impost, duty, tax, contribution, levy, custom;
— անցից, toll.
portion;
impôt, droit, taxe.
cf. Անբաժան.
cf. Անբաժ.
stair, step;
pace;
stair-case;
steps;
gradation;
graduation;
story;
degree, dignity, character, class, condition, honour, place;
quality, rank;
— եկեղեցական, holy orders;
հոսիլ ընդ —ս ի վայր, to run down stairs;
տալ —, բաժանել յ—ս, to graduate.
heir;
բաժանակալ լինել, cf. Ժառանգեմ.
cf. Բաժանեմ.
cf. Բաժակ.
to overturn, to cast down, to fling or throw down;
to spill;
to empty, to exhaust;
to take away, to take by force, to possess one's self of;
to cast off;
to disengage, to deliver, to release, to relieve;
թափել զատամն, to extract, to pull out, to draw a tooth;
թափել զդրունս, to unhinge the doors;
բեւեռովք զբեւեռ թափել, one nail drives out another (new things or persons make old ones forgotten);
cf. Բեւեռ;
թափել կապուտ, աւար բազում, զկապուտ սաստիկ, to make a great booty, to pillage, to sack;
թափել զոք յիմեքէ, to despoil, to deprive of;
թափել զոգի ուրուք, to harass, to hold in suspense;
թափել զքուն, to rouse one's self, to awaken;
թափել զգինի, to get sober again, to sleep off drunkenness or debauch, cf. Աթափեմ, cf. Զգաստանամ;
թափել զոք ի ձեռաց ուրուք, to save one from the hands of another, to liberate, to rescue;
թափել զբարկութիւն յումեքէ, to free from the effects of another's resentment, to pardon;
թափել ի բաց զոգի, to die, to perish;
թափել զցասումն, զոխս ի վերայ ուրուք, to vent one's anger, to wreak one's vengeance;
թափել զթոյնս յոք, to give vent to one's angry passions;
թափել զմաղձն, to discharge ones bile, to vent one's spleen;
ածել —, to add, to subjoin;
to conclude;
թափել զտունն, to remove, to change habitation, to empty a house of its furniture;
թափել զսուր իւր յոք, to draw the sword against, to brandish the sword;
թափել զբաժակ, to drink off the cup to its dregs;
to drink up;
թափել զանձն, to escape, to disengage one's self, to get rid off, to abscond, cf. Նուաստանամ;
measured with a surveyor's chain;
measurement;
— առնել, to measure with the chain, to lay out by the line, to survey, to parcel out;
— առնել զերկիր, to divide, to portion, or to measure out the land;
— բաժանիլ, to be divided, or measured by line.
fully, completely, thoroughly, entirely;
perfectly;
լի առնել, to fill, to load, to heap;
զբազում լսելիս լի արար բանն, many have heard him;
լի լինել, cf. Լիանամ;
լի եւ լի, cf. Լիուլի;
լի ափով, ձեռօք, by handsful, profusely, generously;
լի աւաբաւ, loaded with booty;
լի փառօք, covered with glory;
լի աւուրք, full of years, old;
լի մտօք, sensible, judicious, wise;
լի երախտագիտութեամբ, full of gratitude, of affection, of faults;
զաւուրս տասն լի, ten entire days;
լի կատարեալ, բովանդակ, perfectly full, entire, complete, perfect, cf. Լիակատար;
լուսին լիով լուսով նկարեալ, full moon;
բաժակ գինի լի արկանել, a glass of wine full to the brim;
լի զհասակ մարմնոյն ունել, to be adult, to arrive at man's estate;
լի են բերանք նոցա ծաղու, they are full of laughter, of merriment;
լի ասացեր, you are quite right.
light;
brightness, splendour;
fire;
illumination;
day;
sun;
sky;
eye;
լոյս, լոյս անեղ, Eternal light;
լոյս հաւատոյ, լոյս մտաց, the light of faith;
light of intellect;
լոյս քաղցր, a gentle light;
լոյս զոդիակոսի, northern lights, (aurora borealis);
լոյս ելեկտրական, electric light;
լոյս կազի, gas light;
ի լոյս, by the light of, in broad daylight, openly, visibly;
եղիցի՛ լոյս, եւ եղեւ լոյս, let there be light! and there was light;
լոյս սո՛ւրբ, ողջո՛յն ընդ քեզ, անդրանիկ դու երկնից ծնունդ, եւ կամ՝ մշտնջենին յաւատակից դու ճառագայթ, hail, holy Light! offspring of heaven firstborn, or of the Eternal coeterhal beam;
չիք լոյս անվթար կամ բաժակ անմրուր, no joy without alloy;
ծագել լուսոյ, to dawn;
մինչ լոյսն զգիշերն մերկանայր, it was scarcely break of day, at day break, at early down;
ի լոյս գալ, ի կենաց հասանել, to come out, to appear;
to come into the world, to be born;
to give birth or life to;
կորուսանել զլոյս աչաց, to lose one's sight;
լոյս տալ աչաց, to open the eyes, to cause to perceive, to warn;
ամփոփել լուսոյ ուրուք, no longer to behold the light of day, to die;
ի լոյս ածել, հանել ի լոյս, to bring to light, to discover, to publish, to illustrate;
ի լոյս ընծայել զմատեան, bring out, to publish a work;
լոյս առնուլ, to see the day;
to grow light;
dark, obscure, gloomy, murky;
ընդ —, ի —ի, in the darkness, darkly;
խաւար աղջամուղջ, utter darkness;
խաւար շօշափելի, darkness that could be felt;
խաւար գիշերոյ, the shades of night;
— ******խաւար տգիտութեան, the darkness of ignorance;
ի խաւար դառնալ, to get or to grow dark, to become obscure;
ընդ խաւար գնալ, to walk in darkness, to be ignorant of;
բաժին խաւարին առնել, to condemn, to damn;
խաւար կալու զամենայն երկիր, darkness covered the whole earth;
cf. Ըմբռնիմ.
cf. Հոգեմասն բաժին.
branch, bough;
stump, stock, stem;
finger;
— գետոց, arm of a river;
ի —ս բաժանիլ, to branch out, to ramify;
թուել ի —ս մատանց, to count on the fingers.
cf. Յառաջաբաժին.
cf. Յառաջաբաժին.
of which the bottom or bed is exposed;
— բաժանել զծով, to divide the sea and lay bare its bed.
chocolate;
բաժակ մի —, a dish of -;
խառնիչ —ի, chocolate-stick;
ըմպել —, to drink -.
razor;
— ձեռաց, towel;
— բաժակի, the purificatory.
the thirty second letter of the alphabet, & the twenty sixth of the consonants;
five thousand, five thousandth;
It is sometimes confounded with ռ, as : մրմռամ — մռմռամ, ձմեռն — ձմերան. Also with the լ & ղ letters, as : բելիար — պէլիալ. And also with the յ : աներկբար — աներկբայ;
It is sometimes redundant in words, for example : բարժանեմ — բաժանեմ;
There are but few words which commence with this letter, & those are either abbreviations or foreign words, it is rather used as a medial final.
to exhaust, to drain, to use up, to empty;
— զբաժակ, to swallow up, to drain, the cup;
— զբաժակ մինչեւ ցմրուր, to drink the cup to the dregs, to swallow the pill;
— զամենայն մրուրս դառնութեան, բաղդին, to drain or exhaust the rigours of fate;
յինքն —, to suck, to imbibe, to draw in;
արտասուք յաչաց նորա քամէին, he wept bitterly;
հողմով —, to winnow.
cf. Անբաժին.
cf. Անբաժանելի.
sans mélange, pur;
qui ne se mêle pas, distinct;
intempérant, incontinent, déréglé;
— բաժակ, vin pur, sans eau;
— երանութիւն, bonheur sans mélange.
ըմպել զբաժակն, boire, avaler le calice;
ըմպել զ— դառնութեան, boire le calice jusqu'à la lie.
héritier;
բաժանակալ լինել, cf. Ժառանգեմ.
cf. Բաժանեմ.
cf. Բաժակ.
l'action de mesurer avec un cordeau;
cordeau;
— առնել, mesurer avec un cordeau, morceler;
— առնել զերկիր, partager, distribuer la terre;
— բաժանիլ, être mesuré, partagé au cordeau.
branche, rameau;
tige, souche;
ի ճիւղս բաժանիլ, se ramifier.
rasoir;
— ձեռաց, essuie-main, serviette;
— բաժակի, le purificatoire.
épuiser, vider;
— զբաժակ, vider la coupe;
épuiser le calice jusqu'à la lie;
— ցյատակ զբաժակն, avaler jusqu'au fond le calice;
— զբաժակ մինչեւ ցմրուր, boire le calice jusqu'à la lie;
— զամենայն մրուրս դառնութեան բախտին, épuiser tontes les rigueurs de la fortune.
Khosrov;
էր արքայ հայոց որդի վաղարշայ՝ եւ հայր սրբոյ մեծին արգատայ։ Էր սա քաջ եւ հզօր թագաւոր. որ ի վրէժխնդրութիւն հօրն՝ անհամար զօրօք ել ի վերայ հիւսիսական ազգացն, եւ ընդ իւր եւ նուաճեաց զնոսա, մի ի հարիւրոց առեալ պատանդս ի նոցանէ։ Եւ վասն արեան արտաւանայ ետ պատերազմ սաստիկ ընդ արտաշրի որդւոյ ասանայ արքայի պարսից. եւ պատրաստեալ զնա հալածական արար մինչեւ յաշխարհն հնդկաց, եւ ամս տասն ասպատակեաց զամենայն երկիրն պարսեց. յայնժամ ասեն շինեալ ն[ո]ր[ա] զգանձակ շահաստան քաղաք. եւ յայն սակս անուանեալ զանուն նորա դավրէժ, որ է թաւրէզ։ Այլ յետոյ դաւաճանեալ յանակայ պալհաւունւոյ մեռանի, թագաւորեալ ամս ԺԵ։ (Ագաթ. եւ Խորեն. Բ. պր. 64)
Խոսրով կոչեցաւ փոքր, էր այլ ոմն արքայ հայոց որդի սրբոյն տրդատայ՝ որդւոյ քաջին եւ մեծին խոսրովու։ Սա շինեաց զԴուին քաղաք, եւ անդր փոխեաց զարքունիս իւր։ (Խորեն. Գ. պր. 8)
Խոսրով էր այլ ոմն արքայ հայոց յազգէ արշակունեաց, զոր կացոյց շապուհ արքայ ի վերայ բաժնին պարսից յաւուրս սրբոյ մեծին սահակայ հայրապետին, եւ մեսրովբայ վարդապետին։ (Խորեն. Գ. պր. 42)
Խոսրով էր արքայ պարսից՝ որդի կաւատայ. սա առաքեաց զօր բազում ի վերայ վարդանայ մամիկոնեան իշխանին հայոց, եւ ետ պատերազմ սաստիկ ի դաշտին խաղամախայ, եւ կոտորեցաւ ի զօրաց նորա։ Այս խոսրով արքայ ի ժամ վախճանի իւրոյ հաւատաց ի քրիստոս, եւ մկրտեցաւ. եւ հաղորդեալ կենարար մարմնոյ եւ արեան տեառն՝ յետ երից աւուրց վախճանեցաւ ի բարւոք ծերութեան յաւուրս մովսէսի կաթուղիկոսին հայոց, որ եդ զթուականութիւն թորգոմեան։ (ի հին պատմագիրս)
Խոսրով էր այլ ոմն արքայ պարսից՝ թոռն հաւատացեալ մօրկայ կայսեր յունաց՝ դիմեաց ի վերայ փոկասու, որ յաջորդեալն էր զմօրիկ, եւ էառ զբազում դաւառս յիշխանութենէ յունաց մինչեւ ի կեսարիա քաղաք առաջին հայոց. էառ եւ զպաղեստին՝ եւ զեգիպտոս՝ եւ ի գերութեան վարեաց զսուրբ խաչն յեղուսամէ հանդերձ անհամար գերութեամբ քրիստոնէից։ Այլ իբրեւ յաջորդեաց զփոկաս բարեպաշտն հերակլ, ել ի վերայ խոսրովու, եւ յաղթեաց նմա. եւ գերեդարձ արար սրբոյ խաչին։ (ի հին պատմագիրս)
Բոլոր կամ ի նմանամասնայս բաժանի, կամ յաննմանամասնայս։ Ի նմանամասնայս, որպէս փայտ ի բազում փայտս. իսկ յաննմանամասնայս, որպէս սոկրատէս ի ձեռս եւ յոտս եւ ի գլուխս։ Իսկ էակ ի սեռականագոյն սեռսն ո՛չ որպէս ի նմանամասնայս բաժանի. քանզի նմանամասնայքն եւ՛ անուան հաղորդին եւ՛ իրի՝ այնմ, որ բաժանեցաւ ի նմանամասնեայս. իսկ սեռականագոյն սեռքն՝ անուան հաղորդին էակին, այլ եւ ո՛չ իրի. (Անյաղթ պորփ.։)
Ոմանց բուսականս գոլ, եւ ոմանց շնչականս, եւ այլոց շնչաբուսականս .. . Ըստ մասանցն անորոշաբար՝ որպէս զշնչաբուսականսն. (Անյաղթ բաժան.։)
cf. ՄԵԿՈՒՍՈՒԹԻՒՆ. ԲԱԺԱՆՈՒՄՆ.
Մին ի միոջէ աստուածութենէն լինիցի պայծառութիւնն միաւորութեամբ բաժանեալն, եւ միաւորեալ բաժանմամբ։ Զքարանց բազմապատկութիւնս եւ զպայծառութիւնս։ Մաքուր պայծառութիւն եւ այլն. (Առ որս. ՟Է։)
Սնափառութեանն (ընդդէմ դնել) զանփառութիւնն։ Բաժանէ սնափառութեամբ յեղբարցն. (Յճխ. ՟Ի՟Գ։)
ὐπομέριζω subdivido. Զբաժանեալն վերստին բաժանել.
Ոչ ենթադատութեամբ բաղդատեն, եւ ոչ ստորաբաժանեն։ Պարառաբար ստորաբաժանելով. (Մագ. ՟Ժ՟Ը. ՟Կ՟Ը։)
Կենդանին զի բաժանի յանբան եւ ի բանաւոր, ստորաբաժանեսցուք դարձեալ զբանականն յանմարմին յարարեալ, եւ ի մարմնաւոր. (Սարկ. պատկ.։)
Առաջիկայ շարագրութիւնս պիտանացու է ի տրամաբանական հնարս։ Տրամաբանական այն է, յորժամ ոմն հարցանէ, եւ ոմն ասէ։ Չորք գոն տրամաբանական հնարք, բաժանականն, սահմանականն, ապացուցականն եւ վերլուծական. (Անյաղթ պորփ.։)
διατομή dissectio, divisio διανομή distributio. Տրոհումն. բաժանումն. բաշխումն. որոշումն. զանազանութիւն.
ՓՈՍԱՑՈՒՑԱՆԵՄ ՓՈՍԱՓՈՐԵՄ ՓՈՍԵՄ. Փոս փորել՝ բրել. փոսս գործել. եւ Բաժանել. փոսցնել, փոս բանալ.
ՔԱՅՔԱՅՈՒԹԻՒՆ ՔԱՅՔԱՅՈՒՄՆ. որ եւ ՔԱՅՔԱՅԱՆՔ Քակտումն. բաժանումն. ցրումն կամ խլումն ի տեղւոջէն. քայքայիլն կամ քայքայելի գոլն.
Ի մարմնանալն զամենայն հիւանդութիւնս եւ ախտաժետութիւնս ելոյծ։ Իբրեւ ախտաժետութիւնք իմն հասարակաց։ Ցաւս անբժշկելիս, եւ պէսպէս ախտաժետութիւնս։ Խորշակասուն պտղովք մատուցանեն ախտաժետութիւն ճաշակողացն ... Բերեն ախտաժետութիւնս։ Զախտաժետութիւնս հոգւոյ եւ մարմնոյ։ Կշռով բաժանէ իւրաքանչիւրումն զօգտակարն, զառողջութիւն եւ զախտաժետութիւն. (Աստուած ազգ. ՟Ժ՟Գ։ Ածաբ. աղքատ.։ Մանդ. ՟Ի՟Ա։ Պիտ.։ Շ. թղթ.։)
ἁμερεία, τὸ ἁχώριστον. indivisibilitas, inseparabilitas. Անբաժանելի գոլն՝ պէսպէս օրինակաւ. թագսիմ օլունմազլըգ.
Գերազանցեալ անբաժանութիւն բոլոր աստուածականին միութեան։ Վասն պարզութեանն եւ միութեան գերաբուն անբաժանութեանն. (Դիոն. ածայ.։)
Քանակութեամբ առեալն բաժանի. իսկ անբաժանութիւնն աներեւոյթ է մարմնոյ. (Մաքս. անդ։)
Ոչ ոք է ի մարդկանէ, որ ոչ որոշեաց զինքն յաստուածայնոյն կամաց ըստ մասին ինչ իրի կամ ժամանակի. բայց միայն Քրիստոսի անբաժանութիւն կամացն պահեցաւ. (Աթ. ՟Գ։)
Զանդրանկութիւնս գոլոյն բաժանէ վեհագունիցն էութեանց. (Դիոն. ածայ. ՟Ե։)
ԱՆԶԱՆԱԶԱՆԱԲԱՐ ԱՆԶԱՆԱԶԱՆԱՊԷՍ Անբաժանաբար. անյեղապէս. եւ անխտիր.
ԱՆԶԱՆԱԶԱՆԱԲԱՐ ԱՆԶԱՆԱԶԱՆԱՊԷՍ Անբաժանաբար. անյեղապէս. եւ անխտիր.
Եթէ անկարողութիւն է անցանել բաժակին. (ՃՃ.։)
Անբաժանութիւնն ի վեր է քան զամենայն անմարմնութիւն։ Միութիւն կոչէ զէութեանցն նոցա պարզութիւնս եւ անմարմնութիւնս եւ աննիւթութիւնս. (Մաքս. ի դիոն.։)
Քակտիչ լուծանօղ անպատուաստ խզմամբ։ Բաժանեցայ, եւ անպատուաստելի կտրեցայ։ Անպատուաստելի հարուածեալս, կամ լուծեալս. (Նար. մծբ. եւ Նար. ՟Ի. ՟Հ՟Ա. եւ Նար. խչ.։)
διάστημα. եւ այլն. Նոյն ընդ ԱՆՋՐՊԵՏ. որպէս Խտրոց. միջոց. հեռաւորութիւն. բաժանումն.
Արտաքնայարդար բաժակ. (Նար. ՟Ի՟Է։)
Նորին իրաց բազմամասնապէս առ զգայութիւնսն բաժանեալ։ Բազմամասնապէս եւ յոքնօրինակաբար ընդ պատուհանսն լեալ բանն. (Նիւս. կազմ. եւ Նիւս. երգ.։)
ԲԱԺԱՆՈՂԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ ԲԱԺԱՆՈՂՈՒԹԻՒՆ. τὸ διαιρετικόν facultas dividendi Կարողութիւն բաժանելոյ. բաժանօղն գոլ.
Զատամունսն (ի հրեշտակս՝ իմա՛) զբաժանողականութիւնն զտուեցելոյն կերակրողականին կատարման. (Դիոն. երկն.։)
Ըստ անհատանելի բաժանողութեան. (Երզն. քեր.։)
Այսպիսի (սուրբ անձն՝) բանաքննութեամբ ի մարմնոյն բաժանեցաւ. (Կլիմաք.։)
Եռակի զսպպայսն բաժանելով՝ երիս քաղաքս բնակեցուցանել։ Այլ է ճշմարտապէս օրինադրութիւն, եւ բնակեցուցանելն զքաղաքսն՝ ամենեցուն կատարելագունից առաքինութեամբ տրանց. (Պղատ. օրին. ՟Ա. ՟Գ։)
ԳՐԱՒԱՀԱՐԿՈՒԹԻՒՆ ԳՐԱՒԱՀԱՐԿՈՒՄՆ. ἁναδασμός τῆς γῆς divisio terrae, lex agraria Բաժանումն գետնոյ. սահման անդաստանաց, եւ տուրք նոցին.
Մի աստուածութիւն յերիս անձնաւորութիւնս եւ առանձնաւորութիւնս, հայր եւ որդի եւ հոգի սուրբ. եւ ոչ փոխին պատճառք կամ կարգ անուանցն, այլ զիւրաքանչիւր ենթակացութիւն դիմաց ամբողջ պահելովառանց բաժանման. (Պիտառ.։)
Եղիսէ զյորձանուտն բաժանէ՝ ընդհարմամբ զանալոցագոյն բերմունք կենցաղոյս. (Սկեւռ. լմբ.։)
Ուստի ծննդաբաշխականն եւ բժշկականն բաղկանայ։ Ըստ ծննդաբաշխութեան արականք են խոյ, երկաւոր, առիւծ, եւ այլն։ Ծննդաբաշխութիւնն բաժանի ի տեսակս երիս, ի խոնաւայինս, ի ցամաքայինս, յերկակենցաղս. (Տօնակ.։)
Զոր կամակորութեամբն մերկացան, բաժանեալք եւ որոշեալք ի շնորհաց. (Շ. ընդհ.։)
Ի մի կրօնաւորաստան ծակոտեալ եկեղեցիս՝ ի միմեանց բաժանեցաք. (Լմբ. պտրգ.։)
ՀԱԳՆԵՐԳՈՒԹԻՒՆ. որպէս Գիրք պատմութեանց. եւ Բաժանումն մատենին յայլ եւ այլ գիրս եւ ի գլուխս. ճառ. բան. դպրութիւն.
ՀԱՄԱԳՈՅՈՒԹԻՒՆ որ եւ ՀԱՄԱԳՈՅԱԿՑՈՒԹԻՒՆ. ὀμοουσιότης , το ὀμοούσιον consubstantialitas, communis essentiae Բնութենակցութիւն ըստ մի եւ նոյն անբաժանելի էութեան։ որ լինի միայն յաստուած. cf. ՄԻԱՍՆԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ.
Ո՞չ բաժակն փրկութեան գոհութեան՝ հասարակութիւն արեան նորա, եւ ո՛չ հացն զոր բեկանեմք, հասարակութիւն մարմնոյ նորա. (Ասող. ՟Գ. 21։)
Զյոլովութիւն շահից օրինին աննենգ հասարակութեամբ բաժանելոյ։ Զբարեաց բերել խնդալից կամօք զհասարակութիւն. (Պիտ.։)
Բաժանէ հաւասարութեամբ. (Շ. մտթ.։)
Պատկառեմ ի պօղոսի եւ ի պետրոսի ձայնակցութենէն, զի զաւետարանն բաժանեցին, բայց զաղքատս հասարակա՛ց արարին. (Ածաբ. աղք.։)
ἑπιδιαίρεσις redivisio, iterata partitio. Վերաբաժանումն. կրկին բաժանումն.
Զի՞նչ է բաժանումն, եւ մակաբաժանումն, եւ ստորաբաժանումն։ Մակաբաժանումն՝ երկրորդ հատումն. որպէս զկենդանին վերստին բաժանել՝ ասելով, եթէ կենդանւոյն ոմանք մահկանացուք են, եւ ոմանք անմահ. (Սահմ. ՟Ժ՟Ե։)
Անտեղեակ գոլ բաժանման, եւ մակաբաժանման. զի որք բաժանման անհմտաբար գոն, զիա՞րդ մակաբաժանման (հմուտ իցեն). (Մագ. ՟Խ՟Զ։)
Բաղկացականքն հանրականագոյնք են, իսկ բաժանականքն՝ մասնականագոյն. (Անյաղթ պորփ.։)
որպէս Միայնակ. միակ. անբաժանելի.
Ի բարժամանէ բաժանողաց սրոյն, եւ յառաջահետեւող հրոյն. (Ասող. ՟Գ. 21։)
Տու՛ր մեզ, զի արբցուք զբաժակն նահատակութեան. (յն. եւ լտ. մրցութեան). (Ագաթ.։)
Ընդդէմ ծիծաղելով ծովուն ի հիւսիսի հայեցուածով ... ընդդէմ նայեցածն ունելով զմեծ լեառնն Մասիս։ Յերկուս կողմանս բաժանեալ զնայեցած խորհրդոցն։ Համեստ ի բանս, համեստ ի նայեցուածս. (Արծր. ՟Ա. 11. 14։)
Եթէ բաժինք ներգործութեանց, այլ աստուած նո՛յն։ Բանսարկուն յամենայն մարդիկ տարածեաց զչարութեանն իւրոյ ներգործութիւն. (Աթ. ՟Ա. ՟Բ. եւ ՟Դ։)
Բոլոր կամ ի նմանամասնայս բաժանի, կամ յաննմանամասնայս։ Ի նմանամասնայս, որպէս փայտ ի բազում փայտս. իսկ յաննմանամասնայս, որպէս սոկրատէս ի ձեռս եւ յոտս եւ ի գլուխս։ Իսկ էակ ի սեռականագոյն սեռսն ո՛չ որպէս ի նմանամասնայս բաժանի. քանզի նմանամասնայքն եւ՛ անուան հաղորդին եւ՛ իրի՝ այնմ, որ բաժանեցաւ ի նմանամասնեայս. իսկ սեռականագոյն սեռքն՝ անուան հաղորդին էակին, այլ եւ ո՛չ իրի. (Անյաղթ պորփ.։)
Ի բազմաբաժին օտարութեանցն մերոց ի ճանաղմանէն ի շարայարութիւն ժողովել. (Մաքս. ի դիոն.։)
Եղբարք (երեք) ըստ մարմնոյ, յորս էր մի հոգի անձն, եւ բնութիւն շնչակապութեան՝ յերիս անձինս բաժանեալ. (Ասող. ՟Գ. 17։)
Բաժանեցին զամենայն արարածս շրջագայութեամբ (ի քարոզութիւն) աւետարանին. (Զենոբ.։)
Ոչ տայ բաժանել զխորհուրդս յոսկէսիրութիւն եւ ի քրիստոսասիրութիւն. (Վրդն. սղ.։)
Զինքեամբ իսկ խոնաւագոյնն (զերկիր), եւ զկարօտ ջրաբաշխութեան։ Զուգաբար բաժանել ընդ ինքն զջրաբաշխութեանն ծաւալումն. (Պիտ.։)
Ներգործութիւնք եւ ամենայն օրհնաբանութիւնք աստուածաբանութեան ոչ են իւրաքանչիւր ումեք սրբոյ երրորդութեան վիճակաւորապէս բաժանեալ, այլ այսոքիկ հասարակաց են. (Մաքս. ի դիոն.։)
Ի չորս բաժանի կենդանական զօրութիւնն. ի ծննդական, ի սննդական, յաճելական, եւ ի տեղափոխելականն. (Խոսրովիկ.։)
Գոյացութիւն բաժանի ի շնչականն եւ յանշունչն, ի զգայունն եւ յանզգայն. որք լինին եւ յայսմ բաժանմանէ վեց լծակցութիւնք ... որոց տրամագծութիւնք լինին այսպէս. (Անյաղթ պորփ.։)
Արբ ժողովուրդն զտրտնջման բաժակն։ Բերանն՝ զբամբասանիացն, զանիծից, զտրտնջմանն։ Բարեմիտ լինել, եւ առանց տրտնջման։ Զտրտնջման բանս իբրեւ զպարսաքարս ընդդէմ աստուծոյ արձակեն. (Ագաթ.։ Խոսր.։ Ճ. ՟Ա.։ Սարգ. յկ. ՟Բ։)
Ոմն զվաճառաշահութիւն սիրէ, եւ ոմն զայգեգործութիւն։ Բաժանեցաք յայգեգործութիւնս։ Որոց եղաք պատճառք այգեգործութեամբն մերով. (Սարգ. յկ.։)
Զանբնաւորականսն՝ զանարուեստացեալսն։ (Անյաղթ բաժան.։)
Վասն զի անխայեցուսցէ զմեզ ի կարծեաց մտացն բաժանելոցն այլոց. (Եւս. պտմ. ՟Գ. 24։)
cf. ԲԱԺԱՆՈՒՄՆ.
Բաժանողութիւն. բաժանումն.
Եւ մի՛ բաժակ քո կողիցդ արեան ի դատապարտութիւն եղիցի։ Կորստեան, սատակման, ի մահ դատապարտութեան։ Ոչ ի փայտ դատապարտութեան սեւեռեալ. (եւ այլն. Նար.։)
Սովորութեան բաժանումն եւ անբանիցն է դժոխըմբերագոյն. (Բրս. յուդիտ.։)
Երիս աստուածս դաւանօղ. բաժանօղ զանբաժանելի երրորդութիւնն.
Ունելն զերկու մասունս հաւասարս. հաւասար բաժանումն.
Եւ իբր Երկատել. բաժանել.
Բաժանումն իբր յերկուս պառակս. անմիաբանութիւն. ապստամբութիւն.
τὸ γεωμορικόν, γεωνόμον agrarium, agri, divisio Արհեստ բաժանելոյ զերկիր. որպէս յերկրաչափութեան, եւ յերկրագործութեան.
Երկրաչափութեանն յարակայանայ երկրաբաժանականն. վասն զի երկրաչափականն բանիւ բաղկանայ, իսկ երկրաբաժանականն գործով. (Սահմ. ՟Ժ՟Է։)
Ըմպակ. խառնարան. բաժակ գինւոյ.
ԸՆԴԴԻՄԱԲԱԺԱՆԵԼ. ἁντιδιαιρέω divido in formas contrarias, oppono Դէմ ընդդէմ բաժանել. հակադրել.
Գործնականն ընդդիմաբաժանի տեսականումն։ Յընդդիմաբաժանեալ տեսակսն (ի բանական եւ յանբան). (Սահմ. ՟Ա. ՟Ժ՟Թ. ՟Ի։)
Եղծանել զընդդիմաբաժանեալ տեսակսն. (Իգն.։)
Իմացուածք աստուծայնոց իմացուածութեանց ոչ են ըստ մերոց իմացուածոցս ի վայր խոնարհմամբ բաժանեալ. (Մաքս. ի դիոն.։)
Մի՛ պատառաւ եւ բաժակաւ կարօտացուսցուք զնոսա. (Եղիշ. հայր մեր.։)
ՀԱԿԱՏԱՐԱԲԱՌՆԱԼ իսկ կ. ՀԱԿԱՏԱՐԱԲԱՐՁԻԼ, ձեալ. διαιρέω, ἁντιδιαιρέω in contraria divido, oppono որ եւ ՀԱԿԱՏՐԱՄԱՏԵԼ. Հակառակ այլում տարաբառնալ. ընդդիմաբաժանել. հակադրիլ. զանազանիլ. տարբերիլ.
ՀԱԿԱՏԱՐԱԲԱՌՆԱԼ ն. իսկ կ. ՀԱԿԱՏԱՐԱԲԱՐՁԻԼ, ձեալ. διαιρέω , ἁντιδιαιρέω in contraria divido, oppono որ եւ ՀԱԿԱՏՐԱՄԱՏԵԼ. Հակառակ այլում տարաբառնալ. ընդդիմաբաժանել. հակադրիլ. զանազանիլ. տարբերիլ.
Որոց՝ եւ ի բաժանել լեզուացն՝ չար համաձայնութիւնն խափանեցաւ. իսկ աստ զցրուեալսն յաշտարակէն զազգս ի հոգեւոր համաձայնութիւն էած տէր մեր. (Յհ. իմ. եկեղ.։)
Ի միատեսակութենէ տռփականին աստուածանունութեան ի բաժանական եւ ի մարմնավայելուչ եւ անջատեալն գլորեցան. (Դիոն. ածայ.։)
Երեսք՝ անձնական բաժինս տալ ոչ զօրէ ի յօդ, ի հուր, ի ջուր, եւ ի գինի. վասն նրբամասնութեանն այսք. (Կիր. պտմ.։)
Տէր Աստուած նայեցեալ ի նոցա պակասամտութիւնն՝ անդ խառնեաց արբոյց նոցա զխառնակութիւն լեզուացն բաժանման. (Ագաթ.։)
ὐπομερισμός subdivisio. Կրկին եւ վերստին բաժանումն.
Անտեղեակ գոլ բաժանման եւ մակաբաժանման, մանաւանդ եթէ ստորաբաժանման։ Որոճել ստորաբաժանմամբ. (Մագ. ՟Խ՟Զ. ՟Կ՟Գ։)
διαίρεσις divisio. Բաժանումն. տարատրոհութիւն. տարբերութիւն.
Յերկուս բաժանել հանդերձեալ էր ժողովուրդն ի նորա ի բաց տարագնացութենէն. (Ճ. ՟Բ.։)
Աշխարհաբաժին ցեղակարգութեամբ. (Արծր. ՟Ա. 1։)
Վեցթեւեան երագաշարժ գործեօքիմն զօրհնաբանականսն ըստ պիտոյս բաժանեսջիք. (Յհ. կթ.։)
Անմիասահմանապէս նաեւ մեկին բաժանողութիւն. (Քեր. փերթ։)
Ի բոլորէ ի մասունս աննմանամասնաբար, զբոլոր գլուխն բաժանեմք յաչս, յականջս, յունչս, որք են աննմանք։ Անմանամասնաբար բաժանեալք եւ այլն. (Սահմ. ՟Ժ՟Զ։)
κοσμογραφία, γεωγραφία. cosmographia եւ geographia. Իբրու Տիեզերագրութիւն, կամ Երկրագրութիւն, որ ճառէ զգրից աշխարհի, մանաւանդ երկրի, եւ զբաժանմանէ եւ զհանգամանաց նորա. հեյեէթի տիւնեա, թախդիդի պիլատ, րէսմի էրզ.
Վասն աշխարհագրութեանց, եւ բաժանմանց ազգաց բան ճառիւր։ Զաշխարհագրութիւն յարմարեցին ի ճանապարհորդութենէ, եւ ի նաւարկութենէ, եւ ստուգեցին յերկրաչափութենէ. (Խոր. ՟Ա. 5. եւ ՞՞։)
Տեսականն բաժանի ի բնաբանականն, եւ յուսումնականն, եւ յաստուածաբանականն. ((որ է ըստ հեթանոսաց՝ դիցաբանականն). Սահմ. ՟Ա. ՟Ժ՟Զ. ՟Ժ՟Է. ՟Ժ՟Ը։)
Որոշելով եւ բաժանելով զարժանաւորութիւն անդր երանութեանցն. (Յհ. իմ. եկեղ.։)
πολυμερία Բազմամասն գոլն. ի բազումս բաժանիլն. բազմաւորութիւն մասանց.
Ոչ երեք սկզբունք բաժանեալք բազմաստուածաբար ընկալեալ լիցի. (Առ որս. ՟Զ։)
ԳՐԱՒԱՀԱՐԿՈՒԹԻՒՆ ԳՐԱՒԱՀԱՐԿՈՒՄՆ. ἁναδασμός τῆς γῆς divisio terrae, lex agraria Բաժանումն գետնոյ. սահման անդաստանաց, եւ տուրք նոցին.
ἱσομοιρία aequa portio, aequalitas Հաւասար մասն եւ բաժին. հաւասարութիւն. համեմատութիւն. համանմանութիւն. եւ Մասնակցութիւն.
(Օդն) ըստ նմանութեան մանանային բաժանման՝ բաւականութեամբ բովանդակի, եւ զուգամասնութեամբ պատուի։ Հասարակաց (է կարգ) տունջեան եւ գիշերոյ զուգամասնութեամբ։ Տիւ եւ գիշեր զուգամասնութեամբ առ միմեանս վիճակեալք. (Առ որս. ՟Է. ՟Ը. եւ ՟Ժ՟Գ։)
Նմա իւր լաւագոյն քան զամենայն սրբազանս կարգս՝ զինքնագործութիւնն տայ բաժին աստուածայինն օրինադրութիւնս զաստուածագոյնս սրբազանագործութիւնս. (Դիոն. եկեղ. իմա՛ իբր բու՛ն գործ, եւ պաշտօն անձին. որ հայի եւ ի յաջորդ նշ։)
Ուստի ծննդաբաշխականն եւ բժշկականն բաղկանայ։ Ըստ ծննդաբաշխութեան արականք են խոյ, երկաւոր, առիւծ, եւ այլն։ Ծննդաբաշխութիւնն բաժանի ի տեսակս երիս, ի խոնաւայինս, ի ցամաքայինս, յերկակենցաղս. (Տօնակ.։)
Ի մարմնաւորացս բաժանելոց՝ մարմնաւորութիւն ե՛ւ բաժանի եւ չբաժանի. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 13։)
Օրհնեա՛ զբաժակս (այսինքն զսկիհս) ի մաքրագործութիւն ընդունելութեան արեան միածնի քո. (Մաշտ. կիլիկ.։)
Սուրբ երրորդութիւնն եւ երանելի միասնականութիւնն անբաժին եւ միաւրեալ է յինքեան. Յաղագս որ առ հայր բանին միասնականութեան։ Զսուրբ հոգին՝ որ զնոյն միասնականութիւնն ունի առ որդին. (Աթ. ՟Ժ՟Բ։)
ՅԱՌԱՋԱՀԱՍ ՊԱՏԻՒ ՅԱՌԱՋԱՀԱՍՈՒԹԻՒՆ. cf. ՅԱՌԱՋԱԲԱԺԻՆ. προνομία praerogativa.
Բաժանէ զաշխարհս սահմանադրութեամբ՝ փոսս գործելով։ Զգալի աշխարհիս վայր սահմանադրութիւն բաժանէ ի միմեանց զքաղաքաց եւ զգիւղից։ Սահմանադրութիւն անդաստանաց. (Խոր. ՟Բ. 74։ Շ. մտթ.։ Մխ. դտ.։)
Լա՛ւ է փոքր բաժին երկիւղիւ Տեառն՝ քան զգանձս մեծամեծս աներկիւղածութեամբ. (Առակ. ՟Ժ՟Բ. 16։)
Ոչ բաժանել յաստուածսիրութիւն եւ յաշխարհասիրութիւն. (Երզն. մտթ.։)
ἁστρονομία. astronomia. Ուումն եւ գիտութիւն աստեղաց՝ բաշխելով զդիրս նոցա, եւ ստէպ զննելով զանմոլարս եւ զմոլորակս՝ բաժանելիս յիրերաց, եւ դիտելիս ըստ յատկութեան շարժմանց նոց. որ է մասն ուսումնականին, այս ինքն մաթէմաթիգայի. եւ մասն է նորա տոմարականն. աստղաբաշխութիւն.
Արուեստաւորագոյնք բնաւորելովս ի միջասահման ծովու եւ ցամաքի բաժին. (Պիտ.։)
Մի՛ լիցի ընդդիմասացութիւն մարդոյ՝ աստուածաշունչ գրոց, որպէս թէ ոչ միաբանութեամբ ճառեալ։ (Արիանոսք եւ հոգեմարտք) երկաքանչիւր կողմանքն մասնաւորեալ բաժանեցին առ ճշմարտութիւնն զընդդիմասացութիւնն. (Աթ. ՟Ը. եւ ՟Ժ՟Բ։)
ՀԱԿԱՏՐԱՄԱՏԵԼ ՀԱԿԱՏՐԱՄԱՏՈՒԹԻՒՆ. ἁντιδιαίρεσις oposite divisio Հակատարաբառնալ. բաժանել հակատրաբար. դիմաբաժանումն.
Բաժանումն այսպէս լինելով՝ միջոց թերեւս ունիցի միիշխանական եւ հրապարակակալական քաղաքավարութեան. (Պղատ. օրին. ՟Զ։)
Զանշփոթ միանձնաւորութիւնն կարծեցին բաժանել. (Թղթ. ման. առ գր. տղ.։)
ՅԱՌԱՋԱՄԱՍՆ ՅԱՌԱՋԱՄԱՍՆՈՒԹԻՒՆ. cf. ՅԱՌԱՋԱԲԱԺԻՆ. προνομία praerogativa.
Դառնալն ի սէր, փոխիլն ի սիրելի գոլ. կամ Դարձ սիրով. բաժանումն ի սիրելոյն.
Հպի ի բաժանականս եւ ճապաղեալս եւ բազմացեալս, եւ ընդ նմին բազմանայ առ բաժանումն եւ բազմադրուագութիւն. (Մաքս. ի դիոն.։)
ԲԱԺԱՆՈՂԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ ԲԱԺԱՆՈՂՈՒԹԻՒՆ. τὸ διαιρετικόν facultas dividendi Կարողութիւն բաժանելոյ. բաժանօղն գոլ.
Զատամունսն (ի հրեշտակս՝ իմա՛) զբաժանողականութիւնն զտուեցելոյն կերակրողականին կատարման. (Դիոն. երկն.։)
Ըստ անհատանելի բաժանողութեան. (Երզն. քեր.։)
Նորոգ արասցեն բաժանումն հաւասարադատութեամբ. (Մխ. դտ.։)
Մեծն դիոնեսիոս յերիս կարգս բաժանէ զինն դասուց երկնաւորաց քահանայապետութիւնս։ Պետութիւնք բարձրացեալք ի քահանայապետութիւն երրորդ։ Զերկնաւոր քահանայապետութեանցն կատարելով զտօնախմբութեան տօնս (Շ. հրեշտ.։ Շար.։ Ժմ.։)
Սիրելն զքրիստոս. քրիստոսասէրն գոլ. աստուածասիրութիւն. Յաղագս ղազարու քրիստոսասիրութեանն նորոգ է (զնա քրիստոս) ի գերեզմանական անշնչութենէն։ Ծանուցին ի ձեռն գրոյ թագաւորի՝ զքրիստոսասիրութիւնն իւրեանց։ Ոչ բաժանեալ ի քրիստոսասիրութիւն եւ յարծաթսիրութիւն։ Միայն զքրիստոսասիրութիւնն ունելով պատճառս. (Մամբր. ՃՃ.։ Վանակ. հատ.։ Վրդն. պտ։)
Յոյնք ի յաւանայ, որ էր մի յառաջնորդաց աշտարակագործութեանն։ Զամենայն եղեալս յաշտարակագործութենէն մինչեւ առ մեզ։ Ի ժամանակի աշտարակագործութեանն մի լեզու ի բազումս բաժանեցաւ. (Եզնիկ.։ Խոր. ՟Ա. 6։ Ոսկ. ՟ա. կոր.։)
Ի թիւս բաժանեալ յաղագս դիւրայիշատակութեանն. (Առ որս. ՟Ե։)
Հոտոտելիք յերկուս ըռնգունս բաժանեալ՝ սպասեն հոտոցն՝ հասարակագործութեամբ. (Փիլ. լին.։)
Է եւ այլ եւս երկուս զանազանութիւնս սեռի եւ տեսակի. զմին յանընդդիմահաւասարութենէ ստորասութեան, եւ զմին յանընդդիմահաւասարութենէ բացասութեան. (Անյաղթ պորփ.։ (Իբր զի սեռն ունի զտարբերութիւնս բաժանականս. իսկ տեսակն ո՛չ զայնս, այլ զներգործականս. եւ որպէս սեռն չունի զբաղկացական տարբերութիւնս, այլ միայն բաժանականս, նոյնպէս ընդ հակառակն՝ տեսակն չունի զբաժանականս, այլ ունի բաղկացականս։))
Մտանէ եւ ի զարդու սակս որպէս թարմատար ընդ մէջ բառից ինչ. զոր օրինակ ասի՝ բաժանել, բարժանել. բաժին, եւ բարժին. տաժանիլ, եւ տարժանիլ. եւ այլն։
Եթէ անասուն բերեալ իցէ, զգլուխն տացէ. եւ զաճն յերկուս բաժանեսցեն՝ յաղագս աշխատելոյ ի պահելն. (Մխ. դտ.։)
Յամենայն բաժանման ել է, եւ էջ. (Լծ. պորփ.)
Է՛ ուրեք, զի փոքր է սոցա մաքրութիւն, եւ էր՝ զի զազգն ոչ կամեցաւ անբաժ լինել. (Փիլ. քհ. ՟ժա.) իմա՛, ըստ իմիք, եւ ըստ իմիք։ Նոյնպէս է եւ այն.
ԷՋ, եջի կամ էջի, ից, իւք. գ. σελίς pagina, pagella Երես մի թղթոյ գրելոյ. ըստ որում վերուստ ի վայր իջեալ են տողք. ուստի զբաժանեալն յայլեւայլ խորանս կոչեմք՝ երկիջեան, վեցիջեան, եւ այլն. երես.
Եւ թէ մատեան էր (միակտուր դալարեալ), զիա՞րդ ասէ, զերիս էջս կամ զչորս. Նկատելով ասէ. (Մխ. երեմ.) (այսինքն ըստ կշռելոյ ական, կամ համեմատութեամբ բաժանման իրիք գծիւք կամ անգիծ)։
Լցէ՛ք լի չափով։ Լի տամբ իւրով արծաթ եւ ոսկի։ Եօթն հասկ՝ լիք եւ գեղեցիկք։ Իբրեւ զհոտ անդոյ լիոյ։ Ժողովուրդ՝ որ լի է մեղօք։ Տուփ լի խնկով։ Տունս լի ամենայն բարութեամբք։ Վիճակ անդի լի ոստամբ։ Եւ ահա լեառն լի էր ձիովք։ ամենայն ճանապարհն լի էր հանդերձիւ եւ կահիւ։ սեղան քո լի պարարտութեամբ։ Բաժակ՝ գինի լի։ Շտեմարանք նոցա լի են։ Լի հաւատովք։ Լի էին ի բակրութենէ տեառն։ Ճշմարտութեամբ, եւ լի սրտիւ։ Սիրտն ասայի եղեւ լի։ Զօրացուցանել յամենայն լի սրտից զնա.եւ այլն։
Ո՛հ թէ մեք այսպիսի բաժանմամբ բաժանեալ լինէաք. (Ոսկ. գծ.։)
Պատուիրէ պղատոն, թէ պա՛րտ է ոճով բաժանել, եւ ոչ գերազանցական աշտիճանաւ քայլափոխել։ Ոճով առնել զբաժանումն. (Անյաղթ պորփ.։)
Վկայեն մեզ երկինք եւ երկիր, որ ոչ երբէք հեղգացեալ եմք յարքունի վաստակս։ Գունդ կազմէին՝ որ զնոսա շկօթակ արասցեն։ Ցուցանէր եւ զերկպառակութիւն զօրացն, որ բազում ազգք բաժանեցան ի սիրոյ թագաւորին. (Եղիշ. ՟Բ. ՟Ը։)
Ազգ ի բազումս բաժանի. յեղբայր եւ ի քոյր, եւ ի քեռի, եւ կամ որք միանգամ ասին յարենէ քումմէ. (Երզն. քէր։)
Գումարեցան ի ձորն աղի, որ է ծով աղտից։ Քաղաքք աղտիցն։ Գնաց ի հովիտս աղտիցն։ Բաժ աղտից, կամ տարազ պսակաց։ Հարկանէր Յովաբ զձորն աղտից. (Ծն. ԺԴ. 3։ Յես. ԺԵ. 62։ Բ. Մնաց. ԻԵ. 11։ Ա. Մակ. ԺԱ. 35։ Սղ. ԾԹ. վերնագր։)
Այբն՝ անըսկիզբն ասէ զԱստուած, անեղ բնութիւն, ոչ արարած. յերիս անձինս բաժանած, ի մի բնութիւն միաւորած։ Այբն առաջին ըզքեզ՝ տըղայ, հանէ յիմաստըն գերակայ. Երրորդութեանըն մերձակայ լինիս երիւք ստեղամբք նորա. (Շ. այբուբ.։)
Ի բազում խորհուրդս միտք պատառեալ այլ ընդ այլ տկարացեալ բաժանին. (Ոսկ. յհ. Ա. 1։)
Թէպէտ եւ բաժինք շնորհաց են, այլ տէր նոյն է։ Թէպէտ յաչս մարդկան տանջեցան, այլ յոյս նոցա լի է անմահութեամբ։ Մատեաւ եւ յարդարսն արբեմն փորձ մահու, այլ ոչ ընդերկար կալաւ. եւ այլն։
Էմմանուէլին, այն՝ որ արար խաղաղութիւն։ ԶԱրարչէն ամենայնի, այն՝ որոյ բանիւ երկինք հաստատեցան։ Դատաստանացն Աստուծոյ, այն՝ որ չափով եւ կշռով բաժանէ։ ԶԱրիոսին կրեն հերձուած, այն՝ որ չարչարելի ասաց զԱստուածութիւն Բանին։ Զսատանայական յանցանս, այն՝ որ հակառակ եկաց Աստուծոյ. (Շ. թղթ.։)
Առ այս առցես ինձ եւ զսուրբ միւռոնն. իսկ չար առ այս՝ եւ յանձնաւորութիւն բաժանել. (Լմբ.։)
Ըստ որում արմատ բառիցս Բագորդ եւ Բագձաձել, է Բաժ, կամ բաժին. պաճ պայ. սանս. պակա. ըստ այնմ.
Չի՛ք իմ ասէ որդեակ, որ ունիցի զբագ եւ զբաժին իմ. (Եփր. թագ.։)
Բաժանակից եւ կցորդ առնել, լինել։ (Ոսկիփոր.։)
Պատմեցին, եւ ասեն, բայ հուր ինչ մեք անդր ոչ գտաք։ Զի ասէր, բայ բազմաց ի ձէնջ են ընտանիք առ մեզ։ Ասաց անձն իմ, բայ բաժին իմ է նա։ Եւ ասացէք, բայ ընդէր. (՟Բ. Մակ. ՟Ա. 20։ ՟Ժ՟Բ. 24։ Ողբ. ՟Գ. 24։ Մաղ. ՟Բ. 14։ (ուր չիք շաղկապ ըստ յն. այլ միայն բայդ՝ ասել)։)
Արիստոտէլ բաժանելով (զէակս) տասն ստորոգութեանցն բայիւք. (Գր. տղ. թղթ.։ )
Պատմեցին, եւ ասեն, բայ հուր ինչ մեք անդր ոչ գտաք։ Զի ասէր, բայ բազմաց ի ձէնջ են ընտանիք առ մեզ։ Ասաց անձն իմ, բայ բաժին իմ է նա։ Եւ ասացէք, բայ ընդէր. (Բ. Մակ. Ա. 20։ ԺԲ. 24։ Ողբ. Գ. 24։ Մաղ. Բ. 14։) (ուր չիք շաղկապ ըստ յն. այլ միայն բայդ՝ ասել)։
Բաժանելով միայն առ ի քահանայսն եւ ի պաշտօնեայս բացավիճակեալ տեղի, զոր կոչեմքն բեմ. (Մաքս. եկեղ.։) յն. սրբարան, կամ երիցարան. որ ըստ յունաց անջրպետեալ է յեկեղեցւոյ որմով եւ դրամբք. իսկ ըստ հայոց՝ վարագուրաւ։
Իբրեւ զմարգարիտս պատուականս, որ ոչ ունի գեզութիւն բաժանման իւրոյ ճաճանչաւոր լուսոյն. (Ագաթ.։)
Մեռցի՛ գողն։ Իբրեւ գողք գիշերոյ։ Բաժանակից լինի գողոց։ Գող է եւ աւազակ։ Օր տեառն իբրեւ զգող գիշերի այնպէս հասանէ։ Ահա գամ իբրեւ զգող, եւ այլն։
Գուցէ ոչ գուցէ աստուածապաշտութիւն ի տեղւոջս յայսմիկ։ Գոն իմ վարձք առաջի քո։ Միթէ գո՞յ եւս մեր այսուհետեւ բաժին։ Պատմեցէք առնն, թէ գուցէ ձեր եղբայր։ Ոյր գուցէ. ոյր ոչն գուցէ.եւ այլն։
Դար է, որ կարօղ գոյ յերկուս զոյգս (կամ հաւասարս) բաժանիլ. որպէս չորք, վեց ... Ընդհանուր սկիզբն դարիցն եւ կոճատացն միակն է, իսկ դարին երկեակն. (Սահմ. ԺԴ։)
Եդ միմեանց դէմ ընդդէմ։ Բաժանեալք դէմ ընդդէմ են։ Դէմ ընդդէմ հաստատեալ են. (Փիլ. լին. ՟Գ. 5. եւ 3։)
Եւ բուսոյց եւս։ Եւ ստեղծ եւս։ Եւ դադարեաց եւս աւուրս ստեղծ եւս։ Եւ դադարեաց եւս աւուրս եօթն։ Եւ դադարեաց աւուրս եօթն եւս։ Միթէ եւ դատաստա՞ն եւս դատել. այժմ եւ զքեզ եւս չարչարեսցուք։ Զի՞ եւս տակաւին դատիցիմ։ Զի՞ եւս աշխատ առնես։ Զի՞նչ եւս պիտոյ են մեզ վկայք։ Միւս եւս ջրհոր։ Միւս եւս պակաս է քեզ։ Միթէ գո՞յ եւս մեր այսուհետեւ բաժին. եւ այլն։
Որ համագոյդ ես Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն, անբաժանելի էակ միութիւն (կամ միութեան), խոնարհեցար ի ի բարձանց. (Շար.) այսինքն որ եսդ՝ մի ի Սրբոյ Երրորդութենէ։
Էակն որպէս տեսակ բաժանիլ ոչ կարէ. (զի իբրեւ գերազանցական եզր ստորոգի զամենայն իրաց)։ Ո՛չ է էակն սեռ, այլ հոմանուն ձայն. (Անյաղթ պորփ.։)
Երկոտասան մասն (կենդանակերպի) յերեսուն մասն բաժանի, եւ զմի մի յերեսուն մասանցն ի վաթսուն ժամս կոտորեն։ Այսու անճառ ժամուք՝ անհամար րոպէիւք սահմանեցին։ Ո՛րչափ ժամս վայրկենից եւ րոպէից համարիցի անցեալ։ Առ ի գիտել զժամ մանկանն՝ որ ծնաւ։ Յորո՛ւմ մասանց յերկոտասանից աստեղատանցն երեւեցաւ ժամն նորա։ Ոչ ոք երբէք ի թագաւորաց պահեաց գտանել զժամս որդւոյ իւրոյ աստեղօքն տեսանել. (Վեցօր. ՟Զ. յորմէ եւ Շիր.։)
ԺԱՄ. ըստ տոմարագիտաց՝ Բաժանումն րոպէից ի սկզբան տուընջեան եւ գիշերոյ, յառանձին անուանս յորջորջելով ըստ կամի, զորս եւ մեկնաբանելն է ըստ հաճոյս վերծանողաց.
Զպատճառ յեղանակաց բաժանման իսկիցն եւ անիսկիցն ... ասէլ. (Սահմ. ԺԸ։)
cf. ԲԱԺԱԿ։ (Վրք. հց. ձ։)
κενός, ἕρημος vacuus. Սին. թափուր. ունայն. անապատ. անմասն. անբաժ. մերկեալ.
Քննել զպատճառսն որ ի սմա զհոմերոսին, ինձ փոքր խոկիս։ Ազգականն ճոխաց։ Ինքնադիր առածութեամբ զարդարեալ ունի զկարօղսն խոկաց։ Նախակրթութեանցն սեղան, եւ խոկանցն բաժակ, եւ կարողացն ճոխութիւն. (Երզն. քեր.։)
Գուբ խոր։ Ջրհոր խոր։ Ջուր խոր։ Ի վերայ ձորոյն խորոյ։ Զբաժակն քեռ քո արբցես զխորն եւ զայնն. եւ այլն։
Կապ սատակման, ստրկութեան։ Կռապաշտութեան կապաւ։ Զկապոյ օրինին լուծիչդ։ Մի խզեր զկապ միութեան զընդ քեզ սիրոյն պնդութեան։ Շունչ ոգւոյս իմ ընդ քեզ անբաժանօրէն կապաւ միացեալ ի մի. (Նար.։)
Ի կէտ եւ յաւարտ ժամանել։ Հասցեն ի կէտ կատարման իւրաքանչիւր ընթացից։ Տնաբաժին կէտ եւ հանգիստ զայս պայմանի։ Նուիրեալ պայման, սահման նոյնագոյ, կէտ տէրունի։ Այս թիւ պանծալի (եօթն), որում ոչ է կէտ կցորդի, եւ ոչ սպառուած վախճանի. (Նար.։)
Զմասունս մարմնոյն տեսցէ ոք այսպէս կիցս եւ զոյգս, միաւորութեամբ անջատելս, եւ բաժանմամբ միացեալս. (որպէս երկու աչք, ձեռք, եւ այլն) (Փիլ. լին. ՟Գ. 5։)
ՀԱՍ. δόμα, εἱσφορά, ἁφαίρεμα donum, oblatio, demptio, separatio. Որ ինչ իրաւամբք հասանելի է կամ հասանէ, այսինքն ա՛նկ է ումեք, որպէս Զատուցեալ տուրք. եկամուտ. բաժին. բաժ. տասանորդ. նուիրելի աստուծոյ մասն.
Հեռն եւ սնափառն պառակտի եւ բաժանի յեղբարց։ Մի՛ հեռ, մի՛ նախանձոտ, մի՛ չարայուշ։ Անմիտք էաք, որպէս եւ նոքայն, եւ հեռք էաք ըստ նոցա նմանութեան. (Ոսկ. փիլիպ.։ Եփր. պհ. եւ Եփր. տիտ.։)
Բաժակաւ մի ջուր հով։ Ջուր ականակիտ հով։ Ընդ ջրոյ հովոյ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 20։ Փիլ. տեսական.։ Ճ. ՟Գ.)
θάνατος mors. Մեռանիլն. մեռելութիւն. վախճան կենաց կենդանւոյ. բաժանումն հոգւոյ մարդոյ ի մարմնոյ. օրհաս.
ՅԱՐԱԳՈՄ կամ ՅԱՐ ԳՈՄ, ՅԱՐ ԵՄ. Առընթեր եւ անբաժան գտանիլ. առաջիկայ՝ ներկայ լինել.
ՆՍԵՀ կամ ՆՍԻՀ, կամ ՆԻՍ. Թուի Շունչ. շնչիւն. փչումն. ոգի. եւ նմանութեամբ՝ Բախտ, բաժին. որպէս նէֆէսշ էսմէսի կամ նասիպ.
Բաժանեսցի սկեսուր ի նուոյ, եւ նու ի սկեսրէ. (Սեբեր. ՟Գ։)
Թագաւորել նմա շարս տասն, բաժանեալ զմի շար ի թիւ երից հազարաց եւ վեցհարիւր ամաց։ Տասն թագաւորք, շարք հարիւր եւ ՟Ի։ Եւ ճի շարիցն ասեն առնել սխգ (կամ զ՝խգ) բիւրս ամաց։ Գուցէ ուրեք անուանեալ շարքն ոչ զառ ի մէնջ կարծեալ ամս նշանակիցեն. (Եւս. քր. ՟Ա. յորմէ եւ Խոր. ՟Ա. 3։ Սամ. երէց. եւ այլն։)
Ոգի եւ մարմին բաժանիցին առ ժամանակ մի։ Նոցին սուրբ ոգիքն հասանեն ձեզ յօգնականութիւն. (Եղիշ. ՟Գ. ՟Ը։)
Մատակներն բաժանես ի յորձիցն։ Ջա՛նք դիր, որ զամէն որձ մեղուն սպանանես. (Վստկ.։)
Ութ սոքա։ Ութ սիւն։ Ամս ութ։ Ութ արամբք։ Յութ կանգնոյ։ Տո՛ւր բաժինս եօթանց, այլ եւ ութից.եւ այլն։
φυλακή, προφυλακή custodia, observatio, excubiae. Արմատ Պահելոյ. Պահպանութիւն. եւ Բաժանումն ժամանակի պահապանաց գիշերոյ, յերիս ժամս՝ մի պահ համարեալ.
σύνταξις coordinatio, constitutum, conditio συντίμησις aestimatio καθήκον conveniens μέτρον, μέρος mensura, pars, portio. (արմատ բառիդ Սակաւ, որպէս թէ Չափով. լծ. թ. սայը. որպէս թիւ համարոյ). Սահմանեալ կարգ. պայման. չափ եւ թիւ որոշեալ. համար. համեմատութիւն. կարգաւորութիւն. դաշն. օրէնք. օրինակ. կերպ. վիճակ. մասն. բաժին. հալ.
ՍԱԿ. σαλάριον salarium πρόποδος reditus, proventus τέλεσμα vectigal, pensitatio, tributum. Սահմանեալ տուրք, եկամուտ, հաս, հարկ. բաժ արքունի. յն. լտ. սալա՛ռիօն, սալա՛ռիում. պես. սա, սավ, սավու.
ՍԿԻ եւ ՍԿԻՀ. σκύφος, κύλιξ, κόνδη, σπονδεῖον scyphus, calix, poculum, libatorium. Սկահ. ըմպանակ. բաժակ. նուիրանոց. ճաշակ. գաւաթ. թաս.
Մանաւանդ Բաժակ ի պէտս սուրբ խորհրդոյ պատարագի.
Օրհնութիւն սկոյ եւ մաղզմայի։ Եւ ի սկիհն ասէ. օրհնեա զբաժակ խորհրդական քո նուիրացն. (Մաշտ.։)
Զօրեաց զվիզ ի վեր համբառնալ, եւ ի վեր հայել։ Զվիզն ի վայր արկեալ՝ ի ներքս դարձուցանելով ի բաժակսն։ Զվիզն այսր անդր շուրջ ածեալ՝ աչօք եւ ռընգամբք շուրջ լափլիզեն. (Փիլ. իմաստն. եւ Փիլ. տեսական.։)
Ի գաւառաց եւ ի տեղաց իշխանութեանն իւրեանց։ Եւ այլ բազում տեղաց հեռաւորաց։ Վասն իննակնեան տեղացն։ Չբաժանի քո տէրութիւնդ ըստ տեղաց, որպէս մարդկան։ Զբազումս ի տեղաց նորա տարեալ էին անիրաւաբար. (Կորիւն.։ Եղիշ. ՟Ա։ Զենոբ.։ Խոսր.։ Լաստ. ՟Բ։)
Մարմնոյս տիպ՝ ամենեցուն մի է, եւ նկարագիրն բաժանած բնաւիցս։ Սարկաւագն բարէ յինքեան զտիպ իմանալի զուարթնոց. (Լմբ. ժղ.։ եւ Լմբ. պտրգ.։)
Յընտանեաց մարմնոյ իւրոյ ի ցեղէ իւրմէ։ Իշխանք ցեղիցն ըստ նահապետաց։ Ի ցեղէն Շմաւոնի։ Հազար այր ի ցեղէ՝ յամենայն ցեղիցն իսրայէլի։ Հանդերձ ցեղիւքն իսրայէլի։ Ի ցեղէ հօրն իւրեանց։ Ի ցեղէ որդւոցն կահաթու։ Ըստ ցեղից ձերոց։ Եւ եղիցի ցեղն զոր ցուցցէ տէր, մատուսջիք ըստ տոհմից։ Բաժին ցեղի.եւ այլն։
Ուռկանեցին ... զցիրս ցնդման բաժանման երկրի որդւոց աշխարհի. (Նար. խչ.։)
Միթէ բաժանիցէ. զաստուած, որպէս յունաց ցոփքն, զկէսս՝ աստուածս սանդարամետականս անուանեն, եւ այլս՝ երկնաւորացն. (Ոսկ. ես.։)
Բաժանէ զաշխարհս սահմանադրութեամբ՝ փոս գործելով։ Պեղեալ արկու հորս.. . ցրուեալք առ եզերբ փոսոյն. . . թաղեցին ի նոյն հորս. (Խոր. ՟Բ. 74։ ՟Գ. 32։)
Այժմ ոչ են մեկնեալ, այլ խառն ամենեքեան են. յայնժամ լինիցին քակք (յն. բաժանմունք). (Ոսկ. մ. ՟Գ. 26։)
Զատ. հեռի. մեկուսի. անմասն. անբաժ. պէրի, էմին
Սեռ եռակի ասի. ըստ միոյ աղագի՝ ի ծննդենէ, ըստ այլ աղագի՝ ի տեղւոյ. ըստ երրորդ աղագի սեռ ասի, որ ի տեսակս բաժանի. (Դամասկ.։)
Լուծք ստուարք ամոլիցն կցորդութեան բաժանեցան. (Նար. ՟Ի՟Ե։)
Յանձն իմ երդուայ՝ ասէ տէր (յն. լտ. յիս ինքն)։ Առնել զնա չար կամ բարի յանձնէ իմմէ։ Յանձնէ տուժէի։ Եւ ոչ զանձն արժանի համարեցայ առ քեզ գալոյ (յն. լտ. զիս ինքն)։ Եթէ ես վկայեմ վասն անձին իմոյ։ Սուրբ առնեմ զանձն իմ։ Յանցաւոր զանձն իմ ես ինձէն երեւեցուցանեմ։ Համարիմ զանձն (կամ զանձն իմ) երանելի։ Ցո՛յց զանձն քո քահանային (յն. լտ. զքեզ ինքն)։ Սիրեսցե՛ս զընկեր քո իբրեւ զանձն քո։ Փրկեա՛ զանձն քո, եւ զմեզ։ Դու վասն անձին քոյ վկայես։ Գանձես անձին քում։ Ամենայն թագաւորութիւն բաժանեալ յանձն իւր։ Վկայէք զանձանց։ Յանձանց իսկ ոչ ընտրէք զարժանն։ Առ ոմանս պանծացեալս յանձինս։ Լացէ՛ք ի վերայ անձանց ձերոց։ Մի՛ ոք զանձին եւեթ խնդրեսցէ։ Զանձինս իւրեանց արարին ներքինիս։ Զանձն (կամ զինքն) ոչ կարէ ապրեցուցանել։ Ասել զանձնէ, թէ իցէ ոմն։ Յորոց պահեալ զանձինս՝ բարւոք գործիցէք. եւ այլն։
Երեք Անձինք եւ մի բնութիւն՝ մի Աստուածութիւն, զքեզ խոստովանիմք յաւէտ Սուրբ Երրորդութիւն։ Երրակի թիւ կատարեալ, յերիս Անձինս բաժանեալ (այս ինքն զանազանեալ), Աստուածութեամբ միաւորեալ։ Երրորդութեանդ Երրեակ Անձին. (Ժմ.։) (Շար.։)
Զնոյն բաժանել յանձն եւ ի մարմին. (Պիտ.։)
Անտի բաժանի։ Գնաց անտի։ Աստի եւ անտի։ Անտի աղաղակ քաղաքին, եւ աստի զօրացն։ Անտի այսր. եւ այլն։
Ընթացեալ յառաջս։ Յառաջոյ քումմէ։ Յերկոսին՝ առաջս տախտակին։ Անտի բաժանի ի չորս առաջս։ Ի միոջէ աշխարհէն ելցեն երկու առաջք։ Յոր կողմն հայէր մի առաջն, զհետ նորա երթային։ Մտին ի դարանս զսիկիմաւ չորք առաջք. եւ այլն։
Յերկուս բաժանի իմաստասիրութիւն, ի տեսականն՝ ասեմ, եւ ի գործականն. (Սահմ. ՟Ժ՟Ե։)
Ձորք ժամանակք (եղանակք) բաժանեալ մեկնեցան, ոմն ջերմոյն եւ արփւոյն՝ ամառն, աշուն, երկու. իսկ ցրտոյն երկու, ձմեռն, գարունն. (Փիլ. ել.։)
Բաժանելով զաւարիցն ընչեղութիւնս։ Վարին յաւազակութիւնս եւ յաւարիցն հինահարութիւնս. (Պիտ.։)
ԲԱՇԽ մանաւանդ ԲԱՇԽՔ. δασμός divisio, portio, tributum Արմատ բաշխելոյ՝ որպէս Բաշխումն. բաժին. բաժ. վիճակ. սակ. հարկ. տուրք. (իսկ պրս. պախշ. պախշիշ է տուրք, պարգեւ).
Բաշխս բախտից բաժանեցին. (Շիր.։)
Տէրն զներքինին յերիս բարս բաժանէ. (Ոսկ. յհ. 45։)
Առանձին բարք են միշտ գրոց՝ զխրատս կամ զպատիժս բաժակ անուանել. (Սեբեր. ՟Թ։)
Որք զծանրութիւն բեռանց ոչ կարեն բերել, ի մասունս զբեռնն բաժանեն. (Արշ.։)
պրս. պիւն. στέλεχος truncus, stipes, καυλός caulis, scapus Հաստարան տնկոց եւ բուսոց՝ ի ներքին արմատոյ կամ ի կոճեղէ մինչեւ զբաժանումն ոստոց. հաստադիտակ ծառոյն որպէս ձող կամ սիւնակ. ծղօտ կամ եղէգն բուսոց. կոճղ, եւ ստեղն.
Որ էրն իսկ ի բնէ անբաժ։ Անդստին իսկ ի բնէ եւ ի սկզբանէ. (Նար.։)
Զբաժանումն առնել անխտիր, զկին յառնէ, եւ զայր ի կնոջէ. եւ զայլ բուտն՝ վասն դահեկան ի միոյ. այն է ապրուստ ի ձեռն կաշառոյ. (Զքր. ծործոր.։)
Ի մասունս զբեռնն բաժանեն, եւ դարձիւք կրեն. (Արշ.։)
Քննութիւնս ինն առաքել ի դելփիա, բաժանել յիւրաքանչիւր եռակէ զմին. (Պղատ. օրին. ՟Զ։)
Ամուլն ծնաւ եօթն, եւ բազմածինն նուազեաց յորդւոց։ Եօթն չարիք կան ի սրտի նորա։ Մո՛յծ ընդ քեզ եօթն եօթն։ Պնդեցաւ զկնի նորա ճանապարհ զեօթն աւուր։ Տո՛ւր բաժինս եօթանց, այլ եւ ութից, եւ այլն։ Մի՛ պահանջեր զեօթանասնից եօթանն զորպիսութիւն. (Եփր. աւետար.։)
ԶԻՐԿ որ եւ իբր ռմկ. ԶՈՒՐԿ. Զրկեալ. անմասն. անբաժ.
Ըմպել զբաժակ մարտիրոսութեան զզտիչ հրոյն (կամ հրովն) ընտրութեան. (Ագաթ.։)
Ինքն ըստ ինքեան փանաքի եւ տկար է զօրութեամբ (մարդս)։ զմիաւորեալն ինքն ըստ ինքեան բաժանէր ջուր. (Պիտ.։)
Անանջատականացն են որ ըստ ինքեանց են եւեն որ ըստ պատահմանց. զանանջատականն աստուստ բաժանէ ի գոյացութիւն եւ ի պնտահումն. քանզի ըստ ինքեան ասելով՝ զգոյացութիւն նշանակեաց. քանզի սովորութիւն է արիստոտելի զբնութիւն ըստ ինքեան անուանել, որպէս ինքնագոյ. իսկ ըստ պատահմունքն ոչ առեալ լինինի գոյացումն բանի. (Անյաղթ պորփ.։)
Զբաժակն քեռ քո արբցես՝ զխորն եւ զլայնն. (Եզեկ. ՟Ի՟Գ. 32։)
Լուծք ստուարք ամոլիցն կցորդութեան բաժանեցան. հայի ի դէմընդդէմ շարս տախտակաց կազմութեան մարմնոյ նաւին։
σχίζω scindo, seco διασπάω, διαρρήγω distraho, discerpo, dirumpo եւ այլն. Ուժգին ձգմամբ բաժանել. քարշելով հատանել. Փեռեկել. խորտակել. մասն մասն առնե. փրթուցանել. հերձուլ. Ճեղքել. պատառել. փրցնել. կտրել, պատռել. (լծ. եւ հյ. քեցել. կորզել. հատանել. եւ յն. սխիցօ՛. ար. թ. խէղ, խէղէլ, խէր, քէսմէք)
Եթէ առանց խրատու լինիցիք, ապա խորթք իցէք, եւ ոչ որդիք. (Եփր. ՟Ժ՟Բ. 8։ Բաժանէզխորթսն եւ զսերտ որդիսն. Ոսկ. եբր.։)
գայ բաժակ խրատոց աստուծոյ. (Սեբեր. ՟Թ։)
Ի միոջէ բարբառոյ ի բազում խօսս բաժանէին։ Ըստ հասարակացն խառնաղանճն խօսից. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Զօդուած ծնօտիցն բաժանեցեր։ ձեռն ի ծնօտի եդեալ՝ արտասուաց գետս իջուցանէ. (Նար.։)
Առեալ զշաղախեալ կիզն բրդին, եւ լուացեալ տրորեաց ի բաժակ գինւոյն. (Հ. Յայսմաւ. եւ Հ=Յ. նոյ. ՟Ժ՟Ե.։)
ԿԼԻՄ ԿԼԻՄԱՅ κλίμα regio, tractus. որ եւ ԿՂԻՄԱՅ. եւ ԿԼԷՄ. Բառ յն. գլի՛մա. ուստի արաբ. ըգլիմ (լծ. հյ. կողմ. կողմն) Բաժին, կամ որոշեալ կողմն երկնի եւ երկրի՝ ըստ աստեղաբաշխից եւ աշխարհագրեաց.
Որպէս ասեն իմաստունք. ՟Ժ՟Դ կլիմ անբնակ է մարդկան։ Յոթերորդ կլիմն, որ է երկրորդ բաժին երկրի. (Վրդն. պտմ. եւ Վրդն. ծն.։)
Կլիմն, որ է բաժին. (Միխ. աս.։)
Կացուցին ի բաժնին արշակայ հիւպատս եւ զօրաւարս եւ կոմսունս. (Արծր. ՟Ա. 15։)
Բաժակ ոսկի կռես, եւ բաժակ մի հով ջուր չկամիլ տալ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 25։)
Ուստի ըստ քերականաց եւ ըստ փիլիսոփայից, Կրել ասի, Ներքոյ անկանիլն ներգործութեան այլոյ. դիմաբաժանեալ ընդ Ներգործել կամ Առնել.
Բազում կենդանիք արար աստուած յերեք ցեղ կրոհ, որ է բաժինք. զթռչունս երկնից, զջրային կենդանիսն, զգազանս ի լերինն. (Տօմար.։)
φόρος, φορολογία tributum եւ ζημία mulcta. (որպէս լծ. ընդ թ. խարաճ, հարէճ եւ վր. խա՛րկի ). Տուրք դրամոյ կամ ծառայութեան, զոր հպատակք կամ ստուկք տան իշխանաց. հաս. բաժ. եւ Տուգանք.
Բաժանողական հնարն համեմատի հրոյ. (Սահմ. ՟Բ։)
Չորք գոն տրամաբանական հնարք. բաժանականն, սահմանականն, ապացուցականն, եւ վերլուծականն. (Անյաղթ պորփ.։)
Եթէ հնա՛ր է, անցցէ բաժակս։ Մոլորեցուցանել, թէ հնար ինչ իցէ, եւ զընտրեալսն։ Փութայր, եթէ հնար ինչ իցէ նմա, երթալ։ Եթէ հնար ինչ էր, զաչս ձեր հանէիք։ Ոչ էր հնար ըմբռնել նմա ի նմանէ։ Ոչ իսկ հնար է հասանել նոցա։ Ոչինչ էր հնար նոցա ելանել ի միջոյ նոցա։ Ոչինչ էր հնար ցաւոցն դադարել։ Չի՛ք ինչ հնար.եւ այլն։
ՀՈԳԻ. որպէս յն. փսիքի՛. (յորմէ սիւք, սիք) ψυχή anima. ռմկ. ճան. հասարակօրէն որպէս Բանական հոգի մարդոյ՝ դիմաբաժանեալ մարմնոյ. որ եւ ստէպ գրի ՈԳԻ. cf. ՇՈՒՆՉ։
Խաղաղութիւն առնելով ընդ յոյնս՝ ոչ ի բաժինն նոցա հպի. (Խոր. ՟Բ. 56։)
μερίς, μέρος (յորմէ եւ թ. միրաս ). pars partitio (որպէս թէ Մի այս, կամ ի միասին) Բաժին մի ի բոլորէ իմեքէ. հատուած. հատոր. կոտոր. պատառ, եւ Կողմն. վիճակ. մաս, բաժին.
Մասն (տալի) արանցդ՝ որ եկին ընդ իս, նոքա առցեն զբաժին իւրեանց։ Տաջի՛ք զհինգերորդ մասն փարաւոնի, եւ չորք մասունքն ձե՛ր եղիցին։ Մասն ետու զայն ի պտղոցն տեառն։ Նորա լիցի երին աջոյ ի մասն։ Էջ ի մասն ինչ յիսներորդաց բանակին։ Ի մասնէ աղի ծովուն յերեւելից կողմանէ։ Մարիամ մասն բարի ընտրեաց։ Չգուցէ մասն ինչ ի խաւարին։ Ձկան խորովելոյ մասն։ Արարին չորս մասունս՝ իւրաքանչիւր զինուորի մասն։ Ի մասինդ յայդմիկ։ Ըստ իւրաքանչիւր մասին։ Մասամբք տօնից։ Բազում մասամբք։ Մասն բաժնի διαίρεσις ։ Մասն առնել . μερίζω եւ այլն։
ՄԱՍՆ. μοῖρα gradus. որպէս Բաժին աշխարհի. կլիմայ.
Ըստ մասնեայքն եւ ըստ իւրաքանչիւրքն ներհակք ի բազմութիւն միշտ բաժանեալ լինին։ Անհատքն ի վերայ միոյր միայնոյր զմասնայցն։ Ոչ ի վերայ այլոյ ուրուք եղիցի ըստ մասնեայց։ Ոչ եւ մակ այլոյ ուրուք լինիցին ըստ մասանցն։ Ի վերայ ամենեցուն ըսիի մասինքն մարդոց, եւ այլն. (Պորփ.։)
պ. մէրճ, մէրզ, մէրզիւպիւմ. (լծ. եւ յն. մէ՛ռօս, մէ՛ռիս ). Ճանապարհ եւ վայր հեռաւոր. մասն ինչ բաժնի տէրութեան. կողմն. սահման.
եբր. եւ արաբ. մէքս. τέλος, τέλεσμα vectigal, portorium. Սակ եւ հաս տէրութեան ի վաճառաց ծովու եւ ցամաքի. տուրք. բաժ.
Արբէ՛ք զբաժակդ զայդ, զոր մզեցին ձեռք ձեր. (Ագաթ.։)
Զինչսն (զբաժինս աղքատաց) անխղճաբար կորզես, եւ ոչ կասկածես՝ թէ հաւասար է այս մուրոյ. (Կանոն.։)
Բաժանելով ունէր զնիստ հաստատութեանն յերկաքանչիւրս ոմանս հատածս լերանց. (Պիտ.։)
ՆՇԱՆ՝ ըստ երկրաչափից. σημεῖον punctum, -us. որ եւ ՆԻՇ. Կէտ անբաժանելի.
Չեն ի միմեանց ըստ բնութեան բաժանեալ ծնողն եւ ծնունդն, այլ ամենայնիւ նոյնք եւ նմանք՝ բաց յառանձնաւորութեանցն. (Սանահն.։)
ՆՊԱՐ ՆՊԱՐԱԿ. δῶρον donum, munus ἐστιατορία victus, epulatio ἑφόδιον commeatus, viaticum. Պարէն նուիրեալ կամ պարգեւեալ. կերակուր մասնաւորեալ ի պարգեւի մասին, բաժին. ռոճիկ. պաշար. թոշակ. ...
ՆՍԵՀ կամ ՆՍԻՀ, կամ ՆԻՍ. Թուի Շունչ. շնչիւն. փչումն. ոգի. եւ նմանութեամբ՝ Բախտ, բաժին. որպէս նէֆէսշ էսմէսի կամ նասիպ.
Մեծաւ շտապով գնացին ի տեղիս իւրեանց։ Գանալից հարուածովք առ շտապ ի նոցանէ բաժանէին. (Լաստ. ՟Ե. ՟Ժ՟Զ։)
Անտի բաժանին չորս գետք. (Տօնակ.։)
գ. որ եւ պարտ բաշխք ասի. Տուրք՝ որպէս հարկաւ տալի ի բաշխ. բաժ. հարկ.
Զարտաքին զբաժակին եւ զպնակին սրբէք. (Ղկ. ՟Ժ՟Ա. 39։)
Յանապատի բնակելով յովհաննէս՝ ոչ հաց ունէր եւ ոզ գինի ... ոչ ճրագ, ոչ աշտանակ, ոչ աթոռ, ոչ բաժակ, ոչ պնակ. (Բաբիղ. յհ. մկ.։)
Որ կարօտէր կաթիլ ջրին։ Ոմն ըզբաժակըն ցուրտ ջրին. (Յս. որդի.։)
Յերկու կողմանէն ռազմ գաղտ կարգեաց. եւ ինքն զութ հազար արսն բաժանեաց ի վեց ռազմն (թեւ բանակի). (Մամիկ.։)
Նաքարակիտ մի, այս է ռուպ մի ի գրամէն. որ օրինակէ զ՝ի չորրորդ բաժնէն զմինն. (Բրսղ. մրկ.։)
Փրկութեան բաժակ խրատուցն՝ արդարեւ սեռն եւ անապակ է, սուրբ եւ յստակ. եւ խառնեալ. սեռն յարդարութիւնն է, եւ խառնեալ ի մարդասիրութիւն. (Սեբեր. ՟Թ։)
ՍԿԱՀ ՍԿԱՀԱՁԵՒ. լծ. յն. σκύφος scyphus. այլ ի սուրբ գիրս ՝ κρατήρ crater. Սկիհ, եւ որ ինչ է ի ձեւ սկհոյ, սկաւառակի, բաժակի մեծի. խառնարան. խառնելիք. եւ թակոյկ. ... եբր. կապպիէ. թ. գապ. այսինքն անօթ. ընդունարան.
Սմին վասն ոչ տայ նոցա վիճակ, զի տէր է բաժին նոցա. (Նախ. թուոց.։)
Ոմանք կոչին սոնթ՝ ըստ սըսացւոց կոչելոյն եւ բարբառոյն, որ ասի բաժանեալք կամ թափեալք. (իբրու հերձեալք։)
Սեղան հոգեւոր, բաժակ իմանալի, ո՛չ սղիւ վաճառի, այլ ձրի պարգեւի. (Ճ. ՟Ը.։)
σκεῦος, σκεύασμα, διασκευή vas, instrumentum, apparatus, suppellex եւ κειμήλιον cimelium, supellex pretiosa vel sacra, deliciae κυλικεῦον repositorium calicum κύλιξ calix σπονδεῖον libatorium. (Արմատ Սպասելոյ, եւ Սպասաւորելոյ. լծ. եւ պաշտօն. պաս. պահ, եւ այլն) Կահ եւ կազմած ի պէտս սպասաւորութեան, սեղանոյ եւ տան. կարասի. անօթ. նուիրանոց. բաժակ. հանդերձանք. հանդերձ. հանդէս, զարդ. հանգամանք.
ՍՏԻՔ մանաւանդ ՍՏԻՔՍ կամ ՍՏԻՒՔՍ. եզ. եւ յոգ. Բառ յն. սդի՛խօս, սդիխի՛օն, սդիղմի՛ . στοιχίον, στοιχεῖα, στοῖχος, στίχος elementum, -ta, ordo, versus, series στιγμή punctum, momentum στίγμα stigma, nota, signum, macula. Տարր, եւ տառ. նշանախեց. կէտ. եւ Կիտուած. նիշ. սպի. բիծ. եւ Բաժին. կարգ. շար. տող ոտանաւորաց.
Ի մասունս բաժանելով, եւ ի ստիքս կոտորելով քան զկիտուածս մանրութեանն հատոյ մանանխոյ։ շափիւղայ է ծիրանեգոյն, եւ ոսկի ստիքս խիտ ունի. (Տօնակ.։)
Վարժիւք հրահանգեցին։ Երկասէր վարժիցն։ Զսնունդն բաժանել յուսումն, եւ ի վարժս, եւ յօրէնս. (Պիտ.։)
φιάλη phiala, patina, patella, patera, poculum, scyphus. պ. դաշթ, թէշթ, դիստ, դաշ, թաս. իտ. թա՛ձձա. Անօթ ըմպելեաց՝ մեծ եւ փոքր, խորանիստ իբրեւ դաշտիկ. դաշխուրան. սկաւառակ. սկահ. բաժակ. ափսէ. նուիրանոց. ճաշակ. խառնարան.
Զսանսն, եւ զտաշտսն։ Զտաշտսն, եւ զմսահանսն։ Իբրեւ զտաշտս առաջի սեղանոյն։ Տաշտ մի արծաթի յեօթանասուն սկեղէ։ Ապա թէ ի տաշտս եւ ի բաժակս արձակիցես զաչս քո։ Արբցեն զարիւն նոցա իբրեւ զգինի, եւ լցցեն զտաշտս իբրեւ զսեղանն.եւ այլն։
Յետ զենլոյն՝ ի բաժակս եւ ի տաշտս ընդունէին զարիւնն։ Տաշտիւն, որ է աման գինւոյն։ Ետ նկարել զտաշտի պատկեր զմուշեղ ճերմակաւն (ձիով), եւ ի ժամ ուրախութեանն դնէր զտաշտն առաջի իւր, ասելով՝ թէ ճերմակաձին գինի արբցէ։ Ունէր տաշտ ոսկի ի մատունս իւր. տապալէր թագաւորն պապ, եւ գինին տաշտիւն անկանէր. (Ոսկ. ՟ա. կոր.։ Վրդն. եծգ։ Բուզ. ՟Ե. 2. 32։)
որպէս Բուն որթոյ տնկեալ ի կոնքաձեւ փոս. (որոյ բացումն ասի բաժակել) արմատ եւ փունջ որթոյ յայգւոջ, ուռճացեալ. (լծ. թ. թէստէ ).
οἵκος, οἱκία, οἵκημα , οἵκησις, οἱκίσκος domus, habitatio, habitaculum, aedes, aedificium. (լծ. լտ. տօմուս ի յն. տօ՛մոս, որ եւ ՏԱՆԻՔ) Յարկ. շինուած բնակութեան՝ որմնապատ՝ յարկածածակոյթ՝ բաժանեալ ի սենեակս՝ դրամբք եւ պատուհանիւք. եւս եւ Տաղաւար. ապարանք. պալատն. տաճար. էվ, խանէ. եբր. պէյթ.
Բաժանումն. որոշումն. մանաւանդ ի նուագս եւ ի նուագարանս. որպէս յն. κρούμα pulsus եւ modi musici, sonus
Մասն. բաժին. պատառ. կոտոր. կտոր. փարչէ. (իտ. փարթէ, փէցցօ).
Յաղագս փշտի. կշիռ երից գարեհատաց է։ Մանր բաժանել զդահեկանն՝ լինի կերատ ՟Ի՟Դ. փշիտ ՟Լ՟Բ. (Շիր. կշռ.։)
Մեզ չէ ինչ փոյթ։ Ոչինչ ումեք փոյթ վասն այն լինելով։ Չէր ինչ փոյթ նմա վասն բաժանելոյն ի նոցա սպասաւորւթենէն։ Այնքան փոյթ եղեւ մարգարէիցն, մանաւանդ թէ հոգւոյն. (Խոր. ՟Ա. 5։ Արծր. ՟Բ. 2։ Իգն.։ Շ. թղթ.։)
Բժիշկ յայնժամ բուժէ զմարմինս, յորժամ զփուտսն հանիցէ։ Ապա լիցի խոր խաղաղութիւն ի բաժանեալ փտից անհաւատիցն. (Երզն. մտթ.։)
Բաժանի ի ցօղուն եւ ի պատիճ, եւ ի գոգաձեւ փոճոկս ցորենոյ, եւ ի հատ, եւ ի քիստ ... Շուրջ պատեալ ամրացոյց քստով. (Վեցօր. ՟Ե։)
ՕՏԱՐ. Անմասն. անբաժ. զուրկ.
ՕՐԷՆՔ. νόμος regio, provincia, praefectura. Գաւառ կամ նահանգ, տեղի բաժանեալ յայլոց օրինօք եւ կարգօք իւրովք. (ըստ հոմաձայնութեան յն. ձայնիս, նօ՛մօս, կամ Նօմօ՛ս)
Որպէս յետնեալ. պակասեալ. անբաժ. անմասն. կարօտ. զուրկ. մահրում. միւհթաճ.
Զրկեալ. թօթափեալ յիւրոցն, եւ յայլ եւս իրաց. թողեալ լքեալ. անտերունչ, թափուր, անբաժ. երեսի վրայ ձգած, զուրկ. թէրք օլունմուշ. մէթրուք. մահրում.
Զամուրս նոցա հրձիգ արասցես։ Բաժանեցէ՛ք զամուրս նոցա։ Կործանեաց զամենայն ամուրս նորա։ Եւ եդ ի հովտին ամրոց։ Դիմէր ի վերայ ամրոցն պաշտրելոց։ Բերէին մեքենայս ի վերայ ամրոց։ Ամենայն պարիսպք ամրաց Հրէաստանի շինեսցին։ Եւ որ էին զամրօքն, սատակեցան յամրականացն։ Որ յամրի անդ էին։ Զիշխանութիւն զամրիդ։ Յայտ առնէր յամրէ անտի։ Պաշարումն ամրոյն։ Դիպեցան ամրոյն այնմիկ։ Յամուրս այրիցն։ Յամուրս անապատի. եւ այլն։
Չունօղ զայր. ամուրի. չեւ ամուսնացեալ, կամ բաժանեալ յառնէ. առանց էրկան. էրսիզ. ἠ ἅγαμος, innupta.
ἁμέτοχος, ἅμοιρος. non particeps, expers, carens. Չունօղ զմասն եւ զբաժին. անմասն. անկցորդ. անունակ. հեռի. օտար. զուրկ, հեռու, առանց. լագասըզ. պէրի. մահրում. պինասիպ.
Անմասն եւ անբաժ է սա ի բարւոյն բնութենէ։ Երկնայինն ի հողեղէն գոյացութենէն անբաժ է։ Անբաժ ի բարի յուսոյ։ Անապակ ահք՝ բարի յուսոյն անբաժք։ Ձայնի անբաժ է յօդաւորի անասունդ. (Փիլ.։)
Մոլորեալք ոմանք՝ ի ճշմարիտ իմաստութենէն անբաժք. (Կիւրղ. գանձ.։)
Թով անբաժ ի վիմաց։ Անբաժ ի բուրաստանաց, կամ ի հակառակին հաղորդութենէ, կամ յիմաստութեան մասնէ, կամ ի զգալոյ։ Ոչ անբաժս ի քննող հասմանէ. (Պիտ.։)
Անբաժ ի պտղոյն, կամ ի պտղոցն արգասաւորութենէ. (Սարգ.։)
Զի եւ նոքա յայսպիսեաց աստի անբաժ ոչ են. (Իգն.։)
Անբաժ բարւոյ. (Պիտ.։)
Անբաժ զօրութեան, տարակուսանաց, ախտի. (Անյաղթ յ Արիստ.։)
Անբաժք բբաց, եւ աչացուք. (Մագ. լ։)
իբր անբաժան. անանջատ. անզատելի. չբաժնըւած. այրըլմազ, նամէֆրուգ.
Զպարզն եւ զանբաժն։ Ըստ միոյ պարզ եւ անբաժ հաւատոյ. (Մաքս. նշ. եկեղ.։)
Անբաժ եւ անորիշ գոլով ի մարմնոյն Աստուածութիւնն ... Հուրն անքակ եւ անբաժ մնայ յոսկին եւ յարծաթն. (Զքր. թղմ.։)
Խոնարհեալ ի ստորինս, որ էին իսկ ի բնէ անբաժ ի ներքնոցս. (Նար. ԼԴ։)
Ոգւով բեւեռեալ ընդ սրբութեան սիրոյդ անբաժ հիւսմամբ. (Տաղ.։)
ἁδιάστατος. dimensione carens, indivisibilis. Որ ոչն զատանի. անհատ ի մասունս. անբաժանելի (կէտ). պեօլիւնմեզ. թագսիմ օլունմազ. լա իւնֆէք.
Կամ անբաժան. անանջատ. այրըլմազ.
Բաժանման իսկիցն, եւ անիսկիցն ... ըստ էութեան եւ ըստ ինքեան, եւ կամ ըստ պատահման. (Սահմ. ՟Ժ՟Ը։)
ἅναλος. insulsus եւ μωρός. insipidus. որ եւ մորոս, եւ անհամեստ. Անբաժ ի համոյ. անհամեմ. անախորժ. անաղի. անլի. տադսըզ. լեզզէթսիզ.
ἅτμητος. non sectus, indivisibilis, ἅτομος, atomus, individuus, insecabilis, στιγμή, punctum. Ոչ հատեալն, եւ ոչ հատանելին. անբաժանելի. որ ոչ մասնատի, կամ չունի մասն. եւ Հիւղէ. կէտ. վայրկեան. պէօլիւնմէզ, շախս, զաթ.
Անհատ ասի, որ ոչ հատանի, եւ ոչ բաժանի. որպէս գիծ եւ կէտ. (Դամասկ.։)
Կամ եզականն տեսակի, որ ոչ բաժանի յիւրմէ.
Անհատք կոչին վասն զի բաժանելով ոչ կարեն պահել զառաջին տեսակն. (Անյաղթ պորփ.։)
Ո՛չ է կարողութիւն զքտնիօնութիւն անհատիցն գիտել, այլ զբնութիւն։ Ի տեսակէ յանհատս, որպէս զհանուր մարդ բաժանեմք ի Սոկրատէս, ի Պղատոն, Յալկիպիադ, եւ յիւրաքանչիւր յանհատս. (Սահմ. ՟Է. ՟Ժ՟Ը. եւ այլն։)
Որպէս ոչ է աղբիւր գետ, եւ ոչ գետն աղբիւր, եւ երկոքին մի եւ նոյն ջուր են, որ յաղբերէ գետն հոսեալ, այսպէս եւ ի Հօրէ Աստուածութիւնն անհոս եւ անբաժին հանդիպի. (Աթ. ՟Զ։)
ἁσχημάτιτος. figura vel forma carens. Անբաժ ամենեւին ի նիւթական ձեւոյ եւ ի կերպարանաց մարմնոյ.
ἁναμάρτητος. peccati expers. Անբաժ եւ ազատ ի մեղաց, արդար. մեղք չունեցող. կիւնահսըզ. տե՛ս (Օր. ՟Ի՟Դ. 19։ ՟Բ. Մակ. ՟Ը. 4։ Յոբ. ՟Լ՟Զ. 6։)
(ի Համ կամ Ըն, Զատ) διηρήμενος, διαίρετος, ἁπεσπάσμενος, ἁπεσχίσμενος. divisus, amotus եւ այլն. Ի բաց զատեալ, որոշեալ, բաժանեալ. զատանելի. բաժանելի. հեռի. մեկուսի. այրը, մէֆրուգ.
Ջատնօղ, բաժանօղ։ (ի Հին բռ.)
Ուր չիք սէր. անբաժ ի սիրոյ.
ἁδιάλυτος, ἁδιάστατος, ἅτμητος. indissolubilis, individuus, inseparabilis. Որ ոչ քակի. անլուծանելի. անբաժանելի. անհատ, եւ անընդհատ. սէօքիւլմէզ, այրըլմազ, քէսիլմէզ.
Զանբաժին բնութիւնն, եւ զանքակ թագաւորութիւնն. (Սեբեր. ՟Է։)
cf. ԱՆՔԱԿԱԲԱՐ. ἁδιαλύτως. indissolubiliter. Առանց քակելոյ եւ զատանելոյ. անլուծանելի օրինակաւ. անբաժանաբար. եւ Անյողդողդ. հաստատուն.
Որպէս Շիշ. շուշայ. շիշէ. եւ Բաժակ. գաւաթ. գատէհ.
Առեալ մի ի ծերոցն զբաժակն, եւ ապակի ի ձեռին, եւ արկեալ գինի, եւ այլն. (Վրք. հց. ՟Ե։)
σπάραγμα. frustum rei discerptae. Ապռեալ մասն, կորզեալ բաժին. կիզ. կիծ. կոտոր. պատառ. կտոր, բրդուճ. փարչէ.
χωρίς, ἅνευ. sin, absque, expers կամ մասնկամբքս ἁ, ἁν, abs, in. Թանց. թարց. (որպէս թէ առ անցանելով, ի բաց թողլով). թող. անմասն. անբաժ. որպէս եւ իբր պակասական մասնիկ.
Նուազ առնեմք զբաժանումն, եւ ոչ առողջ. (Լծ. պորփ.։)
Ծառն եթէ անբաժ ի պտղոյն իցէ, արուգ է եւ անպիտան։ Յորժամ զպտուղն ոչ ունիցի, արուգ եւ անվայելուչ լինի. (Սարգ. յկ. ՟Ե. եւ Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Ը։)
Յերկրիս հարոց ի չորրորդ բաժինս, եւ յերրորդ հայոց աւարտին. (Զենոբ.։)
Հայրն ժողովէր քարինս, զի շինեսցէ բագին (զոհել զԻսահակ). զոր դին դնէ ի վերայ բագնին։ Այն՝ որ զենու զոհս, բաժանելով՝ զարիւնն ընդ բագնովն հեղու, եւ զմիսն ի տուն տանի։ Ընդէ՞ր սեղան կոչէ զբագինն։ Յաղագս բագնին իրաց։ Ճշմարիտ Աստուծոյ բագին է, որ երախտաւոր են Աստուծոյ ոգիք։ Միայն այս բագին ոչ ծախէ զենլիս, այլ պահէ. (Փիլ. ստէպ։)
ποτήριον poculum, calix Ըմպանակ. սկահ. սկիհ. ճաշակ. աման ըմպելոյ՝ փոքրիկ, որով առնու ոք զբաժին գինւոյ, եւս եւ ջրոյ. գաւաթ.
Բաժակ՝ աման գինւոյ բաժնիչ ասի. (Վրդն. սղ.։)
Բաժակ մի ջուր ցուրտ. (Մտթ. ՟Ժ. 42։)
Ի հացէ նորա ուտէր, եւ ի բաժակէ նորա ըմպէր. (՟Բ. Թագ. ՟Ժ՟Բ. 3։)
Բաժակն փարաւոնի ի ձեռին իմում։ Առնուի զխաղողն, եւ ճմլէի ի բաժակն փարաւոնի. (Ծն. ՟Խ. 41։)
Բաժակ քո որպէս անապակ արբեցոյց զիս. (Սղ. ՟Ի՟Բ. 5։)
ԲԱԺԱԿ. Ըմպանակն հանդերձ ըմպելեաւն, կամ պարզապէս գինին որ ի նմա.
Յանուն անօթոյն՝ եւ զգինին սովոր եմք կոչել բաժակ՝ գոհացաւ. (Մտթ. ՟Ի՟Զ. 27։)
Այս բաժակ է նոր ուխտ՝ իմով արեամբ վասն ձեր հեղլոյ. (Ղկ. ՟Ի՟Բ. 20։)
Կարէ՞ք ըմպել զբաժակն՝ զոր ես ըմպելոցն եմ։ Հա՛յր իմ, եթէ հնար է, անցցէ բաժակս այս յինէն։ Բաժակ փրկութեան ընկալայց։ Բաժակ ցասմանն Աստուծոյ.եւ այլն։
Որք զբաժակ մահու ընդ քեզ արբին։ Զփրկականն ըմպեալ զբաժակ։ Բաժակ հոգեւորական՝ լցեալ աստուածային ուրախութեամբ։ Անմահարար բաժակ հեղեալ յերկնից սուրբ հոգի. (եւ այլն. Շար.։)
Խնդրէր անցանել զնովաւ բաժակոյն. (Եփր. համաբ.։)
Մատռուակք բաժակոյն կենաց։ Զգինին մատուցանէր բաժակով. (ՃՃ.։)
ԲԱԺԱԿ՝ որպէս յն. νάμα latex որ է Խոնաւուտ հոսանք. ըմպելի. եւ իբրու Բաժանողական.
Բերանոյս մերոյ՝ բանիցն բաժակն արտաքս հոսելով, վեհագոյն քան զամենայն տեսակ բաժակաց. (Պղատ. տիմ.։)
Բաժանեալ. եւ Բաժին.
Մեք ի մեր շատ իրացս եմք բաժան՝ ողորմ ու լալի. (Ոսկիփոր.։)
Փոփոխէ զերեսս իւր՝ ամենայն գունոց, եւ լուանայ զճաշակ իւր ամենայն բաժանից. (Եփր. համաբ.։)
Առնուլ կամ տալ զբաժ, զմաքս.
Այլ տո՛ւր ըզձայն մաքսաւորին, բաժեալ հոգւոյս մաքսապետին. աղաղակել բանիւ նորին, Աստուած՝ քաւեա՛ զմեղ իմ անձին. (Յիսուս որդի.։)
μερίς , μερισμός pars, portio, partitio Մասն բոլորի բաշխելոյ՝ վիճակեալ իւրաքանչիւր տռողաց. վիճակ. որ եւ գրի ԲԱԺԻՆ. ... (լծ. եւ լտ. բօ՛րցիօ, պա՛րս. թ. բա՛յ, բարչէ, բարէ՛ )
Մասն արանցդ՝ որ եկին ընդ իս. նոքա առցեն զբաժին իւրեանց։ Բաժին եւ ժառանգութիւն ի տան հօր մերոյ։ Բաժին քո ընդ նոսա մի՛ լիցի, զի ես եմ բաժին քո եւ ժառանգութիւն։ Բաժին իմ ես դու տէր։ Եւ այս են բաժինք, զոր բաժանեաց Մովսէս որդւոցն Իսրայէլի։ Գնել անդ բաժին ի մէջ ժողովրդեանն։ Սոցա ել բաժին վիճակաւ։ Այս վիճակ բաժնիւ դարապանաց՝ որդւոցն կորխայ։ Մասն բաժնի։ Մասն ի բաժնի։ Բաժինք շնորհաց կամ պաշտամանց։ զԻ՞նչ բաժին կայ հաւատացելոյն ընդ անհաւատին։ Այս եղեւ բաժին իմ յամենայն վաստակոց իմոց. եւ այլն։
Ի բաժնոյ պարսից։ Ի կուրապաղատին բաժնէ. (Խոր.։ Լաստ.։)
Յիւրմէ բաժնոյն. (Կանոն.։)
Բնակէր ի պարսից բաժնի անդ. վասն զի գետն ազատ զսահման բաժնիցն երկոցունց ընդ մէջ հատանէր. (Յհ. կթ.։)
Սահմանաց եւ բաժնից պայմանս (յն. զերկրաչափութիւն) ուսուցանել. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Ասեն... եօթն մոլորակացդ իշխանութեամբ (այսինքն ազատութեամբ) շրջել, եւ ոչ ի բաժնի կալ. (Շիր.։)
Զմարդն խառնէր ի բաժնին (այսինքն հաղորդ առնէր) եղելոցն անուանս դնելոյն. (Սեբեր. ՟Է։)
Մերթ՝ Բաժանումն. տրոհումն. ի բաց որոշումն. զատումն. կամ երկպառակութիւն. եւ պէսպիսութիւն. զանազանութիւն.
Համարի՞ք, եթէ խաղաղութիւն եկի տալ յերկիր. ո՛չ ասեմ ձեզ. այլ՝ բաժինս. (Ղկ. ՟Ժ՟Բ. 51։)
Որք յանբաժանելի բնութիւնն (Աստուծոյ) բաժինս արկանեն. (Մամբր.)
Նմին իրի բաժինս յանուանսն ոչ արկանէ. (Սարգ. յկ. ՟Զ։)
Ո՛չ վասն աւուրն միայն է նոցա բաժին երկմտութեան. թէպէտեւ բաժին պահոց էին, սակայն միաբանութիւն հաւատոցն հաստատուն էր։ (Եւս. ՟Է. 25։)
ԲԱԺԻՆ. որպէս κλίμα iglim Կլիմայ
Որ կային յերկրորդ կլիմն, որ է երկրորդ բաժին երկրի. (Վրդն. ծն.։)
(լծ. հյ. բաժ. եւ լտ. վէգդիկալ). τέλος, δασμός vectigal որ եւ ԴԻՄՈՍԱԿԱՆ ՀԱՐԿ. Տուրք արքունի.
Ամպն կատորոտի հանդերձ խոնաւութեամբն, բաժանի, բրդի, դնի, դիզու ի բարձրաւանդակ վայրսն, զոր եւ ձիւն անուանեմք. (Շիր.։)
cf. ԲԱԺԱԿ. κύλιξ calix.
Բաժանեաց զմտերիմսն գթալիս ի ջերմ հարազատաց. (Մծբ. ՟Ժ՟Թ։)
Զի՞նչ է յեօթն մասունս բաժանումն գիսական նորա. (Եղիշ. դտ.։)
Գունդ մեղուաց։ Գունդ լինէին։ Որդիք ռուբինի ըստ ազգս իւրեանց՝ ըստ գունդս իւրեանց։ Ըստ գնդից իւրեանց։ Գունդս հրեշտակաց։ Զզօրսն ամենայն յերիս գունդս բաժանէր։ Եհաս զրոյց ի հազարապետ գնդին։ Աառաջնոյ գնդին ինքնին զօրագլուխ հաստատեալ։ Եւ ինքն իւրով գնդաւն ի վերայ տիմոթէոսի հասանէր։ Երկոցունց գնդացն զօրավար կացուցանէր.եւ այլն։
Իսկ մակաբէոս զզօրն ամենայն ի գունդս գունդս բաժանէր. (Բ. Մակ. ԺԲ. 20։)
Եռակի զսպայսն բաժանելով՝ երիս քաղաքս բնակեցուցանել. (Պղատ. օրին. ՟Գ։)
Եռակի հաստատունն (ըստ երկրաչափից) բաժանելի է. (Մագ. ՟Հ՟Զ։)
Թիւ եռակի բաժանի. դատ, կոճատ, եւ անհատ. (Տօնակ.։)
ԶԱՏԱՆԵՄ ԶԱՏԵՄ. διαχωρίζω, διαστέλλω , χωρίζω, ἁφορίζω separo, segrego, discerno, distinguo իսկ կր. ἁναχωρέω, ἁποχωρέω, ἁπέχομαι recedo, secedo Իբր Հատանելով որոշել. զատուցանել. անջրպետել. բաժանել. մեկնել. ընտրել. եւ Հեռացուցանել. որպէս եւ կր. Մեկնիլ, որոշիլ. մեկուսանալ. առանձնանալ. հեռանալ. զատել, զատուիլ.
ԶՈՎՈՂ կամ ԶՈՎՕՂ, կամ ԶՈՒՈՂ. κοινωνός particeps, socius Ընկեր. կցորդ. հաղորդ. բաժանորդ, ձեռնտու եւ համախոհ. պաշտօնեայ. (լծ. պ. սէհպ, սահըպ. այսինքն եարան, եօլտաշ, րէֆիգ ).
cf. ԶԻՐԿ;
Զրկեալ. անմասն. անբաժ. սին;
շագասըզ;
Զուրկ եւ ունայն ի ճշմարիտ գեղեցկութեանցն։ (Ուռպ.)
Ըմպակս եւ բաժակս։ Ըմպակս եւ նուագս։ Բազում ըմպակս եւ սպասս, եւ բազում կազմուածս ոսկեղէն եւ արծաթեղէն. (Յհ. կթ.։)
Ըմպել ջուր ի գետոյ։ Ոչ գտանէին ջուր ըմպելոյ։ Կերան եւ արբին։ Արբ ի գինւոյն, եւ արբեցաւ։ Արբից. եւ ասէ ցիս, ա՛րբ։ Զջուր մեր գնոյ արբաք։ Արբցեն զարիւն նոցա իբրեւ զգինի։ Արբեր ի ձեռանէ տեառն զբաժակն բարկութեան նորա։ Գինի եւ օղի մի՛ արբցէ։ Զբաժակս ըմպիցէք։ Եւ ի բաժակէն արբցէ։ Ահա այր կերօղ եւ արբեցօղ (այսինքն ըմպօղ). եւ այլն։
Զփրկականն ըմպեալ զբաժակ. (Շար.։)
Ըմպեսցեն զբաժակ բարկութեան. (Լմբ. ամովս.։)
ԸՆԿԵՐ գրի եւ ԸՆԳԵՐ. ἐταῖρος, ἔτερος socius, alter πλησίος proximus Զուգական. հաւասարակից. գործակից. մերձաւոր. սրտակից. բարեկամ. զովող. կցորդ. բաժանորդ. համախոհ. եւ Համանման ինչ.
Զբաժակն սրտմտութեան, զոր արբերն եւ թափեցեր. մի ձ. սթափեցեր. (Ես. ՟Ծ՟Ա. 17։)
Զդեղն խառնեցին, եւ զթմբիրն կազմեցին, թէ եւ զբաժակն չմատուցին։ Թմբիր արբեցութեանն ուտէ զոգիս եւ զմարմինս։ Ետուն զանձինս յափշութիւնն, իբրեւ թմբիր ինչ առեալ, կամ կոնիոն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 17։ ՟Գ. եւ Ոսկ. ես.։)
Ապա թէ մեղաւորիս մասին կրկին մատուցար բաժին ... իբրեւ այն թէ՝ ես ինքն եղեր ճշտարտիւ. (Նար. ՟Ժ՟Գ։)
Ի բնախօսից ոմանք բաժանելով զմարդն՝ ասացին, ես, իմն, եւ իմոքն, նշանակելով զհոգի, եւ ըզմարմին, եւ զստացուածս. (Սարկ. հանգ.։)
Բաժանեցաւ երկիր իշխանաց ժողովրդովք։ Լե՛ր մեր իշխան։ Ոչ եղեց ձեզ իշխան։ Իշխանաց զօրուն։ իշխան տանց տոհմիցն իւրեանց։ Աբեսսա էր իշխան երիցն.եւ այլն։
Նախ զլեզուն կտրեցին։ Զլեզուն խնդրէին, եւ նա վաղվաղակի մատուցանէր։ Լեզու՝ փոքր ինչ անդամ է, եւ մեծամեծս բարբառի։ Խօսեցսի լեզու իմ զբանս քո։ Խօսեցան զինէն լեզուաւ նենգաւորաւ։ Երեւեցան նոց բաժանեալ լեզուք լիբրեւ ի հրոյ.եւ այլն։
ἠμιτόμιον, ἠμιτόμα dimidia pars, dimidium. Մասն եւ մասն իրիբաժանելոյ. համամասն. կէսն կամ կիսաբաժին.
Զիմի՛ խեռիցէ առ ինքն մարդն ըստ ժամանակին զանազանութեամբ բաժանեալ. (Նիւս. կազմ.։)
Հերքեալ տարագրեալ խտրոցաւ մեծաւ։ Ի յերկուցն միջի բաժանեալ խտրոց։ Առ խտրոց փոքր միջոցին։ Եթէ զբաժանմանն իմ խտրոց քակտեսցես։ Յայտ արարեալ խտրոցաւ սահմանի. (Նար.։)
Զեւն անկեան որմոցն միութեան՝ բաժանման խտրոց արկին ի մէջ մեր։ Մինչ չեւ եմք ձգեալ. (Լմբ. ատ. եւ Լմբ. սղ.։)
Վասն միոյ բաժակի անկաւ կամարն ի սկիտէ. (Վրք. հց.։)
Ըստ չաթոյ կանոնին՝ զոր բաժանեաց մեզ աստուած։ Ըստ կանոնիս մերոյ։ Ոչ օտար կանոնաւ։ Այսմ կամ սմին կանոնի միաբան լինել. (՟Բ. Կոր. ՟Ժ. 13=16։ Գաղ. ՟Ղ. 16։ Փիլիպ. ՟Գ. 16։)
τέλος, δασμός vectigal, tribitum. Կապեալ տուրք՝ որպէս կաշառ, եւ սիմոնականութիւն. վճարք. բաժ. վարձք պաշտաման իշխանութեան առելոյ. տուրք .... իտալ. կապե՛լլա, ի յն. գա՛բիլօս, որ է մենավաճառ. cf. ԿԱՊԵԼԱՅ.
Որք մի ի միոյ վերայ յառնելով՝ տակավին աճեցուցանեն զկապալս ի վերայ եկեղեցւոյ, որպէս զտունս բաժից կամ զներկոցաց։ Յաւելուածով կապալացն դարձեալ փութան յափշտակել զեպիսկոպոսութիւն. (Շ. ընդհանր.։)
Բաժանեաց զկեանս մեր, եւ ետ զմասն մի կենացն ի հանգիստ. (Խոսր.։)
Բաժանեաց նոցա զկեանսն։ Եկեր զկեանսքո ընդ պոռնիկս։ Զամենայն զկեանս իւր՝ զոր ունէր, արկ. (Ղկ. ՟Ժ՟Ե. 12. 30։ ՟Ի՟Ա. 4։)
Որպէս յն. սգի՛ֆօս. σκύφος poculum. բաժակ մեծ. սկահ. սկիհ.
ԿՈՂՄՆ կամ ԿՈՂՄ. κλίτος latus. Որ ասի եւ ԿՈՂ. եւ ԿՈՅՍ. (յորմէ ռմկ. քով, քովը. պ. գույ, գըյ ). մասն եւ դիրք տեղեաց, աշխարհաց, եւ իրաց. մասնաւոր վայր, կամ բաժին. կողմն կողից. որ ինչ անկանի յաջ կամ յահեակ, յառաջոյ կամ զկնի դիտողին.
ԿՈՂՄՆ. որպէս յն. մէ՛րօս (ուստի թ. միրաս ). μέρος pars, portio. (լծ. թ. փարչի, փարէ ). Մասն, բաժին.
ԿՈՏՈՐ κλάσμα fragmentum τέμαχος, ψωμός frustum. որ եւ ԿՈՏՈՐԱԿ. Հատուած իրի բաժանելոյ բեկմամբ, պատառմամբ, եւ կտրելով. մանաւանդ Պատառ եւ նշխար հացի. կտոր.
κόπτω, ἁποκόπτω, τέμνω, διχοτομέω, κολοβόω caedo, succido, seco, disseco եւ այլն. Կտուր առնել. հատանել. յատանել. կոտորել. յապաւել. խզել. բաժանել.
Նմանութեամբ՝ Բաժին ինչ կորզել.
Նախ ընդ երկուս բաժանել (զաշխարհն հայոց) երկու թագաւորօքս արշակունօք՝ զորս կացուցաք. ապա եւ ընդ նոսա կրծել ջանսցուք՝ աղքատացուցանել։ Բազում գաւառք կրծեալք հատեալք այսր անդր. (Բուզ. ՟Ե. 1։)
ՀԱՆԵԼ. προσφέρω offero Մատուցանել. բաժին տալ. նուիրել.
Զպատճառն ի մեզ էիք հանեալ, թէ բաժանեցեր զմեզ. (Զքր. ծործոր.։)
Ունիմք առ միմեանս կագ եւ կռիւ, եւ հաշիւս, եւ անդաստանաց բաժանմունս. (Սարգ. յկ. ՟Ե։)
Ի տղայութեան, եւ յերիտասարդութեան, եւ ի ծերութեան. զի յայս երիս հասակս բաժանի մարդ. (Շ. բարձր.։)
Հատումն, եւ Հատուած. եւ Հատոր. կտրուածք, կտոր, մաս, բաժին.
Յերիս հատածս բաժանի առաջիկայ շարագրութիւնս. (Անյաղթ պորփ.։)
Այս հատած յայն հատած շարամերձեալ իմանի, յորժամ զիմանալի գիծն առնուցուս լինել բաժանումն. (Սահմ. ՟Ժ՟Է։)
Զառաջին հատորս վասն դիւրահասութեան ի գլուխս բաժանեցա. իսկ երկրորդ եւ երրորդ հատորքն առաջին գրոցս, եւ այլն։ (Նախ. առակ.։)
Այս բաժակ է նոր ուխտ իմով արեամբ վասն ձեր հեղլոյ. ա՛յլ ձ. հեղելոյ, որպէս մակդիր բառիդ բաժակ. (Ղկ. ՟Ի՟Բ. 10.)
Անմահարար բաժակ հեղեալ. եւ այլն։ (Շար.)
Տղայք ողորմագին ձայնիւք զգառանց բերէին զնմանութիւն՝ որ դեռադեռ ի մարցն բաժանեալ՝ ի հորձիցն ելեւել առնէին վասն անժոյժ գոլոյ բնութեանն. (Լաստ. ՟Ժ՟Ա։)
Ճագար ազգ անհզօր, որ արարին ի վէմս զդադարս իւրեանց։ Ճագար զի որոճայ, եւ թաթն ոչ բաժանի, պիղծ իցէ։ Նապաստակ եւ ճագար. (Առակ. ՟Լ. 26։ Ղեւտ. ՟Ժ՟Ա. 6։ Օր. ՟Ժ՟Դ. 27։)
ՃԱՇԱԿ. κύαθος (լծ. գաւաթ) cyathis τρύβλιον catinus, patina κοτύλη (լծ. կթղայ) cotyla, sextarius եւ այլն. դաղմ. չա՛շա. Բաժակն, եւ ամենայն անօթ՝ յորում պահին կամ որով բաժանին իրք մատռուակեալք. գաւաթ.
ՃԵՂԵԼ ՃԵՂԻԼ. Ի ճիւղ ճիւղս բաժանել, ընդարձակել, իլ. ճղճղել.
Ճարակ խաշանց, կամ հօտից, կամ գազանաց։ Ձեռն նորա բաժանեաց նոցա ճարակս։ Զմնացեալ ճարակն ի ձէնջ առ ոտն կոտորէիք։ Իբրեւ խոյք՝ որոց ոչ գտանէր նոցա ճարակ։ Պակասեսցեն հօտք ի ճարակոյ (կամ ի ճարակաց)։ Մտցէ եւ ելցէ, եւ ճարակ գտցէ.եւ այլն։
Առնուի զխաղողն, եւ ճմլէի ի բաժակն։ Ճմլել զպտկունս։ Ճմլեաց զոտն բաղաամու։ Ի սանձս եւ ի դանդանաւանդս ճմլեսցես զկզակս նոց։ Ճմլեցի զնոսա բարկութեամբ։ Էջ նստաւ փիղն ի վերայ նորա, եւ զնա անդէն ճմլեաց։ Զսիրտս ճմլէր.եւ այլն։
Մահէ, եւ իւրոյ արքայութեանն զմեզ բագորդս բաժանորդս առնէ։
Հաւատոցդ անուն մէկին է անուանեալ, բայց յերկուս ազգս բաժանեալ լինի. (Կոչ. ՟Ե։)
Յերկուս բաժանեցաւ տունն յունաց.. . արդ ի լինել մուռուտին հոռոմոց՝ որդին լլեպարտին իւվանէ իբրեւ լուաւ զայն, թէ թագաւորութիւնն յերկուս բաժանեցաւ, եւլն. (Լաստ. ՟Ժ՟Ը.) (ուր յայլ ձ. իմաստակ գրիչն դրոշմէի կարգի, մարտին եւ ի լս. դնէ մուռտին, անգոյն բնագրին)։
Ելանէր բոց երկրին իբրեւ մրրիկ հնոցի։ Մրրիկ ծխոյ։ Իբրեւ զմրրիկ էք։ Այս մրրիկ բաժին նոցա։ Շուրջ զնովաւ մրրիկ յոյժ։ Հալածեսցես զնոսա մրրկաւ քով։ Կործանումն ի նմանութիւն մրրկի գայցէ։ Մրրիկ հողմոյ շնչեսցէ ի թեւս նոցա։ Իբրեւ զփոշի՝ զոր տարաւ մրրիկ։ Ի մրրկէ հալածեալ։ Իբրեւ զմրրիկ հոսեսցէ զնոսա։ Ասէ տէր զյոփ ի մրրկէ եւ յամպոյ։ Եղեւ մրրիկ մեծ ի ծովուն։ Իբրեւ զնաւավար ի մէջ բազում մրրկի.եւ այլն։
Բաժանեալ յերիս յառաջս զզօրսն։ Ձկնորսացն մանկունք ընթացեալք ի յառաջ նախարարագունդ որերոյն. (Փարպ.։)
μελίζω membratim concido διχοτομέω, διαιρέω , κερανομέω, διαπίπτω divido, decido ἑκδέρω pellem detraho եւ այլն. Յօդ յօդ բաժանել (կամ իբր յօտել). կտրատել. յօշատել. մասն մասն հատանել. Մորթեսցեն զողջակէզն, եւ անդամ անդամ յօշեսցեն զնա։ Զենին զպասեքն, եւ ղեւտացիքն յօշեցին (յն. մորթեցին)։ Յօշեաց զնոսա ընդ մէջ. եւ զթռչունսն ոչ յօշեաց (յն. բաժանել). եւ այլն։
ՆԱՒԱԿ. θηρίκλειος, -εια thericlejus, -leja ποτηρία calices, vasa caelata convivalia. որպէս Նուագ կամ քարէնաւ. Բաժակ եւ գաշխուրան ի ձեւ նաւակի. որ եւ Սկահ, Սկահակ. (որպէս եւ յն. ըսգա՛ֆի, ըսգաֆի՛ս, ըսգի՛ֆօս, է գոգաւոր ինչ. տաշտ. նաւակ, եւ բաժակ).
Անօրէնութիւն կտրէ զնեարդս, եւ խզէ զջիլս նորա։ Զիա՞րդ յիւրաքանչիւր կարգս բաժանին երակքն, եւ նեարդքն. եւ կամ ո՞վ է՝ որ խոնաւ ջղօքն եւ նեարդիւքն արար (կամ յարեաց) վայելչապէս. (Կոչ. ՟Բ. ՟Դ։)
ՆՇԽԱՐ. λείψανα lipsana, reliquiae. Մասն մարմնոյ կամ ոսկերաց սրբոց. կամ մարմին նոցա բաժանեալ ի հոգւոց եւ մնացեալ յերկրի.
ՆՇԽԱՐ. εὑλογία eulogia, benedictio, hostia. Հաց պատարագի, կամ բաղարջ ի նիւթ սուրբ խորհրդոյ. մասն լոկ օրհնեալ՝ բաժանելի ժողովրդեան. նշխարք, մաս.
Որպէս Նաւակ, այսինքն նաւակաձեւ դաշխուրան, տաշտ, կահ, սպաս. բաժակ գինւոյ. նուիրանոց. ըմպանակ. եւ Ըմպելիք. գինարբուք. κύμιον cymbium κάλυξ calyx ποτήριον poculum πότον potus, potio, potatio, convivium. իսկ Նուագ ոսկի. χρύσωμα vas vel poculum aureum. գաւաթ. գատէհ, թաս, քեասէ, պատէ.
ՆՈՒԷՐ. մանաւանդ՝ որպէս σπονδή libamen, libatio. Ճաշակ գինւոյ, կամ բաժակ կաթեցուցեալ, եւ ընծայեալ աստուծոյ. նոյնպէս եւ իւղ, եւ որ նման սոցին։ (Ծն. ՟Լ՟Ե. 14։ Ել.։ Ղեւտ.։) առաւել ի գիրս Թուոց.։
Ժողովեալ ամաց շրջաբերութեան լուսնին, եւ արեգական տարբերութիւն հհաւաքեալ՝ ժողովին. որ լինի մի շրջանն՝ հինգ հարիւր երեսուն երկու։ Արեգակն ի քսան եւ ութ ամին դարձաւ (ի նոյն կէտ ծագման), եւ լուսինն յիննեւտասն, որ լինի շրջան արեգական եւ լուսնի։ Ի յառաջին շրջանին ելն ադամայ ի դրախտէն. եւ յերկրորդ շրջանին ենովք փոխեցաւ ... ի հինգերորդ շրջանին բաժանումն լեզուացն ... Յեօթներորդ շրջանին ի ձեռն մովսէսի կոչէ զազատութիւնն ի վերայ իսրայէլի. եւ այլն. (Զ՝քր. կթ։ եւ Տօմար.։)
Բաժակ անապակ խառնեալ. որպէս զի ասիցէ, թէ սեռն յարդարութիւնն է, եւ խառնեալ ի մարդասիրութիւն. (Սեբեր. ՟Թ.)
Ոչ ապաքէն, եթէ ուղիղ մատուցանես, եւ ուղիղ ոչ բաժանես, մեղար։ Ուղիղ մեկնեաց։ Աչք քո ուղիղ հայեսցին։ Ոչ ուղիղ գնացեալ է առաջի իմ ժողովուրդ իմ։ Ուղիղ դատեցար։ Ուղիղ ետուր զպատասխանիդ։ Ոչ ուղիղ գնան ի ճշմարտութիւն աւետարանին։ Ուղիղ համառօտել զբանն ճշմարտութեան.եւ այլն։
Երկու ունկի հաց. որ է երկու ունծայ ըստ յունաց, եւ ունծայն տասներկու մթխալ է. որ է տասնութ (կամ տասն) դրամակշիռ, եւ ունկին նոյն է ըստ մերս (գուցէ՝ ընդ մերիս. այսինքն մասնիկ, բաժին). (Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)
Զոր բաժանեալ ըստ մարդաթուի՝ գտաւ պակաս ժառանգութիւն բնակողացն հաշտենից. (Խոր. ՟Բ. 59։)
χωμός, χωμίον, κλάσμα buccella, frustum panis, fragmentum . Արմատ Պատառելոյ, որպէս Մասն պատառեալ, այսինքն բաժանեալ ի բոլորէ. կոտոր, բեկոր՝ մանաւանդ հացի. կտոր, պատառ. լօգմա, տիլիմ, փարչէ. եբր. ֆաթ.
Մի՜ պատառաւ եւ բաժակաւ կարօտացուսցուք զնա (աղքատն). (Եղիշ. հայր մեր.։)
Եւ ապա անտի բաժանի ի ցօղուն եւ ի պատիճ, եւ ի գոգաձեւ փոճոկս ցորենոյ. (Վեցօր. ՟Ե։)
Եւ եղեն երկու պարանքն սպանանելոյ, եւ երկու պարանքն ապրեցուցանելոյ, իմա՛ որպէս լարաբաժին տանելն. վիճակ։ որպէս եւ Վստկ. ՟Ժ՟Ա. ՟Մ՟Ծ թուի նշանակել զսահմանեալ չափ ինչ լարի.
Բառ յն. πελίκη, πέλιξ . Բաժակ. սկաւառակ. ստոման.
մկրտութիւնս բաժակաց, եւ ստոմանաց, եւ պղնձեաց. (Մրկ. ՟Է. 7։)
Ամփոփեաց զսուր բարկութեանն, եւ զբաժակն պղտոր. (Լմբ. ատ.։)
(Զբան տեառն՝ որ վասն անցանելոյ բաժակին՝) եւնոմիոս եւ արիոս՝ իւրեանց չար հաւատովն պղտորեցին, եւ ընկերին արբուցանեն խմորուն պղտորս։ Վա՛յ որ արբուցանէ ընկերի իւրում խոտորումն պղտորոյ. (Ոսկ. ի չրչրնս.։)
Սակաւ մի ջուր կամ մեղր։ Աւորք սակաւք։ Մնասջիք թուով սակաւք։ Բաժանեսցեն ի մէջ բազմաց, եւ սակաւուց։ Ժողովեցին՝ որ շատ, եւ եւ որ սակաւ. որոյ շատն էր, ոչ յաւելաւ, եւ որոյ սակաւն էր, ոչ պակասեաց։ Սակա՞ւք իցեն (բնակիչկքն), եթէ բազումք։ Եւ յուդա ընդ առաջ նորա սակաւուք։ Եւ թէ սակաւ իցէ, յաւելից քեզ դոյնչափ։ Եւ անդ լինէր ոչ սակաւ ջան եւ վտանգ. եւ այլն։
Կապիցես սամետիւք լուծ նմա. լուծ զաստուածընկալ խաչն կենարարին ասէ. սամիք աստուածութիւնն եւ մարդկութիւն անորոշելի միութեամբ միացեալ ... քանզի էր աստուածութիւնն ի մարմնի առանց բաժանելոյ. (Նար. յովէդ.։)
Լուծք ստուարք ամոլիցն կցորդութեան (նաւին) բաժանեցան. սամիք ուղղչացն հետոց դալարեցան. (Նար. ՟Ի՟Է։)
Երկրորդի (ձայնի) ստեղն. զորս գտեալ հրոյն՝ ճարակ եւ կերակուր իւր առնէ զամենեսեան. իսկ վերջին ստեղն պատրաստէ սիրելեաց իւրոց բաժակ փրկութեան եւ անմահութեան յարքայութեանն երկնից. (Քերթ. եկեղ.։)
ՍՏԻՔ մանաւանդ ՍՏԻՔՍ կամ ՍՏԻՒՔՍ. եզ. եւ յոգ. Բառ յն. սդի՛խօս, սդիխի՛օն, սդիզմի՛ . στοιχίον, -εια, στοῖχος, στίχος elementum, -ta, ordo, versus, series στιγμή punctum, momentum στίγμα stigma, nota, signum, macula. Տարր, եւ տառ. նշանախեց. կէտ. եւ Կիտուած. նիշ. սպի. բիծ. եւ Բաժին. կարգ. շար. տող ոտանաւորաց.
Ի մասունս բաժանելով, եւ ի ստիքս կոտորելով քան զկիտուածս մանրութեանն հատոյ մանանխոյ։ շափիւղայ է ծիրանեգոյն, եւ ոսկի ստիքս խիտ ունի. (Տօնակ.։)
κλῆρος (յորմէ գղեր, կղեր). sors μέρος (յորմէ միրաս ). pars, portio λόχος, σύμβολον symbolum եւ այլն։ Որոշումն իրաց անկելոց ընդ վիճմամբ՝ ի ձեռն վիգի կամ քուէի. ... լայնաբար՝ Բախտ. կարգաւորութիւն աստուծոյ. ... եւ Բաժին. բաշխ չափեալ. ժառանգութիւն բաժանեալ եւ սեպհականեալ.
Կամակորքն ըստ խոտորնակ մտացն իւրեանց զաստեղսն դնեն վարիչս աշխարհիս, եւ վիճակք իմն ասեն բաժանի ի նոցանէ. (Վեցօր. ՟Զ։)
ՎԻՃԱԿ. գ. κατάσχεσις possessio μερίς portio διοίκησις dioecesis. Մասն բաժնի. ստացուած սեպհական. կալուած. անդաստան. եւ Տեղի իշխանութեան. նահանգ. թեմ.
Ոչ տայ նոցա վիճակ կալուածոյ երկրի. զի տէր է բաժին նոցա. (Նախ. թուոց.։)
ՎԻՃԱԿ. σχοινίον, σχοίνισμα, σχοινισμός funiculus, portio per funiculum dimensa. Լար, եւ լարաբաժին. Տե՛ս (Սղ. ՟Ժ՟Ե. 6։ հէ. 54։ Օրին. ՟Լ՟Բ. 9։ Յես. ՟Ժ՟Է. 5. 14։ ՟Ժ՟Թ. 29։ ՟Գ. Թագ. ՟Դ. 13. եւ այլն։)
Կշիռ ութ կերասի լինի տրմէս մի։ Մանր բաժանելով զունկին՝ լինի դահեկան վեց, տրմէս տասն եւ ութ։ Սիմէս՝ կէս դահեկանի. տրմէս՝ երրորդ մասն դահեկանի. (Շիր. չափ եւ կշռ.։)
ՑԱՄԱՔ. գ. ἠ ξηρά, τὸ ξηρόν arida, aridum, terra, continens. Ցամաք երկիր, դիմաբաժանեալ ծովու, կամ գետոց, ցամաք երկիր, հող.
σπείρω, διασπείρω semino, sero, dissemino եւ spargo, dispergo πάσσω, -ττω , καταπάσσω, προσπάσσω conspergo, aspergo ῤαντίζω, ἑπιρραίνω, περιρραίνω , περιρραντίζω, προσραίνω circumspergo. Իբրու զցան՝ զբաժանելի մասունս իրաց ցայտմամբ իմն ծաւալել այսր եւ անդր։ Որպէս Սերմանել զունս. (որ եւ ռմկ. ցանել. էքմէք ).
Ջուր ցուրտ անձին ծարաւոյ ախորժելի է։ Բաժակ մի ջուր ցուրտ։ Գաղջ ես եւ ոչ ջերմ եւ ոչ ցուրտ.եւ այլն։
Բաժակ մի ցրտի ջրոյ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 20։)
Զանուն տեղւոյն՝ ուր բնակեցաւն, կոչէ ցրօնս. զի անդ զառաջինն սկիզբն եղեւ բաժանելոյ որդւոց նորա. (Խոր. ՟Ա. 5։)
Այս բաժակ կարէ եւ հոգեւոր ցօղել՝ բուսուցանել սերմն հաճոյ կամաց վերնոյն. (Ագաթ.։)
Բաժանի ի ցօղուն եւ ի պատիճ, եւ ի գոգաձեւ փոճոկս ցորենոյ։ Կէոք ի պտղոց մերկանդամ ի հանդերձից եւ ի փոճոկաց՝ եփին արեգակամբ. իսկ կէսք փոճոկովն առնուն զկերպարանս եփելոյն. (Վեցօր. ՟Ե։)
ՓՈՍԱՑՈՒՑԱՆԵՄ ՓՈՍԱՓՈՐԵՄ ՓՈՍԵՄ. Փոս փորել՝ բրել. փոսս գործել. եւ Բաժանել. փոսցնել, փոս բանալ.
ՔԱԿԵԼ. διχάζω, διαχωρίζω divido, separo. Բաժանել. զատուցանել. մեկնել. զատել.
πόλις civitas ἅστυ urbs, astu. (լծ. ասիթեանէ. տե՛ս եւ ՄԱՅՐԱՔԱՂԱՔ. եւ ԹԱԳԱՒՈՐԵԱԼ ՔԱՂԱՔ) Բնակութիւն բազմութեան մարդկան իբր քաղելով ժողովելոց ի մի վայր. շինուած բնակութեանց՝ բաժանեալ ի տունս տունս եւ ի փողոցս եւ ի հրապարակս. եւ ներքին իսկ բնակիչք.
Ջուր խոր է խորհուրդ սրտի առն, եւ այր իմաստուն քամէ զնա. Զբաժակն քեռ քո շամրնի արբցես եւ քամեսցես։ Արբուսցես ցդա ամենայն ազդաց, արբցեն եւ քամեսցեն (յն. արտափսխեսցեն). (Առակ ՟Ի. 5։ Եզեկ. ՟Ի՟Գ. 34։ Երեմ. ՟Ի՟Ե. 16։)
Պատրոյդ ճրագի. որ ծծեն քամեն զիւղն առ ի կերակուր հրոյ։ Քամեցին զմրուր սրտմտութեան, եւ զբաժակ խռովութեան. (Վեցօր. ՟Գ։ Յհ. կթ.։)
Զայս տրարէ՛ք, քանիցս անգամ թէ ըմպիցէք, առ իմոյ յիշատակի։ Քանիցս անգամ թէ ուտիցէք զհացս զայս եւ զբաժակս ըմպիցէք, զմահն տեառն պատմեցէ՛ք։ Ունին իշխանութիւն, քանիցս անգամ եւ կամիցին.եւ այլն։
ξεστής, ξεστίον sextarius, urceolus. կամ ըստ գրոց՝ κοτύλη cotyla. Անօթ խոր, կամ գոգաւոր, որպէս կուժ գորակ, փարչ. եւ Բաժակ՝ մեծ եւ փոքր. Ճաշակ. եբր. պադ, չօկ, փարչ. ռմկ. պարտագ, չեմլէ, չամչար, եւ այլն։
Իսկ այլ ախտարք եւ ապախտարք ըստ երկոտասանիցդ ասեն բաժանեալ։ Այսուհետեւ լքցուք որ ինչ յաղագս ախտարաց եւ ապախտարաց են ասացուածք. (Շիր.։)
Յետնեալ. անմասն. անբաժ. զուրկ. շագասըզ, մահրում.
Կալաւ երեք հարիւր աղուէս։ Կալարո՛ւք մեզ աղուեսունս (կամ աղուէսս)։ Ո՞չ ելանեն այժմ աղուէսք, եւ քակեն զքարինս պարսպաց նորա։ Բաժինք աղուեսուց եղիցին։ Աղուէսք մուտ եւ ել առնէին ի սրահս նորա։ Աղուեսուց որջք գոն. եւ այլն։
Աղօթէիր ի վերայ քո քարաձիգ ժողովոյն։ Անսահման ժամանակաւ աղօթել միշտ առ Աստուած հոգւով եւ մտօք։ Աղօթելով զայս ասէր, Հայր անցո՛ յինէն զբաժակս. (Շար.։)
Բաժակ քո որպէս անապակ արբեցոյց զիս։ Բաժակ ի ձեռին Տեառն՝ գինի լի անապակ արկեալ։ Ա՛ռ զբաժակ գինւոյս անապակի այսորիկ։ Յանապակէ բարկութեան բաժակին։ Գաղտնացուցեալս անապակաւ. (Սղ. ԻԲ. 5։ ՀԴ. 9։ Երեմ. ԻԷ. 15։ Յայտ. ԺԴ. 10։ ՟Գ. Մակ. ՟Ե. 1։)
cf. ԱՆԲԱԺ, ըստ որում անբաժան.
οὕκ կամ μὴ ἁγαθός, μὴ τ’αγαθόν, οὑ καλός, -ον, non bonus, -um. Ոչ բարի. որ չէ բարի. անբաժ ի բարւոյ. որ աղէկ չէ, աղէկ մը չէ. էյի օլմայան, էյի սայըլմազ.
ἁναίσθητος. sensu carens, insensatus. Որ չզգայ. անբաժ ի զգայութենէ. եւ անշունչ. անկենդան. չզգացօղ. տույմազ. պիլա հըսս. ճանսըզ.
ἁμιγής, ἅμικτος, ἅκρατος. immixtus. Ոչ խառնեալ. չունօղ զխառնուրդ. յստակ. պարզ. անապակ. սեռն. անբաժ. անմասն. զուտ, սատէ, սաֆի. (սեռ. խնդրով՝ ըստ յն. ոճոյ. եւ բցռ. ըստ հյ).
Անխառն եւ անապակ բաժակաւն զմայլեալք. (Անան. եկեղ։)
ԱՆՃԵՂՔ ԱՆՃԵՂՔԵԼԻ Ոչ ճեղքեալ. անբաժան. անբաժանելի.
ἁμερής. partium expers. Որ ոչն ունի մասունս բաղադրիչս. պարզ ամենեւին. անմասնիկ. անբաժանելի ի մասունս. (հոգին, եւ կէտն, եւ վայրկեանն, եւ այլն). պէօլիւն մեզ.
(հանդերձ խնդրով). ἅμειρος, ἁμέτοχος. expers, carens, non particeps. Ոչ մասնակից. անկցորդ. անբաժ. հեռի. առանց. ազատ. անընդունակ. զրկեալ. լագասըզ. մահրում.
ԱՆՅԱՆԳ որ եւ ԱՆՅԱՆԿ. ἅσχετος. exors. Ուր ոչ յանգի ինչ մի. անկցորդ. ազատ. անբաժ.
Պատահումն յէութիւնն բաժանելով՝ յաննմանն բաժանի. (Սահմ. ՟Ժ՟Ը։)
Զարծաթ, զոսկի, եթէ աննշան, եւ եթէ նշանաւոր բաժակաց. (Փիլ. նխ. ՟բ.։)
Եւ ἁχώριστος. inseparabilis. Չզատուցեալ. անբաժան. անմեկնելի. անքակ. այրըլմազ.
Անորիշ յիրերաց եւ անբաժանելի. (Պիտ.։)
Անորիշ բաժանմամբ, համագոյ միութեամբ. (Շար.։)
Ոչ բաժանեմ զքեզ անբաժանելիդ, ոչ որոշեմ զքեզ անորոշդ. (Ոսկ. նոր կիր.։)
Անսպառ գետ, կամ բաժակ, շնորհ, խաղացմունք շնորհաց, բերումն, կեանք, կենդանութիւն. (Սարկ. տոմ.։ Նար.։ Խոր. ՟Ա. 1։ Պիտ.։ Խոսր.։ Եզնիկ.։)
Անպատճառ, այսինքն որ ոչն է պատճառ կամ առիթ. անբաժ. անբաղայ.
Անբեր եւ լերկ. աւերակ. ամայի. անապատ. ապառաժուտ, եւ անկոխ. անբաժ. անմասն.
Ըստ քերականաց՝ մի յերից բաժանմանց ժամանակի բային.
Եղէց արժանի աթոռոյ հօր իմոյ։ Բարեաց յիշատակաց արժանի։ Արժանի ողջունի։ Եւ ոչ թաղելոյ արժանի առնել։ Եղբարցն արժանի եղեալ։ Արժանի իմոյ ծերութեանս երեւեցայց։ Արժանի ես դու լինել մեզ բարեկամ։ Արժանի լիցի ինձ (դուստր քո), եւ ես քեզ եղէց արժանի փեսայութեան։ Արժանի իսկ են բաժանակից նմա լինելոյ։ Արժանի իսկ էին նոքա վրիպելոյ ի լուսոյ։ Փորձեաց զնոսա, եւ եգիտ իւր արժանիս։ Տայ զյաղթութիւն արժանեաց իւրոց.եւ այլն։
κληρονόμος haeres, particeps Բաժանորդ, ժառանգորդ. հաղորդ, կցորդ. մասն ու բաժին ունեցօղ.
Բագորդք եւ բաժանորդք լիցուք կենացն յաւիտենից. (Կոչ. ՟Դ։)
Իւրոյ արքայութեանն զմեզ բագորդս եւ բաժանորդս առնէ. (Բուզ. ՟Դ. 6։)
Բագորդ, բաժորդ. (Հին բռ.։)
πολύς, πολλή, πολύ multus, -a, -um, πλεῖον, -ονος, πλεῖστος plus, plures, plurimus, ἰκανός sufficiens, satis Յոլով. շատ. յոքունք. (դիմաբաժանեալ սակաւու, կամ միոյ). շատ.
διανέμω, ἁπονέμω, μερίζω, μεταδίδωμι distribuo, impertior, νέμω tribuo, χορηγέω suppedito, subministro, largior Բաշխ կամ բաժին տալ իւրաքանչիւր ումեք ըստ արժանեաց, կամ ձրի որպէս պարգեւ. բաժանելով տալ. մասնաւորել զբարիս, զուտելիս, եւ այլն. մատակարարել. տնտեսել. պարգեւել, շնորհել. բաժնել.
Կամ διαιρέω divido Բաժանել, որոշել, եւ սփռել.
Որպէս ռմկ. պաշխիշ. պ. պէխշիշ. այսինքն Պարգեւ, կամ մասն եւ բաժին ի բարեաց. Եւ ամենայն զօրացն տային բաշխիշ ի մեծամեծ աւարացն ածելոց. (Բուզ. ՟Է. 2։)
Այլ բարիո՛ք բաժանեսցեն։ Եւ բարիոք կարգաւորեալ. (Շ. յիսուս որդի. եւ Շ. վիպ.։)
ԳՈԲՂԱՅ կամ ԳՈՒԲՈՂԱՅ, ԳՈԲՈՂԱՅ կամ ԳՈԲԱՂԱՅ. Թուի բառ եբր. կէպուլ, սահման, եզր. եւ կէպուլա, սահման նորա. կէպուլօ, սահման իւր. ուստի ի մեզ զայս անուն կրէ Բաժանումն սաղմոսաց յերկուս եւ յերիս կամ ի չորս, ուր ուրեք ասի փառք հօր. վասն որոյ սաղմոսարանն ողջոյն ունի կանոնս ՟Ը., գոբղայս ՟Ծ՟Զ. բայց առաջինք եւ զկանոնսն գոբողայս կոչէին՝ է կամ ըստ թուելով։ (Սաղմ. հյ։ եւ Փարպ.։ Յհ. իմ. եկեղ.։ Խոսր.։ Մխ. դտ.։ Վանակ.։ Վրդն. սղ.։ Մաշտ.։)
Բաժանական է միշտ իւրաքանչիւրն. եւ բագձաձական եւ եզարար՝ հասարակն. (Պորփ.։)
Հեռութեան սկիզբն է երկեակ։ Զերկեակն բաժանեաց ի միակ։ Զերկեակն եբարձ եթող անբաժանելի։ Քանզի բաժանեալ լինի ի հինգ երկեակս. (Փիլ.։)
Բաժանեալս եւ երկցեղս երեւեցոյց զզօրսն հայոց. (Եղիշ. ՟Դ։)
Երրակի յօրինմամբ տաղաւարացն խորհրդոյ։ Վերամբարձեալ ի յերրակի խորանս երկնից։ Երրակի թիւ կատարեալ՝ յերիս անձինըս բաժանեալ. (Շար.։)
Երրեակ թէ եւ յառաջնոցն անկեանց ... սակայն ոչ բաժանի ըստ մասնկանաց. (Մագ. ՟Ձ՟Դ։)
Փոխանակ երրորդաց սերմանն (զատուցելոց ի բաժ հարկաց). (՟Ա. Մակ. ՟Ժ. 29։)
χωρέω secedo եւ այլն. Զատանիլ. զատիլ. որոշիլ. մեկնիլ. զատուել, բաժնուիլ.
Բաժակ մի ցուրտ ջուր տալ հրամայէ, եւ ոչ զայնորիկ զվարձս զլանայ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 1։)
ԸՄՊԵԼԻ. ποτήριον poculum, parvum calix որպէս Ըմպակ. բաժակ.
Դու զթասուն գինին ըմպես, նմա եւ ոչ բաժակ մի ցուրտ ջրոյ տաս ի ծարաւ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 23։)
κενός (լծ. հյ. սին). vacuus, inanis ἕρημοις desertus իբր Թափեալ ի լիութենէ. Դատարկ. ունայն. սին. ամայի. եւ Թօթափեալ յիւրոցն. անօգնական. լքեալ. եւ Անբաժ. զերծ.
Բաժին ժառանգութեան իմոյ.. . բաւանդակ զօրութիւն բաժին եւ ժառանգ կոչեսցի. (Սեբեր. ՟Է։)
(յորմէ Խաղխամեայ՝ եդեալ ի կարգի գործոյս. ) Խա՛ղ խա՛ղ բաժանութեամբ հիւսք յերկաթոյ կամ ի փայտէ. այն է Վանդակ. κιγκλίς cancelli (տե՛ս եւ ԳԱՌԱԳԵՂ. γαλεάγρα cavea ferrea )
Խառնեաց ի խառնարանս զգինի իւր։ արբէ՛քզգինի իմ, զոր խառնեցի ձեզ։ Խառնեն զցքին։ Եւ զգինիդ խառնեալդիցես։ Զբաժակն որով խառնեցեն, խառնեցէ՛ք դմա կրկին։ Տէր խառնեաց նոցա ոգի մոլորութեան(որպէսզըմպելի)։ Զոր օրինակ զջուր ընդ գինի ոք խառնէ։ Գինի ընդ լեղի խառնեալ։ Որոց զարիւնն խառնեաց զպիղատոս ընդ զոհս նոցա։ Որպէս ծով ապակեղէն խառնեալ հրով.եւ այլն։
Ընդ բաժինս աւարին խառնէին։ Եկին խառնեցան ընդ աւար, ընդ կապուտ։ Զբանսն ասաց, եւ անդէնխառնեցաւ յարձակեցաւ ի վերայ բաքիդեայ. (՟Բ. Մակ. ՟Ը. 28։ ՟Ա. Մակ. ՟Է. 47։ ՟Թ. 46։)
Ոչ առնոյր յանձն խորտիկ ճաշակել։ Ո՞վ, որ (ի մարմնի) զխորտիկս ի գեղեցիկ բաժինս (սննդեան) բաժանեաց. (Կոչ. ՟Բ. եւ ՟Դ։)
Ծովու անհուն եղելոյ, ծանծաղի անբաժ. (Պիտ.) այսինքն առանց ծանծաղութեան, խոր գոլով։
Զկապուտ նոցա բաժանեն յինքեանս. (Արծր. ՟Բ. 7։)
ԿԼԻՄ ԿԼԻՄԱՅ κλίμα regio, tractus. որ եւ ԿՂԻՄԱՅ. եւ ԿԼԷՄ. Բառ յն. գլի՛մա. ուստի արաբ. ըգլիմ (լծ. հյ. կողմ. կողմն) Բաժին, կամ որոշեալ կողմն երկնի եւ երկրի՝ ըստ աստեղաբաշխից եւ աշխարհագրեաց.
Որպէս ասեն իմաստունք. ՟Ժ՟Դ կլիմ անբնակ է մարդկան։ Յոթերորդ կլիմն, որ է երկրորդ բաժին երկրի. (Վրդն. պտմ. եւ Վրդն. ծն.։)
Կլիմն, որ է բաժին. (Միխ. աս.։)
Տնօրինեալքն ի տեառնէ ի մարդիկ յերկուս բաժանին, ի կրական եւ ի ներգործական. կրականքն են, եւ այլն. (Խոսրովիկ.։)
ԿՐԿՆԱԿ՝ ըստ տոմարագիտաց է Զոյգ մի աւուրց յաւելեալ ի հայկական ամսոյ միոյ բաժանելոյ ի չորս հաւասար եօթնեակս, որ լինին ՟իը. եւ կրկնակաւ, ՟լ.
ՀԱՂՈՐԴ μέτοχος, μετέχων, κοινωνός particeps, consors, socius եւ այլն. որ եւ ՀԱՂՈՐԴԱԿԻՑ. (Ի համ, որ լինի եւ հան հալ. συν, συλ- con, col- եւ այլն. եւ կամ Այլորդ, կից ընդ այլում. եւ կամ Աղակից, սեղանակից) Կցորդ. մասնակից. բաժանորդ. հաւասարորդ. զովող. ընկեր. եւ ընկերական. ... եւ ի յանգս՛՛ տաշ. պ. ի սկիզբն, հէմ՛՛
Զհանուր մարդ բաժանմեմք յիւրաքանչիւր անհատս։ Մարդ եւ կենդանի՝ հանուրբ եւ մասնականաւ զանազանին ի միմեանց. (Սահմ.։)
Էին հերք գլխոյն յերկոտասան հիւսակս բաժանեալ. (Հ=Յ. դեկտ. ՟Ժ՟Ա.։)
Մի՛ կարծէք, թէ ... է յիմմէ տեսութենէ հնածուացն բաժանումն ցուցանելով. (Պտմ. աղեքս.։)
Հրահոս վտակօք։ Գետք հրահոսք։ Հրահոս բաժակին։ Լեառն հրահոս. (Շար.։ Մանդ. ՟Ը։ Տօնակ.։ Մագ. ձ։)
Տեսանես զայսոցիկ ճշգրիտ պատկերս քահանայաբար կատարեցելովքն։ Ո՞ւր է ապա ճշգրիտն՝ որ ճշմարիտ որդւոյն է բաժանելն եւ որոշելն յարարածոց. (Դիոն. եկեղ. ՟Բ։ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 45։)
Զօրացաւ իսրայէլ, եւ նստաւ ի մահիճս։ Եւ ա՛ռ մեղքող պաճուճապատանս, եւ եդ ի վերայ մահճացն։ Ընդ գրուանաւ դնիցի, կամ ընդ մահճօք։ Մկրտութիւնս բաժակաց եւ ստոմանաց, եւ պղնձեաց, եւ մահճաց։ Արի՛ ա՛ռ զմահիճս քո։ Ելից յանկողինս մահճաց իմոց։ Անկաւ ի մահիճս իւր, եւ հիւանդացակ.եւ այլն։
ՄԱՍՆԵՄ ՄԱՍՆԻՄ. cf. ՄԱՍՆԱՒՈՐԵՄ, cf. ՄԱՍՆԱՒՈՐԻՄ. ըստ յն. ոճոյ, Հաղորդել, իլ. վիճակել, իլ. մասն մասն բաժանել, իլ.
Ի յոլովս նախահոգակս մասնեալ բաժանի (հոգ տան). (Պիտ.։)
Ամրացուցանէր զգունդն մատեան իբրեւ զաշտանակ մի հզօր։ Գունդն մատեան քակտեալ բաժանեցան ի մեծամուր պատրաստութենէն. (Եղիշ. ՟Զ։)
σῶμα corpus. Որպէս դիմաբաժանեալ Հոգւոյ՝ է Նիւթ, տարր, նիւթեղէն եւ զգալի էակ կենդանի կամ մեռեալ կամ անզգայ. ... եբր. կէվիա. թ. կէվտէ, կէովտէ.
ՄԱՐՄԻՆ. σάρξ caro. Որպէս Միս՝ դիմաբաժանեալ ընդ արիւն. եւ ընդ ոսկր. ... եբր. պասար, չէար եւ այլն. այլ որպէս ի մեզ՝ նոյնպէս եւ յայլ լեզուս նոյնանայ ստէպ ընդ ՟Ա նշ.
χωρίζω, διαχωρίζω, ἁφορίζω , διορίζω separo, sejungo διαστέλλω discerno, distinguo ἁποσπάω abstraho, evello διαστημάζω intervallum facio, disjungo. Մեկին առնել, որպէս մեկուսացուցանել. անջրպետել. անջատել. զատուցանել. որոշել. զատել, բաժնել.
Հոգին սուրփ մի է, միագոյ, առանց բաժանման, եւ բաժանէ զշնորհս իւրաքանչիւր՝ որպէս եւ կամի։ Ինքն մի է միագոյն, եւ բազում (ըստ զօրութեան). (Կոչ. ՟Ժ՟Դ։) cf. ՄԻԱԳՈՅՆ։
Համագոյ եւ միափառ եւ միաթագ դաւանեմք զանբաժանելի սուրբ երրորդութիւնդ։ Օրհնաբանեմ զմիաթագ աստուածութիւնդ հօր եւ որդւոյ եւ հոգւոյդ սրբոյ. (Մարաթ.։)
Համակցորդ. միակցորդ. մի եւ անբաժան.
Զի՞ ջանաս բաժանել զմիահամդ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 2։)
Կապեալ ընդ շնորհիդ ի քեզ միանալ անբաժանելի։ Ընդ հաստողիդ միանալ՝ տէրունի մարմնոյդ ճաշակմամբ։ Միասցի կնիքդ լուսոյ ի գեղ տեսակիս։ Ընդ քեզ միասցուք առմամբ քո շնորհիդ. (Նար. ՟Ի՟Դ. ՟Ծ՟Բ. ՟Կ՟Ե. ՟Ղ՟Գ։)
Եւ ոչ է իսկ մին միաւոր քրիստոս յերկուս բաժանեալ։ Ո՞ է՝ որ զմի միաւոր շունչն ընդ ամենայն մարմինն սփռէ։ Միաւոր է, եւ ներհակ ոչ ունի։ Զերից հատածացն միաւոր զօրութեանն։ Զմիաւոր ճշմարտութիւն հրամանացն քրիստոսի պատմել։ Երրորդութիւն՝ միաւոր ըստ բնութեանն աստուածութեանն։ Ոչ ասաց միաւոր կոչմամբ, բարւոյն, այլ՝ հանդերձելոց բարեացն։ Երկինք յոգնակի, եւ երկիր միաւոր. (զի այլ երկիր ոչ է. Պրպմ. ՟Խ՟Է։ Կոչ. ՟Թ։ Եւագր. ՟Ի՟Ը։ Եղիշ. ՟Ե։ Ագաթ.։ Տօնակ.։ Վրդն. քրզ. եւ Վրդն. սղ.։)
Ոմանք միայնացեալս անուանեալ՝ յանբաժանելի եւ միեղէն կենացն։ Ի միեղինացն միայնացելոց։ Կատարեալ կարգ միեղինացն միայնացելոց։ Ձեռդ միեղէն եւ համակրօն՝ մաքուր եւ աստուածահաճոյ վարուց։ Խաչակրօն հօրդ, եւ աստուածազգեաց միեղէն սուրբ եղբարցդ. (Մագ. ՟Ե. ՟Ի՟Զ. ՟Կ՟Զ։)
Եւ Ուրոյն. ի զատ. մեկուսի. օտար. հակառակ. անմասն. անբաժ. ազատ. առանց.
ἑπαρχία provincia Գաւառ կամ երկիր նախարարութեան, կամ նահապետական, եւ բդեշխական. կուսակալութիւն. ըստ յն. եպարքոսութիւն, եւ նոմոս, այսինքն օրէնք. եւ կլիմայ, բաժին կամ կողմն երկրի.
ՆԱՐԳԷՍ νάρκισσος narcissus որ եւ ՆԱՐԿԻՍ, ՆԵՐԳԷՍ. թ. նէրկիզ, նէրճիշ . յն. նա՛րգիսսօս. Ծաղիկ շիակգոյն դեղին, բոլորշի, ի ձեւ երիցուկ ծաղկան, ծանրահոտ. զէրրիկ գապահ (իբր ոսկեքատակ, կամ ոսկի բաժակ) մույան ...։ Ի գիրս Ագաթ. գրի Ներգէս, կամ Նարգէս, որպէս եւ Վրդն. յանթառամն.։ Կամ Ներկիս, Ներկէս. (Բժշկարան.։)
Աճեցուցանեն զկապալս ի վերայ եկեղեցւոյ քրիստոսի, որպէս զտունս բաժից եւ ներկոցաց. (Շ. ընդհանր.։)
Ներքին բանտ։ Սրահն ներքին։ Ներքին կողմն վարագուրին։ Ի մէջ տանն ներքնոյ։ Ներքինն եւ արտաքինն բաժակին։ Որ զարտաքինն արար, եւ զներքինն նոյն արար։ Ներքին մարդս մեր։ Ըստ ներքին մարդոյն։ Դուք զներքինսն դատիցիք, եւ զարտաքինսն աստուած դատիցի.եւ այլն։
Եւ մի նողկալ ի բաժակէն. (Կանոն.։)
ՆՊԱՐ ՆՊԱՐԱԿ. δῶρον donum, munus ἐστιατορία victus, epulatio ἑφόδιον commeatus, viaticum. Պարէն նուիրեալ կամ պարգեւեալ. կերակուր մասնաւորեալ ի պարգեւի մասին, բաժին. ռոճիկ. պաշար. թոշակ.
Ձեռք զաղեղնն շկահեն (կամ զաղեղն նշկահեն), բաժանեալք առ պէտս գործոյն. վասն զի ձախն բուռն հարկանէ զաղեղանէն, իսկ աջն զլարն յինքն ձգէ. յն. μεταχειρίζομαι . ընդձեռել. (Նիւս. երգ.։)
Արար զծովն ձուլածոյ՝ տասն կանգուն շրթանէ ի շուրթն։ Շուրթն նորա իբրեւ զգործ շրթան բաժակի. եւ այլն։
Աղեքսանդրի խնդրեալ ջուր՝ ողողել զբերանն, դարձեալ Յուղղոս զբաժակն դեղով արարեալ մատուցանէ նմա. եւ նորա առեալ, եւ ողողեալ զբերանն. (Պտմ. աղեքս.։)
Արեգակն՝ կենդանահալած, ի ստուերս միջօրէի կիսաբաժին աւուրն ողջունի (իբրու ամբողջի). (Գիւտ թղթ. առ վաչէ։)
Խռովարկուք, բաժանակամք, եւ ոտնհար գայթակղութեան. (Մծբ. ՟Ժ՟Թ։)
Գիտէ որոշել եւ բաժանել շնորհս՝ որպէս եւ կամի. (Իգն.։)
ՈՐՈՇԵԼ. որպէս Ի բաց որոշել. զատուցանել. տրոհել. մեկնել. ուրոյն դնել. բաժանել. անջատել. կր. զատանիլ. մեկնիլ. հեռանալ. զատել, զատուիլ.
Երկու ունկի հաց. որ է երկու ունծայ ըստ յունաց, եւ ունծայն տասներկու մթխալ է. որ է տասնութ (կամ տասն) դրամակշիռ, եւ ունկին նոյն է ըստ մերս (գուցէ՝ ընդ մերիս. այսինքն մասնիկ, բաժին). (Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)
Զհիւպատսն ուրոյն ուրոյն զատցուք։ Զժամանակսն յանցնիւր ուրոյն ուրոյն բաժինս բաժանեցից. (Եւս. քր. ՟Ա։)
οὑκ ἕχων non habens, inops. Որոյ չիք ինչ. չունեւոր. աղքատ. եւ Անշուք. անբաժ. յետնեալ. յետին.
Սահմանաց եւ բաժնից պայմանս ուսուցանել (այսինքն զչափս). (Եւս. քր. ՟Ա։)
ՊԱՐԶԻԼ ՈԳՒՈՑ. Մեկնիլ կամ բաժանիլ հոգւոյ ի մարմնոյ.
Ձեռքն որ զերկինս եւ զերկիր արարին, այժմ ի մէջ անցեալ իբրեւ զպարմանի մի, բաժակ ի մատունս բերեալ՝ աղջկան միոյ մատուցանէ. (Պետր. սիւն. ի կոյսն.։)
Բաժին եղեալ ջրոյ, այսինքն հեղձեալ ի ջուրս. եւ Հեղձումն ի ջուրս. որպէս յն. καταποντισμός demersio in mare.
Պատերազմունք ... գետամեռք, ջրաբաժք, ծովակուլք. (Ոսկ. եբր. ՟Ի՟Գ։)
Զբաժակն սրտմտութեան զոր արբերն, եւ սթափեցեր (կամ թափեցեր). (Ես. ՟Ծ՟Ա. 17.) (յն. դատարկեցեր, կամ ունայնացուցեր)։
Բժշկել զվայրապար հարուածս առաջին բաժանմանն, եւ ի ստափառ հակառակութեանցն խորշել. (Միք. պատր. առ գր. տղ.։)
Ստոման մի մեղու։ Մկրտութիւնս բաժակաց եւ ստոմանաց. (՟Գ. Թագ. ՟Ժ՟Դ. 3։ Մրկ. ՟Է. 4։)
Զբաժակսն եւ զստոմանիսն մկրտել. (Լմբ. ժղ.։)
Ենթամնայն եւ ստորատդ հակառակ են միմեանց. ենթամնայդ՝ ի խառնել զբանն, իբր թէ օրէնս ուսոյց. իսկ ստորատն ի բաժանել զսոյն (զոր օրինակ օրէնս, սւսոյց)։ Ենթամնայդ ներքսադրական, ստորատդ ներքեւահատ. (Երզն. քեր.։)
Բաժակ էր եւ արեան անասնոցն, զոր յետ զենլոյն առնուին ի տաշտակս եւ ի բաժակս. (Տօնակ.։)
(լծ. հյ. ցրուել. մանաւանդ յն. տիէրէ՛օ ). διαιρέω divido, distribuo, distinguo. Տրամատել. բաժանել. բաշխել եւ որոշել. զատուցանել. մեկնել. ի բաց քեցել. զանազանել. բաժնել, զատել.
Չասէ իսկ, թէ երանի՛ տրտմեցելոցն, այլ թէ երանի սգաւորացն։ Տրտմեցելոյ թերեւս ի մարդկային տկարութենէ։ Ուրախութիւն տրտմեցելոյ բնութեանս՝ բերկրեալ կոյս մարիամ։ Արբուցին տրտմեցելոց որդւոց ադամայ զբաժակն ուրախարար. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։ Պրպմ. ձ։ Շար.։)
Ցրումն եւ բաժանումն լեզուաց. (Անան. եկեղ։)
Ի ժամ սոսալի պատարագին փթրանքն, եւ ի բաժակէն նոյնպէս անկանելն. (Պիտառ.։)
Զայս տրարէ՛ք, քանիցս անգամ թէ ըմպիցէք, առ իմոյ յիշատակի։ Քանիցս անգամ թէ ուտիցէք զհացս զայս եւ զբաժակս ըմպիցէք, զմահն տեառն պատմեցէ՛ք։ Ունին իշխանութիւն, քանիցս անգամ եւ կամիցին.եւ այլն։
Զյատուկ բաժանեն քառակի։ Ընդէ՞ր զտարբերութիւն միայն ենթադրեաց քառակի. (Պորփ.։ եւ Անյաղթ ի պորփ.։)
Տե՛ս զայս, թէ որք զբաժակն եւ զգինին զայն (հոգեւոր) ըմպեն՝ յայս քնալից կեանս, որպիսի՛ արթուն միտս ստանան. (Նար. երգ.։)
Երախայութեանն օծումն։ Աւազանին օծումնն։ Որ զկնի մկրտութեանն է օծումն։ Սոցա աղօթքն եւ քարոզութիւնն եւ օծմունքն բաժանաբար ըստ իւրաքանչիւրոցն վայել է լինել խորհրդոյ. (Յհ. Իմ. ատ։)
օրհնել զեկեղեցի, զխաչ, զսեղա, զնշխար, զբաժակ տեառն.եւ այլն։
Ասացաք՝ զօրութեամբ բաժանել զշարունակն, եւ ոչ ազդմամբ. զի ազդմամբ բաժանելն՝ տարորոշ առնէ։ Բանական գոլով մարդոյ՝ ոչ երբէք բաժանի, ոչ ազդմամբ եւ ո՛չ մտածութեամբ։ Եկեր (Ադամ), եւ մեռաւ զօրութեամբ, թէպէտ եւ ոչ ազդմամբ. (Սահմ.։ Լծ. պորփ.։ Իգն.։)
Արդ մի՛ ըմբեր խիստ ախորժակ՝ զանցաւորիս սիրոյ բաժակ. (Շ. այբուբ.։)
Այլաբար է առ ի յԱստուծոյ բարին, եւ ա՛յլ առ ի մարդոյ ... Այլաբար է գիտնականն առ յԱստուծոյ, եւ այլաբար առ ի մարդոյ։ Այլաբար Պղատոն ստորաբաժանէ զտեսականն, եւ այլաբար Արիստոտէլ. (Սահմ. ՟Ժ. ԺԶ։)
Փրկութեամբն ապրեսջիք յայրմանէն՝ որ գալոցն է։ Արբուցին նոցին եւ զհամ հրաբաժակ գինւոյ այրման նոցին. (Ագաթ.։)
Եւ զհրաբաժակ դառնութեան այրմանն ընկալեալ Սոդովմ ի յաւուրն տոչորման. (Շար.։)
Ունէր մեր հօտս զանբաժանելին եւ զանամբոխն (գոլ). (Առ որս. ԺԳ։)
ἁχώριστος, inseparabilis, inseparatus Որ չունի զատանիլ անջատիլ. անբաժանելի. անբաժան. անմեկնելի. այրըչմազ, նամէֆրուգ.
ԱՆԱՆՋԱՏ ըստ փիլիսոփայից ասի այն ինչ, որում անհնար է բաժանիլ յէութենէ իրին կամ ենթակային. որպէս բանականութիւնն ի մարդոյ, կամ սեւութիւնն յեթովպացւոց.
Բազում բերս անարգել բազմութեամբ յորդեալ։ Անարգել յարձակումն։ Յորժամ խրատու անբաժ է, բերեալ լինի զօրէն իմն յորձանաց անարգելից. (Փիլ.։)
Անարգիչք բաժանմանն եղեն, եւ լինին. (Լմբ. ատ.։)
Անբաժ կամ հեռի յարդարութենէ. անիրաւ. անօրէն. ἅδικος, injustus, iniquus. ատալէթսիզ, ինսաֆսըզ.
Անբաժանելի.
Անբաժան Սուրբ Երրորդութիւն. (Փարպ.։)
Մեռեալ լինի մասն՝ ինքնակամ շնչոյն անբաժան եղեալ. (Նիւս. կազմ. ԼԲ։)
Առանց բաժնի մնացեալ. որ չառնու ինքեան բաժին կամ ժառանգութիւն. միրաստան քեսիլմիշ.
Ելանէ դուստր ի տան է, անբաժին եւս է ... Լիցի անբաժին առնուլ (զկոյս բռնաբարեալ). (Մխ. դտ.։)
Տարագիր առնէ (զորդի յանցաւոր), եւ անբաժին հանէ զնա. (Սարգ. ՟բ. յհ. ՟Բ։)
Կամ անբաժ. անմասն. զուրկ. լագասըզ, պինասիպ.
Ոչ կամեցան զժողովեալսն անբաժին ի ժողովրդենէն առնել։ Անբաժին գնալ. (Լմբ. պտրգ.։)
իբր անբաժան. անբաժանելի. անքակ. անմեկնելի. ἁδιαίρετος, ἁμέριστος, ἁδιάζευκτος. թագսիմ օլունմազ, այրըլմազ.
Անքակ անբաժին ինքնութիւն. (Ագաթ.։ Նար. ԻԸ։)
Սուրբ Երրորդութիւնն եւ երանելի միասնականութիւնն՝ անբաժին եւ միաւորեալ է յինքեան։ Անբաժին է, եւ ի նմին ինքեան. (Աթ. ՟Ժ՟Բ։)
Զանբաժին բնութիւնն, եւ զանքակ թագաւորութիւնն. (Սեբեր. ՟Է։)
Թէպէտեւ յերկուց իրաց երեւի (այս ինքն իմանի), այլ ի միութիւն յանբաժին միացեալ. (Պրպմ. ԽԵ։)
Աստուածային բնութիւնն՝ անբաժին մնացեալ առ մարմինն եւ առ հոգին. (Զքր. թղմ.։)
Ծածկեալ յարգանդ սրբուհւոյ Կուսին, եւ ի ծոցոյ Հօր անբաժին. (Շ. խոստ.։)
Յառաջագոյն սահմանեցաւ յանբաժին նորա եւ հօր նորին խորհրդոց. (Աթ. ՟Ը։)
Որպէս զեղբարս հարազատ անբաժինս։ Անքակ սէր արասցուք ընդ Արշակայ, զի մինչեւ յաւիտեան անբաժին լիցի նա ի մէնջ. (Բուզ. ՟Դ. 16. 20։)
Անբաժին գանձ. (այս ինքն անշորթելի, անկապուտ). (ՃՃ.։)
Այսպէս եւ ի Հօրէ Աստուածութիւնն՝ անհոս եւ անբաժին հանդիպի. (Աթ. ՟Զ։)
Կամ միաձոյլ. անհատ եւ անբաժին էին մարմինքն զառաջինն։
Մարմինք անհատք եւ անբաժինք էին. (Եզնիկ.։)
Որպէս անունակ. անմասն. անբաժ.
ἅσπλαγχνος. visceribus carens. Անբաժ ի գորովոյ. անագորոյն. անգութ. պղնձաղի. անկարեկիր. անխնայ. գութ չունեցօղ. աճըմազ. մէրհամէթսիզ. խիյանէթ.
Որ չիցէ հատեալ եւ բաժանեալ յերկուս.
Որ ոչ խզի. անքակտելի. անքակ. անլոյծ. եւ անվնասելի. ἅρρηκτος, ἁρραφής. indissolubilis, infractus. որ չիփրթիր՝ չիբաժնուիր. այրըլմազ՝ սեօքիւլմէզ. գըրըլմազ.
Անբաժ ի խոնաւութենէ. անջրդի. ցամաք. չոր. թացութիւն չունեցօղ.
Անբաժ ի ծանակաց կամ ի ծանակելի իրաց. անարատ. անշաղախ.
Անկցի երկիրն այն ձեզ ի վիճակ ժառանգութեան։ Տո՛ւր ինձ բաժին՝ որ անկանի յընչիցդ։ Եւ որ ինչ անկանէրն՝ նա կրէր. եւ այլն։
Ոչ բնաւ անկեալք ի բաժին՝ զանուն ծառայութեան կրէաք։ Յաւիտենից անլոյծ կապանսն անկանել. (Փարպ.։)
Չանկաւ օշնան ի ձեռս փափկասուն կանանց։ Ոչ անկաւ բաժակակալք յուրախութիւն. (Եղիշ. ՟Ը։)
Որ չէ կրոցդ կամ հաղորդ. անմասն. անբաժ. իլհագ օլմայան, լագասըզ, պէրի. ἁμέτοχος. non particeps, expers.
Ազգ անհաւատ։ Ընդ անհաւատս դիցէ։ Մի՛ լինիր անհաւատ, այլ հաւատացեալ։ Անհաւատ արամբն։ Անհաւատ կնաւն։ Լեզուք՝ նշանակի վասն են, ոչ հաւատացելոց, այլ՝ անհաւատից։ Զի՞նչ բաժին կայ հաւատացելոյն ընդ անհաւատին. եւ այլն։ (Որպէս եւ Ես. ՟Ժ՟Է. 10.)
Ո՛չ մեկին. Չմեկնեալ. իբր Անբաժան. անանջատ. եւ Անբացայայտ.
ԱՆՋԱՏԱՆԵՄ ԱՆՋԱՏԵՄ. διαιρέω. divido, χωρίζω, separo. Զատանել իսպառ. որոշել. բաժանել. մեկնել. զատել, բաժնել. այըրմագ.
Որ անջատէ. չարաչար բաժանօղ.
(լծ. արաբ. ճէվպէթ, միջոց) διάστημα, διοριζόν , θριγκός, μεταξύ. intervallum, distantia, disterminans septum, vallum, maeria, medium. Խտրոց. միջոց. պատուար. ցանկ. հեռաւորութիւն. անկեալ ինչ ընդ մէջ որպէս որոշիչ, բաժանիչ, հեռացուցիչ, արգելիչ. արա, պէօլմէ, արալըգ, եսնալըգ, մապէյն.
Որոշօղ. բաժանօղ. զատօղ. ընդ մէջ անկեալ.
Եւ Որոշեալ, բաժանեալ, զատուցեալ.
Անբաժանելի. կամ թերեւս՝ Անքննելի, կամ Անփոփոխ. անշարժ.
Անտղելի. անշարժ, կամ անբաժին. (Հին բռ.) (որպէս անդրդուելի, կամ անճղելի)։ (Կայ եւ ռմկ. ԱՆՏՂԵԼ, իբր ԱՆԹԵՂԵԼ, մոխրով ծածկել զկրակ)։
Անցցէ յինէն բաժակս, կամ ժամս. եւ այլն։
Զժամանակսն յանցնիւր ուրոյն ուրոյն բաժինս բաժանեցից. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Իւրաքանչիւր յանցնիւր կողմանս բաժանեալ էին. (սեբեր. ՟Ը։)
Ի մէջ իմաստնոցն եւ տգիտացն է այնչափ բաժանումն, որպէս ի մէջ կուրին եւ աչքաւորին. (Կիրակ. երզն.։)
Անբեր եւ լերկ. աւերակ. ամայի. անապատ. ապառաժուտ, եւ անկոխ. անբաժ. անմասն.
Ապակի փոքր. շիշ. բաժակ. պզտի շիշէ, պզտիկ գաւաթ.
Թացեալ (զպատառն՝) նշանակէր զգողն մատնիչ. յայս խորհուրդ ոմանք ի քրիստոնէից ոչ մկրտեն զնշխարն ի բաժակն, այլ առանձին առանձին ճաշակեն. (Երզն. մտթ.։)
Վա՛յ ինձ առ արբումն մահուն բաժակի։ Ծարաւեաց արբման. (Նար. ՟Է. ՟Լ՟Թ։)
Արկ իւղ ի գլուխ նորա։ Արկ մովսէս յիւղոյն օծութեան ի գլուխն ահարոնի։ Որ արկանէր ջուր ձեռաց եղիայի։ Եւ նա արկանէր, մինչեւ լցան ամանքն։ Բաժակ լի անապակ արկեալ. եւ այլն։
Մինչեւ ի սրահն արտաքին։ Կամարք ի յարտաքնում սրահին։ Առ դրամբք արտաքնով։ Եւ յարտաքին գաւիթն։ Մուտ թագաւորին (այսինքն ճանապարհ մտից նորա ի տաճարն) արտաքին։ Զյատակ տանն զներքնոյն եւ զարտաքնոյն։ Հայելիս ի ներքսագոյնն եւ յարտաքինն։ Առ եզերբ արտաքնոյ փեղկին։ Ոչ գտցի անուն նորա առ երեսօք արտաքնովք։ Ի ներքոյ կողմանն մինչեւ յարտաքին։ Ի խաւարն արտաքին։ Սրբէք զարտաքին զբաժակին։ Եղիցի եւ արտաքինն նորա սուրբ. եւ այլն։
Եւ իբր Ի դուրս մնացեալ. անբաժ.
cf. ԲԱԺԱՄԻՏ. փոփոխամիտ։
ποτίζω potum praebeo, rigo, irrigo որպէս թէ Բաժակաւ արբուցանել. իմա՛ Ոռոգանել զտունկս՝ փոս բանալով ի ձեւ բաժակի առ արմին. փոս բանալով ջրել.
Թողուլ ինչ երկրագործին դարման՝ խնամոց գործ, իբրու թէ բաժակել զնա, շուրջ խնամել, կակղել, բրել, փոս հատանել, ջուրբ ոռոգել. (Փիլ. լին. ՟Ա. 14։)
Կա՛մ նուրբ երկրի հերձածով գնաց ջրոյ անցի գործեն անարգել, կամ շուրջ զծառովն բաժակելով, զի մնալով ի նմա ջրոյն, զայն՝ որ հազիւն ոռոգանէին, ջեռուսցեն. (Փիլ. յովն.։)
Տաժանէ (որթն զերկրագործն) ի բրելն եւ ի բաժակելն, զաւելորդ ուղէշս յապաւել, ջուրբ արբուցանել։ Տանել զյանձանձանս աճեցմանն՝ միայն շուրջ զինքեամբ բոլորակաբար բաժակելովն, եւ այնպէս անկարօտ ի վտակացն ոռոգմանէ դարմանեալ սնանի. (Պիտ.։)
Ոռոգանել ջուրբ վարդապետութեամբ, շուրջ բրել եւ կակղացուցանել ... եւ կարծրութեամբ երկաթոյն բաժակեալ, որ է բանին սրբոյ. (Սարկ. քհ.։)
ποτηρίδιον pocillum Բաժակ փոքր կամ աղքատին. եւ Սակաւ գինի. գաւթիկ.
Զիւր բաժակիկն նմա մատուցանիցէ, ասելով՝ թէ ուրախացի՛ր. (Մանդ. ՟Զ։)
Որպէս Բաժանակից. որ եւ ԲԱԳՈՐԴ. ԲԱԺԱՆՈՐԴ.
Լինել բաժակից եւ կցորդ իշխանութեան աթոռոյն. (Միխ. ասոր.։)
Խուժախումբ եւ բաժամիտ ժողովն բժշկեալ լինէին ի հարուածոյ օձին. (Թէոդոր. խչ.։)
Բեւեռեա՛ զբաժամիտ տարամերժեալս ի սէր քո եւ յերկեղ. (Բենիկ.։)
Իբր Բաժանեալ, որոշեալ, զանազանեալ.
Մարմնոյս տիպ՝ ամենեցուն մի է, եւ նկարագիրն՝ բաժանած բնաւիցս. (Լմբ. ժղ.։)
Այսինքն Բաժակ։ (Մխ. երեմ.) եթէ չիցէ սխալ գրչի։
ԲԱԺԱՆԵՄ ԲԱԺԱՆԻՄ. գրի եւ ԲԱՐԺԱՆԵԼ. μερίζω, διαμερίζω , ἁπονέμω, ἁποδιαστέλλω, διαιρέω partio, dispertio, distribuo, divido Բաժին բաժին կամ մասն մասն առնել զմի ինչ բոլոր , եւ բաշխել, վիճակել. մասն բաժին ընել՝ տալ. բաժնել.
Բաժանեցից զաւարն։ Տո՛ւր ինձ բաժին. եւ նա բաժանեաց նոցա զկեանս։ Ասա՛ ցեղբայր իմ բաժանել ընդ իս զժառանգութիւնն։ Բաժանեցէ՛ք զերկիրն եօթն բաժին։ Դու բաժանեսցես ժողովրդեանդ այդմիկ զերկիրն։ Վիճակաւ բաժանեսցեն զժառանգութիւն նոցա։ Բաժանեա՛ զերկիրս զայս ի ժառանգութիւն ինն ցեղիցն։ Բաժանեաց նոցա ճարակս։ Բաժանէ իւրաքանչիւր՝ որպէս եւ կամի։ Ոչ բաժանեաց նոցա. եւ այլն։
Բաժանեցան զհանդերձս իմ ի մէջ իւրեանց. (Սղ. ՟Ի՟Ա. 19։ Մտթ. ՟Ի՟Է. 35. եւ այլն։)
Բաժանեցայց զսիւքէմ. (Սղ. ՟Ծ՟Թ. 8։ ՟Ճ՟Է. 8։)
Բաժանեցան աւար ի թշնամեաց ընդ եղբարս իւրեանց. (Յես. ՟Ի՟Բ. 8։)
Բաժանեաց տուն առ տուն, եւ գեօղ առ գեօղ, եւ ագարակ առ ագարակ. (Լաստ. ՟Դ։)
Զայս ամենայն աջողէ մի եւ նոյն հոգի, եւ բաժանէ իւրաքանչիւր՝ որպէս եւ կամի։ Երեւեցան նոցա բաժանեալ լեցուք իբրեւ ի հրոյ։ Բաժանեցից զնոսա ի մէջ Յակոբայ, եւ ցրուեցից զնոսա ի մէջ Իսրայէլի։ Տէր կորո՛ զնոսա, եւ բաժանեա՛։ Բաժանեցան նոքա ի սրամտութենէ երեսաց նորա.եւ այլն։
Որ բաժանէ զքաղցրութիւն իմաստիցն ի քիմս մտաց նոցա. (Վրք. հց. ՟Բ։)
ԲԱԺԱՆԵԼ. διαιρέω, διαμερίζω, ἁφορίζω divido, separo Տրոհել, զատուցանել, անջատել. մեկնել յիրերաց. որոշել. քակել. (եւ ըստ այսմ առաւել կրաւորաբար վարի ի սուրբ գիրս ). բաժնել, զատել.
Կտրեաց եւ բաժանեաց ի միմեանց. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Զհայեցուածսն յերկուս բաժանեալ. (Խոր. ՟Գ. 55։)
Զմիաւորեալն ինքն ըստ ինքեան բաժանէր ջուր յերկաքանչիւր կողմանս։ Յիրարաց բաժանեալ սահմանաւ (զճշմարտութիւն եւ զստութիւն). (Պիտ.։)
Առ զզօրն, եւ բաժանեաց յիրս առաջս։ Եւ անտի բաժանի ի չորս առաջս։ Բաժանեցաւ ջուրն յայսկոյս եւ յայնկոյս։ Բաժանեսցի Իսրայէլ ընդ երկու։ Բաժանեսցի հայր յորդոյ, եւ որդի ի հօրէ։ Ամենայն թագաւորութիւն բաժանեալ յանձն՝ աւերի.եւ այլն։
Բաժանի ի մարմնոյն, եւ ոչ բաժանի յընչիցն. (Նեղոս.։)
Զի մի՛ տգէտ մարդիկ երկմտեալ բաժանեսցին ի մեր հաստատուն օրինացս. (Եղիշ. ՟Ը։)
Եթէ հաւատասջիք, եւ ոչ բաժանեսջիք՝ ի միտս ձեր. այսինքն երկմտեսջիք. (Մծբ. ՟Ա։)
Երկմտեալ բաժանեցաւ, կամ բաժանէր. (Եփր. ել.։)
ԲԱԺԱՆԵԼ. որպէս Զանազանել.
Զյատուկ բաժանեն քառակի. (Պորփ.։)
Առնու զգոյացութիւն եւ բաժանէ ի մարմին եւ յանմարմին, եւ զմարմինն ի ներբուսականն եւ յանբուսականն. (Սահմ. ՟Բ։)
Յերիս անձինս բաժանեալ, աստուածութեամբ միաւորեալ. (Շար.։)
Ըստ ձերո՞ց կամաց պարտիցիմ զանձն ինչ բաժանել, եւ ըստ ձերոց հաճոյից վաճառել զարդարութիւն. (Սեբեր. ՟Թ։)
cf. ԲԱԺԱՆԵՄ
Վերակացու բաժից. մաքսապետ. (Յիսուս որդի.։)
Նախանձու բեկեալն՝ անբաժ է յուրախութենէ. (Լմբ. յանառակն։)
Ելանեն ի ձեռն աննիւթ եւ անբաժանեցւոյ իմացման ի գերիմացն միութիւն. (Դիոն.։)
Դեռադեռ ի մարցն բաժանեալ. (Լաստ. ՟Ժ՟Ա։)
Պատրանքն սատանայի դրդուէ, եւ բաժանէ զնոսա ի գլխոյն. (Լմբ. սղ.։)
Ի բնէ կամ ի բնութենէ մի. միակ. անբաժանելի.
Յերիս տրոհեալ. եւ Բաժանումն յերիս.
Երեքկին ամենայն ինչ բաժանեալ է. (Փիլ. լին.։)
Հակառակն միածնի՝ նեստորաբար առնլով զկրկնակի ծնունդ քրիստոսի, այսինքն բաժանելով յերկուս դէմս.
որպէս ի լտ. divido (ի duo ), յն. μερίζω (որպէս մասնատել). Յերկուս հատանել, բաժանել՝ իրօք կամ մտօք. զանազանել.
Զիմաստասիրութիւնն ի տեսականն եւ ի գործականն երկատեցաք ... երկաքանչիւր ոք յերկատելոցս մասանցս ստորաբաժանի. (Սահմ. ՟Ժ՟Զ։)
διαστηματικός intervallis distinctus ἑξαίρετος exemptus χωριστός separabilis Զատուցեալ. որոշեալ. աննման. զատանելի, եւ բաժանելի. եւ Մեկուսի.
Տասնեակն ունելով յինքեան զանզատն բնութիւն, եւ զզատականն. քանզի անզատն կարգեալ դասի ըստ նշանի միայն (որ է կէտ անբաժանելի). իսկ զատականն ըստ երից տեսակաց, ե՛ւ վեր ի վերոյ գծոյ, ե՛ւ երեւմանն, ե՛ւ հաստատնոց. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
ԶԱՏԱՆԵՄ ԶԱՏԵՄ. διαχωρίζω, διαστέλλω , χωρίζω, ἁφορίζω separo, segrego, discerno, distinguo իսկ կր. ἁναχωρέω, ἁποχωρέω, ἁπέχομαι recedo, secedo Իբր Հատանելով որոշել. զատուցանել. անջրպետել. բաժանել. մեկնել. ընտրել. եւ Հեռացուցանել. որպէս եւ կր. Մեկնիլ, որոշիլ. մեկուսանալ. առանձնանալ. հեռանալ. զատել, զատուիլ.
Զմայլեալք ուրախութեամբ ի քէն կենդանարա՛ր բաժակ։ Որով արբեալ զմայլեցաք յուրախութիւն հոգեւոր։ Վէմն հաւատոյ զմայլեալ անմահական բաժակաւն այսօր բաշխէր ծարաւեաց. (Շար.։)
եւ հ. Բաժանորդ լինել, եւ գողանալ.
Ո՛չ ... զօդուած ծնոտիցն բաժանեցեր՝ քակտեալ ի միմեանց. (Նար. ՟Լ՟Զ։)
Յեղանակս ասեն գոլ բաժանման ... որպէս ի յէութենէ ի պատահումն, որպէս ի պատահմանէ յէութիւն. (Սահմ. ՟Ժ՟Ը։)
Էութիւն անեղ անբաժանելի բանն Աստուած. (Շար. տե՛ս եւ ի ՟Ա. նշ։)
Անուշահամ ախորժ բաժակ, տօնասիրաց գոլ ըմպանակ. (Գանձ.։)
ԺԱՄԱՆԱԿ καιρός, χρόνος tempus որ եւ ԱՄԱՆԱԿ. Չափ շարժման լուսաւորաց. տեւողութիւն փոփոխելի իրաց՝ բաժանելի ի վայրկեանս, ի ժամս, յաւուրս, յամիսս եւ ի տարիս. լծ. ար. պ. թ. եբր. ադ. ռմկ. ատեն. վր. ժա՛մի.
ληκύθιον (որ է Սրուակ). ampulla. ռմկ. բաժկաման. Փոքրիկ անոթ գինւոյ եւ ջրւոյ ի սպաս ժամու պատարագի.
Յերիս անձնաւորութիւնս բաժանեալ, եւ ի մի բնութիւն եւ աստուածութիւն ժողովեալ։ Խոստովանիմք զերիս զայս անձնաւորութիւն ի աստուածութիւն ժողովեալ եւ միաւորեալ. (Շ. թղթ.։)
Իսկապէս եղանակ բաժանման։ Իսկապէս տեսական եւ գործնական՝ իմաստասիրութիւնն է միայն. (Սահմ. ՟Ժ՟Ը. ՟Ժ՟Թ. ՟Ի՟Ա։)
Զբաժանումն իրագործաց. (Նչ. եզեկ.։)
Բաժակօք ոսկեղինօք ի խառնելեացն (այսինքն ի պատրաստեալ ըմպելեաց, կամ ի թակուկաց) ընդունէին զգինի ի մատռուակէն. (Նոննոս.։ գինւովն զխառնելիս) (զըմպելիս կամ զխառնարանն) պատրաստեաց՝ ըստ իմաստութեանն խառնելեաց (այսինքն խառնօղաց կամ պատրաստողին). (Կամրջ.։)
Բաժանեցաւ գետն ի խրախոյս ժողովրդեանն. (Նախ. յես.։)
Որոց կալուած իշխանութեան յիմ բաժնին հատան. (Խոր. ՟Գ. 42։)
Միօրինակ է կայումն մատուցելոցն յաղօթս, եւ բազում բաժանմունս խնդրուածոց ունի. (Կլիմաք.։)
կացարան անբաժանելի հրաշից անմահին յիսուսի նշան անպարտելի. (Նար. խչ.։)
ԿԻՍԱԲԱԺ ԿԻՍԱԲԱԺԻՆ. Կիսամասնեայ. կիսակատար. թերակատար. Կիսաբաժ, եւ ո՛չ կատարեալ զմերս ասացինբնութիւն առեալ բանին ի կուսէն. (Յհ. իմ. երեւ.։)
Չորրորդն յոստոց որպէս կիսաբաժին եւ նուազապտուղ. (Փարպ. կամ ըստ ՃՃ. կիսաբաժ։)
ԿԻՍԱԲԱԺ. որպէս Բաժանեալ ի կէս, եւ կամ բաժանօղ ի կէս.
Արեգակն՝ ի ստուերս միջօրէի կիսաբաժին աւուրն ողջունի. (Գիւտ թղթ. առ վաչէ։)
Կիսաչափ արարեալ (այս ինքն բաժանեալ) զջուրս՝ զկէսն կամար յօրինեաց ի վերայ հաստատութեանն, զի արգելցէ զանշէջ տոչորումն վերին արփոյն, եւ զկէսն եթող ի պետս աշխարհի. (Մխ. այրիվ.։)
Բառ յն. κύαθος cyathus, vas potorium եւ pars duodecima sextarii. լծ. ռմկ. գաւաթ. Ըմպակ. բաժակ. եւ Չափ ըմպելոյ.
Կացեալ ի մէջ՝ պատուածովքս կնճափողացն զոյգ ըմպակցացն բաժանէ զգինին նորագոյն. (Բրս. արբեց.) Յն. խոտորնական փողք. σκολιοί σωλήνες obliqui tubi.
Շնորհքն եւ կոչումն աստուծոյ։ Զձեր իսկ կոչումնդ տեսէք։ Յո՛ր կոչումն կոչեցաւ, ի նմին կացցէ։ Երկնաւոր կոչմանն բաժանորդք.եւ այլն։
ԿՈՏՈՐԵԼ. Յայլեւայլ մասունս բաժանել. կտոր կտոր ընել, բաժանել.
Ի մասունս բաժանիցի, եւ ի բազում շունչս կոտորիցի. (Եզնիկ.։)
Կրակետղ զհուրն բաժանարար. (Ճ. ՟Ա.։)
Եկն ել ի խաչ յիսուս. բայց ո՛չ մեկնահանդերձ էր. կրկնակի մի զիւրեւ ունէր. բաժանեցին զկրկնոցն. (Կոչ. ՟Ժ՟Գ։)
Զերիս կարգս համաթիւս բաժանէ զազգահամարն. (Շ. մտթ.։)
Որ ի միասին կայ. միացեալ անբաժանաբար. որպէս մարդկութիւնն քրիստոսի ընդ աստուածութեան նորա.
Սերտ միացեալ. անբաժան զէդեալ՝ իրօք, կամ սիրով. փտրելի, փարեալ.
Տնաբաժին կէտ եւ հանգիստ զայս առնեն. (Խոսր.։)
Հաշուիցի զնա ի բաժին իւր ... ոչ հաշուի նա ի կողմ աստուծոյ. (Վրք. հց. ձ. (որ հայի եւ ի յաջորդ նշ)։)
Տո՛ւր ինձ բաժին՝ որ հասանէ ի ստացուածոց քոց. (Ոսկ. յանառակն.։)
Որդիքն սմպատայ աշոտ եւ շապուհ՝ հասարակ բաժանեցին զհայրենիս իւրեանց։ (Վրդն.պտմ.։)
τέμνω, ἁποτέμνω, ἑκκόπτω , ἁποκόπτω եւ այլն. abscindo, rescindo, seco, scindo, aufero եւ այլն. Հատ կամ կոտոր կամ կէս կամ պակաս առնել. կտրել. կտրատել. կրճատել. կարճել. բաժանել ի բոլորէ, կամ ի մասունս, կամ ի մէջ. ի բաց բառնալ.
ՀԱՏԱՆԵԼ. որպէս Պատառել. բաժանել. փորել, եւ Հերձուլ, ձեղքել, անցանել. ճանապարհ բանալ, հորդել, առնել.
ՀԱՏՈՒԱԾ τομή, διαίρεσις sectio, incisio, divisio, distinctio . որ եւ ՀԱՏԱԾ. ՀԱՏՈՐ. ՀԱՏՈՒՄՆ. Բաժանումն, որոշումն, զանազանութիւն. կամ զատուցեալ, կամ զանազանեալ ինչ. բաժին. մասն. կոտոր. շերտ. կտրուածք. կտոր.
τομή sectio ἁποκοπή abscissio. Հատանելն, եւ իլն. կտրումն. բաժանումն. ի բաց բարձումն. կտրելը, կտրուիլը.
Բաժանումն է առաջինհատումն ենթակայի իրողութեան. (Սահմ. ՟Ժ՟Է։)
Բաժանմունս եւ հատմունս յաստուածային ծնունդն մուծանել. (Կիւրղ. գանձ.։)
Կենդանւոյն տարբերութիւնքն, հետեւակն, եւ երկոտանին, եւ թռչունն, եւ լուղակն։ Զծովային կենդանեաց, եւ զհետեւակաց, եւ զօդայնոց բնութիւնսն բաժանեաց. (Արիստ. ստորոգ. եւ Արիստ. աշխ.։)
Արբեալք եւ զմայլեալք ի շնորհաց հոգւոյն սրբոյ՝ զնոյն հրախառն բաժակն մատռուակեցին տիեզերաց. (Նիւս. երգ.։)
Բաժանեալ ի լեզուս հրանիւթս՝ նստաւ ի վերայ. (Տօնակ.։)
Ի ճիւղս ճիւղս բաժանեալ. ճղճղած, շատ ճղերով.
Ըստ մասնեայքն եւ ըստ իւրաքանչիւրքն ներհակք ի բազմութիւն միշտ բաժանեալ լինին։ Անհատքն ի վերայ միոյր միայնոյր զմասնայցն։ Ոչ ի վերայ այլոյ ուրուք եղիցի ըստ մասնեայց։ Ոչ եւ մակ այլոյ ուրուք լինիցին ըստ մասանցն։ Ի վերայ ամենեցուն ըսիի մասինքն մարդոց, եւ այլն. (Պորփ.։)
Երեք մասունքն ի մարմենին (կամ ի մարմնենին) ի նա լինին հայեցեալ, ըստ երից ամանակաց բաժանեալ. (Արիստ. աշխ.։)
ՄԻԱԲՈՒՆ. Ի մի բուն կամ յիսկութիւն աստուածային անձին միաւորեալ. անբաժանելի միացեալ.
Ի չիչին յանկերպարան միագոյն իրացն ծնանիմք, եւ ի չնչէ ի միագոյն եւ ի տկարէ կերպարանի մարդն կենդանի։ Միագոյն եւ նոյն անձրեւ ընդ ամենայն աշխարհս ցօղէ, եւ իջեալ՝ լինի սպիտակ ի շուշան ծաղիկ, եւ մատուցեալ ի վարդ՝ կարմիր երփն հարկանէ. եւ ինքն միագոյն է, եւ ոչ յայլեւայլ կերպարանս բաժանեալ. (Կոչ. ՟Ժ՟Դ։)
Ոմանք՝ ամանակ եւ նշան զմիջակէտն ասեն, որ բաժանէ զստորատն, եւ զբուն կէտն. (Նչ. քեր.։)
Մկրտութիւն հրովն. զոր աստուածաբան ասէ տաժանելի, եւ երկայնագոյն. զոր յերկուս բաժանեն. տաժանելի ասեն զմիջամեղ քրիստոնէից (զհուրն), որ չէ միշտ, այլ զի մաքրեսցին զորս ոչ ապաշխարեցին, զոր ֆրանգն բուրգադոր ասէ. իսկ երկայնագոյնն՝ զանհաւատիցն մեղուցելոց, որ է յաւիտենական. (Վրդն. աւետար.։)
Իբրու բաժակ խառնեալ, յորում գինի մոլական հեղեալ՝ եռացուցանէ զնա. (անդ. ՟Զ։)
Յատկաբար, որպէս զատուցմամբ՝ բաժանաբար.
ՅԱՐԱԳՈՄ կամ ՅԱՐ ԳՈՄ, ՅԱՐ ԵՄ. πάρειμι adsum, praesenssum, praesto sum, intersum. Առընթեր եւ անբաժան գտանիլ. առաջիկայ՝ ներկայ լինել.
Ոյր ձի ի տան իցէ, մի յաւանակ (նորա տացէ ի հոգեբաժին). (Կանոն.։)
Զի թէպէտ մի է ճանապարհ կենցաղոյս յորովայնէ ի գերեզման, այլ յոգնակի շաւիղք ի նմին բաժանեալք. (Սկեւռ. ես.։)
Բաժին արուին զէգն սահմանելով, մատակին զյովատակ, մաքւոյ զխոյն. (Ոսկիփոր.։)
Խաղաղարարք եղեն տիեզերաց, յօդակապք ի քաղանէ բաժանելոցն։ Մարդն է յօդակապ իմանալւոյ եւ զգալի աշխարհացս բնակչացս. (Լմբ. ատ. եւ Լմբ. պտրգ.։)
Ընդդէմ ծիծաղելով ծովուն ի հիւսիսի հայեցուածով ... ընդդէմ նայեցածն ունելով զմեծ լեառնն Մասիս։ Յերկուս կողմանս բաժանեալ զնայեցած խորհրդոցն։ Համեստ ի բանս, համեստ ի նայեցուածս. (Արծր. ՟Ա. 11. 14։)
Եւ մի նողկալ ի բաժակէն. (Կանոն.։)
Նուաղեցին աչքիմ։ Նուաղեաց սիրտ իմ եւ մարմին իմ, աստուած սրտի իմոյ, բաժին իմ աստուած յաւիտեան. (անդ. ՟Կ՟Ը. 4։ ՟Հ՟Բ. 26։)
συνέμπορος commercii socius. Կցորդ շահից. բաժանորդ վաճառաց եւ օգտի.
Շարաբար եւ անբաժ մածուցեալ ունին զմիմեանս (եզերք ջրոց). (Զքր. կթ.։)
Ոչ շարայար՝ ասել բնութիւնք՝ բաժանական (ըստ նեստորի). (Երզն. ոտ. երկն.։)
Զերկիր բաժանեաց նշանաւ խաչին շեշտակի, քան թէ մովսէս զծովն գաւազանաւն. (Նար. մծբ.։)
Մազն, եղնգունք, մարմինք, եւրակք, շնչերակք։ Զկենդանական ջերմութիւնն բաշխէ ամենայն մասանց մարմնոց ի ձեռն շնչերակացն։ Ի սրտէն յիսկսկզբանէն կենդանականին շնչերակն աման շնչոյն։ Աղբիւր իմն ի մէջ ջերմութեան ասեն զսիրտն, յորմէ շնչերակօքն յամենայն մարմինն ջերմութիւնն բաժանի։ Սրտի ըստ շնչերակացն շարժութիւն։ Յաղագս շնչերակաց. (Նիւս. բն. ՟Դ. ՟Ի՟Դ. եւ Նիւս. երգ.։)
Վաճառականք, ոսկէհանք եւ արծաթահանք բաժինս մեզ հանցեն. (Թղթ. դաշ.։)
Զի մի՛ անարուեստ եւ անճահ բաժանմամբ գրոյն՝ զընթերցօղն ոտնառելով սայթաքեսցէ ի հանդէսն. (Գրչ. գէորգ.։)
Կցորդ՝ ընկեր՝ բաժանորդ որսոյ. յն. լոկ μέτοχος, κοινωνός particeps, socius.
Մատնեար չորից չորրորդաց զինուորաց պահել զնա». (Գծ. ՟Ժ՟Բ. 4.) իմա՛ չորրորդաւորաց՝ կարգելոց յիւրաքանչիւր բաժանմունս չորից պահուց.
Կացեալ ի մէջ պատուածովքս կնճափողացն զոյդ ըմպակցացն բաժանէ զգինին նորագոյն. (Բրս. արբեց.) (այն են ըմպանակք կրկին՝ գալարածոյ պարանոցօք)։
Նորօք պարարեաց զբաժին իւր, եւ կերակուր իւր ընտիր. (Ամբ. ՟Ա. 16։)
Ձեռքն որ զերկինս եւ զերկիր արարին, այժմ ի մէջ անցեալ իբրեւ զպարմանի մի, բաժակ ի մատունս բերեալ՝ աղջկան միոյ մատուցանէ. (Պետր. սիւն. ի կոյսն.։)
Հրէակաճառ ատենին շարավանդան, եւ մսուր սարապետացն աւարումն բաժանման շարադասեցաւ. (Թէոդոր. կուս.։)
Յորժամ մատիցես ի բաժակն սարսելի, իբր անտի ի կողոյն իսկ ըմպելոյ այնպէս մատիցես յառաջ։ Բաժակ մահուն՝ ամենեցուն սարսելի, Եղեւ աշխատելոցն կարօտելի. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 39. եւ Ոսկ. ննջ.։)
Իւրաքանչիւր ոք ի նահապետացն ի բաժանման լեզուացն եղեն իբր ստեղծիչ լեզուաց. (Մագ. քեր.։)
Զբաժակսն եւ զստոմանիսն մկրտել. (Լմբ. ժղ.։)
Կամեցօղ կամ սիրօղ զբաժանումն. հերձասէր. անմիաբան.
Զսուտ կարծեաց վակժուժեալ կախին։ Խառնեսցի անբացաբաժանելի, վակժուժեսցի. (Փիլ. ել. ՟Բ. 107։ Ոսկիփոր.։)
ἁπάγω abduco διασκορπίζω dispergo, dissipo καταλύω dissolvo. (լծ. փարատել). Ի բաց վարել. վայրավատնել. ցրել. ցրուել. ցնդել. օցտել. որոշել. հեռացուցանել. վտարել. օտարացուցանել. քայքայել. քշել, ցրուել, բաժնել. պ. վարանտէն.
κληρόω, κληροδοτέω sorte distribuo, sorte lego, in sortem voco. կր. κληρόομαι, προσκληρόομαι sortior, sortes duco, sors contingit alicui. Վիճակեցուցանել. վիճակաւ տալ. վիճակ կամ ընդ վիճակաւ արկանել. բաշխել. բաժանել. ժառանգեցուցանել. սեպհականել. կոչել ի վիճակ ինչ. արժանի առնել. կր. իբր վիճակաւ անկանիլ ումեք, եւ հասանել վիճակի. գտանիլ յիմիք վիճակի, որպէս եւ ի կղերիկոսութեան.
Մատաթեայ զառաքելութիւն վիճակեաց, եւ ագաբեայ եւ տիմոթեայ զմարգարէութիւն։ Վիճակեցին զքաղաքն, եւ անկաւ վիճակն կուռնելիոսի։ Զպատմուճանն վիճակեցին՝ ու՛մ եւ ելցէ։ Վիճակեալ երկոցունց (թագաւորաց՝ պրս. եւ յն) զմեծ զաշխարհս հայոց բաժանեալ ծառայեցուցին։ Տեսանես զհանդերձսն մերկացեալ, զպատմուճանն վիճակեալ. (Լմբ. ստիպ.։ Տէր Իսրայէլ. փետր. ՟Ի՟Բ.։ Երզն. մտթ.։ Փարպ.։ Եղիշ. խաչել.։)
(Որթն զերկրագործս) տաժանէ ի բրելն եւ ի բաժակելն։ Ե՛ւս սաստիկ տաժանէ դժնդակութեամբն, եւ ոչ ընդունի զտածսն. (Պիտ.։)
Տարորիշ փաղառութեամբ բաժանելով տասն ստորոգութեանցն բայիւք. (Գր. տղ. թղթ.։)
διορισμένος discretus, distinctus. Տարորորշեալ. ի բաց որոշեալ. զատուցեալ. բաժանական. զանազանեալ. տարբեր. իրարմէ բաժնուած, զատուած, զատ.
Իմաստասիրութիւն բաժանի ի տեսականն եւ ի գործնականն. եւ դարձեալ տեսականն բաժանի ի բնաբանականն, եւ յուսումնականն, եւ յաստուածաբանականնն։ Յաղագս գործնականին, որ ընդ դիմաբաժանի գործնականումն. (Սահմ. ՟Ա։)
Ի բաժանել զերկիրն պարգեւաց տեսական ազին։ Ի տեսական ազգի։ Յերջանիկ տեսական տոհմէ. (Պիտ.։)
ՏԵՍԱԿԱՆ. εἱδικός specialis եւ formalis. Տեսակական՝ դիմաբաժանեալ սեռականի, եւ նիւթականի.
ՓԵՌԵԿԵՄ. διασπάω discerpo. գրի եւ ՊԵՌԵՔԵԼ, յորմէ եւ Երկպառակել. պ. պիւրիյտէն, պիւրրիտէն. թ. փարլաչամագ, պառալամագ Երկփեղկել. պատառել. հատանել. ճեղքել. բաժանել ի մասունս. մեկնել. բանալ. բաշխել.
Դիմել ջուրց գետոյն ի փորուածն յմպելեաց պատրաստութիւն։ Բաժանեաց ի մէջ ջրոց եւ ջուրց առ ի յինքեան փորուածի.. . ընդփորուածս տանց։ Փոքր ինչ փորուած այրի։ Փորուածք երկրի։ Յայս սեղանոյս փորուածէս ասէ. (Խոր. ՟Բ. 36։ Անան. եկեղ.։ Յհ. կն։ Վեցօր. ՟Դ։ Նչ. եզեկ.։)
Բաժանելով եւ նա փոքրանց զայն գետով. (Ճ. ՟Բ.) (կամ ընթերցի՛ր, փոքր անցս)։
ռմկ. փրթիլ. (լծ. փրծանիլ. ) Քակիլ եւ բաժանիլ իւիք բռնութեամբ. զերծանիլ. ելանել ի ձեռաց կամ ի մտաց. պրծիլ. խալըսիլ
Բաժակնլ որ մեզ վշտագինն է, այլն մանկանցն փրկանակ. (Ոսկ. ննջ.։)
ՔԱԿՏԱԿԱՆ ՔԱԿՏԵԼԻ. Որ կարէ կամ ունի քակտիլ. լուծանելի. բաժանելի՝ որպէս զբաղադրեալ.
Այլում թողուցու զվաստակս քո, եւ զքանցանս քո ի բաժին վիճակաց. (Սիրաք. ՟Ժ՟Դ. 15։)
ՔԱՌԱԲԱԺ ՔԱՌԱԲԱՇԽ. Ի չորս բաժանեալ կամ բաշխեալ
Քառաբաժ գետոյն յարձակումն։ Քառաբաժ գետովքն զանազանեալ։ Ի չորս բաժանումն լերինն՝ զքառաբաժ ծագումն (կամ ծաւալումն) աւետարանին նշանակէ. (Զքր. կթ.։)
Քառաբաժ վտակօք հանրապէս արբուցանել. (Սկեւռ. լմբ.։)
ՔԱՌԱՌԱՋ ՔԱՌԱՌԱՋԵԱՅ. Որոյ են չորք առաջք. բաժանեալ ի չորս առաջս կամ ի թեւս եւ յանկիւնս.
Սեռ նիւթում քատակեցաւ։ Պղատոնիոս մերային քատակեալ։ Յամենայն բաժանման ե՛լ է եւ է՛ջ. որք քատակեցան անհատի եւ բազմութեան. (Անյաղթ պորփ.։)
Քարաժայռքն (կամ քարաժեռայքն) բաժինս ի մարմնոյ նորա առնութիւնն։ Յեզր քարաժայռ ձորակին։ Յամուրս քարաժայռ ձորոյն խորոփեաց տայոց։ Փորուած այրի՝ անհամբոյր առ ի բնակել սակս քարաժեռ խոժոռութեանն. (Յհ. կթ.։)
Հոտոտելիք յերկուս ըռընգունս բաժանեալ, ըստ իւրաքանչիւր քթափողաց շրջեալ. (Փիլ. լին. ՟Գ. 5։)
Որ ինչ ունի կամ տանի յինքեան զչափ միոյ բաժակի. մէկ գաւաթի չափ.
Բաժանի ի ծննդական, ի սննդական, յաճելական։ Աճելական ծանուցանելով զբնութիւնս. (Խոսրովիկ.։)
Ամանականն տեսանի զատած (այս ինքն բաժանումն). (Նիւս. կազմ. ՟Ի՟Ե։)
Անբաժ յարդեանց. անարգասաւոր. անպտուղ. եւ անգործ. պիհասըլ.
Յանհունս ոչ է պարտ առնել զբաժանումն, զի անարհեստ եւ անմակացական է. (Անյաղթ պորփ.։)
cf. ԱՆԲԱԺԻՆ, որպէս անբաժան.
ἅγονος, infaecundus. Անբաժ ի բեղնոյ եւ ի բեղնաւորութենէ. անբեր. անպտուղ. ամուլ. անծին. պէրէքէթսիզ, զայրի միւմպիթ, գըսըր.
Բաժակ բերկրութեան, եւ անթափելի ցնծութեան. (Վահր. յար. որ հայի եւ ի յաջորդ նշ։)
Նոյն ընդ ԱՆԿԵԱՆՔ. ԱՆԿԵԱՑ. Անբաժ ի վայելից կենցաղոյս. ձանձրալի. անպիտան. ἁβίωτος (βίοσ). non vitalis, vita misera.
ἁμέτοχος, ἁμέθεκτος. non particeps, expers. որ չէ հաղորդ իմիք. անկցորդ. անմասն. անբաժ. մասնակից չեղօղ. իլհագ օլմայան, լագասը եօգ.
ἁσύνετος, ἁφρονέστατος, ἁλογώτερος. եւ այլն. insensatus, insipiens եւ այլն. Անբաժ ի հանճարոյ. անիմաստ. անխորհուրդ. անմիտ. անբանագոյն. անխելք. ագըլսըզ. լաշգըն.
Անմաքուրդ յընտրելով։ Բաժակ անմաքուր։ Ի կուսութեան անմաքուր։ Իբր զանմաքուրս ի սրբութենէ։ Ի զարմէ անմաքրի։ Անմաքրից եւ պարտաւորաց։ Ձիոյ կամ քառոտնեաց անմաքրից. (Նար.։)
Անբաժ ի մտաց. անմիտ. անբան. անխելք. հայվան.
Եւ ἁχώριστος, inseparabilis. Անբաժանելի. անանջատ.
Որ չէ գործակից. անբաժ. անպարտ.
Որում ոչ ոք կամ ոչ ինչ տիրէ. ազատ. անմերձենալի. անբաժ
Անբաժանաբար. կամ գուցէ Անքննաբար. (ի տեղափոխելոյ, կամ ի ռմկ. տնտղելոյ).
ἁτύπωτος, ἁδιατύπωτος. figurae expers, figura carens, informis. Անտիպ. անկերպարան. անբաժ ի ձեւոյ եւ ի տպաւորութենէ.
ἁνέορτος. infestivus. Անմասն ի տօնախմբութենէ. անբաժ յուրախութենէ տօնից.
Չար քան զյանցաւոր աշխարհիկ դատապարտիմք։ Աշխարհիկքն ետուն զբաժինս իւրեանց։ Մարդ աշխարհիկ. (Վրք. հց. ՟Բ. ՟Գ։)
Իսկ այլ ախտարք եւ ապախտարք ըստ երկոտասանիցդ ասեն բաժանեալ։ Այսուհետեւ լքցուք որ ինչ յաղագս ախտարաց եւ ապախտարաց են ասացուածք. (Շիր.։)
Յերկուս յաւիտեանս զկեանս մեր բաժանեաց աստուած. յառժամայս, եւ ի հանդերձեալ կեանսն։ Յամենայն ուրուք զառժամայս, եւ զկենցաղական հոգս զայս տեսանես. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 27. 37։)
Ճարտասանականն սեռ գոլով՝ յերիս բաժանի տեսակս. յատենականն, եւ այլն։ Ատենականն վասն անցեալ ժամանակին ունի զգոյութիւն. վասն զի ամենայն որ դատէ, վասն այնոցիկ դատէ զորս գործեաց. (Սահմ. ՟Ժ՟Թ։)
ԲԱԶՄԱԲԱԺ ԲԱԶՄԱԲԱԺԻՆ. որ եւ ԲԱԶՄԱԲԱՇԽ, ԲԱԶՄԱՄԱՍՆԵԱՑ, ԲԱԶՄԱՀԵՐՁ. πολυσχιδής mltifidus, multifarius Բաժանեալ ի բազումս. բազմադիմի, բազմապատիկ. կերպ կերպ.
Կենդանեացն գեղեցկութիւնք բազմօրինակք եւ բազմաբաժք. (Փիլ. այլաբ.։)
Յարձակմամբն առ Աստուած՝ լինիմք ի միականէն յայնմանէ յանբաժանութենէ՝ ի բազմաբաժին օտարուեացն մերոց ի ճապաղմանէն՝ ի շարայարութիւի ժողովեալ, եւ միացեալ գերազարդապէս. (Մաքս. ի դիոն.։)
Մի է հոգին սուրբ, առանց բաժանման է, եւ բազմազօր. (Կոչ. ՟Դ։)
πολύφυλος, πάμφυλος in multa genera divisus, cujuslibet tribus Ոյր ցեղն ի բազումս է բաժանեալ. անորիշ ըստ ցեղի.
Մինն (յազնիւ ամանոց) տանէր բաժակս վեց ... եւ միւսն տանէր բաժակս չորս. եւ այլքն՝ Բաժակեանք. (Պտմ. աղեքս.։)
որ եւ ԲԱԺԱՆԱԿԻՑ. συγκοινωνός, μέτοχος, συμμέτοχος particeps, consors Հաղորդ. կցորդ. մասնակից.
Բաժանորդ եղեր արմատոյն, եւ պարարտութեան ձիթենւոյն։ Մի՛ այսուհետեւ լինիք բաժանորդք նոցա։ Երկնաւոր կոչմանն բաժանորդք։ Բաժանորդք եղեաք Քրիստոսի։ Որով ամենքին բաժանորդք եղեն.եւ այլն։
cf. ԲԱԺԱՆԱԿԻՑ։
γεωμόρος, ὀ σύν νομή agricola, colonus, habens portionem Կցորդ բաժնի երկրի. վիճակակից ի սահմանս անդաստանաց.
ԲԱՐԺԱՆԵԼ ԲԱՐԺԱՆԻԼ. cf. ԲԱԺԱՆԵԼ.
Որպէս Բաժանեալ կամ բաժանելի.
Փառք հոգւոյն սրբոյ ելողին ի հօրէ, եւ յորդւոյ ոչ բաժանողին, եւ իսկակցին հօր եւ որդւոյ. (Յիշատ. եփր. մեկն. տիտ.։)
Քան զորս գեր ի վերոյ կայ այն եառն՝ երկուք գահաւանդակօք բաժանեալ. (Նիւս. երգ.։)
Որ բազում գահաւանդակօք բաժանեալ է։ Զառաջին գահաւանդակն ելանիցէ։ Եօթն գահաւանդակօք. (Սարգ. ՟ա. յհ. յռջբ. եւ վջ։)
Որպէս զմիութիւն եւ միակ վասն պարզութեան եւ միութեան գերաբուն անբաժանութեան։ Գերաբնից պարգեւաց։ Գերաբնիցն տեսութիւն։ Գերաբնիւ զօրութեամբն. (Դիոն.։)
Բաժակ, դեղ. տունկ դառնահամ. (Շ. եդես. եւ Շ. թղթ.։ Երզն. լս.։)
Որ ըզբաժակըն դառնաման՝ ինձ արբուցեր զյիմարական. (Շ. եդես.։)
Ենթամնայ եւ ստորատդ հակառակ են միմեանց. ենթամնայդ ի խառնել զբանն, իբր թէ օրէնս ուսոյց. իսկ ստորատն ի բաժանել զսոյն. (Երզն. քեր.։)
ԵՌԱԲԱԺԻՆ ԱՌՆԵԼ. Յերիս մասունս բաժանել.
Եռաբաժին արարեալ նոյ զաշխարհ ամենայն՝ յարեւելից մինչեւ ի մուտս արեւու. (Եպիփ. ծն.։)
Երեսական բաժանումն. (Խոսրովիկ.։)
Ոռոգանել ասէ երկաբուխ աղբերբքն՝ չորիւք բաժանմամբք գետահետեալ. (Տօնակ.։)
Երկու գունդ լինել. յերկուս թեւս բաժանիլ զօրաց.
Իբր Յերկուս պառակս կամ ի դասս բաժանեալ, անմիաբան. հակառակ.
Չիք ի նոսա երկրաչափք, եթէ բաժանեսցեն տացեն զսահմանս իւրաքանչիւր. (Վեցօր. ՟Է։)
Ոչ անբաժ լինել եւ նշանաց ոմանց, ի ձեռն որոց զգայաբար ծանիցէ հաստատեալ զխոստումնն։ (Փիլ. լին. III. 2)
Առ ի զուգաբար բաժանել ընդ ինքն զջրաբաշխութեան ծաւալումն՝ արդարակ հարթութեամբն. (Պիտ.։)
Զուգապէս զերկաքանչիւրոցն մերձ դնել շահեկանութիւն։ Բաժանէին զուդապէս՝ ցուցանելով զձեւ արդարութեան. (Պիտ.։)
Որ ընդունի զձեզ, զիս ընդունի։ Խնդութեամբ ընդունին զբանն։ Ոչ ընկալան զնա։ Ընկալցին զիս ի տունս իւրեանց։ Ընկալեալ բաժակ՝ գոհացաւ։ Զաղաչանսն ընկալաւ։ Ընկա՛լ զծառայս քո ի բարի։ Ընկալարո՛ւք զխրատ նորա։ Ընկալցի զնա խաւար։ Ի բազուկս իւրեանց ընկալցին զքեզ.եւ այլն։
Արբի զբաժակն ... թմբրալից քնոյ դառնութեան. (Բենիկ.։)
Մտացածին թիւ ըստ նմանութեան իժից ի բաժանման տարեկան բոլորակի.
Բառ յն. իմարմէնի, εἰμαρμένη sors, fatum Բաժին. վիճակ. որպէս բախտ, հրամանք, ճակատագիր.
Ինքն յինքեան իմանայ, ինքն յինքեան հանգչի (հոգի բաժանեալ ի մարմնոյ) ... ինքնագոյ իմացութիւն, ինքնալուր, ինքնատես. (Եղիշ. հոգ.։)
Ի վերայ ամենեցուն առաքելով զինքնաշարժն եւ զինքնակամ զօրութիւն. որոց պակասելոց լուծեալ եւ մեռեալ լինի մասն, ինքնակամ շնչոյն անբաժ եղեալ։ Պաճարեաց ինքնակամ շնչովն, որ ի ձեռն ջլացն հասանէ, առ ի շարժմունսն զյարձակումն եւ զզօրութիւն դնելով ի մարմին. (Նիւս. կազմ.։)
ԻՐԱՒՈՒՆՔ. Կարգ եւ օրէնք սահմանեալ, կամ ի սովորութենէ մուծեալ. կարգաւորութիւն. եւ Բաժին՝ կամ հաս. որ անկանի ումեք ըստ սահմանադրութեան օրինաց կամ սովորութեան.
Փրկիչն մեր անարգեաց զլեղախառն բաժակն դառնութեան. (Մծբ. ՟Ժ՟Դ։)
Լեառն ձիթենեաց բաժանէ ի միմեանց զսուրբ քաղաքն (երուսաղէմ), եւ զերջանիկ լեռնաձորն յովափաթու. (Զքր. կթ։)
Ջուր՝ որով լինի լուանալ զսուրբ բաժակն յատ ըմպելոյ զսուրբ արիւնն. ցօղուք.
Պա՛րտ է լուանալ (զբաժակն), եւ լուացանսն ըմպել. (Մխ. ապար.։)
Մովսէս զերկոտասան զեղն ի չորս բաժին արարեալ՝ խաչակերպ տրոհմամբ տանէր յերկիրն աւետեաց. (Տօմար.։)
ԽԱՌՆԱՐԱՆ κρατήρ crater. որ եւ ԽԱՌՆԵԼԻՔ ասի. անօթ կամ ընդունարան, յոր լինի զըմպելի ինչ կամ զըմպելիս խառնել, կամ արկանել լնուլ, հեղուլ. որպէս կարաս, սափոր, թակոյկք. մանաւանդ ըմպանակ, բաժակ. (յն. քռա՛դիր. ի քեռա՛օ, քերաննիմի, խառնել. քռա՛սիս, Խառնուրդ. ուստի ռմկ. յն. քռասի՛, գինի)
Կացցէ ի սիրտըս ձեր յստակ՝ խառնարանին անմահ բաժակ. (Շ. յիշ. առակ.։)
ԾՆՕՏԱՔԱԿ ԱՌՆԵԼ. Քակել եւ բաժանել զծնօտս.
Պատիր պտղովն կաղակարծելի բաժամտութեամբն. (Թէոդոր. խչ.։)
ԿԱՂԱՆՇԱՆ կամ ԿԱՂԱՆՉԱՆ, ԿԱՂԱՆՉԱՆԱՆ կամ ԿԱՂԸՆՉԱՆ. τιθυμαλίς, -λος, -λλον tithymalis, pitiusa, cobium եւ այլն. Խոտ կաթնալից՝ լուծիչ որովայնի, որ ըստ ոմանց յեօթն տեսակս բաժանի. որ եւ ԿԱՂԸՆՇԱՅԻ կամ ԿԱՂՇՆԱՅԻ ՏԱԿ ասի. (Գաղիան.։ Բժշկարան.։)
Զվերջին մըրուրըն կապուտակ՝ արբուցանէ նմին բաժակ. (Շ. եդես.։)
Մաքսաւորն օտար վաստակոցն բաժանորդ էր, եւ կողոպտիչ. (Սարգ. յկ. ՟Թ։)
Համաբուն անբաժին ինքնութեանդ. (Նար. ՟Ի՟Ը։)
Զոյգ եւ հաւասար. եւ անբաժան. միասնական.
Մարմնոյն (ըստ երկրաչափից) հա՛րկ է ի համանիւթոյ կա՛մ երեւութեամբ եւ կամ գծիւ բաժանեալ գոլ։ Երեւեցաւ մակերեւութիւն եւ գիծ բաժանել զհամանիւթս մարմնոյ. (Անյաղթ առած.։)
(ի համ, գալ. կամ համքանակ) գրի եւ ՀԱՆԿԱՆԱԿ. որ է ըստ յն. սի՛մվօլօն. իբր համարկանակ, միաբան արկեալն. σύμβολον symbolum, sors, signum եւ այլն. իսկ συμβουλή concilium. Որ ինչ ի միջի դնի միաբան խորհրդով ի մի վայր եկելոց, մանաւանդ ի պէտս խրախութեան. եւ բաժինն արկեալ յանցնիւրոց. վիճակ, գլուխ դրամոյ. գրաւ. դաշն. միաբանութիւն.
Ի հանդիպող մտաց ոչ են անբաժ. (Փիլ.։)
Քառաբաժ վտակօք հանրապէս արբուցանել. (Սկեւռ. լմբ.։)
ՀԵՐՁԱՆԵՄ որ եւ ՀԵՐՁՈՒՄ, ՀԵՐՁԵՄ. (լծ. թ. էըրթմագ, էարմագ ). σχίζω, διασχίζω, ἁνασχίζω scindo, findo, seco ῤίσσω, ῤήγνυμι, πήγνυμι lacero, discerpo, frango եւ այլն. Խզել. ցելուլ. պատառել. ճեղքել. բաժանել. պայթուցանել. բեկանել. ճղքել, պատռել։ cf. ՀԵՐՁՆՈՒՄ. չ։
σχίσμα schisma, scissura, fissio, dissidium, discordia, ruptio unionis. Հերձումն. պատառումն. եւ առաւել նմանութեամբ՝ Բաժանումն մտաց եւ անձանց. որպէս երկպառակութիւն. անմիաբանութիւն. տարաձայնութիւն .... եւ սեպհական առմամբ, Բաժանումն ի միութենէ մարմնոյն քրիստոսի, այսինքն յեկեղեցւոյ, կամ ի գլխոյ նորա, կամ յանդամոց նորա. (ըստ յն. սխի՛սմա. որ է նոյն ընդ հյ. ձայնիս խզումն).
Աստուծոյ անտես առնելով հզօրացաւ նա։ Զհզօրացեալ դիւացն բաժանեսցէ զաւար. (Իգն.։ Աթ. ՟Թ։)
Պատերազմն, յաղթութիւն հինաւանդին, յաւարի բաժանել. (Ոսկ. ես. ՟Ը։)
Պատերազմն, յաղթութիւն հինաւանդին, յաւարի բաժանել. (Ոսկ. ես. ՟Ը։)
ՀՈԳԵՄԱՍՆ ԲԱԺԻՆ. որ եւ ՀՈԳԵՑԱՏՈՒՐ. Բաժին մասնաւորեալ ի նպաստ հոգւոյ. հոգեբաժին.
Զիւր հոգեմասն բաժինն ընծայէ ի սուրբ խաչն. (Ուռպ.։)
Մասն կամ բաժին վճարելի վասն հողոյ. տուրք. բաժ վասն բերոց երկրի.
Լեառն արագածայ ի չորս բաժանի լերինս մեծամեծս, եւ մէջ նոցա գոգ հովտաձեւ հարթայատակ. (Վրդն. աշխարհ.։)
Այն՝ որ է իբրու հրազէն բաժակ, կամ հրեղէն ըմպելի, ի լուսատու լինել եւ ի ջեռուցանել զոգին, եւ ի կիզուլ զմեղաւորս.
Հրաբաժակ հոսանօք գետահետեալ ցուցանէ զառուս առաքելական աստուածառաքն վտակաց. (Անան. եկեղ։)
Զհրաբաժակ դառնութեան այրմանն ընկալեալ սոդոմ. (Շար.։)
Հրաբաժակ գինւոյ սաստիկ զօրութեանն. (Ագաթ.։)
Հրահոսան բաժակ, կամ վտակք, կամ գետք, եռանդմունք. մեքենայք, աղբիւր. (Ժմ.։ Շար.։ Խոր. հռիփս.։ Մանդ. ՟Ը. ՟Ժ. Ճ. ՟Ա.։ Բենիկ.։)
Հրաճաշակ բաժակ. (Շար.։ Նար. գանձ հոգ.։)
Մակացելին է անհեստ. եւ բաժանի եւ այլն. (Տօնակ.։)
Տեսանեմ բազմեալ ի վերոց գրկաց մայրական, եւ ոչ բաժանեալ ի ծոցոյն հայրական։ Ի մայրական խանձարրոց։ Կապանացն կուսանաց եւ մայրականաց. (Ճ. ՟Գ. եւ Ճ. ՟Ա.։ Ածաբ. ի պասեք. ՟Բ։)
μεριστής particeps. Կցորդ մասին. հաղորդ, բաժանորդ.
Մանր մաղեալ. որպէս ալիւր, փոշի, շամանդաղ. հիւլէ. մղեղ. եւ այլն. ըստ յն. անհատ մարմին կամ անբաժանելի. ἅτομος, ἅτομα καὶ ἁμερῆ σῶματα atomus, corpus indivisibile.
ՄԱՍՆԱԿԱՆ. Մասն մասն բաժանելի (ողորմութիւն), կամ հանգանակաւ եղեալ.
ՄԱՏՌՈՒԱԿ οἱνοχόος pocillator, pincerna. գրի եւ ՄԱՏՐՈՒԱԿ. Մատուցօղն ըմպելեաց (իբր առուաց). վերակացու եւ մատակարար գինւոյ. բաժակատու. արբուցիչ. տակառապետ.
Յանցս եւ յիջեվանս քար ըստ մարդաթուի՝ կարկառ նշան բազմութեանն թողուլ։ Զոր բաժանեալ ըստ մարդաթուի՝ գտաւ պակաս ժառանգութիւն բնակողացն հաշտենից. (Խոր. ՟Ա. 11. 59։)
Այլ տո՛ւր զձայն մաքսաւորին՝ բաժեալ հոգւոյս մաքսապետին։ Յիսուս որդի.։
Քակտեալ բաժանեցան ի մեծամուր պատրաստութենէն. (Եղիշ. ՟Ը։)
Իբր Բաժանումն.
Այսօր զբաժանեալ լեզուս ազգաց միաբանեաց դարձեալ ի սուրբ վերնատունն. (Շար.։)
Կամ իբր ռմկ. ոճով. Միաբան եւ եղբայր գրիլ վանաց՝ տալով ինչ հոգեբաժին.
Զբաժին մասինն, զոր դնէին քահանայք ի միակողմն անդ։ Թողցուք զայս ամենայն ի միակողմն. (Մծբ. ՟Ժ՟Գ. ՟Ժ՟Զ։)
Զուգակցորդ. հաւասարակից. անբաժան.
Յորժամ զմի ոք յերիցն իմանամք, զերրորդութեանն իսկութիւն ստուգեմք հաւատովք. վասն զի միաւորի այսպէս որոշմամբ, եւ բաժանի առանց բաժանման. (Բրս. ի ղկ.։)
Սուրբ երրորդութիւնն եւ երանելի միասնականութիւնն՝ անբաժին եւ միաւորեալ է յինքեան։ Անբաժանելի զինքն գիտելով ըստ էական բնութեանն, եւ միաւորեալ ըստ աստուածականն գոյութեան հօր իւրում աստուծոյ. (Աթ. ՟Ժ՟Բ. եւ ՟Ը. յորմէ եւ Խոսրովիկ.։)
Զերիս (կամ զերրեակ) անձնաւորութիւն՝ բաժանեալ առանձնաւորութեամբ, եւ միաւորեալ աստուածութեամբ. (Մամբր.։)
Երրակի թիւ կատարեալ՝ յերիս անձինըս բաժանեալ, աստուածութեամբ (կամ երրորդութեամբ) միաւորեալ՝ միով բնութեամբ հաւասարեալ. (Շար.։)
Անբաժանելի եւ անշփոթ միութիւն մարմնացելոյ բանին աստուծոյ. (Յհ. իմ. երեւ.։)
Արիստոտէլ զամենայն գոյսս ի տասն ստորոգութիւնս եգիտ յարադրեալս։ Բե՛ր զարիստոտէլական բաժանումն յարադրեսցուք։ Բե՛ր զառ ի նոցանէ ասացեալսն յարադրեսցուք. (Անյաղթ պորփ.։)
Ձիթենի յունարէն ելէա կոչի։ Բաժանումն յունարէն մէրիսմոս կոչի. (Եզնիկ.։)
Բաժակ մեզ նախադրեալք (են) ապաշխարութեան, որք անդր բերկրեալ են մխիթարութեամբ. (Ոսկիփոր.։)
Դնել զազգն, եւ զնոյն բաժանել ի գաւառս, եւ ի նախածնողս եւ ի հարս։ Նախածնող սորին լինելութեան։ Բարւոք նախածնողին (այսինքն արարչին). (Պիտ.։)
Ո՛վ ընկեր, դու ուժգին ես ի նախըմպելդ եւ ի կոկորդելդ։ Նախըմպելն այսպիսի ինչ է. թագաւորք ընդունէին զգինին ի մատռուակէն, եւ փոքր ինչ արբեալ անտի, ու՛մ եւ կամէին՝ շնորհէին զբաժակն. եւ կոչէր այն՝ նախըմպել. (Նոննոս.։)
(իբր նայաբաշխ). λίμνη palus, stagnum, lacus. Լիճ, ակմ ծովակ, ուր կայ բաժին ինչ ջրոյ կամ ծովու, (յն. լի՛մնի. յորմէ թերեւս եւ Լիմն անապատ ի ծովն բզնունեաց).
Եւ մի նողկալ ի բաժակէն. (Կանոն.։)
Նոյնաբարս խոստովանիմք (զերիս անձինս) եւ՛ բաժանմամբ, եւ՛ միաւորութեամբ. իմա՛ զանազանեալ եւ մի, նոյն եւ նման, կամ անփոփոխ։
Ներբաժանեալ երկուս մասունս գնդակաց հրէակաճառ ատենին շարաւանդան. (Թէոդոր. կուս.։)
Յերիս բաժանի առ աստուած սիրոյն համբարձումն, ի ծառայականն, ի վարձկանականն, ի յորդիականն. (Տօնակ.։)
Բաժանի անբաժանաբար, եւ միաւորի որոշմամբ. (Յհ. իմ. երեւ.։)
Մի է ձայնս, եւ ի բազում որոշմունս առ իւրաքանչիւր ուրուք օգուտ բաժանի. (Սեբեր. ՟Ժ՟Զ։)
ՈՐՈՇՈՒՄՆ. χωρισμός segregatio, sejunctio. Բաժանումն, զատումն. ի բաց որոշումն.
Եւ կամ յերկուս որդիս ըզմին (բաժանելով), ըստ նեստորի չարաբաստին. (Շ. խոստ.։)
Չարաչար կշռօղ. կամ Քառակշիռ, ի չորս դէմս բաժանօղ՝ չորեքին հերետիկոսապետք.
σχίζω, ἁποσχίζω, διΐστημι scindo, discindo, divido, dirimo, separo. Որպէս թէ Հատանել յիրերաց զպառակս հօտից. պատառել. ճեղքել. խզել. հերձուլ. բաժանել. որոշել. ուստի եւ ՊԱՌԱԿՏԻԼ՝ նոյն է ընդ ԵՐԿՊԱՌԱԿԻԼ.
Ոչինչ այնպէս բաժանէ եւ պառակտէ զմարմին եկեղեցւոյ, որպէս ամբարտաւանութիւնն. (Ոսկ. հռ. ՟Ի՟Բ։)
Բաժակ. (թերեւս իբրու բաժանակ, կամ առեալ ի բաժակէ նեղութեանց)
Զի պատմակից նորա էիր, ընդ նմա բաժին քո յաւիտեան. (Ճ. ՟Ժ.։)
Ի խոշոր լեզուէն առաջնոյ (բաժանեցան լեզուք). հոնն սպառնական, պարսիկն պերճական. (Վրդն. պտմ.։)
Բաժանօղ կամ անջրպետօղ ջրոց ի ջուրց.
Հաստատութիւն ... ծովահերձ, ջրաբաժին. (Ագաթ.։)
Ծովն անդնդափակ սառնապաղ յանկարծաբաց բաժանէր. (Աթ. խչ.։)
որպէս յն. κρατήρ crater. Խառնարան. անօթ գինւոյ. բաժակ մեծ. նուիրանոց. թաս.
διάκονος diaconus, minister, famulus λειτουργός minister ecclesiae, vel sacrorum. (որպէս թէ սարկ, եւ սաքր, իցեն լծորդ). գրի եւ ՍԱՐԿԱՒԱՐԳ. ՍԱՐԳԱՒԱՐԳ. (որպէս թէ մատռուակօղ սարկարանի. սպասարկում կամ մատռուարկ աւագ. կայ եւ պրս. սէրտէ, մատռուակ եւ բաժակ. իսկ սէրգեար, աւագն ծառայից. սէրիքեար ՝ վերակացու գործոյ. Պաշտոնեայ. սպասահարկու՝ մանաւանդ ի վերայ սեղանոյ. սպասաւոր եկեղեցւոյ՝ որ անընդմիջապէս սպաս տանի քահանայի կամ եպիսկոպոսի. մանաւանդ ի սուրբ պատարագին. յն. տիագօնօս. ար. ղիմմաս, տիյագ. Ընդհանուր առմամբ դուն ուրեք ասի,
Զբնակութիւն պարթեւական զձեր սեփական պահլաւն ի ձեզ դարձուցից։ Կանգնեցին ի տարոն յիւրեանց սափհական գիւղն յաշտիշատ։ Խնդրեաց զմանկութեան սեպհականն, զոր հօր իւրոյ շնորհեալ էր նմա հազար երգ։ Եւ ոչ մի ոք յիմոց սեպհականացն եւ ի կամարարացն։ Բաժանակից եւս արար զքեզ իւրոյ սեպհականացն. (Ագաթ.։ Խոր. ՟Բ. 11։ Եղիշ. ՟Ը. եւ թզմ։ Ոսկ. մ. ՟Բ. 20։)
ՍԿԱՀ ՍԿԱՀԱՁԵՒ. լծ. յն. σκύφος scyphus. այլ ի սուրբ գիրս ՝ κρατήρ crater. Սկիհ, եւ որ ինչ է ի ձեւ սկհոյ, սկաւառակի, բաժակի մեծի. խառնարան. խառնելիք. եւ թակոյկ. ... եբր. կապպիէ. թ. գապ. այսինքն անօթ. ընդունարան.
τρύβλιον, παρόψις, φιάλη paropsis, phiala, catinus, patina, patella . (որպէս թէ Սկահակ, կամ Սկահ՝ որ առնու ինչ ի մէջ իւր. ռմկ. սկուռա. Սկահաձեւ անօթ կերակրոյ եւ ըմպելւոյ. որպէս Ափսէ. պնակ. տաշտ. դաշխուրան. սկուտեղ. բաժակ մեծ. ճաշակ. կոնք. ... (Մտթ. ՟Ի՟Զ. 23։ Մրկ. ՟Ժ՟Զ. 1 = 17։ Յայտ. ՟Ժ՟Է. 1։ ՟Ի՟Ա. 9։)
Ըմպականք ... սկաւառակք կրկին կրաւորականք համոց ... բաժակք զոյգք ... տաշտք. (Նար. լ։)
Ամենայն ժամանակ յերիս բաժանի սկզբմունս, յանցեալն եւ ի ներկայն եւ յապառնին. (Լծ. ածաբ.։)
Ճշմարտութիւն մի է, եւ ստութիւն ի բազումս բաժանի. (Խոսր. պտրգ.։)
ՎԱՅՐԿԵԱՆ ՎԱՅՐԿԵՆԻ. ῤοπή libamentum, ictus στιγμή punctum, momentum διαίρεσις divisio. (իբր Վայրիկ մի ժամանակի, կամ ի սեռականէ բառիս Վայրիկ). Դուզնաքեայ մասն կամ բաժին ժամու. րոպէ. (որպէս յն. րօբի՛, մէտ. կէտ. քթթել ական). ակնթարթ. տագըգէ.
ՎԱՅՐԿԵԱՆ ՎԱՅՐԿԵՆԻ. ῤοπή libamentum, ictus στιγμή punctum, momentum διαίρεσις divisio. (իբր Վայրիկ մի ժամանակի, կամ ի սեռականէ բառիս Վայրիկ). Դուզնաքեայ մասն կամ բաժին ժամու. րոպէ. (որպէս յն. րօբի՛, մէտ. կէտ. քթթել ական). ակնթարթ. տագըգէ.
ՎԱՇՏԱՆԱԼ. Ի գունդս գունդս բաժանել, ի դրօշս բաշխիլ.
δέκατον decima pars. Տասներորդ մասն - մին ի տասն բաժնից. տասը փային մեկը.
Բաժանիչ տուն առ տուն զընթերցուածս. տնատօղ.
Ամենեքին անաբաժին կէտ եւ հանգիստ զայս առնեն անմտութեամբ. (Ի գիրս խոսր. (ա՛յլ ձ. տնօրինաբաժին. իբր տնօրինեալ բաժանմամբ)։)
Ձեւ բոլոր շրջագային բաժանի յերկուս կիսագունդս ... եւ հայեցածք երկուց կիսագնդիցն հանդիպութեամբ կշիռն ուղիղ ի վերին եւ ի ներքին տրամագիծսն ... Եւ այնպէս զհաւասարակշիռ կէտն կալեալ՝ կայ եւ յերկոցունց հակառակացն միջոցն զտրամագիծս ունի։ Իսկ կայեան սորա ի տրամագիծ անդր՝ զուղղանկիւն չորեսին առ միմեանս հայեցուցանէ. եւ ի հայել ուղղանկեանցն առ տրամագիծն միջին՝ զամենկայն հարթ, արդակ, զուգամասն յարմարեալ անվնաս պահէ. (Շիր.։)
διατέμνω disseco, discindo, divido διανέμω distribuo. Զոյգ եւ կշիռ հատանել. տրոհել. բաժանել. որոշել. զանազանել. հաւասար բաշխել. (որ առ յետինս Տրամաբաշխել ասի)
Տրոհիչ. բաժանիչ. եւ Բաժանեալ. անջատական.
ՏՐՈՀՈՒԹԻՒՆ ՏՐՈՀՈՒՄՆ. διαίρεσις, διάκρισις, διαστολή divisio, dijudicatio, secretio եւ interpunctio. Տրոհելն, իլն. բաժանումն. որոշումն. զանազանութիւն.
Ցեղընտիր լեալ՝ ի բազում ցեղս բաժանէր. (Ոսկ. ես.։)
Փափաքանօք ընդունիմ (զցանկալի բաժակն). (Փարպ.։)
ՔԱԿՏԱԿԱՆ ՔԱԿՏԵԼԻ. Որ կարէ կամ ունի քակտիլ. լուծանելի. բաժանելի՝ որպէս զբաղադրեալ.
διασκεδάζω, ἁνασκεδάζω, σκεδάζω , σκορπίζω discerpo, dissipo եւ այլն. գրի եւ ՔԱՔԱՅԵԼ. (հակառակն Կա՛յկայելոյ. եւ սաստկականն Խախտելոյ եւ քակտելոյ) Խախտել իսպառ. քակելով քակել. քակտել. բաժանել զմիութիւն զօդելոց ո՛ր եւ է օրինակաւ. ցնդել. խախտել, զատել, բաժնել.
Զոմանս ի փոխուստ ցրուեալ քայքայեցին։ Զբազում խաւարն ցրեալ քայքայէ։ Քայքայի եւ ցրուի։ Ոչ տայ բաժանել եւ քայքայել զհասարակաց բարին։ Զարեգականն եւս ճառագայթս խախատէր եւ քաքայէր (յն. յաղթէր)։ Ոչ ախտն քայքայեաց (յն. շփոթեաց) զմիտս նորա. (Փիլ.։ Յճխ. ՟Ժ՟Ա։ Ոսկ. մ. ՟Ա. 5։ ՟Բ. 1։)
ՔԱՌԱԲԱԺ ՔԱՌԱԲԱՇԽ. Ի չորս բաժանեալ կամ բաշխեալ
Քառաբաժ գետոյն յարձակումն։ Քառաբաժ գետովքն զանազանեալ։ Ի չորս բաժանումն լերինն՝ զքառաբաժ ծագումն (կամ ծաւալումն) աւետարանին նշանակէ. (Զքր. կթ.։)
Քառաբաժ վտակօք հանրապէս արբուցանել. (Սկեւռ. լմբ.։)
Քարաժայռքն (կամ քարաժեռայքն) բաժինս ի մարմնոյ նորա առնութիւնն։ Յեզր քարաժայռ ձորակին։ Յամուրս քարաժայռ ձորոյն խորոփեաց տայոց։ Փորուած այրի՝ անհամբոյր առ ի բնակել սակս քարաժեռ խոժոռութեանն. (Յհ. կթ.։)
Եւ զի փոքր թուեցաւ յաչս նոցա սպանողաց նորա, զի ընդ ամենեցունց մասն բաժանեսցի. (Ոսկ. գծ.։)
Ո՛չ է բաժանելի յառանձնական այլութիւն. (Պրպմ. ԼԹ։)
Հոգին Սուրբ է մի եւ նոյն՝ զանազանաբար եւ անախտապէս յամենեսին ներգործեալ։ Անբաժանաբար եւ անախտապէս. (Կիւրղ. գանձ.։)
Հոգին Սուրբ (որպէս զարեգակն) ամենեցուն զառ ի յինքենէ շնորհն ընձեռելով՝ անաղօտելի մնայ եւ անբաժանելի. (Բրս. երրորդ.։)
Ուր չիք անջրպետ, կամ խտրոց բաժանման՝ ըստ տեղւոյ կամ ըստ բնութեան. անբաժան. անանջատ. անմեկնելի. այրըլմազ, նամէֆրուգ.
Բաժանեցին զիս մեղք իմ յանանցական աշխարհէդ. (Վրք. հց. ձ։)
Ընտրեա՛ զբարիոք բաժինն զանբառնալին. (Խոսր. պտրգ.։)
Ի ձեռն նշանի խաչին ծովն անդնդափակ բաժանէր. (Աթ. խչ.։)
Անբաժ յերջանկութենէ. թշուառ. հիքացեալ. խեղճ. դալիսիզ. սէֆիլ. գութսուզ.
Որք բաժանման անհմտաբար գոն. (Մագ. ՟Խ՟Զ։)
cf. ԱՆՀԱՏ. իբր անպակասաբար. անընդհատ. յաւէժաբար. եւ անբաժանաբար. ἁδιαλείπτως. assidue, συνεχῶς, continuo. միւտավէմէթ իւզրէ.
Զպարզն եւ զանբաժին անհատաբար մասնաւորեալ. (Մաքս. նշ. եկեղ.։)
Նոյն ընդ անհատ. որպէս անբաժանելի. եւ ոչ հատեալ.
Մի՛ արդեօք անհաւասա՞ր Աստուած անզուգաբար մեզ բաժանելով զկենցաղոյս. (Բրս. ապաշխ.։)
Բազումք տգիտաբար անճահապէս առնեն զբաժանումն տառիցն ի հեգսն. (Նչ. քեր.։)
ԱՆՃԵՂՔ ԱՆՃԵՂՔԵԼԻ Ոչ ճեղքեալ. անբաժան. անբաժանելի.
Յանմահական բաժակէն, կամ ի յայգւոյն։ Անմահական պտղովն. (Շար.։)
Կեանք անմահարար մահկանացու բնութեանս։ Անմահարար բաժակ։ Աղբերացն անապական, որ յետ մահուն անմահարար։ Անմահարար քո մեռելութեամբ. (Շար.։)
ἁχώριστος, ἁδιάστατος, ἁπαράλλακτος. non disjunctus, inseparabilis, immutabilis. Անբաժանելի. անանջատ. ոչ հեռի. եւ Անփոփոխ.
Եւ ἁχώριστος, inseparabilis, եւ ἁδιάστατος, dissidii expers. Անանջատ. անբաժանելի. անմեկնելի.
ἁχωρίστως, ἁδιαστάτως. indefinite, indivise, et sine dissidio. իբր Անորոշաբար, այսինքն անխտիր. եւ Անբաժանաբար.
ԱՆՋԱՏԱՆԵՄ ԱՆՋԱՏԵՄ. διαιρέω. divido, χωρίζω, separo. Զատանել իսպառ. որոշել. բաժանել. մեկնել. զատել, բաժնել. այըրմագ.
ԱՆՋԱՏՈՒԱԾ ԱՆՋԱՏՈՒԹԻՒՆ ԱՆՋԱՏՈՒՄՆ. διαίρεσις, διάζευξις, διακοπή. divisio, disjunctio, sectio. Անջատելն, իլն. զատումն. որոշումն. բաժանումն. բաժին. մասն.
ԱՆՋԱՏՈՒԱԾ ԱՆՋԱՏՈՒԹԻՒՆ ԱՆՋԱՏՈՒՄՆ διαίρεσις, διάζευξις, διακοπή. divisio, disjunctio, sectio. Անջատելն, իլն. զատումն. որոշումն. բաժանումն. բաժին. մասն.
διαστέλλω, διαχωρίζω, διορίζω. discerno, distinguo, separo, distermino. Անջրպետաւ որոշել. խտրոցաւ բաժանել. զատանել. հեռացուցանել. արգելուլ. պէօլմէք. այըրմագ. կամ Անջրպետ ի մէջ արկանել եւ անկանիլ. որոշումն դնել եւ լինել. արա էթմէք, արայա կիրմէք. հյց. խնդրով.
որպէս Հեռանալ. բաժանիլ. որոշիլ. այրըլմագ.
Եւ իբր Ոչ բաժանեալ, շարունակ.
իբր Չտեսօղ. չգիտօղ. անբաժ. ազատ.
ԱՆՔԱԿ եւ ԱՆՔԱԿԱԲԱՐ. ἁδιαλύτως. indissolubiliter. Առանց քակելոյ եւ զատանելոյ. անլուծանելի օրինակաւ. անբաժանաբար. եւ Անյողդողդ. հաստատուն.
Անբաժին եւ անքակական. (Մագ. ՟Ե։)
Բաժանիլ կամ ի վեր ելանել յաստիճանս. զանազանիլ ո՛ր եւ է աստիճանաւ.
Առանց պատժի ոչ լիցի, եւ ոչ արդարասցի ամենայն՝ որ մերձենայ ի նա։ Որ ձեռնաուխ լինի տարապարտուց, ոչ արդարասցի։ Որ ոտն հարկանէ կորուսելոյն, ոչ արդարասցի։ Ահա որոց ոչ էր օրէն ըմպել զբաժակն, արբին ըմպելով. եւ դու արդարանալով արդարանայցե՞ս. ո՛չ արդարասցիս, այլ ըմպելով արբցես. (Առակ. ՟Զ 29։ ՟Ժ՟Զ 5։ Երեմ. ՟Խ՟Թ 12։)
Արիոսաբար եւ նեստորաբար բաժանել. (Սիւն. առ գերմ.։)
Սաբէլականա՞ցն, թէ արիոսականացն։ Սաբէլականացն ասէ պարտ էր բաժանել, իսկ արիոսականացն միաւորել. (Լծ. ածաբ.։)
Եւ Բաժանել. եւ Զանազանել. որոշել.
Բաժանօղ զաւար, որպէս գնի ի յն.
Մասն աւարին. բաժին հանեալ ի բաշխման աւարի.
πολυμερής multis partibus constans, multiplex Ի բազումս բաշխեալ կամ բաշխելի. առատապէս ծաւալեալ. բազմաբաժին. բազմամասնեայ. բազմապատիկ. բազմօրինակ.
πολυσχιδής multifidus, πολυσχιδῶς multifariam Հերձոտեալ պէսպէս օրինակաւ. ի բազումս բաժանեալ. ճեղքրտած, ճեղք ճերք.
Յղացան զանօրէնութիւն, եւ ծնան զբազմաձայն լեզուացն բաժանումն. (Ագաթ.)
Որպէս բազմամասն ինչ զնա (այսինքն զիմաստասիրութիւն) գոլով՝ ընդ բաժանմամբ ստորարկեսցուք. (Անյաղթ. ՟Ժ՟Ե։)
Ունօղ զբաժակ կամ կրօղ, թէ՛ մատռուակն, եւ եթէ ափսեայն՝ յորոյ վերայ եդեալ իցեն բաժակք.
Չեդան առաջի նոցա սուրբ սկտեղք, եւ ոչ անկան բաժակակալք յուրախութիւն. (Եղիշ. ՟Ը։)
μεριστῶς dividendo, ex parte, separatim Բաժանմամբ, մասն մասն. մասնաբար. եւ Անջատմամբ. ուրոյն ուրոյն. բաժնըւելով, բաժին բաժին, զատ զատ.
Ոչ բաժանաբար կամ հոսմամբ ծնաւ Աստուած (զծոցածին բանն). (Կիւրղ. գանձ.։)
Ի քեզ ընկալար (զտէրն բոլորից), ոչ ի մասնէ, այլ ի լրութենէ. ոչ հատմամբ, այլ հաստատութեամբ. ոչ բաժանաբար, այլ ամբողջապէս. (Նար. կուս.։)
Զտարբերութիւն սահմանեսցուք, զիա՛րդ բաղկացաբար, եւ բաժանաբար առեալ գոյ. (Անյաղթ պորփ.)
Սոցա ապաքէն եւ աղօթքն՝ բաժանաբար ըստ իւրաքանչիւրոցն վայել է լինել. (Յհ. իմ. ատ.։)
ԲԱԺԱՆԱԿԱԼ ԼԻՆԻՄ. κληρονομέω hereditatem adeo Ժառանգ լինել. ժառանգել.
Իբրեւ մեռաւ այրի կինն այն, նա լինէր գրոյն եւ գանձիցն բաժանակալ. (Կոչ. ՟Զ։)
Խռովարկուք, բաժանակամք. (Մծբ. ՟Ժ՟Թ։)
μεριστός dividuus, divisus Բաժանելի կամ բաժանեալ. անջատական. տրոհական. մասնական.
Որպէս, Աստուած էր ինքն եւ մարդ համանգամայն, ո՛չ ոմն Աստուած, եւ ոմըն մարդ՝ բաժանական. (Երզն. ոտ. երկն.։)
(Հրեշտակաց է) ո՛չ բաժանականօք, եւ կամ ի բաժանականաց ժողովել զաստուածայինն գիտութիւն։ Միատեսակ, ոչ բաժանական. եւ այլն. (Դիոն. ածայ. Դիոն. եւ եկեղ։)
Կամ διαιρετικός divisivus Բաժանողական. որոշիչ. զատօղ.
Բաժանական է միշտ իւրաքանչիւրն։ Բաժանական զանազանութիւնք Պորփ.։
Բաժանական կենդանոյն՝ բանականն եւ անբանն։ Բաղկացականքն հանրականագոյնք են, իսկ բաժանականքն՝ մասնականագոյնք. (Անյաղթ պորփ.։)
բաժանականն (հնարք)՝ համեմատիլ բնաւորեցաւ հրոյ. (Սահմ. ՟Բ։)
μεριστής, συμμεριστής particeps, divisor, ἱσόμοιρος equalem partem habens Կցորդ բաժնի, կամ բաժանեալ իրի. մասնակից, հաղորդ, հասարակորդ. ընկեր.
Որ բաժանակից լինի գողոց, ատեայ զանձն. (Առակ. ՟Լ. 24։)
Բաժանակիցս իւրեանց զանանկս եւ զորբս եւ զծերս՝ աւարին իւրեանց առնէին. (՟Բ. Մակ. ՟Ը. 30։)
Արժանի իսկ են բաժանակից նմա լինելոյ. (Իմ. ՟Ա. 16։)
Բաժանակից արար արքայութեան իւրում. (Եղիշ. հայր մեր.։)
իբրեւ վաղիւն գայ, չար բաժանակիցն (կամ բաժնակիցն) մեր եկեալ մաղթէ՝ զայսօրն ինքեան, եւ զվաղիւն տեառն. (Բրս. մկրտ.։)
Մաքսաւորութիւն՝ օտար աշխատութեանց բաժանակից ... Բաժանակից նորա շահիցն լինի։ Բաժանակից եւս արար զքեզ իւրոյ սեպհականացն. (Ոսկ. ապաշխ. եւ Մտթ.։)
Դնէ զինչսն ընդ այլ ստացուածսն, եւ լինի բաժանակից եղբարցն. (Մխ. դտ.։)
Զաստուած ընկեր եւ բաժանակից ունելով ստացուածոցն. (Վրդն. ղեւտ.։)
բաժանակից եղեաք մեք Քրիստոսի ի սկզբանէ ի ձեռն կոչմանն։ Բաժանակից լինել ընդ հոգւոյն սրբոյ. (Եփր. եբր.։)
Սիրօղ զբաժանումն՝ ըստ մտաց չարին Նեստորի. եւ նեստորամիտ կարծեցեալ.
Որք ի միացուցանելն են յօժարեալք ... իսկ բաժանասէրքն, եւ այլն. (Շ. թղթ.։)
Զի զբաժանասէրսն յանդիմանեսցէ։ Զգուշացեալք ի բաժանասիրացն յաւակնութենէ. (Սարկ. հանգ.։)
Բաժանասէր ազգ. (Կամրջ.։)
Մի՛թէ աստուածութիւնն որդւոյ առանց մարդկութեա՞ն նորա ... ըստ բաժանասիրացն չար մտածմանց. (Տօնակ.։)
μεριστής divisor, partitor Որ առնէ բաժինս ժառանգաց. մէրասը բաժնօղ.
Ո՞ կացոյց զիս դատաւոր կամ բաժանարար ի վերայ ձեր. (Ղկ. ՟Ժ՟Բ. 14։)
Կամ Բաժանիչ, որոշիչ յիրերաց.
Հուրն բաժանարար. (Ճ. ՟Ա.։)
Զոր տէրն եկն արկանել յերկիր զբաժանարարն՝ որոշել զհաւատացեալս յանհաւատից. (Վրդն. սղ.։)
Բաժանեալ, եւ ունօղ զբաժին իւրաքանչիւր առանձին.
Յամս Խոսրովու եւ Արշակայ՝ երկուց թագաւորացն բաժանաւորաց. (Բուզ. ՟Զ. 5։)
μερισμός partitio Որոշումն բաժնի. բաժին. վիճակ. բաշխումն.
Բաժանեաց անդ զերկիրն Իսրայէլի՝ ըստ բաժանմանց իւրեանց. (Յես. ՟Ժ՟Ը. 10։)
Եւ կացուցին զՂեւտացիսն ըստ վիճակի բաժանմանն իւրեանց. (՟Բ. Եզր. ՟Զ. 18։)
Զերկրորդն՝ ամենիմաստին (Աստուծոյ) մատուցանել՝ պարսաւելի բաժանումն (է Կայենի). (Փիլ. լին. ՟Ա. 64։)
Անդաստանաց բաժանմունս. (Սարգ. յկ. ՟Է։)
ԲԱԺԱՆՈՒՄՆ. διαίρεσις divisio Տրոհումն, անջատումն, զատումն, քակտումն, ցրումն. զատելը, զատուիլը.
Որ զմիաբանեալսն յաշտարակին՝ բաժանմամբ լեզուացն քակեաց. (Շար.։)
Բաժանմամբ յերկուս թագաւորութիւնս։ Խախտեալ եւ քայքայեալ՝ մատնեցաւ ի բաժանումն մեծ իշխանութիւն թագաւորութեան. (Փարպ.։)
Թէ զբաժանմանն իմ խտրոց քակտեսցես։ Արիոսեան բաժանմանն. (Նար. ձ. եւ Նար. մծբ.։)
Կարմիր ծովուն բաժանումն հզօր հրամանաւ բաժանողին առնն Աստուծոյ.
Բաժանումն յաշխար հէս. (Մաշկ.։)
ԲԱԺԱՆՈՒՄՆ. διαφωνία dissensio Երկպառակութիւն. անմիաբանութիւն. տարաձայնութիւն.
Էարկ տէր ի մէջ պահպանաց ամբոխումն եւ բաժանումն. (Լաստ. ՟Ի՟Դ։)
Հերձուածք եւ բաժանմունք մտին յեկեղեցիս. (Սարգ. յկ. ՟Ը։)
ԱԺԱՆՈՒՄՆ. διορισμός distinctio Զանազանութիւն. տարբերութիւն. խտիր. որոշումն կմ բաժանումն մտաւոր եւ իմաստասիրական.
Անորշիչ բաժանմամբ՝ համագոյ միութեամբ. (Շար.։)
Բաժանմունք անուանց (աւագութեան ի մարդիկ կամ երիցութեան) յետոյ մտին ի ներքս. (Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ծ՟Ա։)
Եւ որ այլ ինչ իր բաժանման տեսանի ի բանս նոցա (աւետարանչաց). (Իգն.։)
Բաժաննումն զմինն ի բազումս տրամատէ եւ յանբաւս։ Ի ձեռն բաժանման ստուգաբար զմասունս նորա իմանամք։ Բաժանումն է առաջին հատումն ենթակայի (այսինքն առաջիկայ) իրողութեան. ո՛րգոն, յորժամ ասեմք, եթէ կենդանեացն ոմանք անբանք. (Սահմ. ՟Բ. ՟Ժ՟Է։)
Ի ձեռն տեսականին յարդարի, եւ ի ձեռն բանի պաճուճէ զբարուականն, եւ հնազանդեցուցանէ զախտս (կամ զկիրս)։ Արիստոտելականքն յերիս բաժանեն զգործնականն. ի քաղաքականն, ի տնտեսականն, ի բարոյականն. եւ յիրաւի։ Արիստոտէլ գրեաց զբարոյականն, յորում վասն բարուց ճառէ. (Սահմ. ՟Ի. եւ ՟Ի՟Ա։)
Բերեալ մատուցին ինձ գաղտակուրս ... եւ տանէր բաժակս վեց. (Պտմ. աղեքս.։)
Իբրեւ զմարգարիտս պատուականս, որ ոչ ունի գեզութիւն բաժանման իւրոյ ճաճանչաւոր լուսոյն. (Ագաթ.։)
Զոր եւ ոռոգանել ասէ երկրաբուխ աղբերն՝ չորիւք բաժանմամբք գետահետեալ. այսինքն իբր գետ ձեւացեալ. (Տօնակ.։)
Մեք եւ զայսոսիկ գլխաւորեսցուք՝ ի թիւս բաժանեալ յաղագս դիւրայիշատակութեան. (Առ որս. ՟Ե։)
Յերկուս բաժանի իմաստասիրութիւն, ի տեսականն ասեմ, եւ ի գործնականն։ Ի ձեռն տեսականին զգիտնական զօրութիւնսն հոգւոյն զարդարեսցէ. իսկ ի ձեռն գործնականին զկենդանականսն. (Սահմ. ՟Ժ՟Ե։)
Որպէս եւ պատմութիւն նորին Եւսեբի բաժանի ի դպրութիւն առաջին, երկրորդ, եւ այլն։
Յորժամ ազատ զիւրեանց երդումարդ բաժանեն. (Կանոն.։)
Ոռոգանել ասէ երկաբուխ աղբերբքն՝ չորիւք բաժանմամբք գետահետեալ. (Տօնակ.։)
Ծանրութիւն ջերման, երկաթահար կամ (երկաթահատ) լինել. հնարակիր (լինել) ատամանց՝ կտրելով եւ բաժանելով. (Պիտառ.։)
Ո՛չ պարզ եւ միեղէն, այլ բաժանեալ եւ երկատեսակ. (Դիոն. ածայ.։)
Յերկուս ճեղքիլ, բաժանիլ. երկու ճըղքըւիլ, բաժանըւիլ.
Մերթ Բաժանիլ.
Իբրու Յերկու փեղկս կամ ի ծուէնս պատառել. զմիութիւնն բաժանել. քակել, խզել.
ἱσομοιρία, ἵσον μοιρίον aequalis portio Հաւասար մասն կամ բաժին.
Ո՛չ յերկուս զօրութիւնս, եւ ո՛չ յերկուս երեսս բաժանեալ։ Եթէ ոք յերկուս երեսս կամ յերկուս զօրութիւնս բաժանեսցէ, նզովեալ լիցի. (Պրպմ.։)
Զօրութեամբ բաժանել զշարունակն, եւ ո՛չ ազդմամբ (այսինքն ներգործութեամբ). (Սահմ. ՟Ժ՟Է։)
Ընդուլնէ եւ հերքէ։ Եւ արջք բաժանեալք՝ ընդուլնեն, եւ զմիջոյ բուռն հարեալ՝ ուժգնապէս զարկուցանեն. (Փիլ. լին. եւ Փիլ. լիւս.։)
Մի՛ կարծել զԱստուած՝ բերանոյ եւ կամ ըռընգանց գործեօք վարիլ առ ի փչել։ Հոտոտելիք յերկուս ըռնգունս բաժանեալ՝ ըստ երկաքանչիւր քթափողաց շրջեալ. (Փիլ. այլաբ. եւ Փիլ. լին.։)
Զթարախածոր մնացորդս բաժակին (ուրկաց) ախորժանօք ըմպէր (Աշոտ Ողորմածն). (Վրդն. պտմ.։)
ԹԵՐԸՄՊԵԱԼ որ եւ ԹԵՐՈՒՄԲ. Կիսատ ըմպեալ. մնացուածն բաժակի. գաւթին տըկուքը.
Վասն զի զգայականն յոլովագոյն է քան կենդանին, բաժանեմք զնա յինքնաշարժն եւ յանշարժն. (Անյաղթ պորփ.։)
Լարիւ ըստ երկրաչափաց բաժանեալ. լուանով չափած՝ բաժին բաժին.
Լարաբաժին առնել զամենայն երկիր նոցա. (՟Ա. Մակ. ՟Գ. 36.)
Երկիրդ քո լարաբաժին բաժանեսցի. (Ամովս. ՟Է. 17։)
ԼԱՐԱԲԱԺԻՆ, ժինք. գ. Բաժանումն լարիւ. եւ Լար երկրաչափական.
Ոչ ոք իցէ որ արկանիցէ լարաբաժին ի վիճակ. (Միք. ՟Բ. 5։ յն. լար։)
Անկիցին ի նմա լարաբաժինք աւերակի. (Ես. ՟Լ՟Դ. 11. յն. լար երկրաչափութեան։)
Բաժանեցից զանարն, եւ լցուցից ի նոցանէ զանձն իմ. (Ել. ՟Ժ՟Ե. 9։)
Ամենայն թագաւորութիւն բաժանեալ յինքն՝ խոպանանայ. (Աթ. ՟Ը.) (իբր ռմկ. խարապ կըլլայ, կաւըրվի։)
Ուստի ծննդաբաշխականն եւ բժշկականն բաղկանայ։ Ըստ ծննդաբաշխութեան արականք են խոյ, երկաւոր, առիւծ, եւ այլն։ Ծննդաբաշխութիւնն բաժանի ի տեսակս երիս, ի խոնաւայինս, ի ցամաքայինս, յերկակենցաղս. (Տօնակ.։)
ԾՈՎԱԲԱԺԻՆ ԼԻՆԵԼ. Բաժանել կամ պատառել զծով.
Որպէս իսրայէլ ծովաբաժին լինելով՝ ըստ խորս կարմիր ծովուն ուղղաւորէր ժառանգել զկրկին խոստացեալ. (Զքր. կթ.։)
Միօրինակ է կայումն մատուցելոցն յաղօթս, եւ բազում բաժանմունս խնդրուածոց ունի. (Կլիմաք.։)
Բաժանելով զառ աստուած սէրն ի բնականն, ի հարկաւորականն, ի կարեցականն (կամ կարեկցականն). բնական զորդիականն ասացին, կարեցական զվարձկանականն, իսկ հարկաւորական զծառայականն։ Կարեցական՝ սէր կարեւոր, զոր առ բժիշկսն ունին հիւանդքն. (Տօնակ.։)
Ճարտասանականն սեռ գոլով՝ յերիս բաժանի տեսակս, յատենականն, ի կացրդականն յաղագս ներկային գյանայ. (Պիտ.։ եւս եւ Երզն. քեր.։ Ճ. ՟Ը.։)
ԿԻՍԱԲԱԺ ԿԻՍԱԲԱԺԻՆ. Կիսամասնեայ. կիսակատար. թերակատար. Կիսաբաժ, եւ ո՛չ կատարեալ զմերս ասացինբնութիւն առեալ բանին ի կուսէն. (Յհ. իմ. երեւ.։)
Չորրորդն յոստոց որպէս կիսաբաժին եւ նուազապտուղ. (Փարպ. կամ ըստ ՃՃ. կիսաբաժ։)
ԿԻՍԱԲԱԺ. որպէս Բաժանեալ ի կէս, եւ կամ բաժանօղ ի կէս.
Արեգակն՝ ի ստուերս միջօրէի կիսաբաժին աւուրն ողջունի. (Գիւտ թղթ. առ վաչէ։)
Զերկին ի կիսագունդսերկուս բաժանեալ։ Հա՛րկ է կիսագնդիցն. Ցոյց են կիսագնդացն. (Փիլ. ՟ժ. բան. եւ Փիլ. քհ.։)
Ձեւ բոլոր շրջանային բաժակի յերկուս կիսագունդս։ հայեցուածք երկուց կիսագնդիցն. (Շիր.։)
Որ որոճայ, եւ թաթն ոչ բաժանի, կիսասուրբ են. (Վրդն. ղեւտ.։ Մխ. ապար.։)
κόπτω vellicatim carpta avide edo. Խոշոր կոտորս կամ պատառս կլանել. եւ կր. պատառ պատառ լինել. Խոշոր կտորներ կուլ տալ, խոշոր խոշոր բաժնըւիլ.
ԿՈՏՈՐՈՏԵԼ. Ի բազում կոտորս բաժանել. խորտակել. պատառոտել. կոտրտել, կտոր կտոր ընել.
ԿՈՏՈՐՈՒՄՆ. որպէս Բաժանումն.
Որպէս Բաժին. կոտոր.
Զօրհնութեանն բաժակ՝ միացուցիչ կցորդաբար։ Զկնի կցորդաբար ի մեզ տոզանի։ Դասեսցէ ընդ երկայնսն կցորդաբար։ Կցորդաբար առ միմեանս հասեալ։ Ընդ յիսուսի կցորդաբար միացեալ. (Մագ.։)
Որոշել ի մի կողմն. եւԴիմաբաժանել.
ἠμίσευμα dimidium, media pars. Հասարակն կամ հասարակեալն, որպէս ընդմիջումն՝ այսինքն կէսն. կէս բաժինն. միջին վայրն կամ ժամանակն.
Գծոյ, երեւման, եւ հաստատնոյ։ Հաստատուն, երկայնութեան եւ լայնութեան խորութիւն առեալ։ Գիծն ըստ երկակին, եւ երեւութիւն ըստ եռակին. իսկ հաստատնոյն ըստ քառակին։ Երրեակն հաստատուն մարմնոյ. զի եռակի հաստատունն բաժանելի է. (Փիլ. ՟ժ. բան.։ եւ Փիլ. ել. եւ Փիլ. այլաբ.։)
αὑτομολέω mens desero, transfugio ἁποικέω, μετοικέω demigro, transmigro. Զատանիլ յիւրոցն, եւ հատուած առ օտարն երթալ. փախչել երթալ կամ գալ. գաղթել. բաժանիլ. որոշիլ. հեռանալ. վտանաջել. օտարանալ.
Հարաւային դուռն, կամ բաժին. (Եզեկ. ՟Խ՟Բ. 16։ ՟Խ՟Է. 19։)
Հարիւրորդ մասն, կամ բաժին.
Որոյ են գինգ մասունք կամ բաժինք. եւ Հնգեքին մասունքն.
Եգիպտոս, եւ ամենայն հնդկաստան։ Ի բաժնի ասորւոց էին գաւառքս այսոքիկ, կամ թէ ի հնդկաստանի. (Վրդն. պտմ.։ Նչ. եզեկ. ՟Ի՟Ե. 23։)
Ի վերայ երկրի կալով, եւ զհողատեսակ սեռս բաժանելով։ Զոմանս՝ հողատեսակս, եւ զոմանս՝ մաքուրս։ Այնոքիկ՝ որ հողատեսակքն են. (Պղատ. տիմ.։)
Անլուծանելի մերձաւորութեամբ եւ ամրութեամբ անշփոթաբար հոմացնդելոցն։ Ոչ իսկ ըստ հասարակաց է որոշեալ, բոլորից հոմացնդեցելոց ի միմեանս, եւ հոմամիաւորելոց ըստ միոյ պարզ եւ անբաժ հաւատոց եւ զօրութեան եւ շնորհաց. (Մաքս. եկեղ.։)
Բառ անյայտ. թերեւս՝ Անստաց հրոյ, անբաժ ի ջերմութենէ.
Յետ ձեռնարկութեան պղատոնականացն՝ ինքեանք ձեռնարկեն բաժանել. (Սահմ. ՟Ի՟Ա։)
Որ զձոր բաժանէ, հատանէ եւ անցանէ.
Ի վերայ մկանանց կոհակալիր ձորաբաժին կուտակմանց. (Արծր. ՟Դ. 11։)
Ճապաղումն եւ բաժանումն միութեան մտաց. (Մաքս. ի դիոն.։)
Թմբրեալք լինէին ի դառնաճաշակ մահարբոյց բաժակէն. (Արծր. ՟Դ. 12։)
Բարձրահասակդ, եւ մակաւասարդ քաջաց։ Որ ոչն մակաւասար ենթակային տրամախոհի, զիա՞րդ տնօրինաբար բաժանէ. (Մագ. ՟Ժ՟Դ. ՟Ժ՟Ը։)
Արիանոսք եւ մակեդոնիտք նուաստացուցանեն զորդի եւ զհոգի, ի միմեանց բաժանեալք հերձուածովք. (Սարկ. հանգ.։)
Եւ ըզբաժակդ մանուածոյ ճախարակեալ մակացութեան. (Մագ. ոտ. խչ.։)
Ի միմեանց բաժանեալք (ի բաբելոն) մի մի ի նոցանէ զմէնութիւն (հին տպ. զմեկնութիւն) զկեցութեան յանձինս իւրեանց բերէին. (Ագաթ.։)
Զմիասնական ազգսն բաժանեալս։ Արարեալ զնոսա միասնականն միաբանութեամբ իբրեւ զմի տուն. (Ագաթ.։)
Երկուց բաժանեալ որմոց միացուցիչ։ Որպէս զվէմ անկեան քարանց՝ միացուցիչ կրկին կողմանց. (Շ. թղթ. եւ Շ. խոստ.։)
Զինչս տեառն իմոյ յառաջահա՛ս Քրիստոս ընկալաւ. քանզի ի ձեռս աղքատաց բաժանեաց զամենայն ինչ տէրն իմ. (Ճ. ՟Բ.։)
ՅԱՌԱՋԱՀԱՍ ՊԱՏԻՒ ՅԱՌԱՋԱՀԱՍՈՒԹԻՒՆ cf. ՅԱՌԱՋԱԲԱԺԻՆ. προνομία praerogativa.
Միանգամայն բոլոր եւ յառաջաձիգ ձեւք բաժանէին. (անդ։)
Ծովն անդնդային բաժանեալ յատակաբաց՝ կազմէր շաւիղս ժողովրդեանն. (Նանայ.։ եւ Ճ. ՟Գ.։)
Զծովն յատակաբաց (կամ յատակաբար) բաժանէր. (Մանդ. ՟Դ. եւ Ճ. ՟Դ.։)
Այնոցիկ՝ որ յերկնին են՝ ամենեցուն է յարութիւն եւ միասնութիւն եւ կապ ինքն երկին, որպէս յօրինեալ ի մարմնի անդամք ամենայն յարմարեալ են եւ բնաւորեալ։ Որ հաստատուն բնութեամբ ընդ միմեանս խառնեալ են, յարութեան պատճառք, շնչաւորաց նախ առաջին կերակուր է (օդն)։ Յեղյեղուկ բնութիւն ունելով, զյարութիւնն ոչ յինքեանց ունելով։ Այն որ ի տեւ յարութեանն մանաւանդ երթայ։ Երկնայնոյ հաւասարեաց բնութեան Հռեբեկայ, որոյ անուն թարգմանեալ է յարութիւն. վասն զի ոչ նուազութիւն եւ ոչ յերկարութիւնս եւս ընդունի։ Բանականի բաժին տուեալ է կոյսն յարութիւն եւ ի մշտնջենաւորութիւն հռեբեկա, եւ այլն. (Փիլ. ստէպ։)
Ընդ յիմարարար թմբրութեան գինւոյն՝ զբաժակդ արեան արարչիդ. (Նար. ՟Լ՟Գ։)
Եղիսէ զյորձանուտն բաժանէ ընդհարմամբ. (Սկեւռ. ի լմբ.։)
Ընդդէմ ծիծաղելով ծովուն ի հիւսիսի հայեցուածով ... ընդդէմ նայեցածն ունելով զմեծ լեառնն Մասիս։ Յերկուս կողմանս բաժանեալ զնայեցած խորհրդոցն։ Համեստ ի բանս, համեստ ի նայեցուածս. (Արծր. ՟Ա. 11. 14։)
Նաքարակիտ մի, այս է ռուպ մի ի դրամէն, որ օրինակէ զ՝ի չորրորդ բաժնէն զմինն. (Բրսղ. մրկ.։)
Նմանագոյն իսկ ասաց կենարարն։ Նմանագոյնս աստուածեղէն գիրք զվիշտսն բաժակ անուանեն. (Սեբեր. ՟Գ. ՟Թ։)
Իբրեւ զկին նորահարսն՝ մնացեալ յայրութեան։ Ոչ կարէր յիշել անդ կին նորահարսն զսէր փեսայի։ Նման իմն էր նորահարսն կնոջ։ Նորահարսունք յարանց բաժանեալք։ Եկեղեցիք մեր իբրեւ զնորահարսն զարդարեալ. (Լաստ.։)
Ուրախ լեր հնձան նորաշաւիղ՝ քաղցր եւ անոյշ բաժակաւն լցեալ. (Գանձ.։)
ՆՈՒԻՐԱԿԱՆ ԵՒ ՓՐԿԱՒԷՏ ԵՐԳ. παρασπονδίος precatio, vel hymnus inter inter libandum. Երգ կամ բան մաղթողական ի վերայ բաժակի. ձեր կենաց .... իտ. brindisi որ եւ թօքա։ (Փիլ. տեսական.։)
σπονδεῖον vas ad libandum, libatorium;
poculum, quo vinum libant in sacrificcis et conviviis. Անօթ մատուցանելոյ զնուէրս հեղման, զոր օրինակ զգինի, զիւղ, զկաթն, եւ այլն, բաժակ. ճաշակ. սկիհ. դաշխուրան. տե՛ս եւ ՆՈՒԻՐԱԿ.
Սոցա ել բաժին վիճակաւ դրանցն գլխաւորութեանց՝ կալ շաբաթաւոր. յն. յօրամուտս. իբր ի սահմանեալ աւուրս ինչ. (՟Բ. Մնաց. ՟Ի՟Զ. 12։)
Որ պահանջէ զհոգին կամ բաժանէ ի մարմնոյ. եւ Մահառիթ. հոգին ուզօղ առնօղ՝ հանօղ.
Ըստ նոցին խստապարանոցութեան, եւ ողնդժնեայ բարուցն խառնէր տայր նոցա զբաժակն դառնութեան. (Ագաթ.։)
Իւրաքանչիւր ծաղիկք են ուրախարարք ամենայն հոտոտելեաց։ Այգիս ուրախարարս։ Ուրախարար բաժակ։ Գինի ուրախարար է արբեցելոց։ Ուրախարար գինւով։ Ուրախարար զոհագործութեամբ. (Վեցօր. ՟Ե։ Պրոկղ. յոսկ.։ Նար. յովէդ.։ երգ։ Յհ. իմ. ատ.։)
Արբր մեզ տէր զուրախարար սիրոյ քո զբաժակն. (Շար.։)
Չէր ոք՝ որ արբուցանէր զիս ուրախաւէտն բաժակաւ. (Պիտ.։)
ῤῆγμα, σχίσμα ruptura, fragmentum, scissura, fissura, diruptio. Պատառիլն. հերձումն. խզումն. բացումն. բաժա նումն. ճեղքումն ի միաբանութենէ.
Որ առ կին եւ մանկունս բաժանեալ է, (նմա) եւ ոչ պարապումն լինի հառաչել բազում անգամ ընդ իւր չարիսն։ Քրիստոսի զինուորն՝ յարիական ճակատամարտութիւն՝ տուեալ նմա պարապամբն վարեալ լինէր. (Նիւս. կուս. եւ Նիւս. թէոդոր.։)
ՊԱՐՏԲԱՇԽԻ կամ ՊԱՐՏ ԲԱՇԽԻ. δασμός portio, tributum. որ եւ ՊԱՐՏ ԲԱՇԽՔ ասի. Տուրք՝ որպէս հարկաւ տալի ի բաշխ. բաժ. հարկ.
Ծաղկեցուսցէ պտղաբերեսցէ բաժակդ երկնաւոր արեան կենարարիդ զերկիրս խնամեալ աւուրն լուսոյ. (Նար. ՟Ղ՟Է։)
Յերիս բաժանեալ յատկութիւնս արփիագեղս եւ հրաշափառս եռաթիւ ջահատրեալ. (Ժող. շիրակ.։)
Որո՞ց բարկասցի առաւել. սաբէլականա՞ցն ասէ, թէ արիոսականացն։ Սաբելականացն ասէ պարտ էր բաժանել, իսկ արիոսականացն միաւորել։ Սաբելիանոսացն՝ երիս (պարտ էր) խոստովանել պատկերս (այսինքն դէմս). իսկ արիանոսացն՝ մի աստուածութիւն սուրբ երրորդութեանն. (Լծ. ածաբ.։)
Յարացոյց ասացելոցդ՝ զնոյն բաժանումն ստորարկեսցուք. (Անյաղթ պորփ.։)
Փոտինոս՝ մա՛րդ ստորադրէ զնա բաժանեալ յաստուծոյ. (Ճ. ՟Գ.։)
Զսուտ կարծեաց վակժուժեալ կախին։ Խառնեսցի անբացաբաժանելի, վակժուժեսցի. (Փիլ. ել. ՟Բ. 107։ Ոսկիփոր.։)
συμπραγματευόμενος qui simul negotiatur. Ընկեր եւ գործակից կամ բաժանորդ ի վաճառս եւ ի տուրեւառս, օրթագ, տիւքքեան տալ, եւ այլն.
Վեցթեւեան երագաշարժ գործեօք իմն զօրհնաբանականսն ըստ պիտոյս բաժանեսջիք. (Յհ. կթ.։)
ՎԵՑԻՋԵԱՆՔ. ἐξαπλοῦς, -λοῦν, -λά hexapla. որ եւ ՎԵՑՕՐԻՆԱԿՔ. Օրինակք աստուածաշնչի ըստ հաւաքման որոգինեայ յայլեւայլ լեզուաց եւ ի թարգմանութեանց՝ ի վեց էջս բաժանեալք. (ըստ յն. էքսաբլա՛, այսինքն վեցպատիկք).
σύγκληρος, συγκεκληρόμενος consors σύννομος ejusdem ordinis եւ այլն. Կցորդ նմին վիճակի. բաժանորդ. հաղորդ. մասնակից. ժառանգակից. ընկեր.
Օտարացեալ հեռացեալ զրկեալ ի սեպհական բաժնէ.
Մի՛ ոք զձեզ բաժինն ի ձէնջ հատանիցէ, եւ զձեզ օտարս եւ խորթս արարեալ՝ տարաբաժին հանիցէ։ Ելանել եղբօրն տարաբաժին յիւրմէ բաժնոյն։ Օտարացուցանել զհոգին, եւ տարաբաժին յաստուծոյ կացուցանել. (Եղիշ. ՟Ե։ Կանոն.։ Սարգ. ՟բ. պետ. ՟Ա։)
Կամ Օտարացուցիչ բաժնի. առիթ զրկանաց՝ անիրաւ բաժանմամբ.
Ո՛չ կադք ինչ եւ ոչ կռիւք (ընդ այր եւ ընդ կին), եւ ոչ հաշիւք տարաբաժինք. (Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Է։)
Բաժանելով տեսակարարօք տարբերութեամբք։ Իւրաքանչիւր ոք ի տարերցս ըստ լծորդութեան երկուս որակութիւնս ունի ըստ լծորդութեան երկուս որակըութիւնս ունի զտեսակարարս զնա. (Պորփ.։ Նիւս. բն.։)
Բաղկացականքն եւ կամ բաժանականքն՝ տեսակարարուք ամենեքեան կոչին։ Վասն ոչն գոլոյ որպէս յատկապէս տեսակարարուքն ասացեալք տարբերութիւն. (Պորփ.։)
Իբրեւ զծառ տերեւաշատ՝ անբաժ ի պտղոցն արգասաւորութենէ։ Աճեցուցանել, եւ պտղաւէտ եւ տերեւաշատ առնել. (Սարգ. յկ. ՟Ե. եւ Սարգ. ՟բ. պետ. ՟Զ։)
Յերիս բաժանեն զնա (զգործնական գիտութիւն). ի քաղաքականն, ի տնտեսականն, ի բարոյականն. (Սահմ. ՟Ի։ Տնտեսական խնամ շինութեան. Պիտ.։)
Բաժանի տնօրինականն ի համեստական, ի պատշաճական, ի տնտեսական։ Իսկ տնտեսականն է պաճարելն ըստ յաջողութեան. (Տօնակ.։)
Արբ ժողովուրդն զտրտնջման բաժակն։ Բերանն՝ զբամբասանիացն, զանիծից, զտրտնջմանն։ Բարեմիտ լինել, եւ առանց տրտնջման։ Զտրտնջման բանս իբրեւ զպարսաքարս ընդդէմ աստուծոյ արձակեն. (Ագաթ.։ Խոսր.։ Ճ. ՟Ա.։ Սարգ. յկ. ՟Բ։)
Պետրոս բաժանի ի հոգի եւ իմարմին. եւ ո՛չ հոդւոյն փոխատըւ է զանուն եւ զսահման նորին, եւ ո՛չ մարմնոյ. (Դամասկ.։)
ՓՈՍԱՑՈՒՑԱՆԵՄ ՓՈՍԱՓՈՐԵՄ ՓՈՍԵՄ. Փոս փորել՝ բրել. փոսս գործել. եւ Բաժանել. փոսցնել, փոս բանալ.
Ի քաղաքական շարագութեանց մն դիտաւորութիւն ունին արիստոտէլ եւ պտղատոն Քաղաքական իմաստասէրն կամի նմանիլ Աստուծոյ։ Զգործնականն (մկացութիւն) արիստոտէլականք յերիս բաժանեն. ի քաղաքականն ի տնտեսականն, ի բարոյականն։ Բարոյականն ի տնօրինականումն տեսանի, եւ տնօրինականն ի քաղաքականումն։ Համակար գոյ քաղաքականն գործականին, եւ տնօրինականն քաղաքականին. (Սահմ. ՟Բ. ՟Ի՟Ա։)
Քառակաբար ասացեալ յաղագս սեռի եւ տեսակի։ Տեսակն բաժանի քառակաբար. (Անյաղթ պորփ.։ Տօնակ.։)
Յանբաժանելի երրորդութենէն օգնականեալք՝ առաջնորդիմք յարքայութիւնն. (Եպիփ. սղ.։ Թէոփիլ. ՟խ. մկ.։)
Գրաւական եդեալ յանձինս շահաւորն օգտութեան կէտ զմահ։ Արբէք զբաժակն խաղաղութեան, որ լի է օգտութեամբ. (Ագաթ.։)
Ոչ բաժանաբար, այլ ամբողջապէս. (Նար. կուս.։)
Ոչ թէ ինքն ի կերպարանս ինչ այլագունեալ անձրեւն՝ յերկնից բաժանեալ իջանէ. (Կոչ. ԺԴ։)
Առանց այլայլման կացին անբաժին. (Նար. խչ.։)
ἁδιαίρετος, ἁχώριστος. indivisibilis, inseparabilis. Որ չէ՛ բաժանելի. անանջատ. անմեկնելի. անզատելի. անհատանելի ի մասունս. այրըլմազ, թագսիմ օլունմազ, լա իւնֆէք.
Յաղագս անբաժանելի եւ Սուրբ Երրորդութեանն։ Բնութիւնն մշտնջենաւոր եւ անբաժանելի։ Բաժանելով զանբաժանելին՝ ուրացան, եթէ Բանն մարմին եղեւ։ Անբաժանելի է մարմինն ի Բանէն։ Հոգի է Աստուած, նոյն ինքն անբաժանելի, ոչ ունելով տեղի՝ ուր ոչ է. (Աթ.։)
Անբաժանելի եւ միասնական Սուրբ Երրորդութիւն. (Նար. եւ Ժմ.։)
Աստուածութեամբն անբաժանելեաւ։ Անբաժանելի բղխումն. (Նար. ԽԸ. ՀԵ։)
Վասն այնր թագաւորութեան, որ կայ եւ մնայ յաւիտեան, եւ անբաժանելի է յառողէն. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 38։)
Բազում եւ անբաժանելի էր լեալ սուգն. (Ոսկ. ի մելիտ.։)
Ելուզմունք բարունակացն ընդ գերակայ ծայրս ծառոցն շարամանեալք, ոյց գրեթէ անորիշ յիրերաց եւ անբաժանելի թուէր յանկութիւն. (Պիտ.։)
Սեռն որպէս սեռ՝ անբաժանելի գոլով, ոչ ունի զանազանութիւն. (Անյաղթ պորփ.։)
Ի քեզ միանալ անբաժանելի։ ՅԱստուծոյ միացեալք անբաժանելի. (Նար. ԻԴ. ՁԱ։)
Անբաժ եւ անմասն գտեալ. պակասեալ. զրկեալ. ἅμοιρος. expers, privatus.
Ի զգայութենէ անբաժացեալ. (Նիւս. կազմ.։ եւ Շ. բարձր.։)
Ի մօրէ եւ յէգ զաւակէ անբաժացեալ. (Փիլ. լին.։)
Անբաժացեալ յարդարութեանն կատարմանէ. (Պիտ.։)
Զմարմինն բաժանէ ի ներբուսականն եւ յանբուսականն. (Սահմ. ՟Բ։)
Անզուգաբար մեզ բաժանելով (Աստուծոյ) զկենցաղոյս. (Բրս. ապաշխ.։)
ἅδεκτος, ἁμέτοχος. incapax, expers. Որ չէ՛ ընդունակ. անկցորդ. անբաժ. անտեղի տալի. տեղիք չտուօղ, անյարմար. գապուլ էթմէք. կէօթիւրմէզ. գապիլիյէթսիզ. իսթիտատսըզ.
Յերիս անձինս անորոշաբար բաժանեալ, եւ անխառնաբար միաւորեալ. (Տօնակ.։)
Բաժանեցէ՛ք ձեզ անխռովս. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)
Երկնի եւ երկրի՝ յանգիւնագծէն (լս. չնփնբերապէս) առ միմեանս բաժանեցելոցն. (Նիւս. կազմ.։)
Մարմնոյն հարկ է ի համանիւթոյ մարմնոյ, կամ յանհամանիւթոյ՝ բաժանեալ գոլ. (Անյաղթ առած.։)
Անհաշտական բաժանեալ. (Նար. ՟Ծ՟Զ։)
cf. ԱՆՀԱՏ. իբր անբաժանելի եւ այլն. եւ անմեկնելի. ἅτμητος, ἁδιάτμητος, ἁμέριστος.
Զանհատանելի եւ անբաժանելի եւ զանկեալ բոլորովին զպատմուճանն հատանէր չարն. (Առ որս. ՟Ժ՟Գ։)
Անձրեւածին բաժակ. (Շար.։)
Հաց անձրեւասցի, եւ վէմ աղբիւրասցի։ Ծովն բաժանեցաւ, հացն անձրեւացաւ. (Ածաբ. պասեք. եւ Ածաբ. կիպր. եւ Ածաբ. մակաբ.։)
Յանհունս առնել զբաժանումն՝ անմակացական է։ Անմակացելի են, քանզի ոչ գոյ լինել ի սոցանէ մակացութիւն. (Անյաղթ պորփ.։)
Անբաժանաբար. իբր առանց հատանելոյ.
Անորոշաբար բաժանիլ (ի միաբանից) ո՛չ է պարտ. (Բրս. հց. ՟Լ՟Բ։)
ἁχωρίστως. indivise, inseparabiliter. Անբաժանաբար. անանջատաբար.
Յերիս անձինս անորոշաբար բաժանեալ, եւ անխառնաբար միաւորեալ. (Տօնակ.։)
Եւ Անբաժանելի. անանջատ.
Յայլոց անուանակցաց բաժանիցէ. (Մխ. երեմ.։)
Քակտիչ լուծանօղ անպատուաստ խզմամբ։ Բաժանեցայ, եւ անպատուաստելի կտրեցայ։ Անպատուաստելի հարուածեալս, կամ լուծեալս. (Նար. մծբ. եւ Նար. ՟Ի. ՟Հ՟Ա. եւ Նար. խչ.։)
Ի մարմնաւոր խրախուսութեանս զմի բաժակ որ անցուցանիցէ վասն համեստութեան, զարմանալի է. (Սեբեր. ՟Թ։)
Քան զսարդի ոստայն անօսրագոյն եւ կնատագոյն։ Գութն ընդ բազումս բաժանեալ անօսրագոյն տկարացեալ առ մի մի ի նոցանէ անօսրացեալ հասանէ. (Ոսկ. մ. ՟Թ. 9։ եւ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 1։)
Եւ Զանազանաբար. բաժանաբար. ուրոյն ուրոյն.
Ո՛չ է բաժանելի յառանձնական այլութիւն. (Պրպմ. ՟Լ՟Թ։)
Անմասն. անբաժ.
χωρίζομαι. separor. Առանձինն լինել. մեկուսանալ. զատանիլ. կամ Որոշիլ՝ որպէս բաժանիլ. մէկդի քաշուիլ, զատուիլ.
Ասեն երկոտասան աստեղատանցդ բաժանել զերկին, զոր կենդանակերպ կոչեն. (Շիր.։)
Արբուցանէր զիս ուրախաւէտն բաժակաւ. (Պիտ.։)
Յարբեցողացն արբեցող (կարծիւր), յիմաստնոցն՝ արբուցող ամենեցուն զբաժակն կենաց. (Սանահն.։)
Յանբաժանելի բարւոյն սրտի բարերարութեանն արտաբունեցաւ լոյսն. (Դիոն. ածայ. ՟Գ։ (գրեալ էր, արտաբանեցաւ. յն. արտաբուսաւ)։)
Բաժանական է միշտ իւրաքանչիւրն, եւ բագձաձական եւ եզարար՝ հասարակն. (Պորփ.։)
ԲԱԶՄԱԲԱԺ ԲԱԶՄԱԲԱԺԻՆ. որ եւ ԲԱԶՄԱԲԱՇԽ, ԲԱԶՄԱՄԱՍՆԵԱՑ, ԲԱԶՄԱՀԵՐՁ. πολυσχιδής mltifidus, multifarius Բաժանեալ ի բազումս. բազմադիմի, բազմապատիկ. կերպ կերպ.
Կենդանեացն գեղեցկութիւնք բազմօրինակք եւ բազմաբաժք. (Փիլ. այլաբ.։)
Յարձակմամբն առ Աստուած՝ լինիմք ի միականէն յայնմանէ յանբաժանութենէ՝ ի բազմաբաժին օտարուեացն մերոց ի ճապաղմանէն՝ ի շարայարութիւի ժողովեալ, եւ միացեալ գերազարդապէս. (Մաքս. ի դիոն.։)
ճարտասանականն՝ սեռ գոլով՝ յերիս բաժանի ի տեսակս. յատենականն, ի բաղխոհականն, ի կացրդականն։ Բաղխոհակնն վասն ապառնոյ ժամանակին ունի զգոյութիւն. վասն զի յորժամ ոք ումեք խորհրդակից գոյ, վասն հանդերձելոյն խորհի. (Սահմ. ՟Ժ՟Թ։)
Տարբերութիւն բաղկացաբար եւ բաժանաբար առեալ գոյ. (Անյաղթ պորփ.։)
Բաժանականք են ընդդիմակայքն. ո՛րգոն, բանականն եւ անբանն. իսկ բաղկացականքն են նոյնք, այլ ընդ միմեամբքն առնելով. որպէս բանականն եւ մահկանացուն։ Կենդանոյն բաղկացականք են գոյացութիւն, ներշնչաւորն եւ զգայականն. եւ այլն. (Անյաղթ պորփ.։)
cf. ԲԱԺԱՆՈՒՄՆ.
Իմաստասիրութիւն բաժանի ի բնաբանականն, եւ յուսումնականն, եւ յաստուածաբանականն։ Բնաբանականն զառաջինն կալաւ դաս՝ որպէս ամենեւիմբ նիւթական. (Սահմ. ՟Ա. եւ ՟Ժ՟Զ։)
Քան զորս գեր ի վերոյ կայ այն եառն՝ երկուք գահաւանդակօք բաժանեալ. (Նիւս. երգ.։)
Որ բազում գահաւանդակօք բաժանեալ է։ Զառաջին գահաւանդակն ելանիցէ։ Եօթն գահաւանդակօք. (Սարգ. ՟ա. յհ. յռջբ. եւ վջ։)
Բաժանեալ էր մեզ յայնժամ երաժշտականն. էր տեսակ ինչ երերգոյ՝ իղձք առ աստուածսն. միւս տեսակ՝ ողբք. եւ այլն. (Պղատ. օրին. ՟Գ։)
Երկփեղկիլ. բաժանիլ. ի բաց որոշիլ.
Զոր եւ ոռոգանել ասէ երկրաբուղխ աղբերն չորիւք բաժանմամբք գետահետեւեալ. (Տօնակ.։)
Ունօղ զեօթն բաժինս, կամ զկողմանս, եւ զկլիմայն որ ընդ եօթն աստեղբք սայլին.
Իսկ առ մասինն եօթնաբաժին հիւսիսական, տիւք եւ գիշերքըն փոփոխին ժամունք քըսան. (Երզն. ոտ. երկն.։)
ԶԱՏՈՒՑԵԱԼ, եալք. Վարի ի սուրբ գիրս ՝ որպէս Նուիրեալ, նուէր. նզովեալ, նզովք. եւ Արուարձան քաղաքի. վիճակ, բաժին. որպէս ի յարակից բառից է իմանալ. Տե՛ս (Թուոց. ՟Լ՟Ե. 3։ Ղեւտ. ՟Ի՟Ե. 34։ ՟Ի՟Է. 21։ Յես. ՟Ի՟Ա. 13=33։ ՟Բ. Թագ. ՟Ը. 1։ ՟Ա. Մնաց. ՟Ի՟Զ. 1։)
διαίρεσις divisio Զատումն. որոշումն. բաժանումն. եւ Բաժին վիճակաւ. կարգ.
ԶՈՒԳԱԼԻՆԵԼ. σύνειμι una sum, conversor յն. ոճով. իբր Կենաց կցորդ լինել անբաժան.
Զուգապատիւ բնակութիւն։ Զուգապատիւ բաժանումն. (Պիտ.։)
Հրաման տայր Յուդա, զօրահատոյց առնէր ի վերայ բերդին։ Զօրահատոյց արարին, ընդ երկու զզօրսն բաժանեցին։ Զօրահատոյց լինէր, գայր պաշարէր. (՟Ա. Մակ. ՟Դ. 41։ ՟Ե. 20։ ՟Թ. 63։)
Շուրջ գայ ընդդիմաբար՝ անբաժանելոյ եւ արտաքսագոյն գնդին. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
առ միմեանս ըստ ընդդիմաւորին բաժանեցելոց։ Զուգախառնութեամբ ընդդիմաւորացն որակութեամբ. (Նիւս. կազմ. ՟Բ. եւ ՟Լ՟Բ։)
Եղիսէ զյորձանուտն բաժանէ՝ ընդհարմամբ զանալոցագոյն բերմունք կենցաղոյս. (Սկեւռ. լմբ.։)
Ընտրութիւն ... Ընտրութիւն ելից նորա ... ընտրութիւնք բաժնի նորա. (՟Ա. Մնաց. ՟Ի՟Է. 1 = 7. (իբր որոշումն պաշտաման վիճակաւ)։)
Երկրի՝ թանձրագունի եւ ծանրագունի տարերն։ Հիւթականին եւ թանձրագունին հասեալ է բաժնի։ Խաւար թանձրագոյն եւ խորին. (Փիլ.։)
Թմբրութիւն գինւոյն, կամ մահու բաժակի, կամ մտաց, կամ խաբից խաւարին գործոց. եւ այլն. (Նար.։)
Բաժանորդ րնդ եղբայրս ժառանգութեանն քորք են, այլ ոչ ժառանգապահք, յորժամ եղբարք իցեն. (Մխ. դտ.։)
Որոյ սպառեալ են իմաստք. անբաժ յիմաստութեան. անխելք.
Արդ զհամբերութիւն չարչարանաց բաժակին ինքնայօժար խոնարհութեամբ. (Ագաթ.։)
Չերրեակ ինքնութեանն միութիւն ըստ անբաժան սուրբ երրորդութեանն. (Փարպ.։)
Ոչ խորհրդաբար անբաժացեալ զնոսա ոչ կարծեսցէ. (Պիտ.։)
Խորհրդականժամ (պատարագի)։ Դրոշմն կամ (վերստին) ծնունդ խորհրդական։ Խորհրդական հացիւն եւ բաժակաւն։ Խորհրդական սպաս։ Սեղանք խորհրդականք. (Լմբ.։ կոչ։ ՃՃ.։ Արծր.։)
առ հնովն եւ օրինակաւն յոյժ հրկանէր զխուժախումբ եւ բաժամիտ ժողովն. (Թէոդոր. խչ.։)
Թէեւ յարքունական զարմէ է, կապարճակիր լինի իշխանին, եւ սպասաւոր բաժակի նորա. ապա լինի ձիաւոր, եւ ի կարգ իշխանացն հաւասարի. (Լմբ. պտրգ.։)
Ի վերայ աւազոյ շինուածս յիմարութեան կառուցի։ Համբարտակն վստահութեան դարձեալ կառուսցի։ Կոթող կամկարկառ քարանց կառուցեալ։ Կառոյց նպատակ։ Արձանքն կառուցան։ Կառո՛ ինձ սահման։ Բազուկ կառուցի բաժակս մանրելի. (Նար.։)
ԿԻՍԱՄԱՔՈՒՐ որ եւ ԿԻՍԱՍՈՒՐԲ. Թերի ի մաքրութեան. անսուրբ քան թէ սուրբ. որպէս ուղտն որ որոճայ, բայց թաթն ոչ բաժանի.
ԿՃՂԱԿԱԲԱՇԽ ԿՃՂԱԿԱՀԵՐՁ. ὁνυχιστήρ, ὁνυχίζων δύω χηλῶν, διχηλόν, τας ὀπλάς ungulam diviens, diffidens, ungulae fissuram habens. որ եւ ԿՃՂԱԿԱԲԱԺԻՆ. Չորքոտանի՝ որոյ կճղակքն յերկուս են բաշխեալ, հերձեալ. որոյ թաթն բաժանի. cf. ԹԱԹԱՀԵՐՁ.
Բաժանի տնօրինականն ի համեստական, ի պատշաճական, ի տնտեսական։ Համեստականն է արգելուլ զըստ վեհագունին. (Տօնակ.։)
Զբաժանմանն իմ խտրոց քակտեսցես հաշտութիւն. իմա՛, հաշտեցուցիդ տիրապէս։
Բաժանիլ յեկեղեցւոյ, եւ յարիլ յաղանդ ինչ.
Հոգեաց տուրք. հոգեմասն բաժին. վասն հոգւոյ տուեալ. հոգեբաժին.
διαστατῶς seorsim. Զատաբար. բաժանաբար.
Արեգակն գոլով հայր՝ ճառագայթեաց զորդի։ Ճառագայթեալ անբաժանաբար յինքենէ զորչի. (Կիւրղ. գանձ. յորմէ եւ Պիտառ.։)
μερίζω partior, participem facio, communico. Մասն ինչ տալ. մասնակից առնել. հաղորդել (զիմն կամ զոք). բաշխել. բաժին հանել. ըստ մասին ցուցանել. հաւասարել.
Ի ժամանակի գինւոյն ի գինւոյ անտի մասնաւորեցէ՛ք զբաժինն աստուծոյ. (Շ. ընդհ.։)
Զհրաճաշակն բաժակն կենաց մատռուակեցեր քոյոց սիրելեաց իւրոց բաժակաւն իմաստութեան. (Մխ. այրիվ.։)
Որ ինչ լինի մեկուսութեամբ եւ բաժանմամբ. որպիսի է ծնունդ յարարածս.
Զբաժինսն միահաւասար տեսցես, եւ խորհրդականեսցես. (Սիսիան.։)
μονομερής unius partis, simplex. Ունօղ զմի միայն մասն անբաժան. պարզ. միօրինակ.
Միանալն. միաւորութիւն. Անբաժ է միացութիւնն. (Ոսկիփոր.։)
Անբաժանելի աստուածութեամբս ւե մարդկութեամբս՝ միաւորաբար կամաւ կրեմ զամենայն. (Ճ. ՟Գ.։)
Եւ Միասնական. անբաժանելի.
Եւ Բաղկացականն՝ անշփոթ եւ անբաժան միաւորութեամբ.
Անջատաբար զառանձնաւորութիւնսն պաշտեք, եւ միաւորապէս երկրպագել էութեանն։ Ի բաժանել զշունչն միաւորապէս առաջի հեղեալ ամենայն որդիք զուգապէս. (Պիսիդ.։)
Զբարեխառնն՝ սոցին միջասահման։ Ի միջասահմանին կալով վայրի։ Ի միջասահման ծովու եւ ցամաքի բաժին. (Պիտ.։)
Մկրտութիւնս բաժակաց եւ ստոմանաց եւ պղնձեաց եւ մահճաց։ Մկրտութեանցն վարդապետութեանցն վարդապետութեան։ Կերակրովք եւ ըմպելեօք, եւ պէսպէս մկրտութեամբք.եւ այլն։
Մկրտութիւնս բաժակաց եւ ստոմանաց եւ պղնձեաց եւ մահճաց։ Մկրտութեանցն վարդապետութեանցն վարդապետութեան։ Կերակրովք եւ ըմպելեօք, եւ պէսպէս մկրտութեամբք.եւ այլն։
Մկրտութիւն մի ունիմ մկրտել (իլ)։ Կարէ՞ք ըմպել զբաժակն՝ զոր ես մկրտելոցն եմ, մկրտել.եւ այլն։
Այսպէս աներկբայ ունի առ պարսաւելիսն յանկութիւն բանի։ Ոյց գրեթէ անորիշ յիրերաց եւ անբաժանելի թուէր յանկութիւն զմիմեամբք ողջունելն խառնուածոյն. (Պիտ.։)
ՅԱՌԱՋԱՄԱՍՆ ՅԱՌԱՋԱՄԱՍՆՈՒԹԻՒՆ. cf. ՅԱՌԱՋԱԲԱԺԻՆ. προνομία praerogativa.
Յարդատեսակ ամբարիշտքն հողմով մարտին ի նոցանէ բաժանեսցին. (Լմբ. յայտն.։)
διστάζω, ἁμφιβάλλω dubito. Յերկու բաժանիլ մտօք. երկմտիլ. երկուանալ. երկբայիլ. խիթալ. կասկածիլ. տարակուսիլ. ...
ՅԵՐԿՈՒԱՆԱԼ. որպէս Յերկուս բաժանիլ.
Ի բազում արուեստս, եւ յոքնատեսակ վարս կենաց բաժանեալ եմք ի կենցաղս յայս. (Տօնակ.։)
Նախապատճառին գիտութիւն է, այսինքն արարչագործութիւն աստուծոյ։ Ի գոյութիւն յառաջածելոցն նախապատճառ եւ զօրագոյն է աստուծոյ անբաժանելի միութիւնն. (Մաքս. ի դիոն.։)
Արիոսաբար եւ նեստորապէս բաժանել. (Ոսկիփոր.։)
ՆԵՐԲԱԺԱՆԵԼ. Բաժանել՝ ի ներքուստ, այսինքն զանազանել որոշել առանց բաժանման.
Ընձիւղեալ որթն ճշմարիտ Քրիստոս, եւ ներբաժանեալ երկուս մանունմ գնդակաց, եւ այլն. (Թէոդոր. կուս.։)
Իսկ այլոցն՝ այսինքն ներքսագունիցն քան զնոսա՝ զբաժանումն ընձեռնեալ. (Դիոն. թղթ.։)
Այսք բաժանականք զանազանութիւնքս՝ սեռիցն շարալրականք լինին, եւ բաղկացականք տեսակացն. (Պորփ.։)
Իջանելով ի յատկագոյնսն՝ հա՛րկ է բաժանելով զնոսա միշտ ընդ բազումսն գնալ, եւ ելանելով ի տեսականագոյնսն՝ հարկ է շարունակել զբազմութիւն (այսինքն հաւաքաբար առնուլ) (Պորփ.։)
Բառ ռմկ. իբր Ողջութիւն եւ առողջութիւն՝ մաղթեալ բաժակաւ. ձեր կենաց, կենդանութիւն.
Ի մատռուակել բաժակի՝ զառաջինն արբցես ողջնութեան, զերկրորդն թշնամանաց, զերրորդն՝ մոլեգնութեան. (Ոսկիփոր.։)
Ստոման (կամ բաժակ) ոսկեպատեան արտաշիկագոյն՝ հրախառն սուրբ արեամբն մատռուակեալ ի ձեռանէ տեառն. (Նար. յովէդ.։)
(Բաժանեալքն ի կործանման աշտարակին) մի մի ի նոցանէ զմէնութիւն չկեցութեան յանձինս իւրեանց բերէին. (Ագաթ.։)
Պայմանաւոր չափով բաժանին բաշխին (ջուրք) ընդ ամենայն կողմանս. (Վեցօր. ՟Դ։)
Իսկ պաշտօնականին զարդու գերագոյնքն՝ հանդերձ քահանայիւքն՝ դնեն ի վերայ աստուածայնոյն սեղանոյ զսրբազանն հաց, եւ զօրհնութեանն բաժակ։ Քահանայիցն երկոքումբք ոտիւք ծունրդրութիւնքն՝ վեհագոյն քան զպաշտօնականին զարդու միով ոտամբն կրկնելն. (Դիոն. եկեղ.։)
Բաժանի տնօրինականն ի համեստական, ի պատշաճական, ի տնտեսական. զի համեստականն է արգէլուլ զըստ վեհագունին. եւ պատշաճականն՝ չափաւորել ըստ ճոխութեան, եւ այլն. (Տօնակ.։)
Ընդէ՞ր բաժանել կամեցար ի հոգւոց այլոց պսակազգեստից դասուց. (Թէոփիլ. ՟խ. մկ.։)
Ընդէ՞ր բաժանել կամեցար ի հոգւոց այլոց պսակազգեստից դասուց. (Թէոփիլ. ՟խ. մկ.։)
Որո՞ց բարկասցի առաւել. սաբէլականա՞ցն ասէ, թէ արիոսականացն։ Սաբելականացն ասէ պարտ էր բաժանել, իսկ արիոսականացն միաւորել։ Սաբելիանոսացն՝ երիս (պարտ էր) խոստովանել պատկերս (այսինքն դէմս). իսկ արիանոսացն՝ մի աստուածութիւն սուրբ երրորդութեանն. (Լծ. ածաբ.։)
Որով բաժանին յիրերաց, նովին եւ ի թիւ ստորակային։ Որպէս նիւթ ստորակայի կին. քանզի առ սա լինի գործ նորա. (Դամասկ.։ Նիւս. բն.։)
διαιρέομαι dividor. Ի բաց բառնիլ. բաժանիլ. տարատրոհիլ. տարբերիլ.
Ի տղայութեան, եւ յերիտասարդութեան, եւ ի ծերութեան. զի յայս երիս հասակս բաժանի մարդ։ Եհաս տղայութիւն յայր կատարեալ։ Չեկն քրիստոս ի տղայութեան աշախրհի։ Ի տղայութեան հասակին։ Ի տիս տղայութեանն։ Ընդ խաղ տղայութեան զբօսեալ կան. (Շ. բարձր.։ Յճխ. ՟Է։ Եզնիկ.։ Եղիշ. ՟Դ. ՟Ե։)
Որ ոչն մակաւասար ենթակային տրամախոհի, զիա՞րդ տնօրինաբար բաժանէ. (Մագ. ՟Ժ՟Զ։)
Յորժամ զարդարէ ոք զբարս, լինի բարոյական. կամ զտուն, եւ լինի տնօրինական։ Աստանօր բարոյականն ի տնօրինականումն տեսանի, եւ տնօրինականն ի քաղաքականումն։ Գործնականն բաժանի ի բարոյականն, ի տնօրինականն, եւ ի քաղաքականն, որ պարունակեալ ունի յինքեան զբարոյականն եւ զտնօրինականն. (Սահմ. ՟Ի։)
Որ ոչն մակաւասար ենթակային տրամախոհի, զիարդ տնօրինաբար բաժանէ։ Զայսոսիկ խոկացեալ տրամախոհեսցիս մակամտածական ներտրամադրութեամբ։ Խոկացեալ զայս արին տրամախոհէր մրցանակ։ Յոյժ տրամախոհէի զդիպական ճահաւորութիւն խնդրոյս։ Տրամախոհիմք երբեմն վասն ուրուք ո՛չ ստուգաբար. (Մագ.։)
Տարորոշել. տրամատել. բաժանել. տրոհել.
ՏՐՈՀՈՒԹԻՒՆ ՏՐՈՀՈՒՄՆ. διαίρεσις, διάκρισις, διαστολή divisio, dijudicatio, secretio եւ interpunctio. Տրոհելն, իլն. բաժանումն. որոշումն. զանազանութիւն.
Քան զայդ տեղիդ՝ յորում կասդ այլ մի՛ եւս քայլափոխեր։ Պա՛րտ է ոճով առնել զբաժանումն, ոչ գերազանցական աշտիճանաւ քայլոփոխել. (Սարգ. յկ. ՟Զ։ Անյաղթ պորփ.։)
ՔԱՅՔԱՅՈՒԹԻՒՆ ՔԱՅՔԱՅՈՒՄՆ. որ եւ ՔԱՅՔԱՅԱՆՔ Քակտումն. բաժանումն. ցրումն կամ խլումն ի տեղւոջէն. քայքայիլն կամ քայքայելի գոլն.
ՔԱՌԱՌԱՋ ՔԱՌԱՌԱՋԵԱՅ. Որոյ են չորք առաջք. բաժանեալ ի չորս առաջս կամ ի թեւս եւ յանկիւնս.
Բաժակք քրիստոսեանք (սուրբ հռիփսիմեանք)։ Սուրբ եպիսկոպոսն սահակ արտախուրեցաւ քրիստոսեան պսակաւն (մարտիրոսութեան). (Ագաթ.։ Յհ. կթ.։)
Բերեալ զխաղողն յեկեղեցին՝ բաժանեաց օրհնութիւնս, որպէս եւ էր իսկ. (Վրք. հց. ՟Է։)
Բաժակն օրհնութեան, ղսր օրհնեմք.եւ այլն։
Թո՛ղ զի եւ մասն հացի օրհնեալ սոսկապէս՝ որ բաժանի ռամկին յարձակման պատարագի, ըստ յն. էւլօղի՛ա, այսինքն օրհնութիւն ասի։
Առին զհանդերձս սրբոյն, եւ բաժանեցին յորհնութիւն. (Ճ. ՟Ա.։)
Այպանութեան բաժակ, քացախ ընդ լեղւոյ. (Ագաթ.։)
Զայսպիսիաբար բաժանեալն ... Այսպիսիաբար դաւանութեամբ. (Խոսրովիկ.։)
Զայսպիսիաբար բաժանեալն ... Այսպիսիաբար դաւանութեամբ. (Խոսրովիկ.։)
Զյորձանուտն բաժանէ ընդհարմամբ զանալոցագոյն բերմունք կենցաղոյս. (Սկեւռ. ի լմբ.։)
ἁδιαιρέτως, ἁμερίστως, sine divisione. Առանց անջատելոյ. անբաժանաբար.
ἁμερίστως. indivisibiliter, sine divisione. Առանց բաժանման. անանջատաբար. առանց բաժնելու, կամ բաժնըւելու. այըրմայարագ, այրըլմատան.
Հայր ճառագայթեաց յինքենէ զՈրդի անբաժանաբար եւ անմեկնելի ... անբաժանաբար եւ անմեկուսաբար. (Կիւրղ. գանձ.։)
Բաժանի անբաժանաբար, եւ միաւորի որոշմամբ. (Ոսկ. ՟ա. կոր.։)
Բաժանեմք անբաժանաբար. (Շ. թղթ.։)
Անորիշ եւ անբաժանաբար սահման ունելով. (Զքր. Ծն.։)
Անբաժանաբար միացեալ յարժանիսն։ Բեւեռել ընդ բանս Աստուծոյ անբաժանաբար. (Անան. նին. եւ Անան. ի պետր.։)
Վասն որոյ այլուր անբաժանաբար դնէ զանուանսն. (Իգնատ.։)
Անբաժանելի. եւ անբաժան օրինակաւ. ἁμέριστος, ἁμερίστως.
Բաժանեալ անբաժանականին. (Սեբեր. ՟Ա։)
Զինքն գիտելով աստուածայինն իմաստութիւն՝ գիտասցէ զամենայն, աննիւթաբար զնիւթեղէնս, եւ անբաժանական զբաժանականս, եւ զբազումս միեղինապէս. (Դիոն. ածայ. ՟Է։)
cf. ԱՆԲԱԺԱՆԱԲԱՐ. ἁμερίστως.
Ծնանի (զբանն) անախտաբար եւ անբաժանապէս անմարմինն. (Կիւրղ. գանձ.։)
cf. ԱՆԲԱԺԱՆԱԲԱՐ.
Անբաժանօրէն ընդ նիւթական մարմնոյն՝ վշտացեալ։ Ընդ քեզ անբաժանօրէն կապաւ միացեալ ի մի. (Նար. ՀԵ. Ղ։)
cf. ԱՆԲԱԺԱՆԵԼԻ.
Զջուրսն՝ որ իբրեւ զկատարս լերանց յայսկոյս եւ յայնկոյս բաժանեալ կային անբաւութիւնքն. (Ագաթ.։)
ἁπρακτότερος. Առաւել անգործ. անբաժ ի գործոյ.
Բաժանօղ անդնդոց, այս ինքն խորոց ջուրց.
Ծովահերձ անդնդաբաժին ճանապարհն. (Տօնակ.։)
Որ մերձ է առանց իրիք միջոցի. անորոշելի. անանջրպետ. անբաժան. արալըգսըզ. էն եագըն.
Անընդմիջելի անսահման միջոցաւ անջրպետեալ բաժանեցար. (Անան. եկեղ։)
Անձնաւորութիւնն զանհատութիւն նշանակէ, եւ զբաժանական դէմ. (Դամասկ.։)
Յանհունս առնել զբաժանումն՝ անմակացական է։ Անմակացելի են, քանզի ոչ գոյ լինել ի սոցանէ մակացութիւն. (Անյաղթ պորփ.։)
Անջատօղ. բաժանօղ. հերձիչ.
Զանջատողական մեղօք բաժանեալս. (Լմբ. պտրգ.։)
ԱՆՋԱՏՈՒԱԾ ԱՆՋԱՏՈՒԹԻՒՆ ԱՆՋԱՏՈՒՄՆ. διαίρεσις, διάζευξις, διακοπή. divisio, disjunctio, sectio. Անջատելն, իլն. զատումն. որոշումն. բաժանումն. բաժին. մասն.
Անջրպետիլն. բաժանումն.
Ի հօրն բնութենէ անբաժանելի է եւ անփոխադրելի. (Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Զ։)
Միաւորեալ զմարմին անփոփոխապէս եւ անբաժանաբար. (Նիւս. խոստով.։)
Անքակ միաւորութիւն, կամ միաբանութիւն. սերտութիւն. անբաժանութիւն. անլուծանելին գոլ.
Անբաժանելիք եւ անօտարանալիք. (Ճ. ՟Ա.։)
Արտաքինքն սահման եդին արդարութեան. եթէ ոք զինչս բաժանէ հաւասարութեամբ ըստ չափոյ պիտոյից ընդունողացն, արդար ասի. (Շ. մտթ.։)
Միշտ արթունագնաց գետոց ընդ ուսըս բաժանեալ. (Տաղ.։)
Բաժակ արեան.
Հոգի նորա խառնեաց ընդ նմա արիւնաբաժակ ի նորոյ կտակարանացն. (ՃՃ.։)
Հաւատարիմ լիցի անուն նորա եւ արքայութիւն նորա։ նստաւյաթոռ արքայութեան։ Փառաւորեցայց յարքայութեան իմում։ Ի մերձաւորս արքայութեան մերոյ։ Իշխան մեծ եւ հաւատարիմ յարքայութեան իւրում։ Խնդրէր նա ունել զարքայութիւնն աղեքսանդրեայ, եւ յաւելուլ յիւր արքայութինն։ Բաժանեաց եւ ետ նոցա զարքայութիւնն իւր.եւ այլն։
որ եւ ԲԱԺԱՆԱԿԱՆ ասի. διαιρετικός divisivus Որոյ է բաժանել, տրոհել. որ կրնայ բաժնել.
Ատամունքն նշանակեն (ի հրեշտակս) զբաժանողական ծասկումն տուեցելոյ հոգեւորականին կերակրոյ. (Շ. հրեշտ.։Պռոմիթեւս եդիտ զբաժանողական հնարս (հոմասեռից յայլասեռից). քանզի բաժանողական հնարն համեմատի հրոյ. Սահմ. ՟Բ։)
cf. ԲԱԺԱՆՈՒՄՆ.
Բաժանութեան լեալ պատճառս. (Թղթ. հաղբ. առ Գր. տղ.։)
Զօրութեամբ բազկի շարագրական բանաստեղծեալ բաժանեմ. (Մագ. ՟Ի՟Բ։)
ὔψος altitudo Բարձր գոլն, չափ ի ստորէ ի վեր, դիմաբաժանեալ ընդ խորութեան կամ ընդ ցածութեան. բարձրութիւն.
Անանց կամ հոգեւորական բերկրութիւն։ Բերկրութիւն հարսանեաց, կամ բարւոյ, կամ բարեաց։ Ձայն, կամ բարբառ, կամ նաւակատիք, կամ բաժակ բերկրութեան. (Նար.։)
Շուրջ զինքեամբ բոլորակաբար բաժակելով. (Պիտ.։)
Զգոյացութիւն բաժանէ ի մարմին եւ յանմարմին. (Սահմ. ՟Բ։)
Զի առ դիմամարտսն թէ ի պատերազմին խառնակիցին՝ դիւրորոշելի կարիցէ լինել բաժանումնն. (Բրս. գորդ.։)
Իբրու բաժակ խառնեալ, յորում գինի մոլական հեղեալ՝ եռացուցանէ զսա. (Պղատ. օրին. ՟Զ։)
Բաժանումն՝ մտօք կամ իրօք.
Բաժանումն՝ լսի երկատութիւն, այսինքն յերկուս որոշել. (Սահմ. ՟Ժ՟Ե. եւ ՟Ժ՟Է։)
Եւ δίστασις, διαφωνία, μερισμός dissensio, divisio եւ այլն. Երկբանութիւն. անմիաբանութիւն. երկպառակութիւն. օցտումն. բաժանումն.
որ եւ գրի ԵՐԿՈՅՈՒԹԻՒՆ կամ ԵՐԿՈՒԹԻՒՆ. եւս եւ ԵՐԿՈՒՍՈՒԹԻՒՆ. δυάς dualis իբր dualitas Երկու լինելն թուով. երկատութիւն. բաժանումն.
Երկութիւնք բաժանմացն. (Շ. թղթ.։)
Յերկուս պառակտել, բաժանել,
Ոչինչ ի նոսա զանազանաբար գտցի ասացեալ, այսինքն բաժանեալ մտօք. (Սարկ. մարդեղ.։)
κοινωνία communicatio, societas, consortium Ընկերութիւն. հաղորդակցութիւն. բաժանորդութիւն.
Եւ զնոյնս նուագաւոր երգ երաժշտական զուգաբարբառ հնչմամբք պարաւորակք եղեալ՝ յերկուս բաժանէին դասս. (Պիտ.։)
Միտք՝ որ ի զգայական զօրութիւնսն զինքն բաժանէ, եւ ի ձեռն իւրաքանչիւր ուրուք զուգակցապէս եւ կշի՛ռ զէիցն գիտութիւն ընդունի. (Նիւս. կազմ.։)
Ըստմասնեայքն եւ ըստիւրաքանչիւրքն ներհակք ի բազմութիւն միշտ բաժանեալ լինին։ Ըստմասամբք մու, եւ հասարակն՝ յոլովք։ Որոց հաւաքումն ոչ ի վերայ այլոյ ուրուք եղիցի ըստմասնեայցն. քանզի Սոկրատայ յատկագոյնքն ո՛չ եւ մակ այլոյ ուրուք լիցին ըստմասանցն։ Ի վերայ ամենեցունց ըստմասինցն մարդոյր. (Պորփ.։)
Բանականն եւ անբանն ոչ ունին ժամանակական բաժանումն. իսկ անուանեալ տեսակք ճարտասականիդ ժամանակական ունին առ միմեանս զանազանութիւնս. վասն զի բաղխոհական վասն ապառնոյ ժամանակի ունի զգոյութիւն. եւ այլն. (Սահմ. ՟Ժ՟Թ։)
Ասեն եօթն մոլորակացդ իշխանութեամբ շրջել, եւ ոչ ի բաժնի կալ. (Շիր.։)
Մեկնեցան իւրաքանչիւր յեղբօրէ իւրմէ։ Ժողովեցէ՛ք իրաքանչիւր ըստ բաւականի իւրում։ Դնել զարծաթն իւրաքանչիւր (այս ինքն իւրաքնչիւրոց) ի քրձի իւրում։ Հատուսցէ իւրաքանչիւր (այսինքն իւրաքանչիւրումն) ըստ գործս իւր։ Բաժանէ իւրաքանչիւր որպէս եւ կամի.եւ այլն։
Բաժանէգործս իւրաքանչիւրցն ի խորանին. (Նախ. թուոց.։)
Պատիր պտղովն կաղակարծելի բաժամտութեամբն. (Թէոդոր. խչ.։)
Հա՛յր, եթէ կարողութիւն իցէ, բաժակս անցցէ. (Ոսկ. մտթ.։)
ասեն ոմանք. թէ զիա՛րդ շնչականն սեռ ելով՝ յերիս բաժանեցաւ՜ ի կենդանին, ի կենդանաբոյսն, ի բոյս. (Սահմ. ՟Ժ՟Բ։)
Բարձրելոյն նախախնամութեան զամենայն մարդիկ կեցուցչաբար սրբոցն հրեշտակաց յարձակօղ առաջնորդութեանն բաժանեալ. (Դիոն. երկն.։)
ἠμερινής dimidiae partis Կիսաբաժ. թերի. անկատար. դոյզն. մասն մասն.
Զ Լերինս ... զհոծելս էրէովքն կճղակաբաժնիւք. (Փարպ.։)
Թռչունք բաժանեալ ի զանազան տարմս եւ յերամս. (ո՛չ հագագասփիւռ ոք ի նոցանէ արտաշնչեալ. Զքր. կթ.։)
ՀԱԿԱԲԱԺԱՆԵԼ. cf. ԸՆԴԴԻՄԱԲԱԺԱՆԵԼ.
Որ եւ հակաբաժանէ ի տեսականումն եւ ի գործնականումն. (Անյաղթ վերլծ. արիստ.։)
Յայլ բաժանմունս ոչ կարէ ի հակաբաժանեալսն սուտ լինել եւ ճշմարիտ. (Անյաղթ պորփ.։)
Հակադարձապէս ունի վերլուծութիւն առ բաժանումն. (Անյաղթ պորփ.։)
Բաժակ մի ջուր տալ, եւ ի համագոյական աղբիւրէն ըմպել. իմա՛ յանսպառ աղբերէ աստուածութեան։
Համաքատակել զսա հանդերձելումն իմանալի խորհրդով։ Համաքատակի ընդ խորանին աբրաամու։ Չորեքկարգեան ակունքն երկոտասան ի լանջս քահանայապետին՝ երկոտասան առաքելոցն համաքատակին. զի սիրտ եւ կամք եղեն քրիստոսի, եւ ի չորս առաջս բաժանեցին զաւետարանն ի չորեքծագեան տիեզերես. (Յհ. իմ. եկեղ.։)
(Բայց բանն Անյաղթին, որպէս եւ Անանիայի՝ հայի եւ ի խռովեալս եւ ի բաժանեալս. իբր կր. եւ չէզ։ cf. ՀԱՐԹՆՈՒԼ։)
Հաւասար. զուգահաւասար. համահաւասար. հաւասարորդ. հասարակորդ. հաղորդակից։ կցորդ. բաժանորդ. միաբան. ձայնակից. Յաստուածայինս ասի,
Բաժանի յարիանոսաց հեթանոսօրէն իմացողաց. (Լծ. ածաբ.։)
Որ ունի զշունչ մեռելական, այսինքն բաժանելի ի մարմնոյ մահուամբ. մահկանացու. մեռոտ.
Բաժանումնս այսպէս լինելով՝ միջոց թերեւս ունիցի միիշխանական եւ հրապարակակալական քաղաքավարութեան. (անդ. ՟Զ։)
Նովաւ իբր միջնապարսպով բաժանեսցին ի միմեանց. (Դամասկ.։)
Ծովն անդնդափակ՝ յանկարծաբաց բաժանէր. (Աթ. խչ.։)
Եթէ բաժինք յաջողութեանց են։ Ըստ յաջողութեան զօրութեանն իւրոյ, զոր յաջողեաց ի Քրիստոս։ Յոր եւ աշխատիմ պատերազմեալ ըստ յաջողութեան (կամ աջողութեան) նորա, որ յաջողեալ (կամ աջողեալ) է յիս զօրութեամբ.եւ այլն։
προνομία primae, praerogativa, principatus. որ եւ ասի ՅԱՌԱՋԱՄԱՍՆ. Նախամասնութիւն. Նախաբաժնութիւն. Յառաջահասութիւն. Յառաջահաս պատիւ. այսինքն Նախապատուութիւն. առանձին շնորհ, ձիրք. նախաւորութիւն. պատիւ, շնորհք, ազատութիւն.
Զասացեալ քաղաքս (ապաստանի) արձան արար, սակս բնակչաց աշխարհի յառաջաբաժնի եւ պատուոյ. (Փիլ. քհ. ՟Ժ՟Բ։)
Ի միասին ներգործօղ. գործակից անբաժան.
Իբր Ստորաբաժանեալ. մասն գլխոց բանին կրկին եւս բաժանեալ.
Դիցուք սեւադեղով զգլուխսն եւեթ. եւ կարմրադեղով զմասնաւորս մօտ առ նոսին զներքնաբաժինսն նշանակեսցուք. (Նախ. գծ.։)
cf. ՆԵՐՔՆԱԲԱԺԻՆ.
Կիսատունն ներքսաբաժին մասնաւոր. (Վանակ. հց.։)
ՆՈՒԱԳԱՒՈՐԵԼ. Մատռուակել նուագօք, այսինքն բաժակօք.
Չորրորդն ի նոցանէ (յոստոց) որպէս կիսաբաժինեւ նուազապտուղ. (Փարպ.։)
Ի բազմաբաժին օտարութեանցն մերոց ի ճանաղմանէն ի շարայարութիւն ժողովել. (Մաքս. ի դիոն.։)
Զժառանգութեան բաժանումն, եւ ունելութիւն. (Դիոն. եկեղ.։)
Տեսականն (իմաստասիրութիւն) բաժանի ի բնաբանական, եւ յուսըմնականն, եւ յաստուածաբանականն։ Ասեն, թէ ուսումնականն ոչ է մասն իմաստասիրութեան, որպէս եւ պղատոն կարծէ, այլ՝ նախակրթութիւն ինչ։ Ուսումնականն զմիջինն կալաւ դասաւորութիւն, այսինքն ի մէջ բնաբանականին եւ աստուածաբանականին. (Սահմ. ՟Ա. եւ ՟Ժ՟Զ։)
Բաժանեաց եւ քրիստոս զերկոտասան առաքեալսն չորեքծագեան աւետարանին ընդ ոլորտս տիեզերաց։ Ետես զչորեքծագեան աւետարանն, զի յընդհանուր աշխարհս հոլովեալ անխափան ընթանայր։ Զքր. (կթ.։ Փոտ. առ զքր. կթ.։)
Որո՞ց բարկասցի առաւել. սաբէլականա՞ցն ասէ, թէ արիոսականացն։ Սաբելականացն ասէ պարտ էր բաժանել, իսկ արիոսականացն միաւորել։ Սաբելիանոսացն՝ երիս (պարտ էր) խոստովանել պատկերս (այսինքն դէմս). իսկ արիանոսացն՝ մի աստուածութիւն սուրբ երրորդութեանն. (Լծ. ածաբ.։)
Բաժանօղ շղթանց առաջին ձայնիցն սնոտիաժողով միաբանելոցն. (Նար. գանձ հոգ.։)
Յարացոյց ասացելոցդ՝ զնոյն բաժանումն ստորարկեսցուք. (Անյաղթ պորփ.։)
Յերիս բաժանի առ աստուած սիրոյ համբարձումն. ի ծառայականն, ի վարձկանականն, յորդիականն։ Վարձկանականն սէր, եւ ծառայական, եւ որդիական. (Տօնակ.։ Լծ. նար.։)
ἁποκλήρομαι sortior λαγχάνω sorte accipio, obtineo. Վիճակաւ ստանալ, ունել, ընդունել, ժառանգել. կր. բաշխիլ. բաժանիլ.
Ոչ որպէս բաժանեցելոյ աստուծոյ ընդ այլոց աստուծոց եւ հրեշտակաց՝ զմեր առաջնորդութիւն վիճակաւորեալ։ Ի բարւոյ են, եւ բարւոյ վիճակաւորեցան. (Դիոն. երկն. եւ Դիոն. ածայ.։)
Բաժանիլ յիւրոցն եւ ի տար աշխարհ երթալ.
Սա յորժամ տարբաժանիւր ի հայրենեացն. (Նար. խչ.։)
Բաժանեալքն տեսակարարին (տարբերութեամբք). (Պորփ.։)
Արբ ժողովուրդն զտրտնջման բաժակն։ Բերանն՝ զբամբասանիացն, զանիծից, զտրտնջմանն։ Բարեմիտ լինել, եւ առանց տրտնջման։ Զտրտնջման բանս իբրեւ զպարսաքարս ընդդէմ աստուծոյ արձակեն. (Ագաթ.։ Խոսր.։ Ճ. ՟Ա.։ Սարգ. յկ. ՟Բ։)
Փրկականապէս բաժանէ զպատշաճեալն իւրաքանչիւրում. (Դիոն. եկեղ.։)
Որ բերէ յիւրմէ զքաղցր բաժակ, այս ինքն զգինի ընտիր.
Բազմոստեան տնկոյն ծաղկաւէտ ճիռն օրհնութեան եւ քաղցրաբաժակ. (Ճ. ՟Ը.։)
Վասն է՛ր ոչ ունի ընթացս բանք աղօթիցս ընդարձակգոյն, այլ՝ ի քանակութիւն տանց է բաժանեալ։ Աստուած ի յօդուածոց քանակութենէ մարմնական անդամոց օտար է. (Լմբ. սղ.։)
ԱՆԲԱՐԺԱՆԱԲԱՐ ԱՆԲԱՐԺԱՆԱՊԷՍ cf. ԱՆԲԱԺԱՆԱԲԱՐ. ἁδιαίρετος.
ԱՆԲԱՐԺԱՆԱԲԱՐ ԱՆԲԱՐԺԱՆԱՊԷՍ cf. ԱՆԲԱԺԱՆԱԲԱՐ. ἁδιαίρετος.
cf. ԱՆԲԱԺԱՆՈՒԹԻՒՆ.
Անխառնութիւն բաժակին. (Ասող. ՟Գ. 21։)
Անբաժանելի. եւ առանց բաժանման.
Անմահացուցիչ դեղ, կամ մանանայ, պատուիրան, պտուղ, բաժակ. (Նար. ՟Ժ՟Ա. ՟Լ՟Գ. ՟Կ՟Ը։ Լաստ. ՟Ի՟Բ.) (Տօնակ.։)
ἁμερεία, τὸ ἁμερές. Չունելն մասունս բաժանելիս.
Անբաժանաբար եւ անմեկնելի. (Կիւրղ. գանձ.։)
Զորդին յինքենէ անմեկուսաբար ծագեաց։ Որպէս ի հրոյ ջերմութիւն անբաժանաբար եւ անմեկուսաբար եւ այլն. (Կիւրղ. գանձ.։)
Անբաժանաբար եւ անմեկնելի. (Կիւրղ. գանձ.։)
Զորդին յինքենէ անմեկուսաբար ծագեաց։ Որպէս ի հրոյ ջերմութիւն անբաժանաբար եւ անմեկուսաբար եւ այլն. (Կիւրղ. գանձ.։)
Եւ Անբաժանութիւն.
Որ ինչ հայի ի բաժանումն ազգաց յաշխարհի.
Ազգացն բաժանմունք յառաջ խաղան ըստ ցեղից ի կարգ անկեալ աշխարհաբաժին ցեղակարգութեամբ. (Արծր. ՟Ա. 1։)
Ի բաժանականսն անկանել ցանկութիւնս, յորոց նիւթականքն արարչագործին եւ ախտաւորք. (Դիոն. եղեղ. ՟Գ։)
Բաժակ քո որպէս անապակ արբեցոյց զիս։ Արբեցուցից զանձինս քահանայից։ Արբեցուցանել արբեցութեամբ։ Արբեցոյց զամենայն հեթանոսս։ Արբեցուցից զնետս իմ յարենէ (իբրեւ զարբեալս). (Սղ. ՟Ի՟Բ 5։ Երեմ. ՟Լ՟Ա 14։ ՟Ժ՟Ա 57։ Յայտ. ՟Ժ՟Դ 8։ Օր. ՟Լ՟Բ 42։)
Արուեստացեալս ըստ արհեստումն. (Անյաղթ բաժան.։)
Պատիր պտղովն՝ կաղակարծելի բաժամտութեամբ ամայացեալ (ի դրախտէն). (Թէոդոր. խչ.։)
Բաժանելով միայն առ ի քահանայսն եւ ի պաշտօնեայս բացավիճակեալ տեղի, զոր կոչեմքն բեմ. (Մաքս. եկեղ.։)
Իւղոյն բարեբաշխ բացատրութեամբ ի մասունս եօթանց առաջադրութեանց. այսինքն բաժանմամբ. (Նար. ՟Ղ՟Գ։)
Ոճով առնել զբաժանումն, եւ ոչ գերազանցական աշտիճանաւ քայլափոխիլ. (Անյաղթ պորփ.։)
Եւ Թափուրն գոլ. անպտղութիւն. անմասն եւ անբաժ մնալն.
ԵՂԲԱՅՐԱԲԱԺԻՆ ԱՌՆԵԼ. Տալ զբաժին որպէս եղբօր հարազատի. ժառանգեցուցանել.
Զորդիս քեաուրայ՝ յամենայն ստացուածոց զոր ունէր՝ եղբայրաբաժին արարեալ զնոսա յիսահակայ եղբօրէն իւրեանց, եւ յիսկապէս յեղբօրորդւոյն յէմմանուէլէն. (այսինքն մասնակից արար մարմնաւոր եւ հոգեւոր բարեաց. ) (Եպիփ. ծն.։)
τριάς, τριάδος trinitas, trias Յաստուածայինս է Երրեակն գոլ անձնաւորութեանց ի միում անբաժանելի աստուածութեան. թէսլիս.
Երրորդութիւն անբաժանելի։ Համագոյ երրորդութիւն։ Երրորդութեան եւ մի աստուածութեան. (Շար.։)
ԶՈՒԳԱԲԱԺԱՆԵԼ. Հաւասար բաժանել. բաշխել.
Մի է աշխարհ, եւ որոց ի նմա յինքեան ոչ զուգաբաժանեալ մասունս. (Մաքս. եկեղ.։)
Ի բա՛ց կացցէ մեզ զուգահաւասար՝ ե՛ւ Սաբելի ի միասին հաւաքումն, ե՛ւ Արիոսի բաժանումն. (Ածաբ. մկրտ.։)
Եղիսէ զյորձանուտն բաժանէ՝ ընդհարմամբ զանալոցագոյն բերմունք կենցաղոյս. (Սկեւռ. լմբ.։)
Զբաժինսն միահաւասար տեսցես, եւ խորհրդականեսցես. (Սիսիան.։)
ԽՐԱՄԱՏՈՒԹԻՒՆ διακοπή ruptura κατάπτωμα lapsus, ruina. որ եւ ԽՐԱՄԱՀԱՏՈՒԹԻՒՆ, եւ ԽՐԱՄ. Պատառուած. պատառումն. հերձումն. ճեղքումն. բաժանումն. քակումն. եկ Ծերպ. (եբր. ֆերձ ).
Ի բաց ընկենլի է յեղբայրակցութենէն զանվայելուչ կռիւ եւ զբաժանեալ կամակցութիւն. (Բրս. ճգն.։ եւ Սարգ. ՟ա. պ. ՟Է։)
Հակադարձապէս ունի վերլուծութիւն առ բաժանումն. (Անյաղթ պորփ.։)
Հակադարձապէս ունի վերլուծութիւն առ բաժանումն. (Անյաղթ պորփ.։)
ՀԱԿԱՏՐԱՄԱՏԵԼ ՀԱԿԱՏՐԱՄԱՏՈՒԹԻՒՆ. ἁντιδιαίρεσις oposite divisio Հակատարաբառնալ. բաժանել հակատրաբար. դիմաբաժանումն.
Բաժակն օրհնութեան՝ զոր օրհնեմք, ո՞չ ապաքէն հաղորդութիւն է արեանն քրիստոսի. հացն՝ զոր բեկանեմք, ո՞չ ապաքէն հաղորդութիւն է ի մարմնոյն քրիստոսի. (՟Բ. Կոր. ՟Ժ՟Գ. 13.) այսինքն ընդունելութեամբ քրիստոսի՝ մասնակցութիւն ընդ քրիստոսի։
Պառակտեն զանձնաւորութիւն եկեղեցւոյ ի համամիութենէն բաժանօղ ախտիւքն. (Լմբ. սղ.։)
Ի հանդիպող մտաց ոչ են անբաժ. (Փիլ.։)
Բաժանելով զառ աստուած սէրն՝ ի բնականն, ի հարկաւորականն, ի կարեկցականն։ Հարկաւորական սէրն է, զոր ունին իշխեցեալքն առ իշխանսն. (Տօնակ.։)
Ըստ աստուածութեանն՝ նորայն եւ հօրն յամենայնն անբաժանելի է հաւասարագործ. (որ լինի եւ կր՛՛. Բրսղ. մրկ.։)
Երեք կարգք եղեն տեառն մերոյ. մի՝ աստուածութեան նորա՝ միայնութեամբ (առանց մարդկութեան ի յաւիտենից). եւ երկուս՝ աստուածութեանն եւ մարդկութեան նորա խառնութեամբ (ի մարդեղութեան), եւ երեք (այսինքն երրորդ) միանձնութեամբ մտածելով (այսինքն լոկ ըստ մարդկութեան), կամ ի բաժանիլ հոգւոյն ի մարմնոյ ... խնդրէք սպանանել զիս՝ զայր մի. այս մարդկութեանն. (Եփր. համաբ.։)
Միաւորութիւն սիրելւոյն (ընդ սիրելւոյ)։ Եղիցի ի մէջ քո եւ դերենկիդ անկասկած միաւորութիւն։ Եկեղեցւոյ անունն՝ ո՛չ բաժանման, այլ միաբանութեան եւ միաւորութեան անուն է. (Նիւս. կուս.։ Արծր. ՟Գ. 13։ Ոսկ. ՟ա. կոր.։)
Զմիեղինութիւն բաժակին ամենեցուն բաշխեալ՝ նշանակաւ զմիութիւն բազմացուցանէր։ Զմիեղինութիւնն բաժանեալ՝ կցորդս նոցա կատարէ զորս հաղորդինն։ Անճառելւոյ եւ անգիտելւոյ միեղինութեանն թաքնոյն. (Դիոն. եկեղ. եւ Դիոն. երկն.։)
Զգուշացեալք ի բաժանասիրութեան յաւակնութենէ. (Սարկ. հանգ.։)
Եւ զայս յերկարութիւնս ասեմ լինել առաւել բաժանմանն պատճառ. (Շ. թղթ.։)
Զանազանութիւնք ներանձնացելոցն ... աստուածութիւն ոչ բաժանի, զի մի է յերեսեան. (Քեր. քերթ.։)
Դէմ ընդդէմ բաժանեալ. դիմաբաժանեալ.
Բանականն եւ անբանն ներհակաբաժինք ասին. (Դամասկ.։)
(յորմէ Անբաժ, Բաժին, եւ Բաժանել եւ այլն. լծ. եւ Բագ. ռմկ. փա՛յ. եւ լտ. փա՛րս, փօ՛րցիօ) Մասն, բաժին.
Բա, մասն. Հին բռ.։ Առաւել վարի որպէս Բաժին արքունի, այսինքն մաքս վաճառելի իրաց. պ. պաժ, կամ պայ. թ. պաճ.
Թողցուք զամենայն հրէայ ի հարկաց, եւ զբաժ զաղիցն (կամ զաղտիցն) եւ զպսակաց. (՟Ա. Մակ. ՟Ժ. 29. յն. զգին աղիցն.)
Վասն մտից եւ սակից, եւ բաժից եւ հարկաց. (Եղիշ. ՟Բ։)
Գուցէ ընդ որդւոյն տալոյ՝ զնա բաժ առնուցու. (Եզնիկ. իբր փոխարէն վճարք։)
ԲԱԺ. ἑπιμερής, ἑπιμέριος superparticularis, superpartiens Ըստ թուաբանից եւ երկրաչափից՝ է մասն քանակի, որ ունի եւ զորոշեալ մասն աւելի.
Տասնեկաւ, որ զամենայն բանից թուականաց (զզանազանութիւնս) բազմապատիկ եղելոց, եւ մասանց եւ բաժից՝ յինքեան ունի. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
ԲԱԺ. μοῖρος sors, fatum Ըստ ախտարաց կամ քաղդեայց՝ բաժին եւ վիճակ ճակատագրական.
Ոչ ումեք մահկանացուացս յաղթել ճակատագրի ... որպէս բաժանեցին ... եւ ոչ կարացի զերծանել ի բաժէն. (Ոսկիփոր.։)
ԲԱԺ. ա. Բաժանորդ. բագորդ. հաղորդ. կցորդ.
Եւ թէ՝ մեղաց մի՛ լինիր բաժ, ախտից տոռամբ ձգելով ի քարշ. (Շ. այբուբ.։)