կերկեր, նուաղեալ —, loud or strong, grave or serious, agreeable, sweet or soft, passionate or pathetic, faint or weak, trembling, thrilling, tremulous or quivering, disagreeable or harsh, hoarse, falling voice;
—թաւ or թամբ, սուր or զիլ, base, deep, soprano, shrill sound or voice;
— բառնալ, արձակել, առնել, արկանել, առնուլ, to cry, to utter, to send forth cries, to cry out, to shout, to clamour;
— ածել, to cause a voice or cry to be heard;
to cry;
— տալ, to cry out, to exclaim, to shout;
to speak, to apostrophize;
to defy, to challenge;
ի — ասել, to say, to pronounce aloud, to tell, to recite;
ի մի — պատասխանել, to answer unanimously, with one accord;
աղաղակել ի — մեծ, to cry with a loud voice;
to shout, to clamour, to yell;
բարձրացուցանել կամ ցացուցանել զ—, to elevate, to raise;
to lower, to abase the voice;
բարձրացուցանել զ— աղաղակի, to raise one's voice;
— բարձեալ գոչել, to cry out, to vociferate;
— զկնի եդեալ կոչել ցոք, to call after one;
— տուեալ խրախուսել, to exhort aloud;
— տալ միմեանց, to provoke mutually, to defy;
to shout on, to exhort, to animate, to inspirit, to cheer up, to inspire with courage, to excite;
— տալ մարտի, to declare war, to declare oneself opposed to;
— տալ ըննդէմ երկնից խիզախել, to lift up the head against high heaven, to be proud, arrogant, boastful;
— նորա գելաւ, his voice failed him;
նուաղեալ է —ն, he has a dying voice.

Ճախրիմ, եցայ

cf. Ճախր առնում;
բարձրագլուխ —, to carry one's head high;
to prevail over, to be victorious.

Միտ, մտի, մտաւ, միտք, մտաց

mind, intellect, understanding;
sense, judgement, reason, intelligence;
thought, idea;
intention, design, project;
opinion;
advice, counsel;
meaning, intent;
maxim;
ըստ մտի, ըստ —ս, at one's will or pleasure;
according to one's fancy, liking, desire;
ըմբռնումն մտաց, apprehension, idea;
մարդկեղէն —ք, human reason;
հասարակաց —ք, good sense;
—ք անմտութեան, foolish thoughts;
—ք անարգութեան, reprobate sense;
—ք առակիս, the moral of the fable, or of the apologue;
ուղիղ մտօք, in good faith;
պարզ մտօք, frankly, sincerely, without artifice;
սրտի մտօք, with all one's heart;
ազնուական —ք, noble sentiment;
արդարակորով, խորախորհուրդ, վսեմ, հաստատուն or անյողդողդ, լուսաւորեալ, ընդարձակ, եռանդուն, սուր, թափանցող, արգասաւոր, հնարագիւտ —ք, upright, profound, elevated, firm, enlightened, vast, lively, sharp or piercing, penetrating, fertile, inventive wit, mind or intellect;
թեթեւ, անարգասաւոր, շփոթ, ցրուեալ, տկար —ք, frivolous or light, barren, confused, distracted, weak mind or intellect;
ունել ի մտի, to have the design or intention, to propose to oneself, to project;
ի —ս լինել, գալ, —ս ուսանել, to regain one's intellectual faculties, to be restored to one's senses, to awake;
դնել ի մտի, հաստատել ի —ս, to form a resolution, to take into one's head, to be determined, to resolve, to project, to propose, to presume, to imagine;
— դնել, to be attentive, to apply or devote oneself to, to observe, to regard, to consider with care, to think, to reflect;
ի —ս առնուլ, to understand, to comprehend, to perceive, to conceive, to know, to remark;
to study, to learn by heart;
զմտաւ or ընդ — ածել, to consider, to regard attentively, to meditate, to recollect, to imagine;
աշխատ առնել զ—ս, to fatigue the mind, to rack one's brains;
անկանել ի մտտաց, to be out of one's mind or senses, to lose one's senses, to be crazy;
անկանել or ելանել ի մտաց, to escape or slip from one's memory;
to forget;
—ս դնել, to admonish, to warn, to apprise of;
դնել ի մտի ուրուք, to suggest, to insinuate, to hint, to intimate, to entangle, to involve;
ընդ — մտանել, ըստ մտի լինել, to please, to gain one's affection or good will, to conciliate one's favour, to insinuate oneself in the good graces of, to win one's favour;
ընդ — տանել, to take offence at, to be offended, to take ill, to take a pique, to be nettled;
արկանել ի —ս, to suggest, to inspire;
տալ ի — առնուլ, to cause to understand;
փոխել զ—ս, շրջիլ ի մտաց, to think better of, to change or alter one's mind or intention;
ի չար կամ ի բարւոք —ս առնուլ, to take well or ill;
գերել զ—ս, to captivate one's understanding;
ընդ —ս անկանել ուրուք, to occur to mind, to enter the imagination or thoughts;
հանել ինչ ի մտաց ուրուք, to drive out of one's head, to persuade to the contrary;
—ս ունել, to be witty;
ասել ի մտաց, to say to oneself;
ընդ — արկանել, to think, to recollect, to conceive;
բարգաւաճել, կրթել զ—ս, to cultivate, to form the mind, to improve;
այսր անդր մաղել զ—ս, to distract the mind;
անխիղճ —ս ունել, to keep a clear conscience;
ի մտի պահել, to keep in memory;
բարձրանալ ի —ս իւր, to become proud, vain, puffed up;
— առնել, to listen to, to mind, to agree with;
ընդ —ս հարկանիլ, to occur, to come to mind or memory, to recollect;
առնել ի մտաց իւրոց, to do without intention, to do unintentionally;
առ ի —ս առնուլ, to understand allegorically;
իսկ առ ի —ս, and in mystic or allegorical sense;
բազումք ի —ս ունողաց, the generality of intelligent persons, most witty people;
ոչ ոք ի —ս ունողացն, one of good sense, no sensible person;
եդեալ էր ի մտի, he decided, he was resolved;
չառնում ինչ ի —, I understand nothing of it, I don't understand it, I am quite at a loss;
անմարթ է ի — առնուլ զայն, nothing can be known about it, it is impenetrable, it's marvelously obscure;
—ք իմ առ իս դարձան, my mind was restored;
եւ ոչ ի —ս անգամ անկեալ էր նորա, he never even dreamed of it;
խորհէի եւ ասէի ընդ —ս, I thought and said to myself;
յորմէ ի — առնուլ է, whence it follows that;
բազում անգամ եղեւ ինձ ի մտի, I was more than once tempted to, I several times intended to;
գայ ի —ս իմ, it has just come into my thoughts, mind or head;
ստէպ ի մտի իմում յեղյեղեմ զայն, I often repeated it to myself;
յաս են —ք բանիցս, this is the sense of the passage;
նա չառնու ինչ ի —, he understands nothing of it, he knows nothing about it, it is Chinese to him;
այսպէս եցոյց զչարութիւն մտաց իւրոց, thus he betrayed his malicious intention;
զմտաւ ածեմ, to think, to regard, to consider.

Ողն, ղին, ղունք, ղանց

to neglect, not to care for;
յ— երթալ, to stretch oneself;
to stretch out one's arms (in yawning or awaking);
յ— կալ, to stand erect, to draw oneself up, cf. Բարձրավզիմ, cf. Խրոխտամ;

Ոճ, ոյ, ով

style;
phrase;
method, system, formula;
rank, order, manner, fashion, form;
behaviour, conduct;
dogma, doctrine;
culm or stalk of gramineous plants;
pannier, basket;
— լեզուաց, the character or genius of a language;
— սուրբ գրոց, language of the Scriptures;
ճեմական, բանաստեղծական, ճարտասանական, արձանական, գոթացի, լակոնական, մարոտեան, մեղրածորան ոճ, academical, poetical, oratorical, lapidary, gothic, laconic, marotic, mellifluent or honied style;
բարձր, վսեմ, վայելուչ, յարդարուն, պարզ, կորովի, քաղցր, հեշտ, բարեխառն ոճ, elevated or high, sublime, elegant, florid, simple, nervous, mellifluous, fluent or easy, temperate or moderate manner or style;
ընտանի, կատակաբան, երկայնաբան, անհարթ, խիստ, թոյլ or տկար ոճ, familiar, burlesque, prolix o diffuse, harsh or rough, hard, languishing style;
մաքրել զոճ, to purify, to refine the style;
յոճ եւ ի կարգ մուծանել, to reduce to method, to put in order;
ոճով մանր հայել, to fix, to rivet the attention;
մանգաղ արկանել յոճ ընկերին, to put a sickle unto one's neighbour's standing corn;
գարին յոճ կայր, the barley was green;

Ուս, ոց

shoulder;
back;
— շինուածոց, wing of a building;
ելանել ի յ— երիվարի, to ride, to mount, on horse-back;
զուսովք արկանել, to put on one's back;
— դնել, to become stiff-necked, obstinate;
բարձր ուսովք չափ ի վեր, taller by a head and shoulders;
cf. Ընդոստ.

Պարանոց, աց

neck;
throat;
— ծովու, isthmus;
strait;
— սրուակաց, neck;
cf. Զոյգ;
անականել զ—աւ or ի վերայ —ի ուրուք, to fall upon the neck of;
գնալ ի բարձր —, to walk proudly or majestically, to strut;
կորացուցանել, դարձուցանել զ—, to take to flight, to flee, to run away.

Ջերմաչափ, ի

thermometer;
— բնական, natural -;
— բուսական, vegetable -;
— օդեզէն, air — or atmospherical -;
— ալքոհլեան, spirit -;
— տարբերական, differential —;
— մետաղական, metallic —;
— ծայրագոյն ջերմութեան կամ ցրտութիւն, maximum — & minimum —, self-registering —, register —;
— հարիւրամասն —, centigrade -;
— Ռէօմիւրի, Ֆարէնհայթի, Reaumur's —, Fahrenheit's —;
—ն բարձրացաւ՝ էջ մի աստիճան, the — has ascended, has fallen one degree;
—ն զրոյէն մի աստիճան վար՝ վեր է, the — is one degree ahove or below zero.

Փառօք

gloriously, with glory, pompously, splendidly;
ճշմարիտ, անարատ or անստգիւտ, անեղծ, անկապուտ, շքեղ, յաւերժական —, true, spotless, solid, real, great, imperishable glory;
սուտ, փախստական, սնոտի, կորստական —, false, fleeting, vain, perishable glory;
սիրել զփառս, to love glory;
փառս ստանալ, to acquire fame or glory;
փառաց ի փառս բարձրանալ, to be raised or exalted to the highest pitch of glory;
ընթանալ ի փառս, to be in a fair way the glory;
անկապուտ փառս անձին համարել, to put one's chief glory in;
ուղիղ փառս ունել, to be of an orthodox belief or profession, to have a catholic sense;
տալ փառս աստուծոյ, to glorify God, to give or render glory to God, to thank God;
վասն փառաց մեռանել, to die for glory;
անկանել փառօք, to fall gloriously;
յաւերժացուցանել զփառս իւր, to make one's glory eternal;
կնիք տալ փառաց, to put the seal to one's fame;
տենչալ փառաց, զակատիլ զհետ փառաց, to aim at glory, to pursue glory;
աղարտել զփառս իւր, to tarnish one's glory, to stain one's reputation;
աղօտացուցանել, նսեմացուցանել զփառս իւր, obscure, darken or efface one's glory;
անկանել ի փառաց, to abase, degrade or dishonour oneself;
առանց փառաց, inglorious;
փառաւորեալ փառօք, covered with glory, with laurels, renowned, famous;
շքեղապանծ փառօք, with extraordinary splendour;
փառս քեզ համարեսջիր, make it your aim and glory to;
տեսէք, մի գուցէ քակտեսջիք ի փառացդ, take care not to lose your renown;
անմահական փառս յաւելցէ քեզ այս, this will bring you immortal glory;
նսեմացեալ անհետանայր գոգցես եւ — նորա զոյգ ընդ բաղդին, his glory seemed to be eclipsed with his fortune;
ի փառս աստուծոյ, to the glory of God;
— հօր, the Gloria Patri;
— տեառն, — աստուծոյ, glory to God ! God be praised! thank God !
— քեզ, տէր, glory to Thee, o God;
— ի բարձունս աստուծոյ, glory to God in the highest;
որում միայնոյ վայելեն —, to Whom alone glory belongs.

Քանդակ, աց

carving, sculpture, chiselling, chasing;
notch;
cameo;
բարձր —ակ, relief, relievo, embossment.

Voir tout