several, diverse, much, thick, great, large, full, abundant, copious, numerous, considerable, frequent, very, too much, excessive;
ոչ —, but little, not much;
— անգամ, բազմիցս, several times, often, frequently, cf. Յոլով անգամ, cf. Շատ անգամ;
— ինչ պէտք են, it is necessary much trouble, many things;
յետ ոչ — աւուրց, in few days;
ի բազմաց հետէ, a long time ago;
—ք, many people;
—ք ի մարդականէ, the most part of men;
—ս, — ինչ, much, too much;
— ինչ գոչել ծովու, roaring of the waves;
—ս չարչարիլ, to suffer much;
ընդ — ժամանակս, for a longtime.
beaucoup de, plusieurs, un grand nombre de;
beaucoup;
բազումս, բազմօք, beaucoup, de plusieurs manières, sous plusieurs rapports;
— անգամ, plusieurs fois, maintes fois, plus d'une fois, bien des fois, à diverses reprises, cf. Յոլով անգամ, cf. Շատ անգամ;
— այն է զի, souvent, le plus souvent, la plupart du temps, pour la plupart;
յետ ոչ — աւուրց, sous peu de jours;
բազումք, plusieurs, beaucoup de monde, beaucoup de gens;
—ք ի մարդկանէ, la plupart des hommes;
—ք ի Հայոց, plusieurs Arméniens, beaucoup d'Arméniens;
ի բազմաց հետէ, depuis longtemps;
ոչ — ինչ առուրս, peu de jours;
— ինչ պէտք են, il s'en faut beaucoup.
to pass;
to flow, to run;
to pass away, to end, to cease;
to passover, to omit;
— զանցանել, to exceed;
to surpass, to excel, cf. Գերազանցեմ, cf. Յառաջատեմ;
զբանիւ՝ ըստ հրամանն, to infringe, to transgress, to violate, to break;
— ընդ մէջ, to cross;
to pierce, to penetrate;
— վերստին, to repass;
—ի տեղի այլոյ, to succeed;
— ընդոստ, to leap;
— արագ, to hasten;
— զաւուրբք, to grow old, cf. Ծերանամ, cf. Պառաւեմ, cf. Զառամանամ;
— ճրագի, to be extinguished;
— ժամանակի, to elapse;
— անցից, to happen;
— յաշխարհէ, to die, to expire;
հասանել —, to cross, to traverse;
— ըստ չափ՝ ըստ սահման, to surpass, to exceed, to go beyond the limit;
հապճեպ զբազում իւիք, to pass rapidly over many things;
սակաւ ինչ — բանիւ, to speak briefly.
to overturn, to cast down, to fling or throw down;
to spill;
to empty, to exhaust;
to take away, to take by force, to possess one's self of;
to cast off;
to disengage, to deliver, to release, to relieve;
թափել զատամն, to extract, to pull out, to draw a tooth;
թափել զդրունս, to unhinge the doors;
բեւեռովք զբեւեռ թափել, one nail drives out another (new things or persons make old ones forgotten);
cf. Բեւեռ;
թափել կապուտ, աւար բազում, զկապուտ սաստիկ, to make a great booty, to pillage, to sack;
թափել զոք յիմեքէ, to despoil, to deprive of;
թափել զոգի ուրուք, to harass, to hold in suspense;
թափել զքուն, to rouse one's self, to awaken;
թափել զգինի, to get sober again, to sleep off drunkenness or debauch, cf. Աթափեմ, cf. Զգաստանամ;
թափել զոք ի ձեռաց ուրուք, to save one from the hands of another, to liberate, to rescue;
թափել զբարկութիւն յումեքէ, to free from the effects of another's resentment, to pardon;
թափել ի բաց զոգի, to die, to perish;
թափել զցասումն, զոխս ի վերայ ուրուք, to vent one's anger, to wreak one's vengeance;
թափել զթոյնս յոք, to give vent to one's angry passions;
թափել զմաղձն, to discharge ones bile, to vent one's spleen;
ածել —, to add, to subjoin;
to conclude;
թափել զտունն, to remove, to change habitation, to empty a house of its furniture;
թափել զսուր իւր յոք, to draw the sword against, to brandish the sword;
թափել զբաժակ, to drink off the cup to its dregs;
to drink up;
թափել զանձն, to escape, to disengage one's self, to get rid off, to abscond, cf. Նուաստանամ;
time;
year;
century, epoch, period;
age;
the end of life, death;
the present life, our times;
season;
opportunity, leisure;
appointment;
ճշմարիտ —, true or correct -;
միջին —, mean -;
արեւային — solar -;
աստեղական —, sideral -;
դիշերահաւաստրային —, equinoctial season, equinox;
—ք Թագաւորաց, The Books of Kings;
անցանել զ—օք, to grow old, to advance in years;
— պատեհի գտանել, to find a favorable moment;
յօգուտ վարել զ—ն, to make a good use of time;
կորուսանել, անցուցանել զ—ն, to lose, to waste one's time, to while away;
դէպ —, a favorable moment;
—ի մնալ, սպասել, or սպասել դիպող —ի, to wait the favorable moment;
— առնուլ, գտանել, to find a favorable occasion or opportunity;
ընտրել զ—ն, cf. Ընտրեմ;
ոչ բազում —ք են, a short time since, not long since, lately, of late;
ոչ սակաւք են, a long time since, a long, long while ago, long since;
առ այնու —օք էր տեսանել, then one saw, it was at that period one saw;
առ —օք Վարդանայ Մեծի, in the time of Vardan the great;
յաւուրս —աց սորա, of his epoch;
ի վաղեմի —սն, in remote ages;
ի սուղ, ի սակաւ —ի, in a short time, in a moment;
ի միում, ի նմիմ —ի, at the same time;
ի յետին —ս, in these latter times, years or days;
անդստին ի —աց անտի, or յառաջին —աց, thenceforth, from the earliest or olden times;
առ նովին —օք, towards this period, about the same time;
հզօր ի —ին, powerful at that time;
— ինչ, some time, a short time;
առ — մի, provisionally, for a certain period, for the present;
—աւ, with time, in the course of time, in time, in the long run;
ընդ or ըստ —ս —ս, from time to time, at intervals, now and then, ever and anon;
զայնու or առ այնու —աւ, զայնու —օք, ընդ —ս, or յամս —ացն այնոցիկ, առ սովիմբ, or զսովին —աւ, ընդ —ս ընդ այնոսիկ, ընդ ամս —ացն այնոցիկ, then, at that time, in those times, at that epoch, during that century;
ի —ին՝ յորում..., in the time when...;
ընդ ամենայն —ս, at all times;
—աւ, once upon a time;
once there was;
formerly;
— ինչ առնել առ ձեզ, I shall remain some time among you;
—ս ձիգս, long time;
բազում —ս աշխատ եղէ ի վաստակս այս, this work has cost me much time;
բազում —ի պէտք են առ այս, that requires much time;
անցանէ —ն, time flies.
to pour, to pour out, to empty, to pour forth, to shed;
to diffuse, to scatter, to disperse, to spread;
— զանձն առաջին տեառն, to pour out one's soul before the Lord;
— զսիրտ իւր առաջի ուրուք, to open one's heart, to unbosom oneself to;
— զբարկութիւն, զսրտմտութիւն իւր ի վերայ ուրուք, to give vent to anger, to discharge one's wrath upon;
— կռոց նուէրս, to pour out libations to idols;
— արիւն բազում, արեան ճապաղիս —, to cause immense bloodshed, to shed torrents of blood;
արտօսր —, to shed tears;
— զարիւն իւր, to shed one's blood.
exactness, punctuality, accuracy, precision, regularity;
rigour, austerity;
thrift, economy, parsimony, stinginess;
հատուցանել բազում ճշդութեամբ, to pay exactly, strictly, rigorously, to a farthing, with rigorous exactness.
after, since, afterwards;
— զատկի, after Easter;
— տրայիանոսի, after Trajan;
— երկուց ամաց, after two years;
— գալոյ քո, after or since your arrival;
— մեկնելոյ քո, since you set out;
— բազում ժամանակաց, a long time since;
— սակաւուց, a short time since, shortly after;
— այսորիկ, — այնորիկ, after that, since that time, then, since, afterwards, after;
— որոյ, after that;
number;
enumeration;
list, order, rank;
quantity;
era, epoch;
number of chapters (in a book);
—ք, arithmetic;
վերացեալ —, abstract number;
—ք or Գիրք Թուոց, Book of Numbers;
ոչ էր or ոչ գոյ նոցա —, բազում էին քան զ—, their multitude was innumerable;
թուով ամք, մարդիկ, few years;
few men, persons;
թուով են առաքինիք, virtuous people are rare;
ի թուոյ փախչել, to be innumerable, numberless;
անցուցանել ընդ —, ի — արկանել or — համարոյ առնել, to number, to count, to calculate;
to range, to set in order;
ի — արկանել զզօրս, — համարոյ առնել զօրաց, to review the troops;
ի — or ընդ — մտանել, ի — անկանել, to be of, or among the number;
կարգել ի — այլոց, to reckon or rank among;
կարգել զոք ի — սրբոց, to canonize, to number among the saints;
ի — ասել, to recite;
ի — գիտեմ, ուսեալ եմ, I know by heart, memory or rote;
— համարուց, — համարոյ ամենայնի, the detail;
the sum total;
cf. Ոսկեթիւ.
to rejoice, to be merry, delighted, glad;
greeting;
— ընդ ումեք, to rejoice with;
բազում — ասել, to wish good morning, good bye;
խնդա՛, rejoice! good morning, good day;
adieu, God be with you.
— ի —, close or hard by, one after the other, without intervals;
ամենայն ճգամբք, with all one's strength or ability;
ճգունք մարտի, the toils of war;
տանել մեծամեծ ճգանց, to bear or sustain great hardships;
զամենայն յանձին ունել, թափել, ի մեջ առնուլ, բազում ճգունս առնել, to strive or struggle hard, to do one's best or utmost, to redouble one's endeavours, to make superhuman efforts;
— դնել, to make an effort, to strive, to endeavour;
— դնել զյետին —, յետին ճըգամբք գուն գործել, to make a last effort, or final efforts.
mind, intellect, understanding;
sense, judgement, reason, intelligence;
thought, idea;
intention, design, project;
opinion;
advice, counsel;
meaning, intent;
maxim;
ըստ մտի, ըստ —ս, at one's will or pleasure;
according to one's fancy, liking, desire;
ըմբռնումն մտաց, apprehension, idea;
մարդկեղէն —ք, human reason;
հասարակաց —ք, good sense;
—ք անմտութեան, foolish thoughts;
—ք անարգութեան, reprobate sense;
—ք առակիս, the moral of the fable, or of the apologue;
ուղիղ մտօք, in good faith;
պարզ մտօք, frankly, sincerely, without artifice;
սրտի մտօք, with all one's heart;
ազնուական —ք, noble sentiment;
արդարակորով, խորախորհուրդ, վսեմ, հաստատուն or անյողդողդ, լուսաւորեալ, ընդարձակ, եռանդուն, սուր, թափանցող, արգասաւոր, հնարագիւտ —ք, upright, profound, elevated, firm, enlightened, vast, lively, sharp or piercing, penetrating, fertile, inventive wit, mind or intellect;
թեթեւ, անարգասաւոր, շփոթ, ցրուեալ, տկար —ք, frivolous or light, barren, confused, distracted, weak mind or intellect;
ունել ի մտի, to have the design or intention, to propose to oneself, to project;
ի —ս լինել, գալ, —ս ուսանել, to regain one's intellectual faculties, to be restored to one's senses, to awake;
դնել ի մտի, հաստատել ի —ս, to form a resolution, to take into one's head, to be determined, to resolve, to project, to propose, to presume, to imagine;
— դնել, to be attentive, to apply or devote oneself to, to observe, to regard, to consider with care, to think, to reflect;
ի —ս առնուլ, to understand, to comprehend, to perceive, to conceive, to know, to remark;
to study, to learn by heart;
զմտաւ or ընդ — ածել, to consider, to regard attentively, to meditate, to recollect, to imagine;
աշխատ առնել զ—ս, to fatigue the mind, to rack one's brains;
անկանել ի մտտաց, to be out of one's mind or senses, to lose one's senses, to be crazy;
անկանել or ելանել ի մտաց, to escape or slip from one's memory;
to forget;
—ս դնել, to admonish, to warn, to apprise of;
դնել ի մտի ուրուք, to suggest, to insinuate, to hint, to intimate, to entangle, to involve;
ընդ — մտանել, ըստ մտի լինել, to please, to gain one's affection or good will, to conciliate one's favour, to insinuate oneself in the good graces of, to win one's favour;
ընդ — տանել, to take offence at, to be offended, to take ill, to take a pique, to be nettled;
արկանել ի —ս, to suggest, to inspire;
տալ ի — առնուլ, to cause to understand;
փոխել զ—ս, շրջիլ ի մտաց, to think better of, to change or alter one's mind or intention;
ի չար կամ ի բարւոք —ս առնուլ, to take well or ill;
գերել զ—ս, to captivate one's understanding;
ընդ —ս անկանել ուրուք, to occur to mind, to enter the imagination or thoughts;
հանել ինչ ի մտաց ուրուք, to drive out of one's head, to persuade to the contrary;
—ս ունել, to be witty;
ասել ի մտաց, to say to oneself;
ընդ — արկանել, to think, to recollect, to conceive;
բարգաւաճել, կրթել զ—ս, to cultivate, to form the mind, to improve;
այսր անդր մաղել զ—ս, to distract the mind;
անխիղճ —ս ունել, to keep a clear conscience;
ի մտի պահել, to keep in memory;
բարձրանալ ի —ս իւր, to become proud, vain, puffed up;
— առնել, to listen to, to mind, to agree with;
ընդ —ս հարկանիլ, to occur, to come to mind or memory, to recollect;
առնել ի մտաց իւրոց, to do without intention, to do unintentionally;
առ ի —ս առնուլ, to understand allegorically;
իսկ առ ի —ս, and in mystic or allegorical sense;
բազումք ի —ս ունողաց, the generality of intelligent persons, most witty people;
ոչ ոք ի —ս ունողացն, one of good sense, no sensible person;
եդեալ էր ի մտի, he decided, he was resolved;
չառնում ինչ ի —, I understand nothing of it, I don't understand it, I am quite at a loss;
անմարթ է ի — առնուլ զայն, nothing can be known about it, it is impenetrable, it's marvelously obscure;
—ք իմ առ իս դարձան, my mind was restored;
եւ ոչ ի —ս անգամ անկեալ էր նորա, he never even dreamed of it;
խորհէի եւ ասէի ընդ —ս, I thought and said to myself;
յորմէ ի — առնուլ է, whence it follows that;
բազում անգամ եղեւ ինձ ի մտի, I was more than once tempted to, I several times intended to;
գայ ի —ս իմ, it has just come into my thoughts, mind or head;
ստէպ ի մտի իմում յեղյեղեմ զայն, I often repeated it to myself;
յաս են —ք բանիցս, this is the sense of the passage;
նա չառնու ինչ ի —, he understands nothing of it, he knows nothing about it, it is Chinese to him;
այսպէս եցոյց զչարութիւն մտաց իւրոց, thus he betrayed his malicious intention;
զմտաւ ածեմ, to think, to regard, to consider.
to gain or profit by, to make a profit, to draw an emolument from;
to obtain, to win, to carry away or off;
բազումս —, to gain much, to make a great profit;
— զկեանս, to escape, to save oneself from peril;
— զմահ, to escape death, to have a narrow or hair breadth escape;
— զվիշտս եւ զվնաս, to avoid this harm and loss, not to suffer, to escape suffering;
from some place;
— —, from several places, in all directions;
ամենայն —, on all sides;
from all quarters;
այլ —, այլուստ —, from another side, elsewhere, in or from another part;
բազում —, յոլով —, from many places;
often, in many ways;
ոչ —, ոչ — այլ —, from no other place, from no other part;
երկիւղ եւ ոչ —, no fear;
ոչ — է իշխանութիւն, եթէ ոչ յաստուծոյ, there is no power but from God;
ոչ գոյր — նմա պատերազմ, no war was undertaken in his time.
it is right, it is necessary;
— եւ արժան էր, it was necessary;
չէ —, ոչ է —, ոչ է եւ պատշաճ, it must not be, it is not right, just or lawful;
չէ — կենաց, he is unworthy of life;
— վարկանել, to think proper, to deem expedient;
արկանել ընդ —եօք, to cause to run into debt, to get into debt, to be involved in debt;
մտանել ընդ —եօք, to run into debt;
to lay oneself under obligations;
բազում —ս ունել, լի —եօք լինել, to be over head and ears in debt;
— անձին համարել, to assume the obligation;
հատուցանել զ — ս իւր, to discharge or pay a debt;
հատուցանել զ —ս երախտագիտութեան, to discharge a debt of gratitude;
հատուցանել զ— ս իւր առ հայրենիս, to pay one's debt to one's country;
—առնել, to render culpable, to impute, to accuse;
to condemn;
cf. Թոյլ;
cf. Պատշաճ.
consistence, solidity, fixity, hardness, density, consolidation;
steadiness, firmness, constancy;
stiffness, severity, obstinacy;
strength, vigour;
sustained, unflagging or continued effort, endeavour, care, solicitude, diligence;
— որովայնի, constipation, costiveness;
պահք պնդութեան, rigorous fasting;
բազում, մեծաւ or փութոյ պնդութեամբ, carefully, diligently, eagerly, cordially, earnestly.
day by day, daily, every day, more & more;
օր աւուր, աւուր աւուր, աւուրց յաւուրս, daily, every day;
առ օրին, նոյն օրին, the same day, in the same day, presently, soon;
զօրն ցերեկ, զօրն իբուն, all day, all day long, during the livelong day, from morning till night;
զօր ամենայն, every day, diurnal;
all day long;
մինչեւ ցօր հասարակ, till noon;
աւուրն, a day;
յաւուր միում, ի միում աւուրց, one day, a day, one fine day, some fine day;
յերկրորդում աւուր, the day after, next day;
ի միուսում աւուր, the day after, tomorrow;
հետեւեալ օրն, the following day;
յետ երկուց աւուրց, two days after;
յերիր աւուր, in three days;
ի նմին աւուր, the same day;
ի նմին իսկ աւուր, the very same day;
յօրէ յառաջնմէ, from the first day;
զամենայն աւուրս, every day, for ever;
յաւուրս մեր, in our days, in these days, in our time;
յաւուրս յետինս, in the latter days, latterly;
յաւուրսն յայնոսիկ, in those times or days;
յաւուրս նորա, under him, during his time;
որ օր, the day that;
զաւուրս, many days, long time;
միով օրով, of a day;
օր ի յօր or օր յօր առնել, to put off from day to day, to procrastinate, to defer, to delay;
օր սահմանել, to fix a day;
կալ զօրս զերեկ դատարկ, to waste the day, to remain idle all day;
համարել զաւուրս, to count the days;
մեռանել լի աւուրք, to die full of days;
շրջել աւուրն, the passing of the day;
բառնալ զծանրութիւն աւուրն, to bear the burden of the day;
դեռ աւուր շատ կայ, it is not yet late, it is yet early;
մինչ աւուր կայ, while it is day;
զամենայն աւուրս կենաց իւրոց, for his whole lifetime;
երկայնին, կարճին աւուրք, the days grow or are growing longer, shorter;
երեք ժամ է աւուրն, it is three o' clock a. m.;
ոչ յետ բազում ինչ աւուրց, in a few days, soon, shortly;
տային նմա աւուրն նկանակ մի, they gave him a loaf daily;
մանուկ ծնեալ առ օրին, new-born babe;
օրն խոնարհեցաւ յոյժ, the day gave place to evening;
շատ է աւուրն, sufficient for the day is the evil thereof.
after, since, then, afterwards, hereafter, underneath, behind, one after another, next to, subsequently;
Տրայիանոս կալաւ զինքնակալութիւնն — Ներուասայ, Trajan was emperor after Nerva;
— միմեանց, զմիմեանց կնի, մի զմիոյ կնի, one after the other, subsequently, blow upon blow;
— երկուց ամաց, two years ago;
— ոչ բազում աւուրց, some days after;
— ապա, at length;
զերիս ամս ամ զամի —, during three successive years;
եկայք — իմ, follow me;
որ զմեր կնի ոչ շրջի, who is not of us;
զդուռն ձգել — իւր, to shut the door behind or after one;
մի զմիոյ կնի կցեալ, one tied to another;
linked;
եւ որ ինչ — այսորիկ, եւ որ —, and so on, & etc.;
— բնութեանս, suitable or according to the nature, natural, like nature;
— գալ, գնալ, երթալ, ընթանալ —, to follow;
— պնդիլ, մտանել, լինեմ, to pursue, to follow up, to hunt, to persecute;
— խոտորիլ, to be allured;
to be carried away;
մոլորիլ — խրատու, to be swayed by bad advice;
— կամաց իւրոց ածել զոք, to make the slave of one's will.
hour;
time, moment;
proper time, precise time;
loisure-time, opportunity, occasion;
canonical hours, divine service;
season;
horoscope, nativity, ascendant;
*church;
Վրան or Խորան ժամու, Tabernacle;
միջին —, mean -;
աստեղական —, sideral —;
արեւային —, solar -;
ճշմարիտ —, true -;
հնչել երկրորդ —ու, to strike two;
քանի՞ են —ք, what o'clock is it ? what's o'clock ? — է երկրորդ, it is two o'clock;
—ք երկու եւ վայրկեանք տասն, it is ten minutes past two (o'clock);
երկու —ք եւ քառորդ մի, it is a quarter past two;
—ք երկու եւ վայկեանք քսան, twenty minutes past two;
—ք երկու եւ կէս, half past two;
—ք երկու քառորդաւ ընդհատ, a quarter to three;
—ք երկու եւ վայրկեանք քառասուն, twenty minutes to three;
զերրորդ —ու, about three o'clock;
առաջին — եւ կէս, an hour & a half;
կէս —, half an hour;
քառորդ մի —ու, a quarter of an hour;
ի վեցերորդ —ու առաւօտուն, at six (o'clock) in the morning, or at six AM.;
յեօթն —ու յետ միջօրէի, at seven in the afternoon, or at seven PM.;
ի սմին իսկ —ու or պահու, just now, now;
յամենայն —ու, յորում եւ է —ու, every hour in the day, at every moment;
ի նշանակեալ —ու or պահու, at the appointed time;
ամենայն —ուց են նորա գործք, every hour of his time has its appointed task;
ի —ս պարապոյ իմոյ, in my leisure hours;
— առնուլ, գտանել, to take occasion, to find time, or opportunity;
— բարեպատեհ, favorable moment;
—ու, ի —ու, ի դէպ —ու, in time, in good time, at the proper time;
— առնել, դնել, տալ, to appoint an hour, a time, to fix a day, cf. Ժամադրեմ;
յորժամ — լինիցի, when the opportunity arrives;
— է, it is time, it is the fitting moment;
այլում —ու եւ ժամանակի սպասել, to wait better times, or for a more favorable occasion;
զում —ս ընդ իմն հանել, to stay some hours with;
— հարկանել, to ring the bell;
— առնել, to pray;
to say the mass;
յամենայն —, at all times, always;
— ի —, from hour to hour;
— ի — առնել, սահմանել, to put off from time to time, to spin out, to prolong;
— ի —է, —է ի —, at every moment, hourly, from hour to hour;
առ — մի, ընդ —ս, առ —ս, at present, for the moment, now, provisionally;
—ս —ս, ընդ —ս —ս, —ս ընդ —ս, from time to time, now and then, sometimes;
յառաջ քան զ—ն, out of time, before the time, too soon;
եկեալ հասանէր —ն, the moment had arrived;
— ճաշոյն, dinner-time, the dinner hour;
— ճաշոյն է, it is dinner-time;
ըստ —ուն պիտոյից, according to circumstances, seasonableness;
զօգուտ —ս, ի բազում —ս, —ս ձիգս, ցմեծ —ս, for hours together, whole hours, hours at a time, a long time;
ի —ու եւ տարաժամու, seasonably and unseasonably;
հասանել —ու կնոջ, to be near delivery or childbirth;
to be near her time;
յետին —, dying hour, hour of death, last moments;
fully, completely, thoroughly, entirely;
perfectly;
լի առնել, to fill, to load, to heap;
զբազում լսելիս լի արար բանն, many have heard him;
լի լինել, cf. Լիանամ;
լի եւ լի, cf. Լիուլի;
լի ափով, ձեռօք, by handsful, profusely, generously;
լի աւաբաւ, loaded with booty;
լի փառօք, covered with glory;
լի աւուրք, full of years, old;
լի մտօք, sensible, judicious, wise;
լի երախտագիտութեամբ, full of gratitude, of affection, of faults;
զաւուրս տասն լի, ten entire days;
լի կատարեալ, բովանդակ, perfectly full, entire, complete, perfect, cf. Լիակատար;
լուսին լիով լուսով նկարեալ, full moon;
բաժակ գինի լի արկանել, a glass of wine full to the brim;
լի զհասակ մարմնոյն ունել, to be adult, to arrive at man's estate;
լի են բերանք նոցա ծաղու, they are full of laughter, of merriment;
լի ասացեր, you are quite right.
խելօք, skilfully, ingeniously, cleverly, dexterously;
bench for rowers;
— կամրջաց, bridge-head;
— գետոց, source of ariver;
—լս ունել, to be wise, judicious, prudent;
ի խելաց ելանել, to lose one's reason, to become mad;
գնալ խելօք, յայլ խելս շրջել, յայլոյ խելս լինել, to be out of one's mind, to turn mad;
ցնորիլ ի խելաց, to faint, to swoon;
ի խելս գալ, to come to one's self, to recover one's self;
to amend;
խելս խառնել, to tax one's ingenuity, to contrive, to set one's wits to work, to try, to attempt;
to dupe, to outwit, to use artifice, craft, guile;
ի խերս կերպարանեալս, feignedly, with simulation, in appearance;
astutely, cunningly;
բանք բազում — սակաւ, much tongue and little judgment;
ի խելաց եւ ի մտաց թափեալ, hair-brained, cracked, foolish, insane, mad;
գինին կալաւ զխելս նորա, he became intoxicated, tipsy.
to subtract, to take away;
— զքառակուսի արմատ թուոյ, to extract the square root of a number;
— իրաւունս, to do justice to;
— առնուն չար, to defame, to decry, to slander, to belie;
— յաչաց, to cause to lose the favour or affection of;
— յաչաց ժողովըրդեան, to render unpopular;
ի վեր —, to inform of, to discover, to disclose, to reveal, to unveil, to unmask;
— ընդ աշխարհ, to publish, to divulge every where;
ի բանս —, to delude, to beguile, to seduce, to betray, to deceive;
յինքն —, to appropriate to oneself, to take possession of, to assume wrongfully;
— ինչ յոք, to ascribe, to attribute, to impute;
— յոք զպատճառս ամենայն չարեաց, to accuse of every evil;
— յոք զիմն, to apply to;
ի բաց —, to exclude;
to scatter;
to send back or away, to dismiss, to discharge;
— բռնի or բռնաբար, to extort, to wrest, to seize by force, to take by violence;
— յարմատոց, to root up, to extirpate;
*— զթեփ, to scale;
to pearl or decorticate seed;
— զվրէժ քինուն or — զփոխարէն չարեացն, to avenge oneself, to be revenged;
to turn the tables upon;
— օգուտ, to turn to account, to profit by, to derive benefit from, to avail oneself of, to improve;
— հետեւանս, to desume a consequence;
— զոք ի ձեռս ուրուք, to give, to deliver up;
— զօրս, to levy soldiers, troops;
— աւուրս, զգիշերն, to pass the days, the night;
— աւուրս բազումս, to remain a long time;
— ի ժառանգութէնէ, to dispossess;
— յայլ լեզու, to translate into;
— ողջակէզ, to sacrifice;
— լեզու, to put out one's tongue;
to loll out one's tongue;
վիճակ —, to draw, to cast lots;
— զկարասիս, to unfurnish, to strip;
— զկինն, to repudiate;
— կանանց զյօնսն, to paint one's eyebrows;
— զջուր, to draw water, to draw up, to fetch up;
— ի նաւէ, to disembark;
to land, to set on shore;
— ճանապարհի, դրան, to lead to, to run into, to abut or end in;
— առ ոք, to present, to introduce;
— զսուրն ի պատենից, to unsheathe;
— ընդ սուր, to put to the edge of the sword;
— զհոգին, to give up the ghost, to expire, to die;
— զօրհնութիւն, to bless, to praise;
հա՛ն զիս աստի, take me out of this.
snow;
հատ ձեան, snow-flake;
մանր, խոշոր —, fine snow;
large flakes;
հալեալ —, thawed -;
կոյտ ձեան, snowdrift;
հիւս ձեան, snowslip;
մոյկ ձեան, snow shoe;
սպիտակ իբրեւ զ—, as white as snow, snowy white;
— գայ, իջանէ, it snows;
—ն դիզանի, the — gathers;
— բազում եկն, it had snowed very hard, there had been a heavy fall of -;
ձեան գնտակս արձակել, ձգել, to snow-ball.
affliction, trouble, grief;
խիստ, դժընդակ, տխուր, ցուրտ, չոր, անձրեւային, խոնաւ, մեղմ —, very severe or hard, bitter, gloomy, cold, dry, rainy, damp, very mild winter;
պտուղք ձմերան, winter-fruits;
պաշար ձմերան, provisions for winter;
հանդերձ ձմերան, winter-clothing;
ի ձմերան, in winter;
during the snowy or winter season;
ի մէջ ձմերան, ի խոր ձմերան, in midwinter, in the depth of, or in the inclemency rigour of winter;
անցեալ կամ այս —, last or this winter;
անցուցանել զ—ի քաղաքի, ի գեղջ, to spend the winter in town, in the country;
— առնուլ տնկոց, to winter, to suffer from the winter;
շնչեցին ձմերունք, the wintry winds blew;
զբազում ձմերանց հալեցին զսառնամանիս, they have passed many hard winters.
մասամբ, ըստ մասին, ըստ մասնեայ, ի —է, in part, partly;
partially, in parts;
by halves;
մեծաւ մասամբ, ըստ մեծի մասին, բազում մասամբ, ըստ առաւելագոյն մասին, for the most or greatest part, mostly, chiefly;
յայսմ մասին, ի մասինդ, յայդմիկ, on this side, on this consideration;
ի մասին, for, instead of;
— առ — or առ մասին, — —, piecemeal, in pieces, piece by piece, in shreds, limb by limb;
իմով մասամբ, on my part, as for me;
աղօթից մասամբ, as for, or with regard to prayers;
ի պարգեւի մասին, in place of a gift, as a gift;
նմա ել —, he was allotted, he had for his share, or portion;
it is fallen to his lot;
— ունել, to participate in, to take a part or concern in;
ի բարեաց մասին առնուլ, to take in good part;
ի չարի մասին առնուլ, to take ill, or amiss;
գրաւիլ ընդ մասամբք ախտից, to be subject to certain vices;
չիք մերընդ դաւթի, we have nothing to do with David.
wandering, straying, aberration;
error, heresy;
seduction, perversion, subornation, corruption;
fury, mania, folly, frenzy, madness;
— մտաց, mental aberration;
ծայրայեղ —, sad extremity, excess;
բազում դպրութիունք զքեզ ի — դարձուցանեն, much learning doth make thee mad.
music, song, air, tune, melody, strain;
sonnet;
cup, goblet, bowl, mug;
fashion, manner;
bout, time;
երեքսրբեան —, trisagium, agiology;
յօրինել —ս, to modulate, to sing;
հեշտացուցանել զ—ս, to make a sweet concert or harmony;
զյաղթութեան —ս երգել, to sing an epinicion, a triumphal song;
fashion, manner;
bout, time;
զառաջին —ն, յառաջնում —ի, the first time;
ի բազում —ս, ի —ս բազումս, յայլ եւ այլ —ս, more than once, several or many times, over and over again;
ի միումն —ի, once, at once;
all at once;
զմի — եւս, once more;
վասն միոյ —ի, առ մի —, for once;
զայս մի եւս —, more, once again;
յերկարագոյն —օք զբանիւք անկանել, to be prolix, to prolong the discourse;
յերկարագոյն —օք, long, a great while or time;
զվեց օրն մի մի —, once a day for six days;
լուր զայս վերջին —, hear for the last time;
cup, goblet, bowl, mug;
— ոսկի, golden cup or goblet.
much, too much, very, most;
enough, sufficiently, as much as necessary;
— անգամ, often, frequently, cf. Բազում անգամ;
— իսկ, sufficiently;
— կամ սակաւ, more or less;
ընդ — եւ ընդ սակաւ, in all about;
փոքր ի —է, somewhat, partly, a little;
more or less;
ոչ ընդ — եւ ընդ փոքր, in no wise, in no way;
some place;
ոչ —, no where;
թէ — գայցէ ի տուն, if he ever returns home;
ի քաղաքի —, in a city;
ի տեղւոջ —, in a place;
ամենայն —, every where;
— —, in some places;
— —, է —, sometimes;
բազում —, in many places.
պատուով, honourably;
լի պատուով, loaded with honours;
ի — հասանել, to rise to dignities;
ի պատուի լինել, to be in honour, in consideration;
ի — առնուլ, բազում պատուովք պատուել, to load with honours, to pay great honours to, to raise to the highest honours;
to set one up upon the pinnacle of glory, to raise one up to the skies;
ի մեծի պատուի լինել, to be raised to the highest pitch of fortune;
— անձին համարել, to take to oneself the credit of, to deem it an honour;
— ընծայել, to pay honour;
առնել, դնել, to do honour to, to be an honour or a credit to;
— առնել սեղանոյ, to do honour to a meal;
պատուով պատուէք զիս, you do me a great deal of honour, too much honour;
—ս արժանաւորաց, honour to whom honour is due;
cf. Թեկն;
cf. Հասանեմ;
cf. Միմեանց;
service, office, function, employment;
want, requisite;
furniture, ornaments, trimmings, apparel, moveables, luggage, clothes, goods, service of plate, vessels, utensils;
dinner-service;
meats, victuals, repast, dinner, treat, feast;
pomp, train, equipage;
care, earnestness, solicitude;
—ք եկեղեցւոյ, church ornaments, decorations, plate, chalice;
ի — հայրենեաց, in the public service;
— ունել, տանել, հարկանել, ի —ու կալ, to serve, to take service, to minister;
— ունել կրակի, to worship fire;
— տանել կռոց, to worship idols;
լինել ի —ու պաշտաման ուրուք, to serve, to be in service;
հարկանել, տալ ումեք զյետին —, to pay the last honours;
— տանել ախտից, to obey the passions;
աստուածական մատուցանել անձին —, to be one's own idol;
— առնել, to attend well, to care, to keep, to guard, to watch, to spy, to lie in wait for;
to eat, to dine;
— ուտել or կերակրիլ, to regale, to entertain, to give an entertainment;
— ա րկանել, դնել, to prepare the requisites for the Mass;
զբաղեալ էր ի բազում —ու, he was oppressed by a multitude of things, he was very busy.
according to law, legally, legitimately, lawfully;
duly, suitably, regularly, properly;
խնդրել —ս, to come to Communion;
տալ —ս, to administer the Sacraments, to communicate;
արժանի լինել օրինաց, to be worthy of receving the Sacrament;
—ս դնել, հաստատել cf. Օրինադրեմ;
—ս դնել, to dictate or lay down laws;
to give laws to, to prescribe laws;
—ս տալ, to give laws;
պահել զ—ս, to keep, to obey the laws;
ընդ օրէնս համարել, to lay down or state as a principle;
խոտորել յօրինաց, to swerve, to depart or deviate from the laws;
զանցանել օրինօք, to transgress, to violate the law;
բառնալ՝ ջնջել զօրէնս, to abolish, to repeal, to abrogate a law;
բազում օրինօք հակառակիլ, to resist or oppose in many ways;
լինել ի կանանց օրինի or ի կանանց —ս, to have the menses;
ի կանաց օրինաց պակասել, to cease to be after the manner of women;
եթէ — իցէ ասել, if it may be said;
— է, it may be, it is allowed, one may;
— էր նմա, he was allowed to;
— էր քեզ, you might;
օրէ՞ն իցէ, իցէ՞ —, is it allowed to ? չէ —, it is not permitted to;
յետ օրինացն կցորդութեան, after the Holy Communion;
—ս իւր կալեալ էր, he holded as a maxim or principle;
—ս կարծեցին անձանց, they believed themselves permitted to.
once, at one time;
even, notwithstanding;
այս —, this once;
այլ —, another time;
առաջին —, the first time;
մի —, only once;
բազում —, many times, often;
միւսանգամ, once more, over again;
առ — մի, at once, this time;
քանիցս —, every time;
how many times?
passage, journey;
pass, defile;
street, lane;
avenue;
channel, canal;
hole, opening;
gate;
accident, event;
leap;
flux;
— բնակարանաց՝ սենեկաց, gallery, corridor;
— ժամանակի, space of time, lapse of time;
— or բերան անոթոց, orifice;
անց եւ դարձ առնել, to pass, to go, cf. Երթեւեկել;
անց եւ դարձ առնել, to come and go, to traverse;
բազում — անցին ընդ իս, I have suffered much;
պատմէին իրերաց ու ինչ — ընդ իւրեանս անցեալ էին, they told each other every thing that had happened them.
cf. Բազում.
to shed, to pour out, to spill;
to fill up;
— ումեք, (յօք) զվարդապետութիւն, to preach redundantly, to be verbose;
բազում ծաղր զեղեալ հեղուլ, to laugh immoderately;
զեղուին զնովաւ զամենայն ամբոխն, the people crowded around him.
effusion, shedding, spreading;
— արեան, blood-shed, effusion of blood, slaughter, crnage, butchery;
—իս արեան գործել, հանել արեան —իս, արեան —եօք լնուլ, to slaughter, to shed rivers of blood;
բազում արեան —իք եղեն or գործեցան ի ճակատամարտին, rivers of blood were shed in that battle;
cf. Հեղում.
until, till, as far as, to;
even to;
that;
— ցայժմ, till now, up to the present, up to this time, hitherto;
— ցայդ վայր, so far, as far as, to that place;
— ցայդր, so far, as far as that, to there;
— ցայս վայր, thus far, as far as this, to here;
— ուրանօ՞ր, how far?
— ցամպս, even to the clouds;
գայ ընդ իս — ի կարս, he goes with me as far as Kars;
կաց or մնա — եկեսցէ, wait till he comes;
— ցե՞րբ, how long?
ոչ ելից — դարձցիս, I will not go out until you return;
— ցբազում ամս, during many years;
— զի, so that, insomuch that;
այնպէս or այնչափ՝ զի, so that;
as well as;
— բազմաց իսկ ասել, so that several people said.
exercise, instruction, study, science;
— երիվար, a broken or trained horse;
—ք չափականք, study of mathematics;
— լինել, to be practised or well versed in;
լինել ի —ս ուսման, to be studying, learning;
to be at school or at college;
ի — կացուցանեմ, cf. Վարժեմ;
անցուցանէր —իւք զբազում գիտնովք, his erudition surpassed that of very many learned men;
կատարեցի զ—ս իմաստասիրականին, I have passed in philosophy.
inconvenience, discomfort, displeasure, vexation, pain, trouble, grief, affliction, sorrow, suffering, torment, tribulation;
—ք ամպրոպաց, tempest, foul weather;
— դառնութեան, bitter grief, desolation;
դժնդակ —ք, great hardships, misfortunes;
ի վշտէն, առ վշտի, առ վշտի վտանգին, through affliction, tribulation or grief;
—ս հասուցանել, to grieve, to pain, to concern, to distress, to cause sorrow, to afflict, to vex;
ի —ս մտանել, to grieve at, to be pained at, to take to heart, to sorrow for, to be afflicted;
— է ինձ, I am greatly concerned at, it is with pain that I;
բազում —ք ի վշտաց հասանէին ազգին, many disasters successively fell on the nation;
ամենայն փափկութիւն հայոց եհաս ի —ս վտանգի, all the pleasures of the Armenians were changed for extreme dangers;
ի վշտի մաշեն զանձինս, they consume themselves with mourning;
չիք ինչ հեշտի առանց վշտի, no joy without alloy.
— արտասուաց, արեան, flood, stream;
— ս արտասուաց իջուցանել, to shed a flood or torrent of tears;
բազում —ս արեան հեղուլ, to cause immense bloodshed;
cf. Զեղումն.
passer;
traverser;
aller au delà, dépasser, outre-passer, devancer, excéder, franchir;
passer outre, négliger, omettre;
parcourir, énumérer;
passer, se passer, périr, disparaître;
passer, se passer, s'écouler;
passer, finir, cesser;
s'éteindre;
passer, être omis, oublié;
passer, s'introduire, pénétrer;
se passer, arriver, survenir, avoir lieu;
se passer, éprouver, goûter, essayer;
passer, traiter, parcourir rapidement, effleurer;
passer, changer de parti, passer dans le parti contraire;
— ի թշնամին, passer à l'ennemi, déserter;
— զպատուիրանաւ՝ զօրինօք՝ ըստ օրէնս, transgresser les commandements de Dieu, la loi, contrevenir aux commandements de Dieu, à la loi;
— զուխտիւ՝ ըստ ուխտ՝ զբանիւ՝ ըստ երդումն, violer le contrat, un traité, sa promesse, son serment;
— զաւուրբք, avancer en âge, prendre de l'âge, devenir vieux, vieillir, cf. Ծերանամ, cf. Պառաւեմ, cf. Զառամանամ;
— յաշխարհէ, passer de cette vie en l'autre, passer, mourir, expirer;
— զանցանել, surpasser, exceller, l'emporter sur, cf. Գերազանցեմ, cf. Յառաջատեմ;
հատանել —, traverser, franchir;
— ըստ չափ, ըստ սահման, excéder, outre-passer la mesure, aller au delà;
հապճեպ զբազում իւիք, passer rapidement sur beaucoup de faits;
սակաւ ինչ — բանիւ, dire en peu de mots, exposer en peu de mots.
boire;
— անյագաբար, — avidement;
— բազում յոյժ, boire à tire-larigot, boire beaucoup;
տալ —, donner à boire;
տուր ինձ —, donnez-moi à boire, versez-moi.
verser, répandre, épancher;
évacuer, décharger, jeter;
vider, transvaser;
ôter, priver, dépouiller, arracher, ravir, emporter;
dégager, sauver, délivrer, débarrasser;
— զգինի, cuver son vin, se désenivrer, se dégriser, cf. Սթափեմ, cf. Զգաստանամ;
— զոգիս ուրուք, tenir quelqu'un en suspens;
— զանձն, se sauver, se débarrasser, se défaire de, se soustraire à, échapper à, cf. Նուաստանամ;
— գոյժ եւ զզօրութիւն, employer toutes ses forces, tous ses efforts, se mettre en quatre;
ածել —, ajouter, joindre;
— զմաղձն, décharger sa bile;
յոք զցասումն իւր, décharger sa colère sur quelqu'un;
— ի լծոյ, affranchir du joug;
— զոք ի ձեռաց ուրուք, tirer, débarrasser ou sauver quelqu'un d'entre les mains d'un autre;
թափեաց նաւն զբեռն, le navire se déchargea;
— աւար բազում, faire beaucoup de butin.
temps, siècle, époque, période;
âge;
temps, délai, intervalle;
temps, circonstance;
temps, moment, loisir;
fin, terme, dernière heure;
saison;
դէպ —, occasion favorable;
— ինչ, quelque temps;
առ — մի, un peu de temps, provisoirement, pour un temps, pour quelque temps;
զայնու՝ առ այնու —աւ, զայնու —օք, ընդ —ս, յամս —ացն այնոցիկ, առ սովիմբ՝ զսովին —աւ, ընդ —ս ընդ այնոսիկ, ընդ ամս —ացն այնոցիկ, alors, vers ce temps, vers ces temps, vers ce temps là, dans ou en ce temps, à cette époque, durant ce siècle;
առ —օք Խորենայ, du temps de Khorène;
ընդ ou ըստ —ս —ս, de temps en temps, de temps à autre, par intervalles;
—աւ, avec le temps, à la longue, à force de temps;
ի ժամանակի..., du temps de, lors de;
ի սուղ՝ ի սակաւ —ի, dans ou en peu de temps, sous peu, en un moment;
ի միում՝ ի նմին —ի, en même temps;
ոչ բազում —ք են, il n'y a pas longtemps, depuis peu, dernièrement;
ոչ սակաւ —ք են, il y a longtemps, depuis longtemps;
ի յետին —ս, dans les derniers temps;
անդստին ի ժամանակաց անտի, dès lors;
անդստին յառաջին —աց, dès les premiers temps;
ընդ ամենայն —ս, de tout temps;
առ նովին —օք, vers ce temps, à peu près dans le même temps;
առ այնու —օք է տեսանել, c'est alors qu'on voit;
յառաջ —աւ, antérieurement;
— պատեհի գտանել, trouver un moment favorable;
յայնմ —ի, dans ce même temps;
հզօր ի ժամանակին, puissant alors;
*— վաստկիլ՝ շահել, gagner du temps;
*— ունենալ, avoir du temps, le temps;
յօգուտ վարել զժամանակն, profiter du temps;
կորուսանել՝ անցուցանել զժամանակն, perdre, passer le temps;
—ի մնալ՝ սպասել ou սպասել դիպող —ի, attendre le moment favorable, une occasion;
— առնուլ՝ գտանել, trouver un moment favorable;
յաւուրս —աց սորա, de son temps;
ի վավեմի ժամանակսն, dans les siècles reculés;
—ս ձիգս, longtemps;
*այս աշխատանքը շատ —ս կերաւ, ce travail m'a pris beaucoup de temps;
*ասոր շատ — պէտք է, cela demande beaucoup de temps;
épargne, parcimonie, lésine;
exactitude, ponctualité;
justesse, précision;
rigueur;
հատուցանել բազում ճշդութեամբ, payer ric-à-ric, avec une exactitude rigoureuse.
— կայ, il reste, il est présent, il doit, il est sur le point d'être;
որ առաջիս կայ խրատ, le présent conseil;
զայլ բազում գործս զոր ասել կայ մեզ —, plusieurs autres actions que nous allons dire;
որում ծնանել — կայցէ, celle qui doit accoucher.
se réjouir, éprouver de la joie, avoir ou ressentir de la joie, être bien aise, charmé, enchanté ou heureux de;
salut (en tête d'une lettre);
խնդա՛, réjouis-toi ! bonjour, je vous souhaite le bonjour;
բազում — ասել, souhaiter le bonjour, dire adieu;
— ընդ ումեք, se réjouir avec quelqu'un;
խնդացին յոյժ ուրախութիւն մեծ, ils furent transportés d'une grande, d'une extrême joie.
effort, tentative, contention, tour de force;
travail, peine;
fatigue, souffrance;
danger, péril, crise;
difficulté à surmonter, combat, lutte;
— ի —, l'un après l'autre, à côté;
զամենայն — յանձին ունել՝ թափել ou ի մէջ առնուլ, բազում ճգունս առնել, redoubler d'efforts, faire tous ses efforts, faire un effort surnaturel;
— դնել, faire un effort, s'efforcer;
դնել զյետին —, faire un dernier effort;
յետին ճգամբք գուն գործել, faire les derniers efforts;
ճգունք մարտի, les travaux de la guerre;
տանել մեծամեծ ճգանց, soutenir de grands combats;
ամենայն ճգամբք, de tous ses efforts.
esprit, intelligence;
pensée, intention, dessein, projet, idée, opinion, avis;
raison;
maxime;
sens, signification;
— դնել, faire ou prêter attention à, appliquer son esprit à, s'appliquer, s'adonner, vaquer à;
միտս դնել, avertir, admonester;
դնել ի մտի, հաստատել ի միտս, se mettre dans l'esprit, se mettre en tête, prendre une résolution, une décision ou son parti, se décider, se déterminer, se proposer de, projeter;
songer à;
եդեալ էր ի մտի, il était résolu;
դնել ի մտի ուրուք, suggérer, engager, inspirer;
զմտաւ ou ընդ միտ ածել, se représenter en esprit, considérer, penser, méditer, s'aviser, s'imaginer, se figurer, juger;
անկանել՝ ելանել ի մտաց, perdre l'esprit, la raison, la tête, tomber en frénésie;
passer de la tête, échapper à la mémoire, oublier;
ընդ միտ մտանել, ըստ մտի լինել, plaire à quelqu'un, gagner ses bonnes grâces, se concilier sa faveur, s'insinuer dans son esprit, être en grâce, en faveur auprès de lui, gagner son affection, sa bienveillance, le captiver, s'insinuer;
ի միտս լինել՝ գալ, reprendre ses sens, l'usage de ses sens, revenir à soi, à son bon sens, rentrer en soi-même, se réveiller;
ընդ միտ տանել, se formaliser, se piquer, se sentir offensé, prendre en mauvaise part;
ի — առնուլ, comprendre, concevoir, saisir;
juger, pénétrer;
չառնում ինչ ի միտ, je n'y conçois rien, je m'y perds;
չառնու ինչ ի միտ, il n'y entend rien, c'est de l'algèbre pour lui;
անմարթ է ի միտ առնուլ զայն, on n'y connaît rien, c'est la bouteille à l'encre;
արկանել ի միտս, mettre dans l'esprit, inspirer, suggérer;
տալ ի միտ առնուլ, faire comprendre ou sentir;
աշխատ առնել զմիտս, fatiguer ou se fatiguer l'esprit;
փոխել զմիտս, շրջիլ ի մտաց, changer d'avis, se raviser;
ունել ի մտի, avoir dans l'esprit, former le dessein, le projet, se proposer, songer, penser;
հաճել զմիտս ուրուք, plaire ou complaire à quelqu'un;
ի չար միտս ou գէշ մտքի առնուլ, prendre en mauvaise part;
ի բարւոք միտս ou բարի մտքի առնուլ, prendre en bonne part;
համբառնալ զմիտս առ Աստուած, élever l'esprit à Dieu;
գերել զմիտս, captiver l'esprit;
ընդ միտս անկանել ուրուք, մէկուն միտքը գալ, venir dans l'esprit, dans la pensée de quelqu'un, avoir l'idée;
հանել ինչ ի մտաց ուրուք, ôter quelque chose de la tête à quelqu'un;
միտս ունել, avoir de l'esprit;
եւ ոչ ի միտս անգամ անկեալ էր նորա, il n'avait pas même songé, il ne s'avisait pas seulement;
ասել ի մտաց, dire de soi-même;
ասել ընդ միտս, dire en soi-même;
ասէի ընդ միտս, je disais en moi-même;
ի նոյն միտս լինել, être du même avis;
բազում անգամ եղեւ ինձ ի մտի, je fus plus d'une fois tenté, j'ai eu plus d'une fois l'idée de;
խորհէր ընդ միտս, elle pensait en elle-même;
ընդ միտ արկանել, penser, se rappeler, concevoir;
բարգաւաճել՝ կրթել զմիտս, cultiver —, former l'esprit;
ստէպ ի մտի իմում յեղյեղեմ զայն, je me le redis souvent à moi-même;
յորմէ ի միտ առնուլ է, d'où il suit, il s'ensuit que;
ըստ մտի, ըստ միտս, à son idée, à sa fantaisie, à son gré, à volonté;
commode, aisé;
բազումք ի միտս ունողաց, la plupart des gens d'esprit;
ոչ ոք ի միտս ունողացն, personne parmi les hommes de sens;
սրտի մտօք, de tout son cœur;
ուղիղ մտօք, de bonne foi;
պարզ մտօք, par le bon sens, sans ruse;
հասարակաց միտք, le bon sens;
մարդկեղէն միտք, la raison humaine;
*մտքէս ելաւ, cela m'a passé de la tête, m'a échappé, je l'ai oublié;
*մտքէ չհանել, ne pas oublier;
*միտքը բերել, se rappeler, se souvenir;
*միտքը չգալ, ne pas se rappeler;
*միտքը պահել, retenir;
արդարակորով՝ խորախորհուրդ՝ բաւական ի մեծամեծս թեւակոխելոյ, հաստատուն ou անյողդողդ՝ լուսաւորեալ՝ ընդարձակ՝ թափանցող՝ սուր՝ վսեմ՝ տկար՝ ցրուեալ՝ շփոթ՝ թեթեւ՝ եռանդուն՝ անարգասաւոր՝ արգասաւոր՝ հնարագիւտ —, esprit juste, — profond, — propre à concevoir de grandes entreprises, — ferme ou solide, — éclairé, — vaste ou étendu, — pénétrant, — perçant, — élevé, — faible, — distrait ou dissipé, — embrouillé, — léger, — vif, — stérile, — fécond, — inventif;
gagner, profiter de, s'acquérir, tirer profit ou parti de, trouver son compte, remporter;
— զկեանս անձին, gagner sa vie;
— զմահ, échapper à la mort, l'échapper belle;
բազումս —, gagner beaucoup, gros;
չիք ինչ շահելոյ, il n'y a rien à gagner.
de quelque part, de quelque endroit;
— ուստեք, de part et d'autre, de plusieurs ou de divers endroits;
ամենայն —, de tous côtés, de toutes parts;
այլ ou այլուստ —, d'un autre côté, d'une autre part;
բազում ou յոլով —, de beaucoup d'endroits, de plusieurs endroits;
ոչ —, de nulle part, d'aucun côté ou d'aucune part.
jour, journée;
օր ընդ մէջ, tous les deux jours;
օր ըստ օրէ, jour par jour, journellement, tous les jours;
օր յօրէ, de jour en jour;
օր հասարակ ou *կէս օր, midi;
մինչեւ ցօր հասարակ, jusqu'à midi;
օր ի յօր ou օր յօր առնել, remettre d'un jour à l'autre, ajourner, prolonger, traîner en longueur, reculer;
օր քան զօր, de jour en jour, de plus en plus;
աւուրն, par jour;
աւուր աւուր, աւուրց յաւուրս, journellement, chaque jour;
առ օրին ou նոյն օրին, le jour même, le même jour, au jour le jour;
դեռ աւուր շատ կայ, il est de bonne heure encore, il n'est pas encore tard;
մինչ աւուր կայ, pendant qu'il fait jour;
մինչդեռ աւուր կայր, au milieu du jour;
զօր ամենայն, toute la journée, tous les jours, toujours;
զօրն ցերեկ, զօրն ի բուն, tout le jour, tout le long du jour, toute la journée, du matin au soir;
յաւուր միում ou ի միում աւուրց, un jour, un certain jour, un beau jour;
յերկրորդում աւուր, le jour d'après, le second jour;
յերիր աւուր, dans trois jours;
յետ երկուց աւուրց, deux jours après;
ի միուսում աւուր, après-demain;
ի նմին աւուր, le même jour;
ի նմին իսկ աւուր, le jour même;
յօրէ յառաջնմէ ou *առաջին օրէն, depuis le premier jour, dès le premier jour;
հետեւեալ օրն, le jour suivant;
օր պահոց ou *պահքի օր, jour maigre;
ուտիք օր, jour gras;
օր ծննդոց, jour de naissance;
— տօնի, jour de fête;
— հանդիսի, jour solennel;
— գործոյ ou *գործի օր, jour ouvrable;
համարել զաւուրս ou *օրերն համրել, compter les jours;
յաւուրս մեր ou *մեր օրերը, de nos jours;
յաւուրս նորա, sous lui;
բառնալ զծանրութիւն աւուրն, porter le poids du jour;
զամենայն աւուրս, tous les jours, à jamais;
զամենայն աւուրս կենաց իւրոց, toute sa vie;
երկայնին կարճին աւուրք, les jours croissent, diminuent;
կատարել՝ վախճանել զաւուրս իւր, finir ses jours, mourir;
մեռանել լի աւուրբք, վախճանիլ լցեալ աւուրբք, mourir plein ou rempli de jours;
երեք ժամ է աւուրն, il est trois heures;
յաւուր յայնմիկ ou *այն օրն, ce jour-là;
ոչ յետ բազում ինչ աւուրց ou սակաւ օրէն, sous peu de jours, bientôt;
յաւուրս յետինս, dans les derniers temps;
օր սահմանել, désigner un jour;
գեղեցիկ ou գեղածիծաղ օր, beau jour;
բարենշան՝ երջանիկ ou երանաւէտ օր, jour heureux;
չարագուշակ օր, mauvais jour.
Khosrov;
էր արքայ հայոց որդի վաղարշայ՝ եւ հայր սրբոյ մեծին արգատայ։ Էր սա քաջ եւ հզօր թագաւոր. որ ի վրէժխնդրութիւն հօրն՝ անհամար զօրօք ել ի վերայ հիւսիսական ազգացն, եւ ընդ իւր եւ նուաճեաց զնոսա, մի ի հարիւրոց առեալ պատանդս ի նոցանէ։ Եւ վասն արեան արտաւանայ ետ պատերազմ սաստիկ ընդ արտաշրի որդւոյ ասանայ արքայի պարսից. եւ պատրաստեալ զնա հալածական արար մինչեւ յաշխարհն հնդկաց, եւ ամս տասն ասպատակեաց զամենայն երկիրն պարսեց. յայնժամ ասեն շինեալ ն[ո]ր[ա] զգանձակ շահաստան քաղաք. եւ յայն սակս անուանեալ զանուն նորա դավրէժ, որ է թաւրէզ։ Այլ յետոյ դաւաճանեալ յանակայ պալհաւունւոյ մեռանի, թագաւորեալ ամս ԺԵ։ (Ագաթ. եւ Խորեն. Բ. պր. 64)
Խոսրով կոչեցաւ փոքր, էր այլ ոմն արքայ հայոց որդի սրբոյն տրդատայ՝ որդւոյ քաջին եւ մեծին խոսրովու։ Սա շինեաց զԴուին քաղաք, եւ անդր փոխեաց զարքունիս իւր։ (Խորեն. Գ. պր. 8)
Խոսրով էր այլ ոմն արքայ հայոց յազգէ արշակունեաց, զոր կացոյց շապուհ արքայ ի վերայ բաժնին պարսից յաւուրս սրբոյ մեծին սահակայ հայրապետին, եւ մեսրովբայ վարդապետին։ (Խորեն. Գ. պր. 42)
Խոսրով էր արքայ պարսից՝ որդի կաւատայ. սա առաքեաց զօր բազում ի վերայ վարդանայ մամիկոնեան իշխանին հայոց, եւ ետ պատերազմ սաստիկ ի դաշտին խաղամախայ, եւ կոտորեցաւ ի զօրաց նորա։ Այս խոսրով արքայ ի ժամ վախճանի իւրոյ հաւատաց ի քրիստոս, եւ մկրտեցաւ. եւ հաղորդեալ կենարար մարմնոյ եւ արեան տեառն՝ յետ երից աւուրց վախճանեցաւ ի բարւոք ծերութեան յաւուրս մովսէսի կաթուղիկոսին հայոց, որ եդ զթուականութիւն թորգոմեան։ (ի հին պատմագիրս)
Խոսրով էր այլ ոմն արքայ պարսից՝ թոռն հաւատացեալ մօրկայ կայսեր յունաց՝ դիմեաց ի վերայ փոկասու, որ յաջորդեալն էր զմօրիկ, եւ էառ զբազում դաւառս յիշխանութենէ յունաց մինչեւ ի կեսարիա քաղաք առաջին հայոց. էառ եւ զպաղեստին՝ եւ զեգիպտոս՝ եւ ի գերութեան վարեաց զսուրբ խաչն յեղուսամէ հանդերձ անհամար գերութեամբ քրիստոնէից։ Այլ իբրեւ յաջորդեաց զփոկաս բարեպաշտն հերակլ, ել ի վերայ խոսրովու, եւ յաղթեաց նմա. եւ գերեդարձ արար սրբոյ խաչին։ (ի հին պատմագիրս)
յանցի en passant;
անց եւ անց առնել, passer de côté, laisser passer, abandonner, dédaigner;
անց եւ դարձ առնել, aller et venir, traverser, parcourir, cf. Երթեւեկեմ;
բազում անցք անցին, il est passé bien des événements;
բազում անցք անցին ընդ իս յանուրջս, j'ai bien souffert en songe;
հմտութիւն անցից անցելոց, expérience des choses passées;
պատմէին իրերաց որ ինչ անցք ընդ իւրեանս անցեալ էին, ils se racontaient tout ce qui leur était arrivé;
զնոյն անցս կրեցին, նոյն անցք անցին եւ ընդ նոսա, ils eurent le même sort;
անցք, մեծամեծք անցանեն, il arrive des choses très-considérables;
այս ամենայն անցք ի սակաւ այւուրս անցին, tous ces faits arrivèrent dans l'espace de peu de jours.
ouvrage, œuvre;
affaire;
chose;
acte, action;
travail, occupation;
exécution;
նովին իսկ գործով, ipso facto, par le fait seul, par le fait même;
— քաջութեան, exploit, hauts faits;
օր գործոյ, jour ouvrable, jour de travail;
այր գործոյ, homme actif, adroit, habile, cf. Գործօնեայ;
բան ի — առնել, ձեռն ի — առնել՝ արկանել, mettre la main à l'œuvre, se mettre à l'œuvre, entreprendre, donner l'initiative, commencer;
ընդ — մտանել, travailler, cf. Գործամխիմ;
— առնել, ընդ — արկանել, ի — ածել՝ արկանել, mettre en œuvre, en pratique, pratiquer, se servir de, faire usage ou user de, employer;
ի — ածիլ, se prendre, être employé;
— առ գործով, — ընդ գործով, accessoirement, en passant, négligemment, sans attention, sans soin, cf. Երկրորդաբար, cf. Հարևանցի;
ի — մտանել, entrer en fonction, en exercice;
— է իմ ընդ նմա, j'ai affaire avec lui;
կացուցանել ի —, employer, donner un emploi, confier un emploi;
զի՞նչ — գործեալ է քո, qu'avez-vous fait?
ի — վարել զիմն, se servir d'une chose;
— մի դիւրին է, il est aisé, facile de;
բայց — է փարատել ի մտաց նորա զկասկած, mais le principal est de guérir sa défiance;
այլում տեղւոջ — լիցի ցուցանել, nous entreprendrons de démontrer ailleurs;
այլ ինչ — չկայ նմա, բայց, il ne lui reste plus que;
ի — անդր մատչել, revenir au fait;
բազում զօրաց պէտք են ի — պատերազմիդ, cette guerre demande des troupes nombreuses;
ի — անկանիլ, être labouré;
գործք Առաքելոց, actes des Apôtres.
heure;
temps, moment;
loisir, occasion;
heures canoniales, office;
*église;
— բարեպատեհ, occasion favorable;
— առնել՝ դնել՝ տալ, assigner ou fixer l'heure, un jour, cf. Ժամադրեմ;
— առնուլ՝ գտանել, avoir du loisir, du temps, trouver une occasion favorable;
յորժամ — լինիցի, quand il y aura un moment favorable;
— է, il est l'heure, il est temps de;
— ի —, d'heure en heure;
— ի — առնել՝ սահմանել, remettre d'heure en heure, traîner en longueur;
— ի ժամէ, ժամէ ի —, à toute heure;
առ — մի, pour l'heure, pour le moment, provisoirement;
ժամս ժամս, ընդ ժամս ժամս, d'heure en heure, de temps en temps;
ժամու ի ժամու, ի դէպ ժամու, à temps, en temps opportun, à propos;
յամենայն —, à toute heure, à tout moment, toujours;
առ ժամս, pour l'heure;
զերրորդ ժամու, vers les trois heures;
այլում Ժամու եւ ժամանակի սպասել, attendre un meilleur temps;
յառաջ քան զժամն, avant l'heure ou le temps, trop tôt;
յետին —, la dernière heure;
— ճաշոյն, l'heure du dîner;
— ճաշոյն է, c'est l'heure de dîner;
եկեալ հասանէր —ն, l'heure, le moment arrivait, était venu;
ըստ ժամուն պիտոյից, selon les circonstances, à propos;
զօգուտ —ս աւուրն, la grande partie de la journée;
բազում —ս ընդ իմն հանել, passer plusieurs heures à quelque chose;
— հարկանել, sonner la cloche;
եհաս Ժամ կնոջս, l'heure de l'accouchement de ma femme est arrivée.
partie;
morceau;
part, portion;
ration;
մասամբ, ըստ մասին ou ըստ մասնեայ, ի մասնէ en partie, partiellement;
à demi;
մեծաւ մասամբ, ըստ մեծի մասին, բազում մասամբ, ըստ առաւելագոյն մասին, en grande partie, la plupart, pour la plupart;
ի մասին, pour, au lieu de;
յայսմ մասին, en cela;
— հաւատոյ, article de foi;
— ըստ կարեւոր մասին, au fond;
ի չարի մասին, en mauvaise part;
— բարի, la meilleure part;
նմա ել —, fut son partage;
ըստ քաղաքավարութեան մասին, quant à la politique.
dedans, à l'intérieur, au fond;
դժուարութիւնս բազումս ի ներքս ածէր, il offrait de grandes difficultés.
chant, chanson, air, accords;
sonnet;
coupe, tasse;
fois, coup;
ի բազում —ս, ի նուագս բազումս, յայլ եւ այլ —ս, plus d'une fois, plusieurs fois, à diverses reprises;
լուր զայս վորջին —, écoutez pour la dernière fois;
ի միում նուագի, dans une seule fois, une fois;
վասն միոյ —ի, pour une fois;
ի միում նուագի, une fois;
tout d'un coup;
յառաջնում —ի, la première fois;
առ մի —, pour une fois;
զմի —եւս, encore une fois;
յերկարագոյն —օք, longuement;
longtemps.
beaucoup, longtemps;
assez, suffisamment;
— անգամ, souvent, fréquemment, cf. Բազում անգամ;
— ասել, être content;
— է, c'est assez, assez, cela suffit, cf. Բաւական է;
— է այդ, cela suffit, c'est bon;
— է գի, il suffit que, pourvu que;
— իսկ, suffisamment;
փոքր ի շատէ, un peu, en partie;
plus ou moins;
— կամ սակաւ, plus ou moins;
շատք յայնցանէ, la plupart d'eux;
— համարիլ, se contenter de.
honneur, témoignage d'estime, hommage;
honneurs, dignités;
présent d'honneur, hommage, prix, honoraires;
abréviation;
— անձին համարել՝ գրել, se faire honneur de;
խոստումն պատուոյ, parole d'honneur;
Լեգէոն պատուոյ, Légion d'honneur;
ի — առնուլ, բազում պատուովք պատուել, combler d'honneurs, rendre de grands honneurs, les plus grands honneurs à quelqu'un, l'élever aux plus grands honneurs;
պատուով, avec honneur, honorablement;
լի պատուով, plein, comblé ou chargé d'honneurs, — ընծայել, rendre honneur;
— առնել՝ դնել, *— ընել, faire honneur;
— առնել սեղանոյ, faire honneur à une table;
ի —, en l'honneur de;
ի — հասանել, parvenir aux honneurs;
ի պատուի լինել, être en honneur, en considération;
ի մեծի պատուի լինել, être sur le pinacle.
fois;
այս —, cette —, pour celte —;
այլ —, une autre —;
առաջին —, la première —;
բազում —, plusieurs —, nombre de —, plus d'une —, maintes —;
քանի՞ցս —, combien de — ?
քանիցս —, toutes les —, autant de —;
— մի, առ — մի, une —, une seule —.
difficulté;
mécontentement, contrariété;
բառնալ զ—, soulever la difficulté, aplanir les difficultés;
— կրել, éprouver, essuyer des difficultés;
դժուարութիւնս հանել, faire difficulté, susciter des difficultés;
հյաղթել դժուարութեանց, vaincre, surmonter les difficultés;
բայց ոչ առանց դժուարութեան, mais non sans peine, mais avec quelque peine;
բազում դժուարութեամբ կարաց, il a eu beaucoup de difficulté, il eut une peine extrême.
de soi, à soi, soi, se, d'eux, d'elles, à eux, à elles;
եկին առ իւրեանցսն, vinrent vers les leurs;
ունէր զիւրեաւ, il avait sur soi, il portait;
զբազումս զիւրեաւ էած, il s'attira beaucoup de monde.
effusion, écoulement;
— արեան, effusion de sang, massacre;
արեան ճապաղիս հեղուլ, ճապաղիս արեան գործել, répandre le sang, verser ou faire couler le sang;
բազում — արեան գործեցան ի ճակատամարտին, il y eut beaucoup de sang répandu dans cette journée.
jusque, jusqu'à, jusqu'à ce que, en attendant que;
— ցայժմ, jusqu'à présent;
— ցե՞րբ, jusqu'à quand?
— ցայդ վայր, jusqu'ici;
— ցայդ վայր, jusque-là;
— ո՞ւր, jusqu'où?
— բազմաց իսկ ասել, de sorte que plusieurs disaient;
— ցբազում ամս, pendant longues années;
— զի, au point que, de manière à, de sorte que.
Abas;
էր մեծ սպարապետ հայոց՝ եղբայր առաջներորդ աշոտայ արքայի, այր քաջ՝ անձնեայ եւ թիկնաւէտ, առոյգանձն եւ գեղեցիկ հասակաւ, կորովի եւ յաջողակ ի պատերազմունս. որ եւ աջակցեալ եղբօր իւրում աշոտայ արար քաջութիւնս բազումս, եւ եղեւ հռչակաւոր եւ հոյակապ ի մէջ բազմաց։ Առ սա գրեաց թուղթ յանդիմանութեան եւ խրատու իմաստնաբար մեծ վարդապետն հայոց մաշտոց։ (ի հին պատմագիրս)
Աբաս էր արքայ հայոց որդի սմբատայ արքայի, եւ եղբայր չորրորդ աշոտոյ արքայի։ Սա թագաւորեաց յԱնի ամս 27։ (ի հին պատմագիրս)
Աբաս էր այլ արքայ հայոց, որ եւ կոչիւր շահն շահ։ Սա թագաւորեաց ի կարս քաղաքի, որ է խաբս, հրամանաւ ազգապետին իւրոյ գագկայ արքայի, որ թագաւորէր յանի ի 951 թուականիս հայոց։ (ի հին պատմագիրս)
Պահնակ ամրոցին ամբաստան առ արքայի լինի։ Շրջապատեալ բազում պահնակօք. (Յհ. կթ.։)
Տեսանէր զկամուրջսն, եւ սալարկս ի ձորս, եւ ի բազում տղմային տեղիս պողոտայից. (Տէր Իսրայէլ. մարտ. ՟Ժ՟Գ.։)
Բազումք անդէն շուրջ զնովաւ սպասիկք։ Կացուցանէ դարձեալ սպասիկս եւ գահաւորս։ Խակ եւ ամեհի է մանկութիւն, եւ բազում վարդապետաց կարօտ. դաստիարակաց, սպասկաց, դայեկաց. (Ոսկ. ՟ա. տիմ. ՟Թ։)
Բազում սուրբք ի քրիստոս վկայեցան. (Արծր. ՟Ա. 14։)
Վկայեալ յիններորդ ամի հալածանաց։ Գրէ բազում վկայեալս եւ ի խոսրովու ի մերում աշխարհիս. (Խոր. ՟Բ. 72։)
Սիմոն կղէոպայ վկայեցաւ։ Բազումք եւ ի գաղղիա քաջութեամբ վկայեցան. (Եւս. քր.։)
Տապպստ արկից զվիրաւորս ձեր։ Անդէն ի նմին տեղւոջ տապաստ արկին մետասան հազար զընտիր զօր։ Զբազումս տապաստ արկեալ է նորա խոցոտելով։ Արկ զնոսա տապաստ յանապատի անդ։ Արկից զնոսա տապաստ սրով առաջի թշնամեաց իւրեանց։ Արկին տապաստ յերկիր.եւ այլն։
Զբազումս ի նոցանէն հարեալ՝ տապաստ դաշտացն արկանէին. (Ղեւոնդ.։)
Տապպստ արկից զվիրաւորս ձեր։ Անդէն ի նմին տեղւոջ տապաստ արկին մետասան հազար զընտիր զօր։ Զբազումս տապաստ արկեալ է նորա խոցոտելով։ Արկ զնոսա տապաստ յանապատի անդ։ Արկից զնոսա տապաստ սրով առաջի թշնամեաց իւրեանց։ Արկին տապաստ յերկիր.եւ այլն։
Զբազումս ի նոցանէն հարեալ՝ տապաստ դաշտացն արկանէին. (Ղեւոնդ.։)
Վայրավատեալ ցրուին ի բազում կողմանս։ Թերեւս զմիաբանութիւնն քակեսցէ, եւ զուխտն եկեղեցւոյ ցրուեսցէ։ Ցրուէր եւ վատնէր զամենայն խորհումն նենգութեան։ Զխորհուրդն ցրուէր զառաջին հաստատուն երդմունսն. (Եղիշ.։)
Երթայց, մինչեւ փափկիկն է, եւ բազում մեքենայիւք իմովք խաբեցից. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Գուցէ եւ բաղանիք փլանիցին։ փլան լերինք ի ծով։ Բազում ապարանք փլեալ կործանեցան։ Թնդեալ տանիքն, եւ ի վայր փլուզեալ. (Եւս. պտմ. ՟Գ. 28։ Վրդն. սղ.։ Ճ. ՟Բ.։ Յհ. կթ.։)
Բազում կանայք այսպէս քնքշին մեզ, մինչեւ զմի անդաստակ չանցանել եւ չտեսնել զնա ի հոգեւոր մսուրս, եթէ ոչ ջորեօք բարձեալ բերիցին. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 7։)
Բազում անգամ առաջի աչաց ուրուք աղաչանս արարեալ՝ ասեմք, տե՛ս զաղաչանս. (Խոսր.։)
Թէպէտեւ ոչ անդանօր ( ի դրախտին ընդ ճաշակելն) մեռաւ ըստ մարմնոյ, այլ զկնի բազում ժամանակաց. (Նանայ.։)
Անկարիքն եւ անկարօտ Աստուած բազում անգամ հանէր զգիշերն ի գլուխ յաղօթս. (Յհ. գառն.։)
Ի բազում աննուաճ խորհրդոց. (Ճ. ՟Գ.։)
Բազում անջրպետից եւ պարսպաց պէտք են. (Ոսկ. եբր. ՟Է։)
Զոր միութիւն քրիստոնէից խրատեցաք հեթանոսաց ընդդէմ ցանկ արկանել, զայն միմեանց անջրպետ ձգեմք։ Անջրպետ ձգել զթշնամութիւնն։ Զխռովութիւնն անջրպետ սիրոյն ձգել։ Յայս զբաղանացս անջրպետ լինի նմա բազում անգամ սատանայ. (Լմբ. ատ.) եւ (Լմբ. պտրգ.) եւ (Լմբ. սղ.։)
Ի բազում աւուրս ուրախ եղեալ՝ եւ մարմնով եւ հոգւով, յիրսն (կամ յիւրսն) անտաժան անդրէն դարձաւ. (Փիլ. նխ. ՟բ.։)
Անցեալ զբազում, կամ ընդ բազում օթեւանօք. (Յհ. կթ.։ Լաստ. ՟Գ։)
Զկնի անցանելոյ բազում աւուրց. (Խոսր.։)
Կրթի ընդ կենցաղօգուտն անցանելով վարժումն։ Ճանաչել զիւր ինքեան անկ, եւ ի նմին մանաւանդ բազում անցանել երկասիրութեամբ։ Բոլորք միումն անցեալ լինէաք ախորժակի. (Պիտ.։)
Բազում եւ անչափ է այն՝ որ ի նմանէ անցանէր ընդ եկեղեցիս. (Ագաթ.։)
Ըստ նախայիշատակեալ հարցդ ապացուցի։ Շինեա՛ զբազումս՝ այց լինելով, եւ օգտեցուցանելով։ Զայս նշան (արիութեան) առանձինն անձինն իւրոյ ապացուցիւ տէրն մեր մեզ առաջի եդ. (Կլիմաք.։)
Բազումս եւ յոլովք ոչ գոն կատարեալք. վասն այդորիկ առադրեցաք (զձայնքս՝) զբազումս եւ յոլովս, վասն զի, եւ այլն։ Առադրեսցուք ի սահմանն եւ զնոյն նշանակ. (Սահմ. ՟Դ. ՟Ը. ՟Ժ՟Ա։)
Բազումս եւ ամենազանս առադրեաց բանս աստուածային գիրն. (Նիւս. կազմ.։)
Զօշաքաղութիւնն ի բազում իրս առադրի. այսինքն մերձ դնի, սպրդի. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Ժ՟Ա։)
Իմաստասիրութիւն բազում աստիճանց պիտանայ. քանզի եւ բազում աստիճանք են իմաստասիրթեան. (Սահմ. ՟Ժ՟Գ։)
Ընդունայն եւ վայրապար ոչ ստեղծիչն ստեղծ, ոչ բնութիւն, եւ ոչ արհեստ։ Քերականութիւն ընդ հանուր արհեստիւ է։ Իմաստասիրութիւն է արհեստ արհեստի։ Անբան արհեստք (ձեռաց)։ Բազում անգամ զանուն արհեստիդ եւ ի վերայ մակացութեան առնու. (Սահմ.։)
Նովին հոգեկրօն արհեստիւն հանեալ աւուրս բազումս յանապատ տեղի. (Ագաթ.։)
Յորժամ զհերսն դեռ վիրային ի նմանէ, առ յոյժ գեղեցկութեանն բազումք յարտասուս հարան՝ որք լուանն կամ տեսին, ի գեղ աւեղկեալ. (Բուզ. ՟Դ. 3։)
Յուդայ ափսոսայր ընդ կորուստ բազում դենարին. (Գանձ.։)
πολυκύμων fluctuosus Ուր իցեն ալիք բազում. երեքալեան. բազմակոհակ.
ԲԱԶՄԱԼԻՔ. գ. Բազմութիւն ալեաց. բազում ալիք.
Բազմակունք են ասացուածք ձեւք, որպէս սուր եւ հուր, եւ քարինք եւ մարգարիտք. (Համամ առակ.) իմա՛ իբր բազմափայլ՝ կամ բազում հայեցուածովք։
Մաղթանք բազմակնի՝ յեռեալ ընդ ոսկի՝ նոցին հաւատի. կամ է բազմապատիկ, կամ իբր բազում ակամբք պատուականօք։ (Գանձ.)
Բազում գեւղեան շնորհէր. (Բուզ. ՟Ե. 4։)
Բազումք ի գլխաւորացն պարսից։ Միջոյ գնդին կարգէր գլխաւոր զտէրն Արծրունեաց. (Փարպ.։)
Յորժամ ագահութիւն բազում ինչ յաճախէ գոյաւորացն, ապա եւ յառաջնոցն եւս արկանէ. (Ոսկ. ես.։)
Շատ գովելի. ոյր գովութիւնն է բազում.
Դաւանեցեր զբարւոք դաւանութիւն առաջի բազում վկայից. (՟Ա. Տիմ. ՟Զ. 12։)
Եկամուտս բազումս ածելով։ Զվայրենի եկամուտ ազգն. (Խոր. ՟Բ. 53. 61։)
Բազումք եկին առ իս ի յուսումն ... եւ ասեն ի վերայ իմ պարսաւանս, որք յինէն են երիւրեալք. (Շիր. վասն կենաց իւրոց.։)
Սրբադեղ առնուլ ... փոքր ինչ թախծանօք բուժել ի բազում մաղասոյն. (Վրք. հց. ձ։)
Որովհետեւ հոգի ընդ մարմնոյ ոչ թաղակցի, ունայն են բազում վաստակք յաղագս թաղման. (Ոսկիփոր.։)
Ժողովեաց զամենայն արս տեղւոյն։ Ժողովեա՛ ինձ եօթանասուն այր ի ծերոցն իսրայէլի։ Զամենայն զտուն հօր քո ժողովեսցես առ քեզ ի տունս յայս։ Ժողովեաց զամենայն ժողովուրդ իւր, եւ բանակեցաւ։ Ժողովէր զցրուեալս։ զորդիսն աստուծոյ զցրուեալսն ժողովեսցէ ի մի։ Բազում եւս զօրս ի շամրաացւոց ժողովեր.եւ այլն։
Կամեցայ ժողովել զմանկունս քո, զոր օրինակ ժողովէ հաւ զձագս իւր ընդ թեւովք։ Ժողովեսցեն զընտրեալս նորա ի չորից հողմոց։ Եւ էր ամենայն քաղաքն ժողովեալ առ դուրսն։ Որ ժողովէն զձեզ աստուածո իսրայէլի։ Ժողովեցան ի վերայ քո ազգք բազումք.եւ այլն։
Ժողովեաց մովսէս զամենայն ժողովուրդ որդւոցն իսրայէլի։ Ժողովեցան ի ելով տալ պատերազմ։ Ժողովեաց յեփթայէ զամենայն արս գաղաադու։ Գտին ժողովեալ զմետասանսն, եւ զորս ընդ նոսայն էին։ Էին բազումք ժողովեալ, եւ աղօթս առնէին։ Ժողովեաց զձեռագէտս արուեստին.եւ այլն։
Բազում խափանիչք կային ի միջի. (Սարգ. յկ. ՟Է։)
Ի ցասմանէ, եւ ի հոգոց, եւ ի յայլ եւս բազում խափանչաց. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 13։)
Թէեւ խերեւէշ մի տացես։ Այրին բազում տաղանդացն յաղթեաց երկու խերեւէշօխն. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 34։ եւ Ոսկ. հռ. ՟Ի՟Ա։)
ԽԵՑԳԵՏԻ ԽԵՑԳԵՏԻՆ. καρκίνος cancer. Կարկինոս. (որ եւ Քաղցկեղ, Խոլխեցգետի) Ազգ խեցեմորթի ի գետն կամ ի ծովն որպէս մեծ խեչափառ՝ վեց ոտամբք եւ երկու մկրատաձեւ բազմօք, որ ի շեղ ընթանայ. այլ ծովայնոյ բազում են տեսակք.
Բազում հաղորդութեանցն խմբակիցք։ Խմբակցօք բազմօք կրթելով ցուցանել զայն որ առ ըմբելոյն կարեւոր տարբերութեանն է զօրութիւն. (Պղատ. օրին. ՟Ա։)
Ի քունն շատացեալ լինէր խոտեղինօք, եւ բազում անգամ յերկիր անկանէր. (Աթ. անտ։)
Բազում ինչ ի խօսականէս յինքն ձգեալ տանի. (Փիլ. լիւս.։)
Զբազումս կոտորէր, եւ զբազումս կալանէր. (Մծբ. ՟Է։)
Բազում խաղաղութիւնս ետ տեղի կահակալաց. (որ ինչ այռուր լինի՝ փոխել տնկել ուր չլինէրն յառաջագոյն. Կիւրղ. ծն.։)
Կանգնել զտաճար, կամ զաթոռ, զթագաւորութիւն. զբան իւր, կամ զբանս ուխտին, զանուն եղբօր իւրոյ ի մէջ իսրայէլի։ Հանճարով կանգնի տուն։ Ոչ եթէ բազում զօրօք յաղթութիւնն կանգնի. եւ այլն։
Ոյր իցեն կառք բազումք.
Որ յաղիսն կտնդոցին շարժումն որոշեալ երգեսցէ։ Որպես երաժշտական ոք զթուլացելովք աղեօք քնարին բախեալ զկտնտոցն (կամ զկտնգոցն)։ Որք զկտնդոց ածեն։ Գործարանք ձայնի բազումք, իսկ խօսիցն բերան, լեզուիցն եւ կոկորդիցն զկնանտւցի (կամ զկտնդոցի) օրինակ ունելով, եւ վերնատանն՝ հնչման. (Նիւս. կազմ. եւ Նիւս. բն.։)
Դառնալ ի կոտորածէ թագաւորաց։ Գործել մեծամեծ կոտորած, կամ բազում կոտորածս զօրաց կամ քաղաքացւոց։ Կոտորած քաղաքի, կամ տղայոց եւ ծերոց։ Կոչեաց զտեղին կոտորած ծնօտի։ Արածեա՛ զխաչինս կոտորածի (այսինքն կոտորելիս).եւ այլն։
Ամենայն ինչ հակառակ է անզգամի։ Զբազում ինչ հակառակ անուանն յիսուսի նազովրեցւոյ գործել։ Ամենայն մարդկան հակառակ եղեն. եւ այլն։
Ի հակառակիցն բազում են վարձք. (Կիւրղ. գանձ.։)
Հաղորդին քրիստոսի եւ միմեանց համբուրիւն. քանզի եւ նոյն ինքն ստուգաբանութիւն անուանս զտարացոյց խորհրդոյս մեզ յայտնէ։ Համբիւր. համն՝ մի ստուգի. այսինքն թէ բազումքն այսպէս հաղորդեալ իրերաց միանան։
(Գազանք) մարդկեղէն արուեստիւք պատրեալ՝ բազում անգամ գան ի համբոյր (յն. ընդել լինին)։ Զառիւծս ողոքես, եւ ի համբոյր ածես (յն. ձեռնընդել առնես). եւ զքո ցասումդն քան զառիւծուն վայրենագոյն կազմես։ Ձի ամեհի, եւ գազան վայրենի ... ի համբոյր գայցէ։ Տիրեմք նոցա, եւ ի համբոյր ածեմք. (Ոսկ. մտթ. եւ Ոսկ. տիմ. Ոսկ. փիլիպ.։)
ՀԱՍԱՐԱԿ, ըստ քերականաց. զի ասի Սեռ հասարակ, երբ նովին կոչմամբ անխտիր նշանակի արու կամ էգ. զոր օրինակ՝ աղաւնի, առիւծ, եւ այլն։ Հասարակ անուն՝ որ բազում իրաց պատշաճի, կամ տեսակի եւ սեռի. զոր օրինակ, մարդ, քար, կենդանի եւ այլն։ Եւ հասարակ բայ, որ անխտիր զներգործութիւն եւ զկիրս նշանակէ. զոր օրինակ՝ շահիմ, խօսիմ, ծնանիմ եւ այլն։ Տե՛ս Քեր. քերթ. եւ այլն։ Եւ ըստ հռետորաց՝ Հասարակ տեղի. (Պիտ. ՟Դ։)
Հարին բազում հարուածս ի զօրէն յունաց։ Եհար զծառն հարուածս եօթն։ Հարուած գանին, կամ օձի։ Վիրացն հարուածք։ Հարուածք բեւեռաց, նետից։ Շփել խորգով զհարուածսն։ Հարուած անբժշկական. եւ այլն։
Կազմեա՛ ինձ էշ, եւ հեծայց ի նա։ Հեծաւ յէու, եւ գնաց։ Հեծան իւրաքանչիւր ի ջորւոջ իւրում։ Զերիվարն՝ յորում արքայ հեծանէր։ Հեծեալք յերիվարս։ Հեծանէին յերեսուն եւ երկու յովանակս։ Զփարաւոն՝ որ զհետ հեծանէր ժողովրդեան քո բազում զօրօք՝ կառօք եւ երիվարօք. յն. զհետ մտանէր կամ պնդէր. (եւ այլն։)
Յաւուրս բազումս եւ ժամանակս հեռաւորս լինելոց է այդ. (Եզեկ. ՟Ժ՟Բ. 27։)
Վեցհարիւր հազար այր հետեւակ։ Քսան հազար արանց հետեւակաց։ Զօրս բազումս հեծեալս եւ հետեւակս։ Զհետեւակն եւ զհեծելազօրն։ Ամենայն զօրականի հետեւակաց իմոց։ Ել արքայ, եւ ամենայն ծառայք նորա հետեւակք, եւ այլն։ Հետեւակ զօրօք։ Մարտիկ հետեւակօք։ Ընդ հեծեալ եւ ընդ հետեւակ. (Փիլ.։ Պիտ.։ Եղիշ.։)
Մի է ճշմարտութիւնն, եւ ոչ ի բազումս ճեղքեալ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 22. յորմէ եւ Երզն. մտթ.։)
Տէր աստուած՝ բազումողորմ, եւ ճշմարիտ։ Օրհնեսցեն զաստուած ճշմարիտ։ Երդուիցեն յաստուած ճշմարիտ։ Կոչեսցի երուսաղէմ քաղաք ճշմարիտ։ Էր այրն այն ճշմարիտ, անարատ, արդար։ Իբրեւ մոլարք, եւ ճշմարիտք։ Բանք ճշմարտի։ Բերանք ճշմարտից։ Գիտեմք, զի ճշմարիտ ես.եւ այլն։
Եւ զմիաստնիսն կոտորեցին. (՟Բ. Մնաց. ՟Ժ՟Դ. 15։) Ա՛յլ են եւ Աղիմազովնեայք, որ յիշին անդ, ՟Ի՟Բ. 1։ Բազում են բանք եւ կարծիք մեկնաց վասն այս տեղեացս ի սուրբ գիրս։
Իսկ զի կոչի գիրք մնացորդք՝ յիէն առեալ զանունն. զի բազում ինչ զմնացեալսն ի մէջ ածէ. (Նախ. ՟ա. մնաց.։)
Այլ եւս բազումս առանց շարժման լինին մռընչմունք երկրի, յորժամ հողմն (ներքին) շարժելոյ ոչ իցէ բաւական. (Արիստ. աշխ.։)
Գուցէ կաշառս բազումս տայցեն մօտակացացդ արքայի. (Կիւրղ. թագ.։)
Գուցէ կաշառս բազումս տայցեն մօտակացացդ արքայի. (Կիւրղ. թագ.։)
Ծովացեալ մօրացեալ կայցեն բազում ջուրք յանդաստանս։ Չիցէ՞ տեսեալ մեր ամարանի զբազում տեղիս մօրացեալս ջրով, որ գան հասանեն ի տիղմն եւ ի կաւ. (Վեցօր. ՟Բ. ՟Գ.) յն. τεναγώδης madidus et coenosus.
Բազում ինչ տեսի ի յածման իմում. (Սիր. ՟Լ՟Ա. 12։)
Այլեւ բազումք յինունք կոչեն ըստ ինն դասուցն հրաբուն զօրացն։
Բազում անգամ զգենու յորջորջանս, որ հակառակ իմն թուի բանիս. (Սեբեր. ՟Բ։)
Բազում նախճիր ի տեղւոջն գործեալ. (Լաստ. ՟Ժ՟Զ։)
Բազում ինչ բանս շահաւետս խօսլ։ Ի խրատս շահաւետս։ Բարի ինչ եւ շահաւէտ։ Նոյն ինքն շահաւէտ եւ օգտակար. (Իգն.։ Սարգ. յկ. ՟Ժ՟Ա։ եւ Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ժ՟Բ։ Շ. ընդհանր.։)
Զբազումս անդէն ի շինամիջի, եւ զկայլս ի մէջ այգեստանոյն յերկիր կործանէին. (Փարպ.։)
Եթէ բողոքիցէ առ իս, լուայց նմա. քանզի ողորմած եմ։ Տէր աստուած գթած եւ ողորմած, երկայնամիտ, բազումողորմ, եւ ճշմարիտ։ Այր ողորմած՝ երկայնամիտ լինի։ Երանի՛ ողորմածաց, զի նոքա ողորմութիւն գտցեն. եւ այլն։
Ողորմիմ ողորմիմ սիրելեաց ձերոց, եւ բազում անգամ ողորմիմ անձանց ձերոց. (Եղիշ. ՟Գ։)
Դեւք ողոքանօք որսան զանուսմունս ի խաբէութիւն։ Ընկալան զգիրն խաբեբայ ողոքանաց թագաւորին։ Եւ ոչ ողոքանացն երեսս ինչ արար։ Բազում բանիւք ողոքանօք ածէր զթագաւորն ի հաւանութիւն։ Գութս ողոքանաց արկանէին առաջի բարերարին. (Եղիշ.)
Առեալ բազում գրեանս, գործք (առաքելոց), եւ ոսկէգի՛րք աւետարանք. (Մաղաք. աբեղ.։)
Անկեալք ի միոջէ ճշմարիտէն՝ ի բազումս ոտնառեցին. (Եզնիկ.։)
Բազում իմն պերճանք էին ի ժամանակին՝ կանանցն. այնպէս զի եւ զարամբք ելանէին չարութիւնք նոցա։ Չար ցաւք մտին ի տունս արանց առ ի կանանց հապիտ պերճանաց. (Ոսկ. ես.։)
Հաներ ի ցով զերեսիվարս քո՝ պղտորել զջուրս բազումս։ Առ սմբակ պղտորէիր զջուրսն։ Զջուրսն յմտակի ըմպէիք, եւ զմնացեալն առ ոտն պղտորէիք։ Զջուրսն պղտորեալ ի կճռակաց ձերոց ըմպէին. (Ամբ. ՟Գ.. 15։ Եզեկ. ՟Լ՟Բ. 2։ ՟Լ՟Դ. 18. 19։)
Բժիշկքն զջերանեալն կանգնեսցեն։ Ի բազում խորհրդոց միտքն ջերանին. (Ոսկ. ՟ա. տիմ.։)
Ջերմոտ ոք որչափ ըմպէ, ծարաւէ։ Բազում ջերմոտք եւ ախտաժէտք ընդունէին զառողջութիւն. (Ոսկ. ՟բ. տիմ.։ Ճ. ՟Գ.)
Ընդ բազում տեղիս գտանին ջերմուկք . (Վեցօր. ՟Դ.) ի յն. ասի ջերմագոյն որակք։
Ոչ գործոյ կարօտէր դրախտն, եւ ոչ սպասեկի. քանզի ո՞ էր՝ որ դրժելոցն էր։ Եթէ զօրութիւն ոգւոց փոխեսցի, աստուածպաշտութիւն զսպասեակ զնստական անկարութիւն եւ ամպարշտութիւն հարկ է ակն ունել։ Բազումս ունելով զդարանամուտ սպասեակսն. (Փիլ.։ 3)
Կերակուր բազում խափա՛ն են սրբակեցաց. (Եւագր. ՟Թ։)
Էառ զքեզ բանսարկուն, վարատեաց զքեզ ի ժամանակս բազում. (Աթ. համբ.։)
Իբրեւ օրհասական վիրաւօր։ Բազում վիրաւորս յերկիր անկեալ դիաթաւալ խաղային. (Եղիշ. ՟Բ. ՟Զ։)
Եթէ տակաւին կենդանի՞ իցէ հայրն ձեր։ Տակաւին բազում է զօրդ։ Տակաւին եւ դուք անմիտք էք։ Տակաւին եւս կայր։ Եւ ինքն էր տակաւին եւս մանուկ.եւ այլն։
Գլխաւորք եւ ցեղապետք որոշեալք։ Բազում գլուխ եւ ցեղապետք։ Երկոտասան ցեղապետին՝ ծնեալ որդւոց նահապետին. (Խոր. ՟Ա. 31։ Յհ. իմ. երեւ.։ Յիսուս որդի.։)
Բազում ինչ զերծաւ եւ փրթաւ ի մտաց նորա, եւ ինչ ոչ ճառեաց. (Մխ. այրիվ.։)
Բաղտասար՝ իշխան քաղդէից։ ի քաղդէից ճարտարութիւն իմաստութեան պատմէր։ Քաղդեայ էր աբրահամ։ Չիէք քաղդեայ, եւ ոչ աստեղագէտ։ Հնար գոլ նմա արհեստ աստեղաբաշխութեան. վասն զի քաղդեայ էր։ Քաղդէ սովին զծնունդս նուիրէ բախտից, եւ բազում ինչ առնու յանմտից. (Կոչ. ՟Ժ՟Զ։ Եւս. քր.։ Վեցօր. ՟Է։ Մագ. ՟Ե։ Եփր. նին.։)
Հրամայեաց վռամ արծաթ բազում տալ նմա իբրեւ քաջաբանի եւ ուժգնասրտի առն։ Առ ի յիմաստութիւն ճահաւոր՝ գեղեցկագոյնքն ի համբակացն. քանզի զքաջակերպն ասեն եւ քաջաբանս գոլ։ Քաջաբան եւ լի իմաստութեամբ շարադրած. (Խոր. ՟Գ. 65։ Նոննոս.։ Արծր. ՟Ա. 15։)
Բազում բարութիւնս օղերձեալ բերին՝ ասէ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 10։)
Ի խաղաղ նաւահանգիստն հասանիցեմք բազում բեռամբք ակաղձելովք. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 23. (յն. լոկ, բեռամբք)։)
Ամենազան չարեօք լցեալ։ Ընդ ամենազան ախտիւք անկեալս։ Ըստ ամենազան տեսակաց։ Ի ձեռն ամենազան չափոց եւ նուագաց։ Բազումս եւ ամենազանս առադրեաց բանս՝ աստուածային գիրն. (Փիլ.։)
Սեղան ամենալից՝ խորտկօք։ Երկիր է սեղան ամենալից, եւ հանդերձ եւ կերակուր։ Վայրք ինչ բազում, եւ ամենալիցք։ Զքաղաք մի մեծ եւ ամենալից։ Երկինք են սենեակ, եւ երկնից առագաստքն ամենալիցք. (Ոսկ.։)
Բազում ինչ յառ ի մէնջ անգիտելեացն՝ ունին պատճառս աստուածավայելուչս. (Դիոն. եկեղ.։)
Ընկենուն զբազումս, մանաւանդ եթէ զանձինս ի կորստեան անգտանելի գուբ. (Սարկ. քհ.։)
Ի ձեռն բազում անդեղեաց միաւորելոց առաւել ներգործեն զբժշկութիւն՝ քան միով. (Մխ. ապար.։)
Անբերելի. անպայման եւ անպատում, ի չարի կամ ի բարւոյ մասին. δεινός. dirus, gravis եւ magnus, validus, vehemens եւ այլն. կամ ἑξαίσιος. inauspicatus, ingens, immensus, immanis, eximius եւ այլն. դժնդակ. չարաչար. ծանր. սաստիկ. մեծ. բազում. անչափ. եավուզ. աղըր. պէօյիւք. միւպալիյէ. չօգ. իֆրաթ, ազիմ. գաթը. քէսկին.
Բազում ինչ է որ յեբրայեցիսն արուաբար ասի, եւ ի յոյնն իգաբար. (Կիւրղ. թագ.։)
ԲԱԶՄԱԳԻՆ ԲԱԶՄԱԳՆԻ. πολύτιμος, πολλοῦ ἅξιος magni pretii Որ ինչ ունի զգին եւ զյարդ բազում. մեծագին, ծանրագին. պատուական. սուղ, գնոջ. Զի մի՛ զրկեսցի նա ի բազմագին մարգարտէն. (Վրք. ոսկ.։)
πολυδάπος, πολυτελής sumtuosus Որ ինչ լինի բազում ծախիւք. մեծածախ. շքեղ, եւ բազմագին.
ԲԱԶՄԱԿԻ ԲԱԶՄԱԿԻՆ. Բազմաւորակի. յոքնակի. եւ Բազմապատիկ. բազում.
ԲԱԶՄԱԿԻՆ 2 (կնոջ.) ԲԱԶՄԱԿԻ ԲԱԶՄԱԿԻՆ. Բազմաւորակի. յոքնակի. եւ Բազմապատիկ. բազում.
Ուր լինիցի բազում ջան եւ վաստակ. բազմաշխատ. յոյժ աշխատալի.
ԲԱԶՄԱՋԱՆ. մ. Բազում ջանիւք.
Աշխատեա՛ց բազմաջանս. (ա՛յլ ձ. բազում ջանս). (Վրք. հց. ՟Զ։)
πολυδέσποτος multos habens dominos Որ ծառայէ բազում տերանց. շատ տէր ունեցօղ.
πολύφυλος, πάμφυλος in multa genera divisus, cujuslibet tribus Ոյր ցեղն ի բազումս է բաժանեալ. անորիշ ըստ ցեղի.
πολύχρυσος multum auri habens, aurosus Ուր իցէ ոսկի բազում. ոսկին շատ.
Ուր բազում որակք կամ որպիսութիւնք եւ գոյնք. բազմապիսի. բազմագունի. կերպ կերպ, գունզգուն.
Բազում ժամանակս ի զօրու՝ արտաքոյ բացօթեադ (կամ եայդք) տաժանելով տառապին. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
φερώνυμος ferens nomen ex rebus gestis Բառ քերականական, որ ասի զանուանէ եդելոյ ըստ բերման իմիք, կամ անցից ընդ անձն ուրուք. որպէս Մովսէս կոչեցաւ, զի հանաւ ի ջրոյ. այսպիսի են բազումք ի յատուկ անուանց յամենայն ազգս.
Բազում անգամ կիւրեղ զանունդ ֆի՛սիս պիտակաբար վարէ որպէս իբօ՛սդասիս։ եւ Տուռնել.
ԲՈՎԱՆԴԱԿ. որպէս Բովական, այսինքն բաւական, եհրիք. բազում. շատ. հարուստ մի. շատ, հերիք. խէլ մը
Գանձ եւ կարասի բազում ի գանձարանս ամրոցին պահիւր։ Զգաղթ ընտանեաց իւրայոցն եւ զկապուտն գանձարանաց. (Յհ. կթ.։)
Լռութիւն՝ գանձարան բազում գիտութեան։ Հարստութիւն եւ գանձարան կրօնաւորի՝ հնազանդութիւն է. (Վրք. հց. ՟Գ. եւ ՟Ժ՟Է։)
Բազումք եւ այժմ գինըմպուք լինին. թէպէտեւ Յովհաննէս չսպանանիցի, այլ Քրիստոս անդամքն. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 23։)
Արջառք յորժամ բազում ժամանակս գոմամուտ լիցին ի ձմերանի. (Վեցօր. ՟Թ։)
Քանզի ի բազում ժամս ի քուն յամեն, յարուցեալ դանդաչեն զխելագարս. (Ոսկ. ՟ա. տիմ.։)
Բազումս ունին դսրովանս, որք յայլոց իրաց զպէտս իւրեանց վճարեն, եւ ոչ յիւրեանց վաստակոց. (Ոսկ. ՟ա. թես.։)
Զբազումս ի դրափլակս ընկեցեալ ծածկէին. (Յհ. կթ.։)
Ընդգոգեալ ոսկի եւ արծաթ բազում։ Ո՛վ քաջ, առ ի՞նչ զայս ընդգոգես. (Պտմ. աղեքս.։)
Ի բազում ամուրս լեռնային գաւառաց. (Եզնիկ. Գ։)
Բազում անգամ տեսայ եւ ես զլուսաբերն եւ զգիշերավառա եւ զայլս ոմանս՝ ոչ երբէք գնալով առ նոյն ընթացս, այլ ամենեւին մոլորելով. (Պղատ. օրին. ՟Է։)
Բազում աշխատութեամբ եւ յածաչու խոնջութեամբ տարակուսեսցիս. (Մագ. ՟Ի՟Ե. ՟Ծ՟Ե. ՟Ծ՟Ը. ՟Կ՟Ե։)
Բազում պատուով եւ խորշմամբ զսպել պարկեշտաբար ի սրբազան տեղւոջ։ ապա զկրիցն խորշմամբ արտօսր ի բաց հեղլով. (Նիւս. թէոդոր.։)
Այսու տարբերի խորշումն յամօթոյ. քանզի ոմն ամաչեաց յորոց ինչ գործեաց. իսկ ոմն խորշեալ երկնչի, զի մի՛ անկցի յանփառութիւն ինչ. բայց կոչեն բազումք յոլովակի եւ զխորշումն ամօթ, եւ զամօթ խորշումն. (Նիւս. բն. ՟Ի։)
Խուսափեն ի պատուածս բազում ելից, զի յերկիւղէ մահուն ապրեսցին. (Նար. ՟Կ՟Թ։)
Բազումք են պահպանութիւնք ծոմապահոց (կամ ծոմապահաց). (Մծբ. ՟Գ։)
Առաջաւոր անուանեմք զպահսն զայն, եւ բազումք ըստ նախնեացն սովորութեան ծոմապահութեամբ զաւուրսն զայնոսիկ անցուցանեն. (Շ. թղթ.։)
Ծովահեղձոյց առնել զբազումս՝ վիժելով ի նաւաց ի վայր. (Պիտ.։)
Բազում համաշունչս ունին, եւ ստուգապէս են կապակցեալ ընդ միմեանս. (Ոսկ. յհ.։)
Իկարգի զինուորութեան բազումս եցոյց արութիւնս, եւ զկարգանացն զհանճար. (Սոկր. ՟Դ. 1։)
Հաց ոչ ուտեմ, այլ բանջար բազում կերակրիմ. (Վրք. հց. ՟Ե։)
Կերպարանօք բազում խոնարհք, այլ ճշմարտութեամբ սակաւք. (Սարգ.։)
Եղեւ թիւ սպանելոցն ՟ռպ. թո՛ղ զբազում վիրաւորս, եւ զկողոպուտն, եւ զձերբակալսն. (Արծր. ՟Գ. 4։)
Զճանապարհն՝ որ բազում ժամանակս կուրացեալ իցէ, եւ աներեւոյթ լեալ. (Ոսկ. ես.։)
Կնճիռն մեղքն են՝ որ բազում կրկնուածս ունին. (Ոսկ. ես.։)
Մարդիկ հնարաւոր գոլով՝ բազում անգամ խզեցին զկապս. (Բրսղ. մրկ.։)
Զփո՛յթ բազում անգամ փառասէր եւ հոգընկէց կոչեմք. (Բրս. հց. յորմէ եւ Մաշկ.։)
Զձայնն բազումք լուան, այլ զձայնատուն ոչ տեսին. (Եւս. պտմ. ՟Դ. 15։)
Ուր իցէ ձիւն բազում. ցուրտ եւ զով.
Եւ քանզի այծեացն սեւացելոց ոչ մեղանչէր, բազում ոչխարք մարմառոտք վասն ապրելոյ ի նմանէ՝ ի սեւացեալ գոյնն դարձան. (Եփր. վկ. արեւ.։)
Մարտիրոս, զի մարտեաւ ընդ երեւելի եւ աներեւոյթ թշնամւոյն. վկայ՝ զի վկայեաց բազում չարչարանօք։ Ի վկայս՝ հանապազօր մեռեալն աշխարհի. ի մարտիրոսս՝ միշտ մարտուցեալն ի վերայ պատուիրանացն աստուծոյ. Երզն. լս. (որ է յարմարաւոր ստուգաբանութիւն ըստ հյ։)
Ժողովեցան բազումլ ի մարտուռնն յաղօթս։ Շուրջ պատեալ զմարտուռն. (Սոկր. ՟Դ։)
Միաբանէ եւ վաղարշակ զօր բազում յատրպատականէ եւ ի հայոց. (Խոր. ՟Բ. 4։)
Եթող անդ բազում եղբարս միաբանս եւ միահաւանս։ Այս ամենայն եպիսկոպոսք, միաբանք եւ միահաւանք. (Բուզ. ՟Ե. 28։ Եղիշ. ՟Բ։)
μονάρχης, μόναρχος monarcha, qui solus imperat եւ μοναρχικός monarchicus. Ունօղ զմի հեծան՝ այսինքն զգաւազան իշխանութեան ի վերայ բազում վայրաց կամ ազգաց. բացարձակ եւ ընդարձակ տէրութեամբ. ինքնակալ. միապե եւ Միապետական.
Փոյթ եղեւ գրիգորի աստուածաբնի բազում ջանիւ միահեծան առնել զտօնին (զատկի) կատարումն ընդ ամենայն եկեղեցիս. (Տօնակ.։)
Հարցեն զնա թւով քառասուն, եւ այլ մի՛ յաւելուցուն։ Եւ թէ սակաւ իցէ, յաւելից քեզ դոյնչափ։ Աւուրս յաւուրս յաւելեր թագաւորի։ Մեծութիւն յաւելու բարեկամս բազումս։ Յաւե՛լ մեզ հաւատս։ Յաւել տէր խօսել։ Ոչ եւս յաւելից անիծանել զերկիր։ Յաւել ծնանել զեղբայր զնորա զՀաբէլ։ Գործիցես զերկիր, եւ ոչ յաւելցէ տալ քեզ զզօրութիւն իւր։ Յաւելաք յամենայն մեղս մեր եւ ի չարիս, եւ խնդրեցաք մեզ, թագաւոր։ Որ յաւելաւ ի կերողացն։ Ոյր գուցէ, տացի նմա, եւ յաւելցի։ Մեռաւ, եւ յաւելաւ առ ժողովուրդ իւր, կամ յազգ իւր։ Յաւելցիս առ ժողովուրդ քո.եւ այլն։
Որպէս ոք՝ զի ի հուր բորբոքեալ յաւելուցու բազում նիւթս փայտի։ Յաւելին ցաւս ի ցաւոց վերայ. (Եղիշ. ՟Ա. ՟Գ։)
Զտէրունական բարբառն յեղյեղեմ։ Բազում անգամ զնոյն յեղյեղեաց. (Սեբեր. ՟Է։ Սկեւռ. ես.։)
Գիտօղ զբազում ինչ իրս. (որպէս դնի ի յն)
Նախատուր գիտութեան եւ հանճարոյ հաղորդ։ Աստուածայնով կերակրով լցեալ՝ բազում եւ նախատուր հեղմամբ. (Դիոն. եկեղ.։)
Այր ոմն ներկեալ բազում յանցանօք». այսինքն ծրդեալ, աղտեղեալ. (Լմբ. յայտն.։)
Զարբանեակս սատանայի բազում զղջմամբք ամաչեցուցեալ նշաւակէ աստ եւ ի հանդերձելումն. (Փարպ.։)
Բազում ինչ նորամուտս նորոգէին, ոչ սակաւ ինչ նորս մուծանէին, նորամուտ իսկ մուծանէին. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 26։)
Բազում ինչ նորամուտս արարին քահանայքն. (Երզն. մտթ.։)
Շեշտոլորակն յաւարտեցելումն կիտին ի գլուխ ատնն ունի զվերսաստութեան զհանդէպն։ Շեշտոլորակն բազում զանազանակս ունի յինքեան. (Երզն. քեր.։)
Բազում եւ երեւելի զգեստս արքունական՝ ոսկէճամուկս, եւ շղարշատեռն հրաշանկարս։ Շղարշատեռ վառիւք զնա զարդարեալ։ Ի շղարշատեռն յառագաստից զնա պճնեալ պայծառացուցանէր. (Յհ. կթ.։)
ՇՆՈՐՀԱԼԻ՝ մականուն տուաւ իրաւամբք սրբոյն Ներսեսի կլայեցւոյ ի բազում դարուց հետէ. իսկ մխիթար ապարանցի՝ անխտիր Շնորհալի կամ Շնորհալից կամ Ներսէս Շնորհաց կոչէ զկլայեցին եւ զլամբրոնացին՝ շփոթելով եւ զգրուածս ինչ նոցա։
Հարկաւորի բազում առնել շրջադարձս յերկաքանչիւրսն (յաջ եւ յահեակ) (Բրս. պհ.։)
Ողորմելի է քան զբազումս։ Եղկելիս եւ ողորմելիս քան զամենայն մարդիկ զնոսա համարեսցուք. (Եղիշ. ՟Բ. ՟Ե։)
Մի՛ լիցի չէ՛ք չէ՛ք բազում. այլ չէ՛ք լիցի անիրաւ սովորութիւնն. զի եւ սահմանդ բազում եւ յաւելորդ սովորութեանց եղեւ. (Մխ. դտ.։)
Որչափ մեծ է պատիւս՝ որոյ արժանաւորեցաք, նոյնչափ բազում առաքինութիւնս գործոց պահանջիմք. յն. բազում առաքինութեան եմք պարտական։
Մակեղուտն եթէ բազում բնութեան պատկանի, պատահումն լինի. իսկ եթէ միոյ բնութեան պատկանի, յատուկ։ Այդ է առաքինութիւն սահմանի, ամենեցունցն պատկանիլ. (Անյաղթ պորփ.։)
այնպէս զնա ի բազում պատուհասից ապրեցուցանիցես։ Ոչ անպարաջանայ զանձն երեւեցուցանել, այլ զի չկարիցէ զովօղս իւոյ պատուհասիցն գտանել. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 17։ եւ Ոսկ. եփես. ՟Ղ։)
Բազում անգամ պինդ գտեալ, եւ առաւել եւս այժմ պնդագոյն՝ մեծաւ յուսով ի ձեզ. (՟Բ. Կոր. ՟Ը. 22։)
Մեծամեծ հեճուպք եւ բազում սալարանի հետիոտս ընթանային. (Գր. երէց.։)
Ոչ կամի աստուած, զի սոսկապէս լուիցուք, այլ բազում զգոնութեամբ։ Ոչ սոսկապէս, եւ ոչ ի քուն մտանելով հնար ինչ իցէ գտանել զմիտս նոցա. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 14. 20։)
Ելցեն այսր բազում ստացուածովք։ Զամենայն ինչս իւր, եւ զամենայն ստացուածս իւր՝ զոր արար ի միջագետս։ Կեցցուք, եւ մի՛ մեռցուք, եւ մեք եւ դու, եւ ստացուածք մեր։ Յերկիրն՝ զոր ես տաց ձեզ ի ստացուածս։ Ստասցի ստացուածով արծաթոյ.եւ այլն։
Զառող ջութի ի բաց մերժելով, եւ բազում եւ չար եւ վայրաբար ներգործել հիւանդութիւնս. ((ա՛յլ ձ. վայրապար նորոգագործել). Փիլ. լին. ՟Ա. 48։)
Պէսպէս տանջանօք վատթարէր զբազումս ի նոցանէ։ Յամենայն կողմանց հարեալ վատթարեցաւ. (Եղիշ. ՟Բ. ՟Է։)
Բազում նժոյգս զարքունական ձիոց՝ արքունի օճառովք՝ ոսկի վարաւանդ ապրդմովն տայր նմա. (Բուզ. ՟Դ. 12։)
Իմաստուն խորհուրդ վեհագոյն է քան զձեռս բազումս հզօրաց. (Ոսկիփոր.։)
Աւա՜խ անզերծ եւ վտանգալի (կամ վտանգելի) աղետակոծ տարակուսանացս։ Զգաստացեալ ի բազում հեծեծմանէ, եւ ի վտանգալից արտասուացն. (Կեչառ. աղեքս.։)
Ի բազում տարացուցաց զսակաւս մեր առաջի եդեալ. (Եպիփ. կամ Ոսկ. յեզեկ.։)
Բազում տարացոյցս օրինակաց դնէ առաջի. (Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Զ։)
Իբրեւ բազում տարուբեր եւ խորհուրդ ի մէջ լինէին. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Դ. 20.) (յն. ἑπίσκεψις . դիտողութիւն կամ այցելութիւն)։
Ամպարհաւաճութիւն եւ բազում այլոց չարեաց գործա՛կ է, որք են սկզմունք օտարականաց եւ տոհմային պատերազմաց։ Գաւառք մեծամեծք եւ բազմամարդիկ՝ տոհմային հեռութեամբք աւերին. (Փիլ.։)
Ծառայս եւ աղախնայս, եւ բազում եւս այլ ցնորական պաճուճանս. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 10։)
Փաղանուն ասի, որ անուամբ այլ, եւ բնութեամբ մի. եւ մի իր գոլով՝ բազում անուամբ անուանի. որպէս սուսեր՝ զի կոչի խարբ, նրան։ Եւ այլ եւս՝ անիւ, ճըղուց. . . կապերտ, եւ գորգ. . . բիր, եւ մահակ. որոց բնութիւն մի, եւ անուանք այլք. (Երզն. քեր.) (այսինքն են նոյնանշան բառք)։
Բազում ստգտանաց փաստաւոր. (Կանոն.։)
Յորովայն մտեալ՝ բազում առնես փքացումն (այսինքն այտումն, կամ փուք). (Մխ. առակ. ՟Լ՟Է։)
Կոկորդ քաղցրենի բազում առնէ զբարեկամս իւր. (Սիրաք. ՟Զ. 5։)
Ձեռք իմ բաւական եւ քաջուղեշ, որ նիզակաւ եւ սուսերաւ զբազումս առնէր սրտաթափ. (Կեչառ. աղեքս.։)
Եւ մեք յորանջիցեմք, ձգտիցիմք, քոչքոտիցեմք։ Յորժամ զարթնուցուք, բազում ժամս ընդ քորելն եւ ընդ քոչքոտելն հանեմք։ Յորանջիցէ, քոշքոտիցէ, եւ ձկտիցի. (Ոսկ. ՟ա. տիմ. ՟Ժ՟Դ. եւ Ոսկ. եբր. ՟Ի՟Է։)
Քրէքուր, օտարոտի, կամ յոլով տէր. այսինքն բազում տերանց ծառայ, հայելո ի յն. քի՛րօս։
Բազում անգամ արտաքոյ օթագանելով. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 37. 39։)
Օտարացան, եւ յետս կացին։ Օտարացու՛ք ի միջոյ բաբելոնի։ Օտարանային բազումք ի մէնջ։ Օտարանայր ի նմանէ։ Իբրեւ ետես յոսէփ զեղբայրսն իւր, ծանեաւ, եւ օտարանայր ի նոցանէ.եւ այլն։
Էր այրն այն ազնուական քան զամենայն արեւելեայսն։ Այր ոմն ազնուական։ Ոչ բազում իմաստունք ըստ մարմնոյ, եւ ոչ բազում ազնուականք։ Ի բարի եւ յազնուական յազգէ... Յարմատոյ եւ յազգէ մեծամեծաց. եւ այլն։
Զընչից չքաւորութիւնն ուրախութեամբ տանէին, եւ բազում ախորժական դիւրութեամբ. (Ոսկ. ես.։)
Տարակուսեալ յամենեցունց՝ յղէր առ մեծն Ներսէս բազում անգամ աղաչելով. (Խոր. ՟Գ. 29։)
Որ ինչ ունի յինքեան զնշանակս բազում իմաստութեան եւ հանճարոյ.
Ընկենուն զբազումս, մանաւանդ եթէ զանձինս ի կորստեան անգտանելի գուբ. (Սարկ. քհ.։)
Ի վերայ անօրինաց եւ անհնազանդից։ Ոչ յամբաստանութիւն անառակութեան, կամ անհնազանդք։ Բազումք են անհնազանդք։ Ոչինչ եթող անհնազանդ ի նմանէ. եւ այլն։
Բազումք տգիտաբար անճահապէս առնեն զբաժանումն տառիցն ի հեգսն. (Նչ. քեր.։)
Բազում այլ ինչ զնմանէ առասպելեաց։ Դոյնպէս եւ զհարսանեացն առասպելեալ երգեն. (Խոր. ՟Ա. 5։ ՟Բ. 47։)
Զքրիստոսամեծար ասպանջականիցն իւրոց բազում գովութիւնս փոխանակ մեծարանացն կարգէ. (Կորիւն.։)
Բազումք ի յարդարախոհից եւ յողջամիտ արանց. (ՃՃ.։)
Ոչ եթէ ամենայն հոգւոյ յԱստուծոյ ուրախութիւն արտաբերի, այլ որ բազում անգամ զմեղս իւր լացեալ է զօրութեամբ. (Մաշկ.։)
Որոյ են բազում գործք. կամ որ գործէ բազմօրինակ. Ճարտար. բազմահնար.
πολύκοσμος, -ον valde ornatus, comptus Բազում զարդս ունօղ, կամ ունելով. բազմօք զարդարեալ. շքեղ. բարեզարդ. զարդարուն.
Հրամայեաց (Աստուած զտաճարն) մեծաշուք բազմազարդ (յն. բազում պատուասիրութեամբ) կատարել. (Ոսկ. եբր.։)
πολυήκοος qui multa audit Լսօղ կամ ունկնդիր բազում բանից.
Որ բազում հնարս գովելիս գտանէ. ճարտար. հնարագիւտ.
Եւ Որ բազում չարիս մեքենայէ.
ԲԱԶՄԱՀՆԱՐ. Բազում ճարտարութեամբ հնարեալ. քաջարուեստ. եւ Չարարուեստ. չարիմաց. վարպետ բան, վարպետորդի գիւտ.
ԲԱԶՄԱՃԵՂ ԲԱԶՄԱՃԻՒՂ. πολυκλαδής, πολύκλαδος multos ramulos habens գրի եւ իբր ռմկ. ԲԱԶՄԱՃՈՒՂ. Որոյ բազում են ճիւղք, կամ ոստք, իրօք կամ նմանութեամբ. ճղերը շատ.
որ բազում պատերազմունս մղէ. քաջամարտիկ. անպարտելի. յն. դժուարակռուելի. δυσκαταγώνιστος inexpugnabilis
Ոյր բազում են յանցանք. բազմամեղ.
ԲԱԶՄԱՍԵՐՄ կամ ԲԱԶՄԱՍԵՐՄՆ. Ունօղ զբազում սերմն, կամ զբազում զաւակս.
Բազում իրօք վրիպեալ կամ վրիպական. բազմասխալ. շատ սխալօղ, սխալական.
Ջրաղացապանք փորձ լիցին արուեստի ամենայն կազմածոյ, զի մի՛ զբազմատանջն ապականեն զկերակուրն աներկեղութեամբ. (Մխ. դտ.։) իմա՛ զցորեանն ծեծեալ, կամ ստացեալ բազում աշխատութեամբ։
Բազում իրօք փորձ եւ հմուտ, ներհուն.
Եւ Բազում փորձութեանց ներքոյ անկեալ.
Եւ Բազում քննութեանց կարօտ. բազմօք քննելի.
Բիւր ինչ, այսինքն բազում ինչ գործօղ.
Զանբարժանելի զզօրութիւն ի բազումս բարժանեալ բոցատեսակս լեզուաց, ի վերայ իւրաքանչիւրոց ընտրելոց արանցն բերիւր. (Գանձ.։)
Զամենայն ոք գայթագղեցի, բազում մեղաց դուռն բացի. (Ոսկիփոր.։)
Եթէ ոք գնայ ի տուընջեան, ոչ գայթագղի. ապա թէ ոք գնայ գիշերի, գայթագղի։ Երանեալ է, որ ոչ գայթագղեսցի յիս։ Իբրեւ լուան զբանն, գայթագղեցին։ Յայնժամ գայթագղեսցեն բազումք։ Թէպէտեւ ամենեքեան գայթագղեսցին ի քէն, սակայն ես ոչ գայթագղեցայց։ Գայթագղի, կամ գթէ. եւ այլն։
Առեալ ինչս բազումս՝ գայթագղեսցի առ կողմանսն. (Նոննոս.։)
Բազումք ի գաւառականաց վկայէին։ Զբուն գաւառականօքս զանցուցանեմք. (Փիլ. լիւս. եւ Փիլ. իմաստն.։)
Գինեվաճառ լինի, եւ բազում ագահութիւնս ագահեն. (Սարգ. յուդ. ՟Բ։)
Բազմաժամանակեայ դեգերմամբք մաշէին զաւուրս իւրեանց ի դպրոցս ասորի գիտութեան։ Բազում թախանձանօք եւ յերկար դեգերմամբ խնդրեսցէ. (Փարպ.։)
Յերախտառուացն բազում ինչ այնպիսի կրեցին. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 8։)
Շեշտոլորակն բազում զանազանակս ունի յինքեան. (Երզն. քեր.։)
Բազում ինչ զանխլացեալ թաքչի. (Լմբ. պտրգ.։)
Բազում ինչ եւ գերագունիցն էութեանց զանխլացաւ, եւ միայն հաւաստեաւ գիտելի է ամենիմաստի եւ իմաստնացուցչի Աստուած պետութեանն. (Դիոն. եկեղ.։)
Այլ այսոքիկ են զառանցանք, եւ լեզուագարութիւն բազում. (Կիւրղ. գանձ.։)
Բազում զարդարանօք վայելչանալ. (Լաստ. ՟Ժ՟Ե։)
Յորժամ բազում վշտօք վշտանայցեն, եւ զերծանիցին, զզերծուցիչն առաւել մեծարանօք ճանաչել պատրաստիցէ. (Կիւրղ. ծն.։)
Զի՞նչ դիւրին քան զուտելն կայցէ, այլ բազումք առ զմայլութեան եւ ընդ ուտելն տաղտկան. (Ոսկ. եբր. ՟Ժ՟Գ։)
Որ ի կռիւս եւ յըմբշամարտսն մրցիցին։ Զըմբշամարտսն բազմաց ի ձէնջ բազում անգամ տեսեալ է. (Ոսկ. ՟ա. տիմ. ՟Ը։ Ոսկ. եբր. ՟Ժ՟Դ։)
Բազում ընթացութիւնս եւ նահատակութիւնս քաջութեանց ցուցանէր. (Յհ. կթ.։)
Գազանս՝ ի մարդկանէ ընտանենալ պարտ է. եւ բազում անգամ գիտացի ընտանեցեալս՝ առիւծս, ինծս, արջս, ոչ միայն առ կերակրօղսն՝ վասն հարկաւորացն շնորհի, այլեւ առ այլսն։ Սիրէ զյանդիմանօղսն, եւ ընդ խրատօղսն առաւել ընդանենայ. (Փիլ.։)
Բարեկամք եւ բարեասացք, եւ բազում ազգատոհմք եւ թաթարոտք. (Վեցօր. ՟Ե։)
Զառաջին զեղեալ լլկութիւնս։ Բազում լլկութեամբ եւ չարչարանօք. (՟Գ. Մակ. ՟Զ. 19։ ՟Է. 3։)
(Յընդարձակ ճանապարհի) բազում խարխալանք, եւ վնասք. (Ոսկ. ՟Ա. 24։)
Վասն զի բազում իրս պղատոն աստուածաբանէ, եւ վասն աստուածաբանութեանն կահաւորի. իսկ ուսումնականն կահաւորի վասն այնոցիկ, որք ենթակայութեամբ նիւթաւորք գոն. (Սահմ. ՟Ժ՟Զ։)
Կամարաւոր պէսպէս զարդուք զարդարեալ բազում սպասաւորք. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 23։)
Կարճականք են, եւ ոչ բազում աւուր եւ ոչ բազում ժամանակաց կարեն լինել. (Թղթ. բար. (ի յն. չիք)։)
Այն ինչ՝ զորմէ բազումք վկայեն, հաւատարիմ է. (Պղատ. տիմ.։)
Բազում արեանց հեղութիւնս արարի. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Թ։)
Համառօտիչ. բովանդակիչ ի սակաւ բանս զբազում իմաստս.
Այսուիկ որոշեալ լինին նոքա ի հոմատեսակ յիւրաքանչիւրոցն նիւթոց։ Բազում շանց հոմատեսակք եղանիցիք զհայհոյութիւնսն բարբառողաց. (Յհ. իմ. պաւլ. եւ Յհ. իմ. երեւ.։)
Եղեւ հարսանիս արեգական. եւ լուեալ ձիւնածաղկի եւ այլոց այսպիսեաց՝ փութացան քան զբազումս ժամանել. եւ ի ժողովիլն այլոց՝ զի ի միասին վայելեսցեն, ոչ երեւէր նա. զի խորշակահար եղեալ ցամաքեցաւ. (Մխ. առակ. ՟Լ՟Բ։) Ա՛յլ է եւ ծաղիկ թփոյ ձիւնագոյն գնտակաձեւ. ռմկ. գառ թօփու։
Ընդ ճարտարապտես՝ ոչ միայն յորժամ բազում սիւնս ճախարակիցեն, այլ յորժամ կանգնել եւ հաստատել կարիցեն, եւ յայնժամ զարմանամք. (Ոսկ. ես.։)
Ամենայն մահահաւաք չարեաց հաւաքիչ՝ ինձէն գանձել անձին իմոյ բազում մթերս կորստեան. (Բենիկ.։)
Ամենայն մեծութիւն եւ ճառք՝ մե՛ր եղիցի։ Յուսացաւ սա ի բազում մեծութիւն իւր։ Ի մեծութենէ վատք կարօտեալ լինին։ Լա՛ւ է անուն բարի քան զմեծութիւն բազում։ Մեծութիւն խռկեալ անիրաւութեամբ՝ պակասեսցէ, եւ այլն։ Քրիստոնեայն յաղքատութեանն առաւել պայծառանայ քան ի մեծութեան։ Տեսանե՞ս, զի յաղքատութեան քան ի մեծութեան դիւրին է զառաքինութիւնն կատարել. (Ոսկ. եբր.։)
Ունին եւ բազում ինչ՝ միասնական կեանքն՝ բարութիւն. (Բրս. հց.։)
Զմիասնունդ ազգն՝ բազում ազգս այլալեզուս ընդ երեսս երկրի սփռէր. (Ագաթ.։)
Մոռացումն առնումք բազում ժամանակօքն զգործոց մերոց։ Մոռացումն զաշխատութեան առնուիր վասն եկելոյն ի վերայ քո հանգստին։ Մի՛ ի մոռացումն առցուք զարարիչն. (Իսիւք.։)
Ի բազում մորմոքանացն եւ ի խիստ տանջանացն աւանդեաց զհոգին առ աստուած. (Տէր Իսրայէլ. սեպտ. ՟Ժ.։)
Յաճախապէս ուղղագոյն յարմատոյն եղեգնաձեւ ի վեր ընթանալով ցօղուն շուշանին. այսինքն իբր ի բազումս, սովորաբար. (Նիւս. երգ.։)
Եւ առ նմա յարառոցեալ լինէր զհակառակութիւն միոյն առ բազումս. (Յհ. կթ.։)
Բազում գետք յորդաջուրք մտանեն ի նմա (ի ծովն). (Վեցօր. ՟Է։)
Ոչ վայրապար, այլ բազում յուզաքնին լինելով խնդրեաց ի գտանել. (Լմբ. ժղ.։)
Ոչ ի պարզ, եւ ոչ ի յօդուածոյս ի վնասակարութիւնս անկաք, այլ ի բազումս եւ յանհնարինս եւ ի պէսպէս դառնութիւնս. (Եւթաղ.։)
Բազումք են՝ որք զանունն ունին զհաւատոց, եւ նեղահաւատք են. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 23։)
Նեղասրտեցայ յոյժ ի բազում աշխատութենէն։ Մի՛ նեղասրտիր, այժմ արձակեմ զսա, եւ խօսիմ ընդ քեզ։ Ոչ նեղասրտեցաւ, եւ խոժոռեցաւ ինչ. (Վրք. հց. ՟Ի՟Ա. ՟Ի՟Զ։)
Ոսկեճամուկ զգեստիւք, եւ նկարակերպ կանանց ոստայնանկութեանց բազում բազմականս կազմեալ. (Յհ. կթ.։)
Բազում ախտից յինքեանս երեւեցուցանելով շաղախմունս. (Յհ. իմ. պաւլ.։)
Զդիւրութիւնն դժուարութեամբ շաղապատեաց։ Զայն՝ որ որսայրն, յիւրումն շաղապատեաց թակարդս։ Բազում աղտիւք շաղապատեալ։ Իբրեւ ի հարկէ եւ ի կապոյ իմեմնէ, աղապատեալք. (Փիլ.։)
Ի տոռունս մեղաց շաղապատեալ եղէ. Որ ոչն յիշէ զմահ, ընդ բազում մեղս շաղապատի։ Մեղայ շաղապատելով յաշխարհիս շատխօսութիւնս։ Շաղապատին ընդ յարածուփ կենացաղս. (Բենիկ.։ Վր Հշ. ձ։ Մաշկ.։ Ոսկ. ՟ա. կոր.։)
Զարս անուանիս կարգաւ շարադասեալ յիւրաքանչիւր տեղիս մինչեւ ցբազում ամս. (Խոր. ՟Ա. 8։)
Շրջապատեցին զինուորքն զեկեղեցին բազում սպառազինութեամբ։ Շրջապատէին զտաճարն աստուծոյ լինուք բազմօք։ Հասին ի վերայ, եւ շրջապատեցին զքաղաքն։ Շրջապատեալ հուրն զհրէայսն՝ կիզեաց արս եօթն. (Հ. կիլիկ.։ Ճ. ՟Բ.։ Լաստ. ՟Ժ՟Բ։ Խոր. առ արծր.։)
Բազում անգամ արք վատթարանան շնութեամբ, եւ կանայք ուժգնանան ողջախոհութեամբ։ Ի վերայ ծովու ուժգնանայ սրտմտութիւն քո։ Ուժգնանայ չարութիւն ամբարտաւանիցն. (Լմբ. առակ. եւ Լմբ. ամբակ. եւ այլն։)
Նենգեալ՝ վասն բազում չարաբարոյս ցուցանելոյ՝ անդստին յիւրոց բարեկամաց կոշկոճեալ մեռանէր». (Որպէս եւ Եւս. քր. ՟Ա.) իմա՛ վասն չարաբարոյ երեւելոյ, կամ չար բարոյս յանձին բերելոյ։ Այլ հոմաձայն է եւ յն. իբր չարաբարոյ, կամ չարաբարութիւն։
Բազում առ այսոքիւք այլ չարահռչակս եւ լի աղտեղութեամբ յայսպիսի խորհելոյ եկեսցէ յառաջ. (Կիւրղ. գանձ.։)
Տեսանէր մայրն՝ թէ հանդերձեալ է բազում պարսաւ հասուցանել նմա ծնեալ մանուկն՝ չարաստեղծ գոլով. (Նոննոս.։)
Այլ այս Աստուծոյ գթութեանն է, սակաւ տանջել, եւ մեծամեծս համարել զգանն. զի ոչ ժուժայ զբազում տանջանս պատժապարտիցն տեսանել. (Գէ. ես.։)
Տեսանէր զկամուրջսն, եւ սալարկս ի ձորս, եւ ի բազում տղմային տեղիս պողոտայից. (Տէր Իսրայէլ. մարտ. ՟Ժ՟Գ.։)
Վերաքարոզ լինել բարեգործին։ Տեսանելով զգործսն՝ որ վերաքարոզէին զզօրութիւն նորա։ Բազում համարձակութեամբ վերաքարոզէր զփրկիչն. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 37։ ՟Բ. 12։)
Ի բազում ժամս ընդ միմեանս վիճաբանէին։ Վիճաբանէի ընդ սուրբ հարսն. (Հ=Յ. Վրք. հց.։)
Հոլովեալ՝ թաւալեալ եւ կուտեալ որպէս զվէմ. (եթէ ընթերցիս, Վիմայոլով, լինի՝ Ի բազում վիմաց զօդեալ).
Որ սովորն իցէ նեղութեան՞ չտաղտկայ ինչ ընդ ճնշելն։ Զի՞նչ դիւրին քան զուտելն կայցէ. այլ բազումք առ զմայլութեան (գինւով) եւ ընդ ուտելն տաղտկան. (Ոսկ. ՟ա. թես. ՟Թ. եւ Ոսկ. եբր.։)
Ի բազում տրտմութենէ եւ ի տխրութենէ իմմէ վարանեալ կամ ՟Ա. (Թագ. 16։)
Ի բազում տխրութենէ սրտիս գրեցի առ ձեզ բազում արտասուօք։ Ոչ եկն բերել կերակուր վասն տխրութեանն. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Ա։ Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)
Բազում այն են՝ որ առ այսպիսի աղէտս տարակուսի ի վաճառականութեան արուեստս տուայտանաց անկանել յօժարեն. (Ագաթ.։)
Չանկանիցի՞ս ի մէջ եւ չփլուզանիցես զճակատսն սատանայի. զի ի քակելն զկռիւն մարդկեղէն՝ եւ նա վէրս առեալ գնայցէ։ Մտանիջիր բազում երախանօք ի պատերազմ, փլուզանիջիր. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։ եւ Ոսկ. եբր. ՟Ե։)
Բազում սասանուկիւնս, եւ փլուզմունս տանց եւ պարսպաց եւ ապարանից լինէր։ Հատեալ անկանէր զկնի փլուզմանն. (Յհ. կթ.։)
Ոչ քունես ի գահոյս փղոսկրեայս, այլ ունիս զերկիրն՝ բազում փղոսկրեացն (կամ փղոսկրեայցն. յն. փղոսկրաց ) պատուականագոյն. (Բրս. հայեաց.։)
Փոփոխմանցն՝ որ լինիցին յօդս՝ բազում անդամ ի փոփոխմանց լուսնի տեղեակ լինիմք. (Վեցօր. ՟Զ. ։)
Բազում քննութիւնք են ի աստուարաշունչ. իմա՛ խնդիրք արժան քննութեան։
Որ զանձին օգուտ եւեթ ժողովէ. շահասէր. կամ Որ բազում ինչս ժողովէ.
Հրաման առին ջուրքն բղխել զբազում զանազան կենդանիս, եւ ձկունս, եւ թռչունս օդահերձիկս. (ՃՃ.։)
Խճողեն զորովայն, եւ աղջամղջեալ թմբրեցուցանեն բազում անմտութեամբ զանձինս իւրեանց. (Ոսկ. ապաշխ.։)
Յաղագս անեղութեան, եւ լինելութեան։ Բազում իւիք նշանակելով առեալ լինի անեղութիւն։ Անեղութիւն է՝ որ չեւ եւս եղեալ. իսկ հնարաւոր լինել, եւ դարձեալ անեղութիւն ասի, որ ոչ եղեալ երբէք, եւ ոչ լինել կարող է. ասի դարձեալ անեղ, որ էն եւ գոյր, սակայն ոչ եղեալ յումեքէ. (այն է բո՛ւն անեղն՝ Աստուած). ապա ուրեմն եղիցի ամենայն իրօք անեղութեանն՝ անեղութիւն պատկեր (այս ինքն անեղին՝ անեղ պատկեր). (Կիւրղ. գանձ. ՟Ա։)
Բազում մուրհակս անիրաւագիրս պատառեաց. (Ագաթ.։)
Ունօղ բազում եւ զանազան անուանց.
Բազում իրք անուանաշատք՝ յօրինեալ պէսպէս կերպարանօք. (Վեցօր. ՟Է։)
Ընդ բազում ասպարէզս անցուցանել զամբարտակն. (Խոր. ՟Ա. 16։)
Բազում չարչարանս անցուցեալ էր ընդ մոգսն. (Եղիշ. ՟Է։)
Յաղագս առ նա անցուցանելոյ զբազում երախտեացն տեսակս. (Յհ. կթ.։)
Որք անցուցին զբազում արամբք. (Փարպ.։)
Յարեւմտականըս ժամանեալ, ուր ազգ բազում հայոց իջեալ. (Շ. վիպ.։)
Յարեւմտականըս ժամանեալ, ուր ազգ բազում հայոց իջեալ. (Շ. վիպ.։)
Բազում կամ զանազան բարս ունօղ. յարմարեալ առ բազում ինչ. կամ Զանազանեալք բարուք.
Որ բազումս գթէ. դիւրագայթ. շատ սխալօղ՝ ինկնօղ.
Բազում պաշտօնէիւք, եւ բազմագունդ քահանայիւք. (Եղիշ. ՟Ա։)
Գունդ բազում. բազմութիւն.
Կամ Արժանի բազում հառաչանաց. ողբալի.
Որ զբազում ինչ հաւաքէ. շատ ժողվօղ.
Որ շատ հոգայ. եւ որ ինչ բազում հոգոց պէտս ունի.
Որ ստէպ հոլովի, եւ շրջան առնու ընդ բազում վայրս. շատ պտըտօղ, մենծ պտուտ ունեցօղ.
Ուր իցէ չարաւ բազում. թարախեալ եւ փուտ.
πολλαπλάσιος, πλάσιος, πολύπλοκος, ποικίλος, πολλάπολυς multiplex, multifarius, varius Բազմապիսի, ազգի ազգի. բազմադիմի. բազում. բազմազան, կամ յոլով.
ԲԱԶՄԱՊԱՏԻԿ. մ. πολυπλασίως, -σία, πολλαχῶς, ἑπί πολύ multipliciter եւ այլն. Բազմապատկաբար. եւ բազմամասնաբար. բազմօրինակ. պէսպէս օրինակաւ. եւ Առաւելագոյն. բազումս. յոյժ, մեծապէս.
πολύτιμος, πολυτελής sumtuosus, pretiossus Մեծապատիւ, մեծաշուք. եւ Պատուական. մեծագին. բազում յարգի եւ պատուոյ արժանի.
Ուր են բազում ջոլիրք, կամ բազմութիւնք երէոց.
ԲԱԶՄԱՍԵՐՄ կամ ԲԱԶՄԱՍԵՐՄՆ. Ունօղ զբազում սերմն, կամ զբազում զաւակս.
Ուր իցէ տեղի բազում վաճառաց, որպիսի են ծովեզերեայ քաղաքք. առուտուրը շատ.
որ եւ ԲԱԶՄԱՓՈԽ. Կարի փոփոխական. բազում փոփոխութեանց ներքոյ անկեալ.
πολύτροπος multiplex varius Որ ինչ լինի կամ գտանի բազում օրինակաւ. բազմայեղանակ. բազմակերպ. բազմազան, բազմապիսի, բազմապատիկ. շատ կերպ, կերպ կերպ.
ԲԱԶՄՕՐԻՆԱԿ. մ. cf. բազմօրինակաբար. πολυτρόπως multis modis Բազում օրինակաւ. զանազան յեղանակօք. շատ կերպով.
Բազումք բազմօրինակաբար գրեցին, կամ վարեցան. (Կամրջ.։ Տօնակ.։)
Բաղբանական է՝ բազում բաղեալ բան, եւ ի վեր եկեալ առակօք եւ հաստատութեամբ. (Նչ. քեր.։)
Որ ունի բիւրաւոր ստեղուսն, կամ ոստս բազումս. բիւր ոստեան.
Բազում անգամ ի գիշերամարտի լեալ՝ հանդիպէին միմեանց. (Վրք. ոսկ. ձ։)
Բազում կերպարանս նման նմին գունաւորել. այսինքն զմոլորութիւն իբր ճշմարտութիւն երեւեցուցանել. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 21։)
Եթէ կիր, եւ եթէ մասն գոլով ցասումն, դժուարահեռ եւ դժուարամարտ ասացուած բնաւորեալ յանբանագոյն կենցաղումն բազում ինչ դղրդեցուցանէ. (Պղատ. օրին. ՟Թ։)
Բազում ինչ անտի եղծագործէին». յն. խառնակութիւն լինէր. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 9։)
Առ զայրուցսն եւ առ կասկած զգուշանայր բազում եւս ժամանակս յաւելուլ։ Զմոգուցն զայրուցս՝ յորոց խաբեցաւ, ընդ անմեղ մանկտին հանէր։ Այսու զբազում զայրուցս ցասմանն ցածուցանէ։ Զայրուցք ցաւոցն չտան պարապել մտացն. (եւ այլն. Ոսկ. մ. ՟Ա 7. 9. ՟Բ 18)
cf. ԶԱՐՄԱՆԱԿԵՐՏ;
Եկեղեցի մեծավայելուչ, զարմանաշէն հոյակապութեամբ։ Յիշատ.;
Զարմանաշէն դեղաթափն, եւ այլ բազում վանորայք։ (Վրդն. աշխարհ.)
Բազումք ի սոցանէ ի միջօրեայն կոյս թաւալագոյնք են (այսինքն ընդ հարաւ հային)։ Սկիզբն՝ կատարումն խնդրէ, եւ կատարածն ի սկիզբն կոյս թաւալագոյն է։ Յայնկոյս թաւալագոյն եղեալ, ի բաց դարձեալ լինի ի չարէն. (Փիլ. նխ. ՟Բ։ Փիլ. լին. ՟Ա. 55. 61։)
Խիստ է բանդ այդ։ Զի՞նչ իցէ խիստն. խոշորագոյն, ցաւագին, յոյժ դժուարութիւն ունի։ Բազումք բուռն հարկանեն զտեղւոյս զայսմանէ՝ իբրեւ զկարի իսկ խոշորագունէ, թէ ցարբեցօղն ընդ արուագիտին դնիցէ։ Երեւի պթէ խոշորագոյն եւ դժուարագոյն ինչ ասելոց էր. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 1։ եւ Ոսկ. ՟ա. կոր.։)
Ծովահեղձոյց առնել զբազումս՝ վիժելով ի նաւաց ի վայր. (Պիտ.։)
Կեղերջական տրտունջ տոչորեալ սրտի։ Զհօրէն իւր գրէր բանս կեղերջականս։ Բազում տարակուսանս եւ կեղերջականս։ Ոչ անտեղի գտանէ զկեղեջականս՝ որք ի նմանէ ասացեալք յաղագս հալածչաց իւրոց. (Մագ. ՟Հ՟Ը. եւ ՟Դ. ՟Ի՟Ե։)
Ի բազում թռչնոց՝ են, որ խիստ ոտիւքն հաստամագիլք են. (Վեցօր. ՟Ը։)
Գտեր զսիրտ նորա (աբրահամու) հաւատացեալ առաջի քո։ Զօրաժողով է յուդա, եւ բազում հաւատացեալք ընդ նմա։ Աչք ի հաւատացեալս երկրի։ Եթէ ոք հաւատացեալ այրիս ունիցի.եւ այլն։
Բազում են բանից կերպարանք, հրամայական, եւ սաստի, եւ պատմութեան, եւ խրատու, եւ սոսկ խօսից. (Լմբ. սղ.։)
Ի բանս հրապուրանաց արկին զբազումս. (՟Ա. Մակ. ՟Ա. 12։)
Բաշխեն ի մասունս եւ ի կրկնամասունս, ի մանրամանակս, եւ ի մանրերկրորդս եւ ի մանրամասունս բազումս. (Շիր.։)
Ուր բազում է փտութիւնն, մեծահանճար բժշկի է պէտք. (Կլիմաք.։)
Բազում բարեաց ընդունակ է միաբանական կեանքն. (Ոսկ. հռ.։)
Տեսեալ զբազումս եկեալս ի մկրտութիւն իւր։ Մկրտութիւնն յովհաննու ուստի՞ էր.եւ այլն։
Մտահարուստն յովհաննէս բազում ինչ աշխատեաց. (Կիր. պտմ.։)
Ոչ եթէ բազում զօրօք յաղթութիւնն կանգնի, այլ յերկնից է զօրութիւն յաղթութեան։ Քաջ անուամբ զյաղթութիւն պատրաստեաց ի ձեռն Իսրայէլի։ Ետ մեզ զյաղթութիւն ի ձեռն տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի։ Ո՞ւր է մահ յաղթութիւն քո եւ այլն։
Բազում անգամ յերկուանալի իրօք եւ անուամբք (վարի)։ Երկմիտ եւ յերկուանօղ (է) անզգամն։ Մարդն յերկուանօղն բնութեամբ. (Փիլ.։)
Բազում ինչ յիշեցուցիչ իրացն կազմէ Աստուած, զի մի՛ յորժամ սքանչելիքն անցանիցեն մոռանայցեն. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 3։)
Յոքունց գնալի. ունօղ զբազում գնացս. յն. բազմայեղանակ. παντοδαπός varius, multiplex.
Եւ այլ ճանապարհք են (յառաքինութիւնս անդր՝) բազումք, եւ յոգնագնալիք. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 27։)
Բազում եւ խուռն. խիտ եւ խառն.
Ուր իցեն շաւիղք բազում՝ իրօք կամ նմանութեամբ.
Ի բազում արուեստս, եւ յոքնատեսակ վարս կենաց բաժանեալ եմք ի կենցաղս յայս. (Տօնակ.։)
ՅՈԼՈՎԱԳՈՅՆ կամ ՅՈԼՈՎԱԳՈՅՆՍ. մ. πλεῖον, ἑπὶ πλεῖον, πλεῖστον, ἑπὶ τὰ πλεῖστον plus, plurimum, pluries, majori ex parte, saepe μειζόνως, μᾶλλον majus, maxime, nimis. Յոլովակի. աւելի. առաւելապէս. բազում այն է՝ զի. իբր ի բազումս. մեծապէս. մեծաւ մասամբ. յաճախ. յերկար. ստէպ.
Որպէս թէ բազում անգամ օրհնութեամբքն յոլովագոյնս ի ներքս յիւղն կոչել զշնորհն. (Յհ. իմ. ատ.։)
Տգէտ գոլով ուղղապէս ասացելոցն առ ի յեսիոդոսէ, թէ կէսն բազում անգամ քան զբոլորն յոլովագոյն լինիցի։ Յորժամ իցէ զբոլորն իսկ առնուլն տուրժական, եւ զկէսն՝ չափաւոր, յայնժամ չափաւորն քան զանչափն յոլովագոյն վարկանի, եւ վեհագոյն գոլ, եւ միւսն վատթարագոյն. (Պղատ. օրին. ՟Գ.)
Ցուցանելով նմա զճանապարհայնն, եւ յօթեւանս՝ ուր հանգչէին, բազում արթնութեամբ շուտութիւնս. (Փարպ.։)
Պատուեալ բազում պարդեւօք եւ մեծապէս շքեղութեամբ։ Խոստանայր նմա շքեղութիւն մեծ։ Գայր մատնէր ի խորանսն արքունի մեծաւ շքեղութեամբ. (Փարպ.։)
Զմերն լուսաւորիչ ընտրեալ, որդեգրական անուամբ եւս գերազանցեալ քան զբազումս. (Խոսր.։)
Յետ բազում ունայնաջան եւ զրավաստակ լինելոյն յաղօթս ապաւինէին. (Ճ. ՟Ը.։)
Եւ առ ձեզ բազում են դսրովելիք յայլոց. որպէս ուրբաթալէզն (կամ ուրբաթազէլն). (Շ. թղթ.։)
Ոյր սեղանն է լի բազում սպասուք. ծառայ սեղանոյ կամ որովայնի. սեղանակազմ (ըստ ՟Բ նշ)
Այրն եթէ ի կնոջն իրացն տայ այլոց, ոչ կարէ առնող զայն սեպհականել (կամ սեփհականել), թէ եւ մնայ առ նմա բազում ժամանակ. (Մխ. դտ.։)
Բազումն հանդարտութեան եղեալ՝ սուղանուրջ նինջ եկեսցէ. (Պղատ. տիմ.։)
Մաշին բազումք ի սուր սուսերի, եւ սով բազում ի տեղիս տեղի։
Աստուծոյ տեսչութիւնքն բազում ինչ միովն վճարեն. (Կիւրղ. թուոց.։)
Բազում արտասուօք ժտէր ի տեառնէ զտեսչութիւն իրացն (այսինքն տեսանել եւ իմանալ) թէ յորո՛ւմ պատուի էր նա։ Տեսանեմ զարհաւիրս գեհենին, եւ զսոսկալի աղետիցն զտեսչութիւնն (այսինքն զտեսիլն). (Վրք. ոսկ.։ Մանդ.։)
Զի ցաւագնոտեաց նա ի բազում պահոց անտի. (Եփր. ՟ա. տիմ.։)
Հեթանոսք եւ բարբարոսք ազգահամարին ի բեղայ, եւ յայլ բազում աստուածոց իւրեանց. յոյնք ազգահամարին ի հեղենոսէ, իսկ հրէայք ազգահամարինյաբրահամէ. իսկ քրիստոսեայք ազգահամարին ի տեառնէ յիսուսէ քրիստոսէ. (Ղեւոնդ.։)
αὑξάνω, αὕξω crescere facio, incrementum do, augeo, amplifico, cumulo, πολυωρέω mutiplico, τρέφω nutrio, alo Տալ աճել՝ ըստ ամենայն առման. զարգացուցանել աճմամբ. ուռճացուցանել. եւ ճոխացուցանել. բազմացուցանել. որ եւ ասի՝ մեծ առնել, բազում առնել. աճեցնել, մեծցընել. պիւյիւթմէք. արթըրմագ. իզաիատ վերմէք.
παμπληθής, πάνδημος. permultus, universus, publicus Ամենայնիւ բազում. կարի շատ. մազմապատիկ. եւ հանդիսական, հասարակաց. չօգ վէ չօգ. նիչէ. դիւրլիւ.
Ամենաբազում ասեմ ներբողեանս։ Ամենաբազում տեսիլք են։ Ունի եւ այլ առաքինութիւնս (կամ զօրութիւնս) ամենաբազումս։ Տեսանելով ամենաբազում ինչ. (Փիլ.։)
Զամենաբազում ճշմարիտ սիրոյն նուազութիւն ... Ձիք ամենաբազումք ազգաբանեալք ի հարց իբրեւ զմարդիկ։ Զամենաբազում չարութիւնս հրապարակաց տանջանօք Աստուած ողջախոհացուցանէ. (Բրս. ընչեղ. եւ Բրս. չար. (որ են առհասարակ հելլենաբանութիւնք։))
Վասն անընչեղութեանն ի բազում խաղաղութեանն եւ յանհոգութեան են կեանք աղքատին։ Անընչեղութիւն, ողորմութիւն. անընչութիւն. (Մանդ.։)
Մերկ մարմնով չհանդուրժէ կալ առաջի բազում տեսողաց սակս ամօթոյ անձեւութեանն։ Արժանաւոր ամօթոյ քան զամենայն անձեւութիւնս մարմնոյ. (Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Թ։)
Բազում աշխատութիւն ի տեղւոջն ցուցանիւր։ Արկանել զանձն յաշխատութիւն հոգեւոր։ Կալեալ է զմեզ բազում անգամ յաշխատութեան (այսինքն աշխատ արարեալ)։ Սաստիկ աշխատութեամբ հաւանեցուցեալ։ Հանգոյց զաշխատութիւնն. (Փարպ.։)
Ի դաստակերտաց եւ ի բազում աշխատութեանց ունայնացեալ. (Մագ. ՟Ի՟Զ։)
Զբազումս յաշխարհականացն հրապուրեալ զկնի ինքեանց՝ ի հետիոտս տանէին ի մարտ հետեւակ զրուն՝ որ յաշխարհաբնակ մարդկնէն էին. (Ղեւոնդ.։)
Էին ադամայ եւ այլ ուստերք բազումք, այլ ոչ արժանաժառանգ պայազատութիւն աշխարհահայր (կամ աշխարհհայր) լինելոյ. (Արծր. ՟Ա. 1։)
Յաշխարհաւանդ կապեղանոցսն եւ ի կրպակս անխտիր մտանիցեն։ Զի՞նչ օգուտ իցէ բազում ոսկի յանձին կրել յաշխարհաւանդսն ... ի գուսանաց վանս։ Որ բազում տժգին վաճառականութեանն կրպակաց նման է, եւ շահքն անիրաւութեանն հանգոյն աշխարհաւանդից. (Ոսկ. ՟բ. տիմ. ՟Ա։ եւ Ոսկ. եբր. ՟Ի՟Ը։ եւ Ոսկ. մ. ՟Գ. 8։)
Զերկրին զառոգութիւն ցուցցէ, եւ զմշակացն բազում դարմանս. (Ոսկ. ես.։)
Սկսաւ այնուհետեւ ի բազում տեղիս արձակել ղասպատակաւորսն. (Եղիշ. ՟Է։)
Բազում ինչ է եւ ի ծառս առանց արուեստի արուեստաւոր. (Փիլ. լիւս.։)
Եւ բազում. բազմապատիկ. բազմապիսի. շատ.
ԲԱԶՄԱԴԱՍԵԱԼՔ. Որ ենն ի բազում դասս կարգեալք, որպէս հրեշտակք.
Որ թողու բազում ժառանգս. կամ թողեալ արժանաւոր ժառանգք բազումք.
Որ ինչ խողխողէ զբազումս. սատակիչ բազմաց. շատը ջարդօղ.
Զբազումս ի նոցանէ բազմախողխող երկաթն։ Զսուրն երկսայրի՝ զբազմախողխողն. (Յհ. կթ.։)
Որ ածէ ի վերայ զբազում խորշակ. ջեռուցիչ. տապացուցիչ.
πολυθεάμων multa cernens Որ ընդ բազում կողմանս հայի. բազմաչեայ. բազմագէտ.
Ուր գտանի մետաքս բազում.
Որոյ լեալ են ամուսինք բազումք. բազմայր.
Կամ Բազում անգամ կրկնել, երկրորդել, յեղյեղել. ստէպ ասել եւ յիշատակել.
Յաճախապատում. ուր իցէ ընդարձակ ճառ եւ մեկնութիւն. կամ Հմո՛ւտ եւ ներհուն բազում իրաց. որպէս πολύϊστωρ, πολυϊστωρικός multiscius
Բազում կամ ամուր պարսպօք ամրացեալ. յն. պարսպաւոր. τειχήρης
πολύτεχνος, πολυτεχνής multas artes callens, multum artificii habens, et valde artificiosus Հմուտ բազում արուեստից. բազմահնար. ճարտար՝ ոք կամ ինչ. շատ վարպէտ.
Ուր կայ որոգայթ բազում. բազմավտանգ.
Նախ քան զայս գերակայաբար կարգեն զհրեշտակապետականսն զարդսն։ Բազում ինչ եւ յաստուածայնոցն գերակայաբար գիտացեալ. (Դիոն.։)
Որչափ ի գոյացութենէ առաքինութեան սխալեալք հանդիպեցին բազումք. այսինքն ի բուն իսկութենէ. (Պղատ. օրին. ՟Ժ՟Բ։)
Բազում անգամ վերստին հարցանելովն՝ իբրու նշանակք ինչ դրոկոնռիկոնով անջինջ գրոյ յարատեւականք եղեն առ իս բանքն։
Ունկնդիր եղեալ բազում զգուշութեամբ. իմա՛ ուշադրութեամբ. (Փարպ.։)
Զի՞նչ դիւրին քան զուտելն կայցէ, այլ բազումք առ զմայլութեան եւ ընդ ուտելն տաղտկան. (Ոսկ. եբր. ՟Ժ՟Գ։)
Բազում ընթացութիւնս եւ նահատակութիւնս քաջութեանց ցուցանէր. (Յհ. կթ.։)
Են բազումք, որ թեթեւութեամբ սիրեն առ մարդկան ականէ. այսինքն թուլութեամբ, վեր ի վերոյ. (Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Թ։)
Թեւակոխումն է ներշրջանական հանճարոյ խրատուն բազումուսումնութիւն սիրեցեալ։ Որ չարութեանցն է թեւակոխումն կամաց. (Փիլ. լին.։)
Թուլամորթին եւ տկարանան։ Բազումք ի քահանայից եւ ի կրօնաւորաց թուլամորթին ի կրօնից իւրեանց։ Թուլամորթեցան զօրքն հայոց, եւ ատեցին զարուեստս պատերազմի. (Ուռհ.։)
Ոչ եթէ կամաց իմիք հողմոյ ունել ասէ, այլ որ ի բնութենէ հարկի բերմանս զանարգելն եւ զանխափանն իշխանութեամբ գործել ասէ։ Ոչ ոք արգելուլ կարէ (զհողմն), այլ բազում իշխանութեամբ ցրի. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 25։)
Ծովահեղձոյց առնել զբազումս՝ վիժելով ի նաւաց ի վայր. (Պիտ.։)
Բազում սէրն հակառակաբան արար զնա. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 26։)
Բազումքն՝ եթէ հանճարաւորք իցեն, եւ վարին ձիօք. (Պղատ. սոկր.։)
Հետեւումն տայ քննողաց բանից եւ այլ եւս բազումս իմանալ. (Իգն.։)
Ուր իցէ բազում թախանձանք.
Էաք եւ մեք քան զազգս բազումս խաւարատանջ մառախղամած յուսակորոյսք. (Վրդն. լս.։)
Բազում են մեղանքս, այլ յաւէտ են նուազեալ առաջի քոյդ ներողութեանց. (Նար. ՟Հ՟Դ։)
Որոգայթադիր բանսարկուն բազում անգամ մեզ եւ յաջակողմն տայ գթել. (Լմբ. պտրգ.։)
Բազումք ի մեծատանց վերահայեցօղք են ընչից իւրեանց, եւ ոչ տեարք. (Ոսկիփոր.։)
Վերաքարոզ լինել բարեգործին։ Տեսանելով զգործսն՝ որ վերաքարոզէին զզօրութիւն նորա։ Բազում համարձակութեամբ վերաքարոզէր զփրկիչն. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 37։ ՟Բ. 12։)
Ունել հրոյ՝ սրութիւն, անգայտութիւն, շարժութիւն. երկրի՝ բթութիւն, խտութիւն, կայս։ Արտաշնչութիւն, ըստ որում շոգիք իմն բազում ի ձեռն անգայտութեան մորթոյն թափանցիկ լինին. (Նիւս. բն.։)
Հայրն Ղունկինոս անդամալուծեցաւ ի բազում ցաւոց. (Վրք. հց. ՟Ե։)
Բազում պատճառք գոն ի միջի լսելութեան եւ անլսելութեան. (Երզն. մտթ.։)
πολυαρκής ad multa sufficiens Բաւական կամ ձեռնհաս առ բազում ինչ. որ շատ բանի հերիք է.
Բազումս կամ պէսպէս բուրօղ, բուրեալ.
Ունօղ զբազում գոյնս պէսպէս. գունզգուն.
Որոյ են բազում շառաւիղք կամ բարունակք.
Կամ Ստէպ. յաճախ. բազում անգամ.
Բազումս գիտէ փափկութիւնն գործել դանդաղութիւնս. (Լմբ. ատ.։)
Իսկ միւսումն բազմամբոխ բանակի ընկերահաշտից հաւատացաւ վերակացութիւնն. զՄովսէսէ ասեմ։ Նա եւ ի թագաւորութեան եւ յընկերահաշտեաց զօրավարութեան զբազումս կարեմ ցուցանել կորուսեալս. (Ոսկ. փիլիպ. ՟Ժ՟Բ։)
Զի՞նչ է մարդ, զի մեծացուցեր զնա։ Մեծացոյց թագաւորն զդանիէլ։ Զի մի՛ ասիցես, թէ ե՛ս մեծացուցի զաբրամ։ Տէր աղքատացուցանէ, եւ մեծացուցանէ։ Իբրեւ տնանկք, եւ զբազումս մեծացուցանեմք.եւ այլն։
Ըստ բազում ցաւոց սրտի իմոյ մխիթարութիւն քո ուրախ առնէր զանձն իմ։ Լալով ելին, եւ մխիթարութեամբ ածից զնոսա։ Դիիցէք եւ յագիցիք ի ստեանց մխիթարութեան դորա։ Գրեսցուք առ նոսա բանս մխիթարութեան՝ մեծարանաց եւ պարգեւաց։ Բառնաբաս՝ որ թարգմանի որդի մխիթարութիւն։ Եւ ոչ յաւուրն յանդիմանութեան՝ մխիթարութեան։ Ի մխիթարութիւն ել նոցա լորամարգ ի ծովէ։ Մարդկան խօսի շինութիւն եւ մխիթարութիւն եւ սփոփութիւն։ Եթէ մխիթարութիւն ինչ իցէ ի քրիստոս, եթէ սփոփութիւն սիրոյ.եւ այլն։
Յածեցուցեալ զմիտսդ՝ խռովէիր։ Յածեցուցեալ զմիտս ի բազում յուզմունս խնդրոց. (Փարպ.։)
Չիք ինչ ասել, եւ ոչ զպատճառս դնել. քանզի եւ նոցա բազում յորդորութիւնք են աստուածգիտութեան. (Ոսկ. ես.։)
Բոլոր կամ ի նմանամասնայս բաժանի, կամ յաննմանամասնայս։ Ի նմանամասնայս, որպէս փայտ ի բազում փայտս. իսկ յաննմանամասնայս, որպէս սոկրատէս ի ձեռս եւ յոտս եւ ի գլուխս։ Իսկ էակ ի սեռականագոյն սեռսն ո՛չ որպէս ի նմանամասնայս բաժանի. քանզի նմանամասնայքն եւ՛ անուան հաղորդին եւ՛ իրի՝ այնմ, որ բաժանեցաւ ի նմանամասնեայս. իսկ սեռականագոյն սեռքն՝ անուան հաղորդին էակին, այլ եւ ո՛չ իրի. (Անյաղթ պորփ.։)
Շահաւորագոյն եւ յոյժ պիտանացու։ Բազում շահաւորագոյն օգտութեանցն բերող մարդկայինս աղին։ Զքերթողական շահաւորագոյն (կամ շահաւորական) արուեստ. (Պիտ.։)
Ի նմին իրաց ոմն բազում եւ ոմն սակաւ շահեցոյց. յն. շահ կամ զարգացումն արար. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 25։)
Բազում վշտօք եւ նեղութեամբք վտանգէր զամենեսին, եւ հասուցանէր ի չքաւորութիւն տնանկութեան. (Ղեւոնդ.։)
Բազում տեղի պատրաստեաց զանձինն սատանայի (յուդա) տաճարակապուտ սեղանակապուտ գողութեամբն. (Ոսկ. ես.։)
Բազում լինէր վրիպումն շահից հոգեւոր գանձուց վասն այլալեզու հիգենայից ի տտառատպութիւն օտարասեռ սուղոբայից։ Ի տւչութենէ հոգւոյն ընկալան հարքն մեր զգրաւորական տառատպութիւնս՝ ըստ մովսեսի. (Ճ. ՟Ը.։ Տօնակ.։)
Զկոշկոճեալն ի բազում դարուց՝ բամբասանաց քարաձգութեամբ. (Նար. ՟Խ՟Ը։)
Վասն անընչեղութեանն ի բազում խաղաղութեանն եւ յանհոգութեան են կեանք աղքատին։ Անընչեղութիւն, ողորմութիւն. անընչութիւն. (Մանդ.։)
Գողութիւն, նենգութիւն, ապականութիւն, անհաւատութիւն։ Ոչ արար անդ զօրութիւնս բազումս վասն անհաւատութեան նոցա։ Հաւատամ Տէր, օգնեա՛ անհաւատութեանս իմում։ Միթէ անհաւատութիւն նոցա զԱստուծոյ հաւա՞տսն խափանէր։ Յաւետեացն Աստուծոյ ոչ երկմտեաց անհաւատութեամբ։ Անհաւատութեամբն փշրեցան, եւ դու հաւատովք հաստատեցար. եւ այլն։
Մեծագոյն իմն անջրպետութիւն ի միջի դնէ ընդ մարմնական եւ ախտաւոր ծնունդն, եւ ընդ հոգեւրոն եւ անախտն։ Անջրպետութիւն բազում տեսակի յայսոսիկ, եւ զանազանութիւն անբաւն. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Գ. եւ Սարգ. յուդ. յռջբ։)
Աստուածանշանք բազում ի հռովմ եւ ընդ տիեզերս լինէին. (Եւս. քր. ՟Բ։)
Ունօղ զբերան բազում, եւ նմանութեամբ՝ բազում ստեղունս, կամ առաջս.
πολυπαθεία multiplex affectio Կրելն զբազում ինչ. ունելն զբազում կիրս, եւ զբերմունս.
Բազումք մասամբք. պէսպէս իրօք. եւ Յաճախութեամբ.
Եթէ լինիցի ծանօթագոյն եւ յայտնի բազմապատկապէս բազումք. (Ոսկ. ի ծն. քրիստոսի.։)
Որ բազում ինչ պարունակէ. բազմապատիկ.
Բազում են բանսարկութիւնք, եւ դու ամենայն բանից մի՛ հաւատար. (Սիր. ՟Ժ՟Թ. 15։)
Բարգաւաճագոյն կամօք։ Գեր ի վերոյ բարեփառութիւն բարգաւաճագունիցն։ Բարեբախտութիւն կենաց բարգաւաճագունից։ Զպատուական ծերոցն դաս, եւ բազում այլս՝ ի բարգաւաճագունիցն մարդկան. (Պիտ.։)
Կենդանի է ... ամենակալն, որ դառնացոյց զանձն իմ։ Դառնացոյց զիս բաւականն յոյժ։ Դառնացոյց զթագաւորս բազումս, եւ ուրախ արար զյակոբ ի գործս իւր. (Յոբ. ՟Հ՟Է. 2։ Հռութ. ՟Ա. 20։ ՟Ա. Մակ. ՟Գ. 7։)
Դժուարելանելի էր, թէպէտեւ բազում ունէր շաւեղ. (Մխ. առակ.։)
Մի՛ զբազմանուն զօրութիւնն ի բազում որդիս սփռեսցես դժպաշտութեամբ. (Կոչ. ՟Ժ։)
Յաղագս պենտակոստէին բազումք բազում ինչ առադրեն դիպաբանութեամբ. (Տօնակ.։)
Սասանութիւնք, եւ բազում ընկղմելութիւնք. (Ճ. ՟Բ.։ եւ Փարպ.։)
Բազում լաւակամութիւն պարտի շնորհել այնպիսւոյն։ Հաւատ նորա, եւ վարուցն լաւակամութիւն. (Կանոն.։)
Բազում այլ յարացոյցք առ կառավարութիւնս իսկ են. (Պղատ. օրին ՟Է։)
Թէեւ միոյ հեռակայութան ընդմիջելով։ Յառաջ քան զբազում հեռակացութիւն. (Կիւրղ. գանձ.։ Ոսկ. յհ. ՟Բ. 29։)
Թարգմանց բազում լեզուաց եւ գրոց ճարտարապատումք. (Ոսկիփոր.։)
Բազումուսմնութիւն վարժեալ եւ վարեալ մատակարարաբար իբր ի տիկնոջէ յառաքինութենէն՝ ոչ լինի ամուլ. (Փիլ. լին. ՟Գ. 32։)
Զիջանելով ըստ մերում տկարութեան աստուած, բազում անգամ մարդկապիսաբար առ մեզ խօսի. (Աթ. ՟Ը։)
Յետ բազում մտայուզութեան նիրհեալ ի քուն մտանէր. (Ճ. ՟Բ.։)
Բոլոր կամ ի նմանամասնայս բաժանի, կամ յաննմանամասնայս։ Ի նմանամասնայս, որպէս փայտ ի բազում փայտս. իսկ յաննմանամասնայս, որպէս սոկրատէս ի ձեռս եւ յոտս եւ ի գլուխս։ Իսկ էակ ի սեռականագոյն սեռսն ո՛չ որպէս ի նմանամասնայս բաժանի. քանզի նմանամասնայքն եւ՛ անուան հաղորդին եւ՛ իրի՝ այնմ, որ բաժանեցաւ ի նմանամասնեայս. իսկ սեռականագոյն սեռքն՝ անուան հաղորդին էակին, այլ եւ ո՛չ իրի. (Անյաղթ պորփ.։)
Բազմաբանութիւն. շատախօսութիւն. եւ Բանք բազումք.
πολυπειρία multarum rerum experientia et peritia. Հմտութիւն բազում իրաց. փորձ եւ տեղեակն. գոլ յոյժ.
Լա՛ւ է ունկնդրութիւն քան զզոհ ընտիր։ Լսել լուր բազում ունկնդրութեան։ Ասէին, լո՛ւր մեզ բահաղ, լո՛ւր մեզ, եւ ոչ գոյր բարբառ, եւ ոչ ունկնդրութիւն. (՟Ա. Թագ. ՟Ժ՟Ե. 22։ Ես. ՟Ի՟Ա. 7։ ՟Գ. Թագ. ՟Ժ՟Ը. 26։)
Բազում վշտատեսութիւն տածողացն հասուցանել. (Պիտ.։)
Բազում տարօրէնութինս գործեալ եղիցին յաշխարհին յայնմիկ. (Երզն. մտթ.։)
Ի՞ւ կարասցուք կապել զնա առ ի տկարացուցանել զնա։ Ի՞ւ կապիցիս առ ի տկարացուցանելոյ զքեզ։ Տկարացուցէք զբազումս օրինօքն. (Դտ. ՟Ժ՟Զ. 5. 6։ Մաղ. ՟Բ. 8։)
Փափկութիւնն ... բլուրս առ բլուրս զանդամս մարմնոյն քրքռեցուցանէ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 19.) (յն. զբազում շեղջս չարեաց ժողովէ։)
Նաեւ յաղքատասնութիւնս քան զբազումս յառաջադէմ ցուցանիւր. (Լաստ. ՟Ի՟Գ։)
Պատկերին անգեղեցկութիւնն ընթասցի ամենայն իրօք առ նախատիպն։ Զբազում յոյժ զունօղսն զանգեղեցկութիւն. (Պրպմ.։)
Բազում ձրիւք հանդերձ զգուշութեամբ կացուցանէ յաննախանձութիւնս զնա. (Ոսկ. ծն.։)
Բազում բարերարութիւնս գտեալ, եւ ի ձեռն բազմացն ցուցեալ զապաշնորհութիւն. (Փիլ. ել.։)
Ի բազում մասանց յօդումն. բաղադրութիւն ի բազմաց.
Պերոզ ջանայր հաստատել զմոգութիւն դիւապաշտութեան. Զբազումս ի մոգութիւն դիւապաշտութեան առածեալ կործանեաց. (Կաղանկտ.։)
Ցասումն ... բնաւորեալ յանբանագոյն կենցաղումն բազում ինչ դղրդեցուցանէ. (Պղատ. օրին. ՟Թ։)
Զներելովն եւ զերկայնմտութեամբն արհամարհիցես։ Որ համբերն բազում երկայնմտութեամբ. (Հռ. ՟Բ. 4։ ՟Թ. 22։)
Ցուցանէ զբազում ժամանակաց զերկայնմտութեամբ իւր. (Մխ. երեմ.։)
Այպն առնելով երկիր պագանէին նմա, եւ բազում խորամանկութիւնս ցուցանէին։ Ի միտս եւ ի խորհուրդս մեր բերցուք զպսակն փշեղէն, զթուքն, եւ զխորամանկութիւնսն. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 37. 38։)
Բազում դամանակս կացին ի սոյն խստակրօնութեան. (Մամիկ.։)
Հաւատացո՛ զյովսէփ (վասն կուսութեան մօրս), որպէս զի նա զբազումս հաւատացուսցէ. (Եփր. ծն.։)
Հաւաքակցութիւն, այսինքն բաղհաւաքումն, սակս բազում ինչ միանգամայն հաւաքաբանելոյ. (Անյաղթ վերլծ.։)
Ի հրապարակախօսելն պօղոսի՝ հրէայքն բազում անգամ ծաղր առնէին. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 14։)
Հռչակել եւ հրապարակատեսիլ ի բազումս զաստուածային եւ զսուրբ էութիւն նոցա. (Փիլ. ել.։)
Ո՞յր հրամանաւ իշխեցէք գործել զայդպիսի մահապարտութեան գործ։ Ի վերայ թշուառացեալ անձանց ձերոց զայդչափ բազում մահապարտութիւնն դիզեալ կուտեցէք. (Փարպ.։)
Բազում օրինակօք. յոգնօրէն.
Ոչ իւրովի յիշեաց, այլ կարօտացաւ միւսանգամ վարդապետին յուշարարութեանն։ Բնութիւն որդւոց մարդկան մոռացօղ է բարեաց. վասն այսորիկ կարօտ է բազում յուշարարութեան. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 32։ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 17։)
Բազում քննութեան եւ հարցփորձի զանձինս պարապեցուցեալ. (Կորիւն.։)
Վայելչաբար ուրեմն քան զայլս ամենայն սկզբնապետագոյն օրհնաբանի աստուած յանդրանկագունէ այլոցն իւրոց պարգեւաց։ Միակ, եւ որք միակին են, քան զբազումսն եկեալ յառաջ թիւս սկզբնապետագոյնք են. (Դիոն. ածայ.։)
Անհնազանդութեամբ միոյն մարդոյ մեղաւորք բազումք եղեն։ Խնդրել զվրէժ ամենայն անհնազանդութեան։ Ցրուեցեր զնոսա անդր վասն անհնազանդութեան իւրեանց. (Հռ. ՟Է. 19։ ՟Բ. Կոր. ՟Ժ. 6։ Դան. ՟Թ. 7։)
Վասն մեծագունիս այս, եւ անուանաւորագունիս քան զայլս բազումս, եւ իրաւացի գործոյս՝ զոր գործեաց քաղաքս այս. (Պղատ. տիմ.։)
Եւ գտողաց զաստղագիտութիւնն եւ մեկնչաց աստղագիտացն. բազում ինչ վրիպեն. (Վեցօր. ՟Զ։)
Ոմանք զնա (զմիտս), ոմանք զսոսա (ըզգայութիւնս) աստուածաստեղծեն։ Բազումս աստուածաստեղծել. (փիլ. բագն. եւ լին. ՟Ա 36։)
Ունելն բազում զարդս. շքեղութիւն.
πολυμερία Բազմամասն գոլն. ի բազումս բաժանիլն. բազմաւորութիւն մասանց.
πολυαρχία multorum dominatus Իշխանութիւն բազում տեարց կամ թագաւորաց ի միասին. բազմապետութիւն.
Զբազումս գիտացաք յողբսն ակամայ թորթորեցուցանելով զարտօսրն՝ բռնաբար ժուժկալել՝ կամեցեալ. (Բրս. գոհ.։)
այլ է այս բազում լեզուագարութիւն եւ ի անիմաստութիւն հաւաստի ցուցումն։ Քրիտոսամարտիցն հայր, եւ լեզուագարութեանն նոցա բղխօղ բանսարկուն։ Ո՞վ ոք այսքան լեզուագարութեանդ ձերոյ ներեսցէ. (Կիւրղ. գանձ.։)
Միասնաւորութիւնք՝ ոմանց համասեռից են միասնաւորութիւնք. եւ ըստ նոցա ոչ եւս յարմարի միասնաւորութիւնն առ քրիստոսի։ Զի բազում քրիստոսս յարադրեսցեն վասն միասնաւորութեան նորա. (Ոսկիփոր.։)
Անուշացոյց աղիւն ճշմարտութեան, այլեւ զբազումս մորմոքեցոյց, որք նեխութեամբ ապականեալք են. (Պրոկղ. ոսկ.։)
Վասն յայտնի նշանագործութեան սքանչելեացն՝ զոր առնէր։ Նոքա բազումք են քան զձեզ, որ տան վկայութիւն նշանագործութեան։ Մարգարէական արուեստիւք, եւ առաքելական նշանագործութեամբ. (Բուզ. ՟Ե. 23։ Եղիշ. թաղմ.։ Ճ. ՟Ե.։)
Զպատկերն աստուծոյ ստուերացուցեալ փոխեցին ըստ բազում մասանց. (Իսիւք.։)
Ոչ եթէ աստի քաղքաւորութիւն ղանտի զօրութիւն ունի ... Որք բազում յամենայն քաղաքաւորութեանց նորա պատահեցան։ Զտաճարն աւերակ տեսանիցէք, եւ յառաջին քաղքաւորութեանցն եւ ազատութեանց անկանիք. (Իսիւք.։ Ոսկ. մ. ՟Բ. 18։)
Ապստամբեցոյց ժողովուրդ բազում զկնի իւր. (Գծ. ՟Ե. 37։)
Բազում անգամ ի գիշերամարտի լեալ՝ հանդիպէին միմեանց. (Վրք. ոսկ. ձ։)
Բազում հասարակօրդութիւն ունին զգայութիւնքս առ միմեանս. (Նիւս. կազմ.։)
Բազում եւս ցասմունք, ի հիւթոցս, եւ պտղակորուսութիւնք, եւ մահք տարաժամք. (Մանդ. ՟Ի՟Բ։)
Բազում անգամ դառնայ ճշմարտասիրութիւնն ի հակառակասիրութիւն. (Եփր. աւետար.։)
Բազումս՝ որչափ միանգամ ի ձեռն նկարագրականութեան եւ ստեղծականութեան կերպարանելով տեսիլս, մեհեանս եւ տաճարս նոցա շուրջ արկեալ փակեցին. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Անիրաւութիւն է ի հանգանակս պարտապահանջութեան առնուլ ջանիւ զփոքրն եւ զմի, իսկ զբազումսն (ի) նորայոցն աւանդից՝ ոչ տալ ի ձեռս. (Սարկ. հանգ.։)
Այրն եթէ ի կնոջն իրացն տայ այլոց, ոչ կարէ առնող զայն սեպհականել (կամ սեփհականել), թէ եւ մնայ առ նմա բազում ժամանակ. (Մխ. դտ.։)
Յոյնք ի յաւանայ, որ էր մի յառաջնորդաց աշտարակագործութեանն։ Զամենայն եղեալս յաշտարակագործութենէն մինչեւ առ մեզ։ Ի ժամանակի աշտարակագործութեանն մի լեզու ի բազումս բաժանեցաւ. (Եզնիկ.։ Խոր. ՟Ա. 6։ Ոսկ. ՟ա. կոր.։)
Որք ի քերդողացն եւ ի շարագրացն բանաստեղծութիւնք, եւ առասացութիւնք, եւ առասպելավարժութիւնք։ Այսոցիկ բազում պէտք են առասպելավարժութեամբ հոգ տանել. (Մագ. քեր.։)
πολυαρχία multorum dominatus Բազմիշխանութիւն. լինելն ուրեք միանգամայն բազում թագաւորաց. թագաւորութիւն բազմաց միանգամայն.
աշխարհավարդապետութեամբ լուսաւորեաց զբազումս. (Եպիփ. ծն.։)
Ձորձք մեր եւ կոշիկք մաշեցան ի բազում երկայն ճանապարհէն. (Յես. Թ. 13։)
ի բազում ամաց լինել քեզ դատաւոր ազգիս այսորիկ գիտեմ. (Գծ. ԻԴ. 10։)
Զիւրսն որ բազում ի բաց գործեցան. յն. ի հեռուստ. (Ոսկ. ես.։)
Ի ՎԵՐԱՅ. մ. ունիս տեսնել առընթեր բազում բայից. զոր օրինակ, Ի վերայ ածել, բերել, դնել, եւ այլն։
Եթէ բազում են մուտք, եւ դուզնաքեայ ելք, այնպիսին ընդ ագահս հաչուի. իսկ եթէ դուզնաքեայ մուտք, եւ առաւել ելք, այնպիսին ընդ անառակս է. (Սահմ. ՟Ի։)
Ըզզիդ բազում անգամ դնեմք փոխանակ Ընդէ՛ր. ո՛րկէն, զի՞ ասես, զի՞ գնաս, զի՞ խօսիս, քանզի ամենեքին այսոքիկ ընդէ՞րի փոխանակ. (Փիլ. այլաբ.։)
Զթէն ընդ բազում տեղիս դնէ ո՛չ վասն երկբայանալոյ, այլ եւ վասն յոյժ հաւատալոյ. (Ոսկ. հռ.։)
Ո՜վ սքանչելեաց։ Ո՜վ հրաշիցս։ Ո՛վ աղետիցս։ Ո՛վ թշուառութեանս. (եւ այլն. ի բազում գիրս։)
Որ օր լուան ապաքէն զմէնջ, արտասուք բազում հեղան։ Որ օր զհիմն արկանիցէ, զանդրանիկ որդին թաղիցէ. եւ որ օր կատարեսցէ կրտսերն, բոլոր միջոց շինուածոյն ընդ անիծիւք մնասցէ. (Եղիշ. ՟Ե. եւ Եղիշ. յես.։)
Վկայեն մեզ երկինք եւ երկիր, որ ոչ երբէք հեղգացեալ եմք յարքունի վաստակս։ Գունդ կազմէին՝ որ զնոսա շկօթակ արասցեն։ Ցուցանէր եւ զերկպառակութիւն զօրացն, որ բազում ազգք բաժանեցան ի սիրոյ թագաւորին. (Եղիշ. ՟Բ. ՟Ը։)
Լինի երբեմն՝ որ առանց ջանի իւրովի գայ զղջումն, եւ լինի՝ որ բազում ջանիւ ոչ կարես արտասուել. (Անան. զղջ.։)
Բազում խնդրովք լի է բանս, եւ բազում սաստիկ ախտս բերէ հերձուածողացն. (Սեբեր. ՟Թ։)
Զամենայն զախտն՝ զոր ածի ի վերայ եգիպտացւոցն։ Հիւանդացեալ՝ անկցի ախտիւ։ Ախտիւ որովայնի հիշեսցիս։ Զախտս մահու ջերանէր։ Բժշկէր զամենայն ախտս։ Բժշկեաց զբազում հիւանդս ի պէսպէս ախտից. եւ այլն։
Ուստի ակն չկայ՝ գող բազում անդամ ական հատանէ. նոյնպէս եւ ի չարիսն՝ որում ակն չկայցէ՝ այնու կորնչիմք։ Զի՞նչ ինչ այնուհետեւ կայր ակն յուսոյ փրկութեան ... Որում ոչն կայր ակն՝ զգեցաւ պսակ ... Զանյոյսս՝ որոց ոչ ակն ինչ կայր, արար վարդապետս, որպէս զՊօղոսն. (Ոսկ. ա. թես. եւ Ոսկ. ես.։) cf. ԱԿՆՈՒՆԻՄ.
Ապա եւ խոհակերացն ոչ իցէ մեզ ի յաղի առնելոյ զխորտիկսն, զի աղ բազում ուին. (Ոսկիփոր.։)
Այսմ խորհրդով բազումք վարին. (Յհ. իմ.։)
Յայսմանէ՝ բազումք յաշակերտաց նորա չոգան յետս. (Յհ. Զ. 67։)
Աստ յառաջագոյն է տեսականն քան զգործականն։ Են աստ պէտք բազում երկիւղագին պատրաստութեան. (Փարպ.։)
Զինչ է կրկին այրն. երկու են գերեզմանք՝ այրք ընդ լերամբն, մին արտաքոյ, եւ միւսն ի ներքս. կամ երկու բակք, մի՝ որ փակիցէն, եւ միւսն՝ որ փակեալն լինի։ Որք ի ներքս մտանեն ի մեհենիցն բակս, լոգանօք եւ շրջացանութեամբք մաքրին։ Որք զքաղաքս կազմեն, ոչ երիս կամ չորս կազմել տունս համարին, այլ բազում թուով ըստ մեծութեանն բակին՝ բազմութիւն տանց աճեցուցանելով. (Փիլ. լին. եւ Փիլ. նխ. ՟բ.։)
Մի՛ զբազում բանիւք անկանիր։ Յերկարագոյն նուագօք զբանիւք անկանէին. (Յոբ. ԺԱ. 3։ Գ. Մակ. Ե. 9։)
Բազում անգամ եւ սխալանացն յինքեան ցուցանէ բերս՝ մշակականն, զանբերութեանց պտղոյն եւ զկարկտիցն. եւ զինուորականն զպարտութեանցն. (Պիտ.։ )
Արք եւ կանայք՝ բազումք ի խռչակն, եւ ոմանք մինչեւ առ ստինսն, եւ այլք ոմանք մինչեւ ցբէջն խոյլս ունին իբրեւ զբաղաբուշտ մեծ, չափ փարչի միոյ, եւ այլ մեծ, եւ այլ մանրունս. (Մարթին.։)
ἐταίρα, πόρνη meretrix, scortum Կին պոռնիկ, որոյ են հոմանիք կամ սեղեխք բազում. կոչի եւ ՎԱՐՁԿԱՆ.
Գեր զմարդիկ։ Գեր զբնաւ։ Աղիտագոյն գեր զմահուն վտանգս։ Աւելի գեր զասացեալսս։ Գեր զբազումս, եւ այլն. (Պիտ.։)
Բազում անգամ գրովք զօրէնս գրոց լուծանեմք. (Լմբ. սղ.։)
Բազումս առնէր աւուրս ի դատին (կամ ի տանջանս). (ՃՃ.։)
Ուր ոչ գոն եզինք, մսուրք սուրբ են. եւ ուր բազում արդիւնք են, յայտնի է եզին զօրութիւն. (Առակ. ՟Ժ՟Դ. 4։)
Զբազումս առ ետեղ սատակէին։ Համարէր՝ թէ առ ետեղ իցեն. (՟Ա. Մակ. ՟Դ. 15. ՟Ժ՟Բ. 29։)
Բազում աշխատութեամբ եւ երկովք։ Երկս առաքինիս։ Զամենայն երկ վաստակոց։ Նախանձելի երկն։ Ի տուընջենային երկոցն դադարեսցէ։ Երկովք հոգւոյ։ Զերկս մեղուաց խանգարելով. (Փիլ.։)
Զկնի բազում արիական քաջութեանցն, եւ բազմահանդէս երկոց. (Յհ. կթ.։)
Վասն փոքր երկոցն մեր՝ վարձս բազումս խոստացաւ. (Իգն.։)
Բազում են ձեւք եւ կերպարանք գործեաց, է՛ որ ի բազմաց լարից եւ աղեաց։ Եւ այս գործիք ի չորից լարից. (Երզն. քեր.։)
Բազում խէթք եւ խութք են ճանապարհին։ Յառաջ զխեթն ՛ն բաց խլել. (Ոսկ. փիլիպ. եւ Ոսկ. բ. կոր.։)
Ընդ ծովս մեծ նաւարկեալ շրջիմք, որ բազում խթիւք լի է եւ անչափ գազանօք. (Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Դ։)
Գիտեմք զբազումս, որ քան զանասունս կէս անխօսագոյնք իցեն. (Ոսկ. ես.։)
Ի հոգս եւ ի ծփանս։ Առանց հոգոց կալն։ Հոգս եւ ծախս բազումս առնէ. (Մանդ.։ Սարգ.։ Ոսկ. յհ.։)
Եգիտ բազում զօրս հագեալ ճօշանս յեփեալ կաշոյ. (Մարթին.։)
(սեռ. խնդ) ἑπί super. Ի վերայ. ի. վըրան. Բառս կամ մասնիկս այս ըստ ինքեան է անպէտ՝ հանդերձ բազում մասամբք ածանցից՝ ի բարդունիւնս կամ բաղադրութիւն, այլ պիտանացու եղեալ յուսմունս.
Ոչ մօտ ի մօտ են իբրեւ ի քաղաքս։ Բազում որայս մօտ ի մօտ առ միմեանս կուտեալ թողուցուն. (Փիլ. տեսական.։ Փարպ.։)
Յետ գերութեան։ Յետ նեղութեան։ Յետ յարութեան։ Յետ տանելոյ. յետ իմանալոյ։ Յետ վեց աւուր. յետ երից աւուրց. յետ բազում ժամանակի. յետ ամենեցուն. յետ սորա. յետ այնորիկ. եւ այլն։
Զայլս, քակելով զ՝օդս (այսինքն զյօդս) թիկանցն առ ի պրկել եւ ի ձգել բազում արանց, լուծանէին, եւ սպանանէին. (Եփր. վկ. արեւ.։)
ԶԴարեհ գիշերն ապրեցոյց. եւ ունէր եւ ձի բազում, եւ նոր ի նորոյ փոխեալ՝ եւ զերծաւ. (Կեչառ. աղեքս.։)
Ինձ կեանք Քրիստոս է, եւ մեռանել՝ շահ։ Որ ինչ ինձ շահն էր, զայն վնաս համարիմ վասն Քրիստոսի։ Յայսմ գործոյ է շահ մեծ։ Շահս բազումս տայր։ Հատաւ յոյս շահի նոցա։ Տայր ճարտարացն լինել ոչ սակաւ շահ։ Տօնավաճառ շահից։ Ցանկութիւն շահից։ Մեծատունն հանդերձ շահիւքն իւրովք թարշամեսցի.եւ այլն։
Բազում անգամ չէ պէտ մեկնել. (Նար. երգ.։)
Կորուսին զբազումս, եւ սակաւ ինչ սին ի սնոյ յիշատակս պահեցան։ Իջուցին ի գերութիւն որք մնացին սին ի սնոյ ի սրոյն սուսերի (այսինքն սինլքորք). (Եփր. թագ. եւ Եփր. մն.։)
πάλαι antiquitus, ante, jam, olim θᾶττον cito. (լծ. եւ յն. բա՛լէ. ար. պալատէ. թ. էվվէլ) Կանխաւ. արդէն. յառաջ. ի բազում ժամանակաց հետէ. եւ Փութով. վաղվաղակի. առաջուց, կանուխկեկ, շուտով. չօգտան, հայլը զօմանտան, թէզճէ.
Չափս եւ նուագս բազումս թողին տաղից։ Ի սկզբան հագներգութեան ի ձեռն այսոց տաղից. (Փիլ. տեսական.։)
Ժողովել զամենայն տաղս հոմերականս։ Բազումք տաղս ստեղծանելով, որպէս թէ հոմերոնի իցէ. (Անյաղթ պորփ.։)
Բազումք են ասէ, որ ցան աստ անդ ընդ աշխարհ՝ անհարմար մնացեալ են։ Ո՛չ կարգ ըստ կարգէ (յաջորդաբար), այլ՝ ցա՛ն աստ անդ (ընդհատութեամբ). (՟Գ. Մակ. ՟Դ. 14։ Եւս. քր. ՟Ա։)
Զի թէ գլխաւոր ցաւոց մահն՝ ի մեղաց էառ սկիզբն եւ վախճան, ո՛րչափ եւս առաւել եւ բազում ինչ անխտք ցաւոց. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 1։) դիմազ. ՑԱ՛Ւ Է. դիմազ. որ ռմկ. եւ յայլ լեզուս ասի՝ ցաւիմ, իս. ի. կըցաւիմ .... cf. ՑԱՒԷ։
Բազում եղեն քան զհեր գլխոյ իմոյ։ Անօրէնութիւնք իմ բարձրացան քան զգլուխ իմ։ Իմաստութիւն օգնեսցէ իմաստնոյն քան զտասն իշխան, որ իցեն ի քաղաքի։ Սիրէ՛ զնա հայրն քան զամենայն որդիս իւր։ Հատու քան զամենայն սուր երկսայրի։ Հանել զնոսա արտաքս քան զքազաքն։ Ընկալարո՛ւք զգիտութիւն քան զոսկի ընտիր։ Մերկագոյն քան զսանդիտոռն.եւ այլն։
Լաւ էր մեզ ծառայել եգիպտացւոցն՝ քան մեռանել յայսմ անապատի։ Յաւելցէ ի ձեզ ե՛ւ քան որչափ էքդ՝ հազարապատիկ։ Պատրա՛ստ եմք ի մեռանել՝ քան անցանել ընդ օրէնս հայենիս։ Ընդ մեզ բազումք են՝ քան ընդ նմա.եւ այլն։
Բազումք առաքինացան՝ քան թէ սակաւք։ Ոչ այնչափ սիրելի զայնոսիկ առնէր՝ որոց շատն տայր, քան թէ թշնամի։ Ոչ ձայնի կարօտանան առ ի զգալ՝ քան թէ երկնային իմաստութեանն ի ձեզ տպանալոյ. (Եղիշ. ՟Ա։ Խոր. ՟Բ. 42։ Յհ. կթ.։)
Առ բազումս քան զերկիւղն Աստուծոյ առաւել զօրէ ընկերակցացն ամօթոյ երկիւղ. (Շ. ընդհ.։)
Ե՛լ ի տապանէ այտի։ Բազումք ի մանկաւոյ այտի. (Ծն. ՟Ը. 16։ ՟Բ. Մակ. ՟Զ. 20։)
Ի քէն եւ անդր է փքինն։ Բազում է ի քէն եւ անդր ճանապարհդ. (՟Ա. Թագ. Ի. 22։ ՟Գ. Թագ. ԺԹ. 7։)
Յանձին կալայ վանականին, թէ ունիմ ինչս բազումս, եւ եթէ շինեցայց՝ տացից ի վանս. իմա՛, խոստացայ։
Որ մերձենայցէ ի մեռեալ ամենայն անձին մարդոյ (ըստ բազում ձ. եւ յն. ուր քանի մի օրինակք, ի մեռեալ անձն մարդոյ), անսուրբ լիցի. (Թուոց. ՟Ժ՟Թ. 11։)
Բազում արք աւագք վասն նորին խնդիրս մեծամեծս արարին. (Եզնիկ.։)
աւագ քահանայք։ Բազումք են աւագ քան զիս եւ գահու եւ աւուրբք։ Կողմանն աջոյ կարգէր աւագ զերանելին մախազ խորէն։ Աւագ որդին սրբոյն հմայեկայ։ Ոչինչ աւագ եմ ժամանակաւ. (Փարպ.։)
Եթէ եղիցին տունք բազումք, սակայն յաւեր դարձցին. (Ես. ՟Ե. 9։)
Եթէ գայռիւ ուրուք ձեռքն թաթախ էին։ Տեսանիցես բազում գայռ եւ աղտեղի վտակս կոյանոցաց. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 26։ ՟Գ. 17։)
Գանձ է անուն գրոցս, բազում ինչ ունելով յաստուած այնոցն տեսութեանց գանձեալ յինքն զբազմութիւն։ (Ոսկիփոր.)
Աւելորդ ծախքն բազում վնասս բերեն դիապատացն, իսկ գնացելոցն (այսինքն վախճանելոց) ոչինչ օգուտ. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. եւ այլն։)
Յայդպիսի անկարգութենէ բազում վնասք գնացին յաշխարհի. (Կանոն.) այսինքն եղեն, յաճախեցին։
Բազում երկինս ասէին ըստ թուոյ մոլորակաց զգօտիսդ. (Վրդն. օրին.։)
Բազումք խնամածութեամբք թեկն ածեն, ոչ զի օգնեսցեն ինչ, այլ զի առաւել նենգիցեն զմերձաւորս. (Ոսկ. ես. յորմէ եւ Գէ. ես.։)
Բազումք խնամածութեան թէկն ածեն դրացեաց, զի այնու առաւել՝ նենգեսցեն։
Շամիրամ շինեաց թլեր բլուր ի հողոյ կուտեալ ամրոց. բայց մեք գտաք պատճառ թլացացդ ... մինչեւ ցայսօր դեւք կախարդք առ թլովդ գործելով զարուեստս իւրեանց։ Հլսմերք պղնձիք։ Ապողոնիոս տուանեցի շինեաց թլսմեր բազում դիւական զօրութեամբ. (Միխ. ասոր.։)
Զբազում մարմինս թոնծս եւ կիսամեռս բերեալ՝ ընկեցին զնոսա առաջի. (Երզն. մտթ.։) (թերեւս որպէս յն. չօլագ։)
Այսպիսի չքնաղ շինուած՝ բազում խանդիւ շինեալ ի սողոմոնէ եւ ի զօրաբաբելէ. (Երզն. մտթ.։)
Ոչինչ է խտիր առաջի երկնաւորին ընդ բազումս եւ ընդ սակաւս։ Ոչինչ է խտիր տեառն ապրեցուցանել բազմօք կամ սակաւուք. (՟Ա. Մակ. ՟Գ. 18։ ՟Ա. Թագ. ՟Ժ՟Դ. 6։)
βαρύς gravis. Առաւելեալն կշռութեամբ. վասն որոյ դժուարաբառնալի, եւ վայրաբեր. դժուարաշարժ. հանդարտ. դանդաղ. անտանելի. անհնարին. դժուարին, դժկամակելի. անհաճոյ. խիստ. դժնդակ. եւ Սաստիկ. շատ. բազում, եւ այլն. ծանտր. աղըր. չեթին, կիւճ, եւ այլն.
Կղզիք ազգաց։ Թագաւորք կղզեաց։ Ուրախ եղիցին կղզիք բազումք։ Բնակիչք կղզւոյդ այդորիկ։ Որ էին ի կղզւոջն.եւ այլն։
Ոչ յետ բազում ժամանակի, այլ մինչդեռ զերախտիսն ի ձեռին ունէր. (Երզն. մտթ.։)
Ձեռն արկ կամակորութեամբ ... ձեռն էարկ, եւ եհան զբազումս ի գնդէնք քրիստոսի. (Եղիշ. ՟Դ։)
Բազում ճիճիք ծնանին. (Մանդ. ՟Ժ՟Է։ եւ Բժշկարան. ստէպ։)
Ծնան կուսանք ազգս բազումս, եւ մարք մանկունք զհրապարակս ծերոց. (Շար.։)
Կոկորդիլոսի մկանանցն թեփ անարգել աղխեալք եւ կապեալք։ Դելփիսի զմանուկն բազում անգամ ի ծովեզերէն ի ներքս ի խորս ի վերայ բառնալով մկանանցն՝ վերամբարձ բերէր ի վերայ ալեացն. (Փիլ. լիւս.։)
Բազումք (ի) յանցիցն ի պայծառ յայտնութենէ խաբեալք. (Փիլ. նխ. ՟բ.։)
Բազում եւ երեւելի զգեստս արքունական՝ ոսկէճամուկս, եւ շղարշատեռն հրաշանկարս։ Շղարշատեռ վառիւք զնա զարդարեալ։ Ի շղարշատեռն յառագաստից զնա պճնեալ պայծառացուցանէր. (Յհ. կթ.։)
Ո՛չ սօսի, եւ նոճի ոչ բազում, եւ շոճի. (Պղատ. օրին. ՟Դ։)
Բազում ինչ նովին անուամբ ասին՝ որիշ զօրութիւնս ունելով. նոյնպէս եւ թիւ նոյն, բայց պէտքն որիշ. (Եփր. յենովք. եւ Եփր. յեղիա.։)
Սանդուխս հաստատեաց, եւ ընդ բազում որոշս հանէ զմեզ ի գլուխ. (Սեբեր. ՟Դ։)
Կրակ ի բազում նիւթոց լինի. այլ է եւ ուլն սպիտակ, որ ի նմանէ լինի հուր. լինի ի կաւարծաթոյ հուր, յորժամ ընդդէմ արեգական ոք շողացուցեալ դիցէ». կա՛մ է հանք ինչ, եւ կամ ուլ սպիտակ շփեալ որպէս կատու։
Ի բան խօսելն միոյն, եւ միւսոյն ունչ առնելն։ Դու մեծաբանես, ունչ առնես, եւ երախտես։ Բազումք ունչ առնելով բանիցս՝ զայս բարբառին. (Լմբ. առ լեւոն. եւ Լմբ. պտրգ.։)
Ի բազում տեղիս ուսին եկաւ, գեղ մի բնաջինջ արար։ Ահագին ուսին եկն ի վերայ վանից ... ահագին ուսին ընդ մէջ կու հերձի, եւ վանքն անվնաս պահեցաւ. (Յիշատ.։)
Են ի նմա բազում բանք ըստ պարզ վարդապետութեան փրկչին մերոյ. յն. ուղիղ, Պարզ. Լոկ. սոսկ.
Ի բազում իրս բազում անգամ պինդ գտեալ. (՟Բ. Կոր. ՟Ը. 22։ Թերեւս ասիցես, թէ հաւատացեալ պինդ եմ, մի խաբիր. Կոչ. ՟Բ։)
Վերջի թեւոյն անկեալ բազում հարուածս հասուցանէր. (Եղիշ. (այսինքն ի ծայր մի թեւոյն, կամ ի վերջ կոյս)։)
Վերջի թեւոյն անկեալ՝ բազում հարուածս հասուցանէր. (Եղիշ. ՟Ը։) cf. ՎԵՐՋ։
Բազում վնասու ոչ միայն բեռինդ եւ նաւու, այլ եւ անձանց մերոց լինելոց է նաւարկութիւնս։ Շահել զվիշտս զայս եւ զվնաս։ Որ ինչ ինձ շահն էր, զայն վնաս համարիմ վասն քրիստոսի.եւ այլն։
Ցրելոյ զծածկեալ խաւարն։ Ցրել զինչս։ Ոչ ոք կարէ արգելուլ (զհողմ), այլ բազում իշխանութեամբ ցրի. (Ոսկ. յհ.։)
Հրամայեաց գանձ բազում արկանել ցրիւ, զի զայնով անկցին. (Ճ. ՟Ժ.։)
Յորժամ քննին (կամ քնին) լինի, ի վերայ հասնիցեն։ Խնդիրք են յաժող կանաց, ի քնին են անպարկեշտ լսողաց (կամ լսելեաց)։ Միտք բազում անգամ ի քննի մտեալ՝ խնդրեն վասն այսր. (Կանոն.։ Մանդ. ՟Ը։ Սարկ. պատկ.։)
Զքսուն եւ զերկխօսն առ հասարակ անիծանիջիք՝ զի բազում խաղաղակեացս կորոյս. (Սիր. ՟Ի՟Ը. 15.)
ՈՉ գոյ բնաւ աճարի ոմն բանից արժանի, եւ ո՛չ սօսի, եւ նոճի ոչ բազում. (Պղատ. օրին. ՟Դ։)
Մի յանդամոց քոց։ Անդամս բազումս ունիմք։ Անդամք բազումք են, եւ մարմին մի։ Լեզու փոքր ինչ անդամ է. եւ այլն։ Կամ նմանութեամբ.
ἁναρίθμητος. innumerus, innumerabilis. Որոյ ոչ գոյ թիւ. անթուելի. անհամար. բազում յոյժ յոյժ. համրանք չունեցօղ. սայըսըզ. հադսըզ հիսապսըզ.
Անթիւ են որսացեալք ի նմանէ։ Անթիւ լիցի ի բազմութենէ։ Մոռացաւ զիս զաւուրս անթիւս։ Բազումս եւ անթիւս օտարացոյց. եւ այլն։
Դորա յանթիւ ճակատ մտեալ էր։ Անթիւ բազում սպառազէնս կոտորեաց. (Բուզ. ՟Ե. 36. 43։)
Այնպէս դիւրեցաւ եւ հարթեցաւ, զի բազումք անխէթ եւ աներկեղ գնան ընդ այնպիսի ճանապարհ։ Զայլն ամենայն անխէթ ի վերայ դնիցէ (հաստատուն հիման՝) շինօղն։ Անխէթ եւ անկասկած դիմագրաւել։ Յետ այսչափ մեղաց անխէթ եւ անկասկած կամք։ Ամենեցուն դիւրեաց՝ անխիղճ անխէթ եւ անխափան զվարդապետութիւնն համարձակել. (Ոսկ. ես. եւ Մտթ. ՟Ա. 13. 17։ ՟Բ. 1։ եւ Չհ. ՟Ա. 7։)
Բազում ինչ յանկածէ պատերազմին պարգեւեաց. (Խոր. ՟Ա. 11։ եւ ՟Բ. 22։)
Մարմինն բազում պիտոյից է անքատ. (Փիլ. լին.։)
Եթէ այն չիցէ, բազում կարգք եկեղեցւոյ ապախտ լինին. (Ոսկ. ՟ա. տիմ. ՟Ժ՟Ե։)
պէսպէս ոճով. cf. Անտես. cf. Աշխատ. cf. Իրաւ. cf. Դատ. cf. Պատասխանի. cf. Առաջի. cf. Յանդիման. cf. Բարձր. cf. Հեռի. cf. Ի բաց. cf. Յանձն. cf. Խնդիր. cf. Ձայն. cf. Չու. cf. Ճանապարհ. Օր, Աւուրս բազումս առնել. Ի մէջ. Յուշ. Համար։ Տե՛ս եւ Չլսելոց առնել. Չգիտացեալ առնել. Խաղ կամ Ծաղր կամ Այպն առնել. եւ այլն։
Զի՞նչ է որ արարաւն, նոյն ինքն որ առնելոց է (այսինքն առնելի, լինելոծ)։ Խոստովան առնի կամ առնիցի։ Մի՛ ի բացեայ առնիր յինէն։ Թէպէտեւ բազում որդիք լինիցին նորա, ոչ գիտէ. եւ թէ սակաւ առնիցին, ոչ ճանաչէ. եւ այլն։
Արտիկք բազում անգամ երկաւորեակս ծնանին. (Վեցօր. ՟Թ։)
Բաղբանական է՝ բազում բաղեալ բան. (Նչ. քեր.։)
Երկաթ բազում ի բեւեռս դրացն. (՟Ա. Մնաց. ՟Ի՟Բ. 5։)
եւ չ. ԲՂԽԵՄ կամ ԲԽԵՄ. Ծագել, ծագիլ՝ ըստ նմանութեան բազում իրաց. ի դուրս բերել, բերիլ՝ ո՛ր եւ է օրինակաւ. որում հանգէտ ընդհանուր նշանակութամբ չի՛ք յայլ լեզուս. զի ըստ տեղւոյն այլեւայլ բառք հանգիտանան։ Արմատն ի հյ. է՝ Բուղխ կամ բուխ՝ ի յանգս բարդութեան. (լծ. եւ ուղխ, ուխ. որպէս եւ բողբոջ, բոյս, բոյր կամ բուրումն. իսկ ի յն. բիղի. թ. բունղար, այսինքն աղբիւր. եւ յն. ֆի՛օ, վլասդա՛նօ. լտ. բու՛լլուլօ. թ. ֆիլիզ. եւ եւս թ. պուղ, բուխար. լտ. է պու՛լլիօ եւ այլն. որպէս տեսցի յառաջիկայս։)
Բղխեցից զծածկեալսն ի սկզբանէ աշխարհի։ Բղխեսցէ սիրտ իմ զպատգամս կամ զբանս, զօրհնութիւնս։ Յիշատակ բազում քաղցրութեան քո բղխեսցեն։ Օր աւուր բղխէ զբան։ Յամենայնէ՝ զոր ջուրքն բղխիցեն։ Բղխիցէ գետդ գորտ։ Բղխեաց գետն բազմութիւն գորտոց.եւ այլն։
Բազում անգամ ի բուռն անկեալ (այսինքն անկելոյ) թշնամւոյն միշտ՝ զընդայր։ Յինչս զընդայցեմք։ Յիւրեանց անձինս չկամին զընդալ։ Յաշակերտսն զընդացեալ։ Տե՛ս զիա՛րդ զընդայ ի մատնիչն. (Ոսկ. մտթ.։)
Ըմպակս եւ բաժակս։ Ըմպակս եւ նուագս։ Բազում ըմպակս եւ սպասս, եւ բազում կազմուածս ոսկեղէն եւ արծաթեղէն. (Յհ. կթ.։)
Ցուցանէ զինքն զուգեալ ընդ ծնողին, եւ ոչ իսկ բնաւ լինել խտրոց ի միջի։ Պատկեր եւ փառք աստուծոյ ասի որդի եւ մեք, այլ բազում է խտրոց միջին. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 29.) (որ հայի եւ ի ՟Ա նշ։)
Խօսօղք բազումք յաստուածայնոցն ... եւ Խօսօղն ո՛չ ըստ հաճոյից հոգւոյն ... եւ խորհուրդք խօսողին հային յօտարն. (Խոր. Բ. 90։)
Բազում առնես ծաղիկ, սակայն հոսես եւ ծորես. (Մխ. առակ.։)
Բազում անգամ ի միտս ձեր քննեալ կոխիջիք՝ մանր մանր ծամելով. այսինքն որոճեսջի՛ք. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 10։)
Կօշկաւ բազում ինչ աղտեղի իրս կոխէ մարդ։ (Կիւրղ. յես.։)
ՀԱԶԱՐ ԱՆԳԱՄ. ՀԱԶԱՐՍ մ. χιλιάκις milies Տասն հարիւրիցս. եւ Բազում անգամ.
Զոր ի բազում ժամանակաց հազիւ ուրեմն կարացին շինել. (Եղիշ. ՟Է։)
Բազում ինչ ոսկի է, այլ ի հալոցէն ողջմամբ սակաւք ելանեն. (Լմբ. սղ.։)
Բազում եւ այլ են ազգ խոտոց, որ ոչ ունին ի ծայրս հասակաց իւրեանց սերմանս. (Վեցօր. ՟Ե։)
Բազում մարդիկ ի վայր հոսեցին. (Եղիշ. խրատ.։)
Ձգտիլ հասանել, կամ ձգտիլ յանչափն, կամ ընդ ոլորտս աշխարհի, ընդ գաւառս բազումս, մինչեւ առ մեզ. (Յհ. իմ. ատ.։ Նար. ՟Ծ՟Ե։ Լմբ. իմ.։ Եւս. պտմ.։)
Բազում հմտութեամբ փորձեալ զտեսակս արհեստին՝ այնպէս ձօնէինի զնոսա նորին արհեստի. (Սահմ. ՟Ժ՟Բ։)
Պիտոյիցն մագլաց բազումք յանասնոցն կարօտանալոց էին. (Պղատ. տիմ.։)
Այնոքիկ ո՛չ բազում ինչ, այլ պարզք էին եւ մեկինք. (Նախ. ծն.։)
Բազում մութ ածեալ ունի։ Մութ մեղացն փարատի։ Ընդ մութ շրջել։ Զերծանի ի մթոյն։ Զմութս վշտաց եւ նեղութեանց։ Կրկին իսկ մութ յանձին կորզեն։ Գուցէ որպէս ի մթի այսր անդր ծփիցիմք. (Ոսկ. մտթ. Ոսկ. սղ. Ոսկ. ես.։)
Ծառք պտղաբերք, ընդ նոսին եւ մուրտ, եւ այլ բազում անուշահոտ. (Վրք. հց. ՟Ի՟Ա։)
Ելանէր բոց երկրին իբրեւ մրրիկ հնոցի։ Մրրիկ ծխոյ։ Իբրեւ զմրրիկ էք։ Այս մրրիկ բաժին նոցա։ Շուրջ զնովաւ մրրիկ յոյժ։ Հալածեսցես զնոսա մրրկաւ քով։ Կործանումն ի նմանութիւն մրրկի գայցէ։ Մրրիկ հողմոյ շնչեսցէ ի թեւս նոցա։ Իբրեւ զփոշի՝ զոր տարաւ մրրիկ։ Ի մրրկէ հալածեալ։ Իբրեւ զմրրիկ հոսեսցէ զնոսա։ Ասէ տէր զյոփ ի մրրկէ եւ յամպոյ։ Եղեւ մրրիկ մեծ ի ծովուն։ Իբրեւ զնաւավար ի մէջ բազում մրրկի.եւ այլն։
Զի զմեզ անդրէն առ աստուածութիւնն յարեսցէ իւրով նմանութեամբն։ Ընդ լուսոյն մասին եւ խաւար յարեմ։ Զմի եւ զերկուս ի նշանացն յանուանէ գրեցին, եւ ապա զբազումս ի նոյն յարեցին։ Յարէ զայս յառաջին նոյն միտս։ Յառաջինսն՝ որ ասացան, յարեցից։ Ի նոյն եւ զայս եւս յարեալ գրէ։ Ի նոյն յարեալ՝ ասէ։ Արատ ինչ յարել ի մաքուրն Գրիգորիոս. (Ագաթ.։ Նար. ՟Հ՟Ա։ Իգն.։ Նախ. սղ.։ Եւս. քր. ՟Ա։ Նիւս. ի սքանչ.։)
Բազումուսումնութիւն յեսան իմն է մտաց եւ բանի. (Փիլ. լին. ՟Գ. 20։)
πολύς, πολλοί multus, numerosus, amplus, plerique, bona pars, multitudo πλεῖον, πλείονες plus, plurimus, plures, complures. Բազում. շատ. յաճախ. յոգն. մեծ մասն. (լծ. եւ հոյլ. ժողով. հոլով. բոլոր. յն. օ՛լօս, բօլի՛. թ. ուլու, պօլ. որպէս չօգ, իֆրաթ ).
ՅՈԼՈՎՔ. գ. Բազում մարդիկ, բազումք ի մարդկանէ.
ՅՈԼՈՎ. մ. πολύ, πλείον multum, plus, valde, plurimum. Շատ. բազումս. յոյժ. առաւել. յաճախ. ստէպ. բազում անգամ.
ՅՈԼՈՎ ԱՆԳԱՄ. մ. πολλάκις saepe. Բազում անգամ. յոլովակի. յաճախակի. շատ անգամ.
Առ մարդիկ յոլով անգամ զայս առնեմք։ Ոգւոյ յոլով անգամ գիրք շունչ կոչեն։ Յոլով անգամ ասացաք, թէ բազում են փորձութիւնք. (Խոսր.։)
Յայնչափ ի բազում ի նախրաց փիլիսոփայիցն աստուածոց՝ եւ ոչ մի աստուած ըմբռնել (եպիկուրեանց). (Եզնիկ.։)
Բազում մարմինք ննջեցելոց սրբոց յարեան։ Զննջեցեալսն ի ձեռն Յիսուսի ածցէ ընդ նմա։ Ոչ ժամանեմք ննջեցելոցն, եւ այլն։ Յաղագս ի վերայ ննջեցելոց կատարմանց։ Խորհուրդ ի վերայ սրբազանաբար ննջեցելոցն։ Աղօթս սրբազանս առնէ ի վերայ ննջեցելոյն։ Անսրբազանիցն ննջեցելոց ոչ առնէ զայս աղօթս. (Դիոն. եկեղ.։)
Ճրագն, յորժամ ծագեսցէ արեգակն, այնուհետեւ ոչ կարէ ցուցանել զնուաղ նշոյլս լուսոյ իւրոյ։ (Ի յարդգողն) խիտ աստեղք են բազումք՝ նուաղք. (Նանայ.։ Շիր.։)
Բազումք բարեկամանան մեծատանց՝ վասն յընչիցն առատութենէ շողոքորթութեամբն շոպելոյ. (Լմբ. առակ.։)
Բազմացան չարիք մարդկան ի վերայ երկրի։ Գուցէ հատուցանիցէ մեզ հատուցումն զամենայն չարեացն՝ զոր անցուցաք ընդ նա։ Մի՛ յօժարեսցիս ընդ բազումս ի չարիս։ Եօթն չարիք կան ի սրտի նորա։ Վասն ամենայն չարեացն՝ զոր գործեաց հերովդէս։ Ի դառնալ ձեզ իւրաքանչիւր ի չարեաց ձերոց.եւ այլն։
Յետ գործելոյ զչարիսն՝ յայնժամ բազումք հային ի չարիսն։ Ոչ ոք վաղվաղակի եւ յանկարծակի ի չարիսն դիմէ. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 32. 33։)
Գայ ի պաղատէ անտի բազում իւիք զբաղեալ։ Նստաւ անդէն ի պաղատին. (Ճ. Ժ։)
ՊԱՏԱՌ ՊԱՏԱՌ. մ. Ի բազում պատառս. չարաչար պատառելով.
Մին արտասուք լինի ջնջան աղտեղութեան, թէ եւ բազում է կարմրացեալ ի գոյն արեան (կամ որդան). (Տաղ.։)
Ի բազում ամաց կերակրիւ յռոճկացս յայսցանէ, եւ ոչինչ օգտեցայ. այժմ գտի այլ ռոճիկ. (Ճ. ՟Բ.։)
Բազում վզեանս եւ վնասս գործեաց անդ։ Բազում պատերազմունս եւ վզեանս հասուցին հռոմայեցոցն. (Մարթին.։)
Բազումք դեռ տխմար էին։ Տգէտ եւ տխմար մարդոյ։ Զտխմարսն ածեն ի գիտութիւն ճշմարտութեան։ Սովին պատրեն զտխմարս։ Դանդաչանաց բանից տխմարաց մտաց կարկատելոց։ Վարդապետք տխմարք եւ ինքնահարճք. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։ Մծբ. ՟Ժ՟Ա։ Յճխ. ՟Թ. Եզնիկ.։ Խոր. ՟Գ. 68։)
Շինէր քաղաք, եւ դնէր զանուն քաղաքին յանուն որդւոյ իւրոյ ենոքայ։ Ժառանգեսցէ զաւակ քո զքաղաքս հակառակորդացիւրոց։ Արք անօրէնք հուր հարին զքաղաքէ։ Ամնեայն քաղաքն ել ընդ առաջ Յիսուսի։ Ժողովեսցին երկու եւ երեք քաղաք ի մի քաղաք՝ ըմպել ջուր։ Պատերազմէր ազգ ընդ ազգի եւ քաղաք ընդ քաղաքի։ Սուրհանդակքն երթային քաղաք ի քաղաքէ ( քաղքէ քաղաք )։ Ծերքն եւ հայրապետքն ի քաղաքս քաղաքս ( զանազան կամ մէկ քաղքըներու մէջ )։ Տալ հրովարտակս ի քաղաքս քաղաքս առ զքրավար զօրավար։ Ի ժողովել բազում ժողովըրդոց եւ ըստ քաղաքաց քաղաքաց եկելոցն առ նա։ Պատուէր ետ քաղաքացն հրէաստանի մատուցանել զհոս քաղաքի քաղաքի.եւ այլն։
Միտք բազում անդամ ի քննի մտեալ՝ խնդրեն վասն այսր. (Սարկ. պատկ.։)
Ձգեաց զականատն, զի կալցէ զնա։ Այր մի հողագործ շինեաց ականատս բազումս ... Խաբեցից զբազում կաքաւս, եւ ածից յակնատս քո։ Կեցցես որպէս զայծեամն ի յակնատէ. (Եփր. ի յհ. մկ.։ Ոսկիփոր. ստէպ։ Վրք. հց. ՟Ի՟Ե։)
Ի բազում ամանակի։ Ամանակաց թիւ։ Երկարագոյն ամանակօք. (Պիտ.։)
Բազումք կան մնացեալ անլոյսք եւ անկնիք (յն. մի բառ). (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 6։)
Զբազում հիւանդաց հոյլս յանխնայ զրաւելով։ Անխնայ արարողաց չար. (Պիտ.։)
Մի է նկարեալն եւ աննկարն ըստ յուսոյ առնն՝ ծնանել կնոջն, թէ եւ բազում միջոց է նկարելոյ եւ աննկարի. (Մխ. դտ.։)
Ասել՝ թէ օդով ծածկեալ էր երկի, աննման է։ Առ բազում իրս աննմանս գայթագղեալ կործանին. (Վեցօր. ՟Բ. ՟Գ։)
Զպտղահասութեանն յամրութիւն քան զբազում ծառոց ապաժամ հասուցանէ. (Պիտ.։)
Բազում են որդիք սկնդկիդ առաւել քան զարամբւոյն. (ես. ՟Ծ՟Դ 1։)
Զբազումս ի քուն կամ յարթուն սպան իսկ։ Սողունք վնասեն յարթունս, կամ ի հանգչելն յաշխատութենէ. (Խոսր.։)
Անցուցանէր զբազում գիտնովք. (Փարպ.։)
Ոչ մի միայն է ճանապարհ կորստեան, այլ բազում եւ գունակ գունակ։ Ապա եւ զառաքինութեան ընծայեցուցանէ զգունակ գունակ կերպարանս. (Ոսկ. մ. Բ. 19. 20։)
Ի վերայ անձանց ձերոց զայդչափ բազում մահապարտութիւնն դիզեալ կուտեցէք. (Փարպ.։)
Իսկ մեր ի պարսից բազում ինչ ընտանեբար ուսեալ զգեստս. որպէս դուռնայ, եւ ռիտդէ. (պ. ռիտա, ուսանոց) (Երզն. քեր.։)
Թագաւորք յերանաց քոց ելցեն։ Որ ելանէն ի քէն, նա ժառանգեսցէ զքեզ։ Գետ ելանէր յեդեմայ։ Եւ ել որթդ այդ։ Ի տեառնէ ել իրդ այդ։ Զօրութիւն բազում ելանէր ի նմանէ։ Այլ հասկք ելանէին։ Ելցէ ծաղիկ յարմատոյ անտի։ Յաստուծոյ ելի։ Ելի ի հօրէ։ Որ ի հօրէ ելանէ.եւ այլն։
Ելցեն բազում շառաւիղք. (Փարպ.։)
Եղբարս կոչեն գիրք բազում անգամ եւ զազգականս։ Զեղբօրորդի եւ զազգական գիրք եղբարս կոչեն. (Կիւրղ. ծն.։)
Առնուլ ըստ գլխոյ բազում զուզէս արծաթոյ, եւ կնիք կապարեայ դնել յամենեցուն պարանոց։ Տայր կնիք կապարեայ դնել յամենեցուն պարանոցսն, եւ առ մի մի կնիք պահանջէր զբազում զուզայս, մինչեւ հասանել մարդկան ետին տնանկութիւնն. (Ղեւոնդ.։)
Ի բազում խռովութենէն՝ որ կայր ի սրտին, չէր կարօղ զձայն թողուլ (արձակել, հանել)։ Յորժամ թողոյր (այսինքն աւարտէր) զաղօթսն յեկեղեցին, վաղվաղակի փախչէր ի սենեակ իւր. (Վրք. հց. ՟Դ. եւ ՟Գ։)
Թո՛ղ թէ՝ որ ոք բազում ոգիս հնարի ի մոլորութենէ ի ճանապարհ ածել. (Փարպ.։)
Մեք եւ բազում անգամտաջանաց արժանի լպրշութիւն լպրշիմք. (Ոսկ. եբր. ՟Ժ՟Ե.) (գրեալ էր՝ լպրծեցար, ցայք)։
Բազում ինչ է՝ որ խախտէ զմիտս. (Ոսկ. ես.։)
Խանտայ ընդ թագաւորութիւնն քրիստոսի։ Եթէ խանտայցէ, բազում դեղնութիւն եւ գունատութիւն հեղու զերեսօքն. (Ոսկ. մ. 7։ ՟Բ. 9. եւ 14։)
Լացին, եւ խնդրեցին զիս։ Խնդրեսցես ի տեառնէ աստուծոյ քումմէ վասն մնացելոցս այսոցիկ։ Խնդրեցին յերեսաց տեառն։ Ես խնդրեցից ի տեառնէ։ Խնդրել զերեսս աստուծոյ ամենակալի։ Խնդրեցեր յինէն զբանդ զայդ, եւ ոչ խնդրեցեր քեզ աւուրս բազումս։ Խնդրեցէ՛ք նախ զարքայութիւնն աստուծոյ։ Ամենայն որ խնդրէ առնու։ Խնդրէի յաստուծոյ՝ լինել այսպիսի, որպէս եւ եսս եմ։ Խնդրեմք յաստուծոյ, զի մի ինչ արասցէ ձեզ չար. եւ այլն.
Ե՛րթ յերկիր ծննդեան քոյ։ Տօն ծննդոց էր փարաւոնի։ Ի ծննդենէ իմմէ մինչեւ ցայժմ։ Օր մահուան իւրոյ քան զօր ծննդեան իւրոյ։ Գիրք ծննդեան յիսուսի քրիստոսի։ Բազումք ի ծննդեան նորա խնդասցեն, եւ այլն։
Առ զայրուցսն եւ առ կասկած զգուշանայր բազում եւս ժամանակ յաւելուլ. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 7։)
Ասեմք, եթէ փտեալ կան այս անուան բազում ինչք. եւ չասեմք զայն՝ բազում գանձս, այլ՝ փտութիւն կոչեմք, եւ ըն վայր կոշկոճ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 22։)
Գաւառս բազումս ամրոցովքն հանդերձ յինքն ձգեալ կորզեաց. (Արծր. ՟Ե. 8։)
Ժողովէին աւար բազում, եւ կուտէին արծաթ եւ ոսկի յոյժ. (Արծր. ՟Բ. 6։)
Բազում, պնտճառ կուտիցեն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 6։)
Բազում վկայս կուտեսցէ բանիցն ասացելոց. (Սարգ. յկ. ՟Է։)
Բազումք յետոյ ապաշխարեցին ... որոմն էին, եւ ապա եղեն ցորեան հասուն. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 4։)
Բազումողորմ աստուած, եւ հաստիչ խաղաղութեան, հաստատեա՛ զանձինս մեր. (Ժմ.։)
Հնձել զհունձս։ Յաւուրս հնձոց ցորենոյ։ Հնձոցն գարեաց։ Սերմն եւ հունձք։ Աղաչեցէ՛ք զտէր հնձոց, զի հանցէ մշակս ի հունձս իւր։ Բազում համբարս դնէ ի հունձս։ Որպէս ցօղ ամարայնի, եւ անձրեւ ի հունձս.եւ այլն։
Բազում մտառու եւ յօժարական փութով զնորին աղօթսն յօգնականութիւն կոչեսցուք. (Պրոկղ. ոսկ.։)
Ի բազում ոսկի՞դ հպարտանաս. հնդիկ մրջիւնն ոսկի լերունս է կուտեալ։ Լինի ի հնդիկս մրջմունք մեծամեծք։ Ուր ոսկին է ազնիւն, որ բուսմամբ է, զոր պահեն մրջմունք մեծամեծք. (Ոսկ. փիլիպ.։ Խոր. աշխարհ.։ Վրդն. ծն.։)
Յաղթեաց բազում ամբոխի։ Յաղթեցաք ամենայն քաղաքացն նորա։ Ես յաղթեցի աշխարհի։ Մի՛ յաղթեսցէ քեզ ցանկութիւն գեղոյ։ Որդւոց քոց եւ ոչ թունաւոր վիշապացն յաղթեցին ժանիք։ Մի՛ յաղթիր ի չարէ, այլ յաղթեա՛ բարեաւն չարին։ Յաղթեաց նմա Իսրայէլ։ Յաղթեցին աւարի նորա (այսինքն տիրեցին, առին)։ Յաղթէ բարկութեան.եւ այլն։
Ոչ կարեմ յաղթել զքուն եւ զծուլութիւնն իմ։ Լինի բազում անգամ, որպէս զի միոյ աւուր անձրեւ յաղթեսցէ զանձրեւ բոլոր ամին. (Վրք. հց. ՟Դ։)
Խաբեբայք եւ կեղծաւորք բազում ինչ բանս խօսին պատրանաց, մինչ յարգոյ լինիցին. (Մխ. առակ. ՟Կ՟Ա։)
Բազում սգաւորաց զակնկալութիւն՝ յուսոյն նօթճեաց. (Ագաթ.։ Կորիւն.։)
Բազում եւս զօրս ի շամրտացւոց ժողովէր. (՟Ա. Մակ. ՟Գ. 10։)
Բազում հարուածս հասուցանէր ի վերայ զօրացն արքունի եւ այնպէս նեղեալ շտապէր, եւ այլն. (Եղիշ. ՟Ը։)
Զարհուրեցոյց տեսիլն զմարդարէն, շտապեաց ահն. (անդ. յն. բազում ահ արկ։)
Փրկեալ ի ձեռն նորա յերկրէն եգիպտացւոց, եւ այլ ուստեք բազում անգամ։ Այլ ուստեք առնու մարմին, եւ այլ ուստեք զպատմուճանն։ Վասն առնս այսորիկ այլուստեք ցուցանել ինչ որ ունիմք. (Կոչ. ՟Ժ՟Գ։ Ճ. ՟Գ.։ Իգն.։)
ԲԱԶՈՒՄ ՈՒՍՏԵՔ. ՅՈԼՈՎ ՈՒՍՏԵՔ. մ. πολλαχόθεν multis e locis, partibus, rebus եւ πολλαχοῦ multis in locis. Ի բազում տեղեաց, եւ ի բազում տեղիս. բազում ուրեք. ստէպ. բազում օրինակաւ. շատ տեղաց, շատ տեղ, շատ կերպով.
Որպէս բազում ուստեք, եթէ կամիցին, գոյ ուսանել։ Որպէս բազում ուստեք ցուցանէ առաքեալ. (Ածաբ. պենտեկ.։ Բրս. հց.։)
Բազումք են՝ որք եւ ուսուցեալ լինին. որպէս զագռաւսդ ասեն, եւ որ ի հնդիկս պապկայքն են. բայց ես պապկայիցն՝ յԱղեքսանդրիա գիտեմ, մեծ ձայնիւ, զի գոչեն իբր որք ի դպրոցին մանկունքն են։ Կեռնեխք եւ ագռաւք եւ պապկայք, եւ որ միանգամ հոմանմանք. (Փիլ. լիւս.։)
Բազում անգամ ի պատշաճիցն վրիպեն. (Ածաբ. ժղ.։)
Պէսպէս տանջանօք վատթարէր զբազումս ի նոցանէ. (Եղիշ. ՟Բ։)
Բազում անգամ յանասնոցն զամուլսն ի սանձահարելն՝ պտսգեն մոլեգնաբար մատաղական խրոխտութեամբն. (Գեննանդ.։)
Ջերմոտ ոք որչափ ըմպէ, ծարաւէ։ Բազում ջերմոտք եւ ախտաժէտք ընդունէին զառողջութիւն. (Ոսկ. ՟բ. տիմ.։ Ճ. ՟Գ.)
Սակայն վասն բազմացն հաճութեան ջան յանձն առաք։ Եւ սակայն ոչ մեղմացաւ անօրէնն ի հպարտութենէ անտի։ Բայց սակայն եւ յիշխանաց անտի բազումք հաւատացին ի նա, այլ վասն փարիսեցւոցն ոչ յայտնէին.եւ այլն։
շուրջ զնովաւ բազմութիւնք սեւկնոց (դիւաց) այլ ինչ պատմէին նմա չարագոյնս բազումս. (Ճ. ՟Բ.։)
Ոսպն կամ ոլոռն, որիզն, եւ սիսեռն, եւ այլ եւս են բազում սերմանիք. (Ագաթ.։)
Հրամայեաց սպաթարին բազում հարուածովք պահել ի բանտին։ Հիւանդացաւ սպաթարն. (Ճ. ՟Ա.։ եւ Հ. եւ Տէր Իսրայէլ. նոյ. ՟Ի՟Գ.։)
Սպառեսցէ սովն զերկիր։ Սպառեաց զամենայն (ինչս իւր)։ Ամենայն անօրէն սպառեսցի։ Սպառեցաւ ի ճանապարհաց նոցա ճշմարտութիւն։ Սպառեաց տէր զարօտս նոցա։ Արձակեցից զսուր իմ զկնի նոցա, մինչեւ սպառեսցէ զնոսա։ Սպառեցեր զազգս բազումս.եւ այլն։
Ընդ սրահակօք նստիցին յորժամ դատիցին. նոյնպէս եւ դու փոխանակ սրահակաց զժամանակն խնդրեա՛ եւ զպարապութիւն եւ զտեղի։ Զմարմինդ իբրու զտուն բազում սրահակօք զարդարես, եւ ոգւոյդ կարկատուն կապերտօք տաս ի ներքս նստել խայտառակ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 17։ ՟Գ. 16. եւ այլն։)
Բազումք յետս էին (՛) վատաձիոցն պարսից. (եւ քաջաձիքն յառաջեալ հասանէին ի տեղի պատերազմին. Փարպ.։)
Առ բազմածաղիկս բուրաստանաց ... որք եւ ոչ ի միոջէ կամիցին վրիպել, բազում անգամ յամենայնէ ի բաց անկանին. (Առ որս. ՟Դ։)
Եւ նա տագնապով ստիպեալ գումարէ զօր բազում. (Յհ. կթ.։)
Զերկուս տախտակսն վկայութեան, տախտակս քարեղէնս՝ գրեալս մատամբն աստուծոյ։ Խնդրեաց տախտակ, գրեաց։ Գրեաց եւ տախտակ մի պիղատոս։ Զայն տախտակ ընթերցան բազումք ի հրէից։ Նի՛ստ գրեա՛ ի տախտակի եւ ի գիրս։ Գրեա՛ զտեսիլդ զայդ յայտնապէս ի տախտակս։ Գրեցին ՛տ տախտակս պղնձիս. եւ այլն։ Գրեցաւ անուն մարտիրոսութեան քո յոսկի տախտակս. (Գիւտ թղթ. առ վաչէ։)
Կապեալ ոք եւ տանջեալ, եւ ի բազում գազանաց ցրցտեալ։ Ժանեօք ցրցտել (կամ ցըցտել) զիւր ոտս տեառն եւ զնորայն հօտի. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 15։ Մագ. ՟Ժ՟Ե։)
Բազում ինչ անսրբոց (կենդանեաց ) առաւել պատուական է մարդկան՝ քան զսրբոց, որպէս փղոսկր (կամ փղուէր ), եւ ապրշում եւ ընձենի. (Կանոն.։)
Ոմանք քահանայք տան ջուր մարդկան եւ պարտիզին ի բազում օգտուի, եւ ինքեանք կան անծաղիկ եւ անպտուղ որպես ջրտար փողրակն. (Մխ. ապար.։)
Փութա՛ թերա՛ գրիւս երիս։ Փութացաւ իջոյց զսափորն։ Փութացեալ այրեցին զքաղաքն։ Փութացան իջանել։ Փութացարո՛ւք եւ յղեցէ՛ք դուք զոք։ Փութայ մեծանալ այր չարակն։ Փութայ իբրեւ զհաւ ի ծուղակս։ Փութասցին ի նա ժողովուրդք բազումք։ Փութան գործել զչարի։ Փութալ պահել զմիաբանութիւն հոգւոյն։ Փութասջի՛ր (կամ փութացի՛ր) զանձն քո ընտիր կացուցանել։ Փութասցո՛ւք այսուհետեւ մտանել յայն հանգիստ.եւ այլն։
Երագեալ սաստկապէս՝ զհետ ունելով քաջաձիոցն, ի դժուարս քարանց եւ ի վիմուտ տեղիս։ Բազումք զհետ էին վատաձիոցն պարսից, եւ քաջաձիքն յառաջեալ հասանէին ի տեղի պատերազմին. (Խոր. ՟Գ. 9։ Փարպ.։)
Զբազումս ընդ քարափն ի վայր ձգել տայր. (Լծ. փիլ.։)
Եւ մեք յորանջիցեմք, ձգտիցիմք, քոչքոտիցեմք։ Յորժամ զարթնուցուք, բազում ժամս ընդ քորելն եւ ընդ քոչքոտելն հանեմք։ Յորանջիցէ, քոշքոտիցէ, եւ ձկտիցի. (Ոսկ. ՟ա. տիմ. ՟Ժ՟Դ. եւ Ոսկ. եբր. ՟Ի՟Է։)
Իբրեւ զպանդուխտ յերկրի, կամ իբրեւ զբնակ երկրի՝ որ դառնայցէ յօթեվանս։ Ո՞ տայր ինձ յանապատի դոյզն օթեվանս։ Ու՞ր են օթեւանք քո։ Ի տան հօր իմոյ օթեւանք բազում են.եւ այլն։
Ի հրապարակս դնէին զախտաժէտս։ Բժշկել զախտաժէտս։ Բազում հիւանդք եւ ախտաժէտք. (Մրկ. ՟Զ. 56։ Ղկ. ՟Թ. 2։ ՟Ա. Կոր. ՟Ժ՟Ա. 30։)
Բազում աղօթկերօք աղաչէր թագաւորն. (Բուզ. ՟Դ. 13։)
Այդպիսեացդ է արքայութիւն երկնից, կամ Աստուծոյ։ Բա՛րձ յերկրէ զայդպիսիդ, զի չէ՛ պարտ այդպիսւոյդ կեալ։ Թողուլ զայդպիսի կին։ Լուայ այդպիսի ինչ բազում. եւ այլն։
Այծաքաղք բազում անգամ երկաւորեակս ծնանին. (Վեցօր. ՟Թ։)
Փոքր ինչ ի սերտ եւ յանաղանդ հաւատոյ՝ բազում հրաշս կարէ գործել. (Երզն. մտթ.։)
Բազումս փոխանակ միոյ տեարս եւ տիկնայս ստասցիս ի ներքս ի քեզ որջացեալս, որ զքո զոգիդ անանջատ եւ անմեկնելի ջնջեն. (Փիլ. լին.։)
Ի ձեռն բազում անդեղեաց միաւորելոց առաւել ներգործեն զբժշկութիւն՝ քան միով. (Մխ. ապար.։)
Բարի է երկիրս, եւ վայրքս անուշօդ, եւ բազմաջուր. (Զենոբ.) (ա՛յլ ձ. եւ անուշ օդս, եւ ջուր բազում)։
Եգիպտացւոց բազում ինչ առանցիկ ճառք պատմին. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Առ սա ինձ ի ճահ ելանէ քերթողական առասպելն, որ ասէ. բազում անգամ աղուէսք թագաւորել խորհեցան, բայց շունք ոչ առին յանձն. (Արծր. ՟Ա. 14։)
Եթէ զարեգականէ կամիցիս ասել։ Յարեգակնէ գայ ի նա լոյսն։ Ոչ բազում արեգակունք. (Եզնիկ.։)
Բազումք աքսորեցան, եւ անարգեցան. (Լմբ. պտրգ.։)
ԲԱԶՄԱԿԻ ԲԱԶՄԱԿԻՆ. Բազմաւորակի. յոքնակի. եւ Բազմապատիկ. բազում.
Որոյ աղիքն այսինքն լարքն են բազում.
Ոչ ոք բարեմիտ եղեւ առ մեզ, թէպէտ եւ բազում ամօք բնակեցան առ մեզ. (Լաստ. յիշ.։)
Առ բազումս ի բժշկանացն՝ ասացին ոմանք գործակից լինել թունաբերացդ յօգուտ ինչ. (Փիլ. նխ. ՟բ.։)
Զբազում ախտաժէտս բժշկեալ, եւ գլխովին զկին միհրանայ. (Խոր. ՟Բ. 83։)
Բազում այլովք ձեռնարկութեամբք վարին, մանաւանդ դիպաւորիւն մահու յոյժ բազումս ի դուն ժամանակի. (Փիլ. լին. ՟Ա։)
Աչք բազում անգամ ... ի ստոյգ ենթակային գիտութենէ սխալեալք. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Եւ անդ յեցան յերեկօթս՝ աւուրս ոչ սակաւս։ Եւ այնպէս երեկօթս առեալ ի լերինն աւուրս բազումս։ Աւուրս քսան երեկօթս առնէր. (Ագաթ.։)
Բազումք զառածեալք ի մտաց զառողջութիւն գտին. իբր անկեալք ի մտաց, մտաթափք. (Ճ. ՟Ա.։)
Ի մէջ անցաւոր իրացս զբօսանաց՝ ի բազում հանդարտութեան վայելել միշտ. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 24։)
Զորս եւ բազումք ի գեղջկաց զրուցեն մինչեւ ցայժմ։ Զրուցեն զսմանէ եւ պառաւունք։ Ընդ որ հիացեալ՝ զրուցեաց երանելւոյն Նունէի։ Զրուցեցից քեզ. (Խոր. ՟Ա. 5։ ՟Բ. 68. 83։ ՟Գ. 1։)
Բազումք ասէին նմա էնկոմիա. (Բուզ. ՟Դ. 4։)
Բազումք ի հրէից հաւատացելոցն ընչաթափք եղեն յընչիցն. (Ոսկ. գաղ.։)
Իմաստունն բազում ինչ ըստգիւտ պախարակէ զառաջին զկեանսն իւր. (Փիլ. իմաստն.։)
Բազում եւ այլ երեւութացեալ տեսակք լինին՝ լամբատք կոչեցեալ. եւ այլն. (Արիստ. աշխ.։)
Բազում նախատանօք լուացեալ զնա. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 9։)
Այսմիկ խաղալեաց սկիզբն, զի բնութեամբ վազել սովորեալ է ամենայն կենդանի. իսկ մարդկայինս ծնաւ զկաքաւսն. եւ ի միմեանց իսկ հաղորդեալ՝ յորժամ ի միասին եկեսցեն, ինքեանք գրեթէ (մանկունք) վերստին գտանեն։ Սակաւ ինչ առնել օրինադրեն զխաղալիսն ինչ, զ՝ի հուր գզելն, եւ բազումս այլս այսպիսիս անկատար գործեալս. (Պղատ. օրին. Բ. Է. Զ։ Իսկ անդ. Ը.)
Ահա նոր յուդա, ւ նոր խաչահան։ Բազումյուդայք, եւ յոլով խաչահանունք լինին յեկեղեցի աստուծոյ. (Մարաթ.։)
Ունէր խնկանոց ոսկի, եւ տուաւ նման խունկ բազում։ Ելից հրեշտակն խնկանոցն ի հրոյ սեղանոյն. (Յայտ. ՟Ը. 3. եւ 5։)
միայն խօթացեալ ի վերայ աստուծոյ հայհոյութեանցն։ Բազումքյոյժ ի վերայ քրիստոսի հայհոյութեանն խօթացեալք։ Ոչ ըստ միոյ եղանակի արտաքոյ տրտմեալեւ խոթացեալք. (Պրպմ. ՟Լ՟Է. ՟Լ՟Ը։)
Զբազումս ի պաշտոնէիցն կառափեալ սատակեցին. (Արծր. ՟Բ. 3։)
Հալուէ գ կասիմոն, եւ բազում դեղք բժշկականք. (Խոր. աշխարհ.։)
Կարեվէր խոցեալ ելանէր երիվարաւն ի պատերազմէն. (Ագաթ.։ Կարէվէրս առներ. Փարպ.։ Կարէվէր արկածք։ Կարեվէր վէրք։ Կարեվէր խոցէ զհոգի։ Կարէվէր խոցեալ լինիմ։ Զայլս բազումս կարէվէր վիրաւորեալ։ Կարեվէր խոցմամբ. Պիտ.։ մանդ։ Սարգ.։ Յիսուս որդի.։ Յհ. կթ.։)
Կարեւոր ցանկութիւն կերակրոյ։ Կարեւոր անդամք։ Զցաւս չարաչարս եւ զկարեւորս։ Չարիք բազում եւ կարեւորք։ Ի կարեւորացս յայսոցիկ։ կարեւոր համարել։ Իպետս կարեւորս.եւ այլն։
Կարեւոր աղօթից պետք են, եւ բազում արտասուաց. (Ոսկ. եբր. ՟Թ։)
Զբազումս ի կենդանեաց եւ ըստ տեսակի համաձեւս. (Նիւս. բն. ՟Խ՟Ա։)
Մի՛ յաւելուցուք ինչ ի բանն, եւ մի՛ հատանիցէք ի նմանէ։ Զսակ աղիւսարկին արկէ՛ք ի վերայ նոցա, մի՛ հատանիցէք ինչ անտի։ Զքաղցր արեւդ յաչացդ հատանէի։ Գաւառս բազումս հատէք զիմոյ տէրութեան։ Հատեալ քուն յաչաց իմոց.եւ այլն։
Բազում հաւաստեաւ եւ ճշգրիտ պատմէ. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 1։) յն. μετὰ ἁκριβείας cum diligentia.
Ի քրտան եղեւ, զի զհաւաստիս մարդանալոյն ցուցցէ։ Բազում հաւաստեօք տայր ընդունել զայն։ Դիտեա՛ ինձ զմարգարէութեանցն հաւաստիս։ Պահին բազում հաւաստեօք։ Տե՛ս ո՛րչափ հաւաստեաց պէտք են մեզ, զգուշասցո՛ւք եւ այլն։ Մեծամեծ հաւաստեօք լեալ ամբաստան զնոցանէն։ Նշանա՞ցն հանդէսք, եթէ առաքինութեանցն հաւաստիք. (Ոսկ. ստէպ։)
Զայս եւ բազում ինչ իրս դժուարիմաց ըստուգեալ մեր ի վարդապետացն հրէից եւ հնաբուն ժամանակագրաց։ Հարցանէին ընդ աբգար, զի նա ուսեալ եւս էր ի հնաբուն ժամանակագրաց. (Եպիփ. ծն.։)
Թագաւորական հրահանգաց հանդիսիւ ճոխացուցանէ։ Բազում հրահանգաց պատուով յուղարկեալ. (Յհ. կթ.։)
Չար մարդ՝ բարի բան կամ իրս բազում անգամ ձեւանայ. իսկ բարւոյն ձեւանալ ինչ չար՝ անհնա՛ր է. (Բրս. հց.։)
Ի բազում հովուաց ցրուեալ ճապաղեցար. (Երզն. լս.։)
Յետ բազում տանջանարանացն՝ գտանէր զդժնդակն ի մահարարս. (Սիսիան.։)
Պսակօք եւ պատուօք մեծարեաց զբազումս ի մոգուց։ Արտաքին դիմօք մեծարեաց զնա։ Մեծարեցեր զարեգակն՝ յառաջ ձայնելով զանուն նորա. (Եղիշ. ՟Ա. ՟Դ. ՟Ը։)
Միաբարձ արարեալ տունս նոցա, բազում գանձս եւ դիպակս ... առեալ գնաց. (Ուռհ.։)
Զկատարսն ամենայն եւ զդաշտսն՝ ուր որսն, ունէին միգային խաւար բազում. (Սոկր. ՟Ա. 20. յն. մէգ եւ խաւար։)
Եւ այս իրիք (հալածանաց) բազում ժամանակս մոզացեալ էին։ (Եւս.պտմ. ՟Զ. 40. (գրածն, մողացեալ, կամ մոռացեալ։))
Բազումք մօրասէր եւ տղմասէր սողունք կային. (Կիր. պտմ։)
Ոչ գոյ յիշատակ առաջնոցն։ Հեծութիւն անցելոց յիշատակաց։ Բարեաց յիշատակաց արժանի։ Խոստովա՛ն եղերուք յիշատակի սրբութեան նորա։ Զյիշատակ բազում քաղցրութեան քո բղխեսցեն։ Յիշատակ արդարոյ գովութեամբ։ Յիշատակ յաւիտենական թողուլ։ Յիշատակ առնել.եւ այլն։
Բազում աղերսանօք (պատգամաւորս) յղարկեցին. (Մամբր.։)
Կամ πλεῖστον plurimum. Բազում անգամ. յոլովակի. ստէպ.
ՅՈԳՆԱԿԻ. ա. πλεῖστος plurimus. Յոգնական. բազմաթիւ. բազում. բազմապատիկ. յոլով. շատ. բազմօրինակ.
Զոր ոչ յօրինէ խրատ, բազում անգամ յօրինեն ողբք. (Գէ. ես.։)
Բազումք են (ի կենդանեաց, ասէ դիմախօսն), որ յօդացեալ է ի ձեռն նոցա (բարբառ իբրու մարդկային)։ Բազմաց եւ այլոց դէ՛պ է լեզու՝ ճշգրիտ եւ ստոյգ յօդանալ. (Փիլ. լիւս.։)
Զոր ինչ յօժարեսցին գործել։ Իւրաքանչիւր՝ որպէս եւ յօժարեսցի ոք սրտիւ։ Ամենայն ոք՝ զիա՛րդ եւ յօժարեսցի ի սրտի իւրում։ Բերին իւրաքանչիւր՝ որպէս եւ յօժարէին սիրտքն իւրեանց։ Մեծութիւն թէ առուիւ գայցէ, մի՛ յօժարեսցին սիրտք ձեր։ Յօժարեալ եղբարք՝ գրեցին։ Ոչ յօժարեն ձեռք նորա գործել ինչ։ Բազում անգամ յօժարեցի գալ առ ձեզ։ Յօժարեցին ոմանք ի ժողովրդենէ անտի երթալ յանդիման լինել թագաւորին։ Ամենայն ոք՝ որ յօժարեսցէ։ Որ ոք յօժարիցէ մտօք լնուլ զձեռս իւր այսօր Տեառն։ Մասէաս որդի Զաքարիայ յօժարեալն ի Տէր.եւ այլն։
Յորս բազումք իսկ նետաթափ լինին, եւ հարկանել ոչ ոք կարէ. (Պիտառ.։)
Շինեսցե՛ս շուրջ զնովաւ մարտկոցս, ածցես շուրջ զնովաւ նետակալս։ Պատնէշս եւ նետակալս շինեսցէ՝ սատակել զանձինս բազմաց։ Արկանել հող, եւ շինել նետակալս։ կանգնեցէ՛ք զնովաւ նետակալս։ Շինեցին պատուարս եւ նետակալս եւ մեքենայս բազումս. (Եզեկ. ՟Դ. 2։ ՟Ժ՟Է. 17։ ՟Ի՟Ա. 22։ Երեմ. ՟Ծ՟Ա. 27։ ՟Ա. Մակ. ՟Զ. 20։)
Տէրունեան օրինացն ի հինգ գիրս վերադրեցելոց ... եւ սակայն բազում այլոցն ներկրեցելոցն իրացն. (եւ այլն. Փիլ. իմաստն.։)
Բազում նորանոր չարաչար ցաւս յայլոց մարմինս տանջանօք հասուցանէր. (՟Բ. Մակ. ՟Թ. 6։)
Վիմատաշ կոփուածովք, շատածախ գանձիւբ. (Ուռպ. այսինքն ծախելով գանձս բազումս։)
Բազում ամաց շրջագայս խաղաղականաց (ժամանակօք) պահեսցէ ամենայն տամբ ողջ զքեզ. (Կիւրղ. եէմի առ կոստանդ.։)
Բազումք եւ ի հիւանդաց՝ ողջանան, եւ յողջոցն ծուլացեալք անկանին ի հիւանդութիւնս. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 14։)
Զազատ եւ զազատորդի, եւ յարքունի տանէ զոստանիկ մարդիկ։ Բազում եւ այլ ազատ մարդիկ, զոր ոստանիկս անուանէին՝ յարքունի տանէ. (Եղիշ. ՟Ա. ՟Դ։)
Զայս՝ թուի թէ բազումք ի չափաւոր մարդկանէ կարեն առնել, եթէ կամին. (Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Զ։)
Ի բազում ժամանակաց հարեալ եւ պաշարեալ եմք ի հոգի եւ ի մարմինս մեր. (Եղիշ. ՟Ը։)
Փրկութիւն մի՛ կարծեր ի մարմնականս վտանգից. զի բազում անգամ եւ զարդարօքն պաշարեցաւ եւ պաշարի. (Լմբ. առակ.։)
(Լուք) խորամանկեալ խուսափեն ի պատուածս բազում ելից։ Ներհիւսին բազմաթիւ պատուածք ի թելս բանի. (Նար. ՟Կ՟Թ. եւ Նար. մծբ.։)
Բազում խաղաղական պարագայց ամօք ամեցունն աստուած շնորհեսցէ մեզ։ Ո՛ղջ լեր ի տէր, ո՛վ քրիստոսասէր եւ բարեպաշտ, պարագայց ամօք, եւ խաղաղասէր մտօք հովուելով զիշխանութիւնս հռովմայեցւոց։ Ո՛ղջ լեր յարքունական տէրութեանդ պարագայց ամօք. (Կիւրղ. թղթ. առ կոստանդ.։ Վրք. ոսկ.։ Գր. տղ. առ ման. կայսր.։)
պարապիլ զօր հանապազ յաղօթս կամ աղօթից։ Որ ունիցի մերձաւոր զքրիստոս, եւ պարապի ի նա։ Ողբ սովորութիւն է որդեակ, զի ի նմա պարապել պարտ է բազում ժամանակս. (Վրք. հց. ստէպ։)
Երեւեցաւ սատանայ որպէս եթէոպացի՝ բազում սեւադէմ դիւօք։ Եկեալ սեւագէմ մարդիկ ... ասացին սեւադեմքն այն. (Ճ. ՟Բ.։ Վրք. հց. ՟Դ։)
Եւ Ուր իցէ վիշտ բազում.
Միջնաբերդին նեղեալ սովամահէին, եւ բազումք ի նոցանէ սատակեցան. (՟Ա. Մակ. ՟Ժ՟Գ. 49։)
Սպառնաց կանխաւ, զի մի՛ ծուլասցին։ Բազում անգամ սպառնաց. (Մխ. երեմ.։)
Զռամիկսն ամենայն ահեղ բանիւք սպառնացեալ սրտաթափ առնէր։ Զբազումս առնէր սրտաթափ եւ ահակոտոր։ Բօթաբերն սրտաթափ զքեզ առնէ. (Եղիշ. ՟Գ։ Կեչառ. աղեքս.։ Մաշկ.։)
Ի բազում տրտմութենէ եւ ի տխրութենէ իմմէ վարանեալ կամ մինչեւ ցայժմ. (՟Ա. Թագ. ՟Ա. 16։)
Բազում ոսկի տուեալ ի վարձանս՝ առնու զտիկին օրիորդն) սաթինիկ. (Խոր. ՟Բ. 47։)
Եկեալ հասանէր բազում վշտահար հեծութեամբ։ Արանց վշտահար հեծութեամբ սգացելոց. (Յհ. կթ.։ (ուր Լեհ. ընթեռնու վշտահան)։)
Եւ առ յովիդայէ քահանայ տապանակ մի, եւ ծակեաց ծակ ի բերան նորա։ Ետես՝ թէ բազում է (արծաթ) ի տապանակի անդ. (՟Դ. Թագ. ՟Ժ՟Բ. 9. 10։)
Ուր կայ տիղմ խոր կամ բազում.
Բազումս ունի զօրութիւն (միտքն). ունակական, տնկական, բնական, ընդմտածական. (Փիլ. այլաբ.։)
Չա՛ր է տրտունջ, եւ հաւասար հայհոյութեան։ Տրտունջ գոգցես եւ մեղադրութիւն բազում զնախամարգարէէն լինելով։ Յայսմ գաւառէ տրտունջ զմէնջ բարձեալ. (Մանդ. ՟Ա։ Պիտ.։ Մագ. ՟Ա.։)
Հանդերձքն՝ նշանակաւ՝ բարեցարդուիթիւն, եւ որ առ բազումսն է քաջաձեւ եւ բարգաւաճ. (Փիլ. լին. ՟Դ. 213։)
Ի գինւոջ մի՛ քաջանար, զի զբազումս կորոյս գինի. (Սիր. ՟Լ՟Դ. 30։)
Բազումք գայթագղէին, եւ յոլովք քաջանային. (Նախ. ՟գ. մակ.։)
Ալապասդրն է մարմարիոն սպիտակ՝ պարզ իբրեւ զապակի, եւ ունի կայտեր բազում. (Բրսղ. մրկ.։)
Զբազումս առնէր սրտաթափ եւ ահակոտոր. (Պտմ. աղեքս.։)
Բազում հետք են աղամողեալք յամենայն կողմանս. (Վեցօր. ՟Թ։)
Զօդել եւ յարել ի մի զբազում ինչ իրս. կուտել. բեռնաւորել. խռկել. լնուլ. յօրինել. կապկըպել, դիզել, խընճախընճ լեցնել. պիլե գօմագ, տիզմէք, եըզմագ, եիւքլէթմէք. συντίθημι, πληρόω եւն compono, conjungo, repleo, instruo
Զհամատարած անդունդսն աղխաղխեաց ելից (մամոնայ) բազում անօրէնութեամբ։ Բազում բեռամբք աղխաղխես զնաւդ։ Նիւթս վաճառականաց աղխաղխիցէ։ Թէպէտ եւ զամենայն ինչ աղխաղխիցեն, աղքատանան։ Զփիւնիկ ասորին լցեալ աղխաղխեալ արձակեաց. (Ոսկ.։ յորմէ եւ Սարգ. յուդ. ՟Բ։)
Որ յայլ արուեստս ընտրիցին, բազում նախանձաւորս ունիցին. եւ որք յայս պայծառանայցեն, սաստիկ աղօթակիցս (յն. բիւր աղօթողս). (Ոսկ. մ. ՟Բ. 27։)
Զամբարտակ գետոյն մեծամեծ վիմօք շինել՝ անբաւ լայնութեամբ եւ բարձրութեամբ։ Ընդ բազում ասպարէզս անցուցեալ զամբարտակս. (Խոր. ՟Ա. 15։)
Անգուշեալ բազում երիվարք հեծելոց. (Ագաթ.։)
Անընթրիս բազում անգամ ննջես. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Ե։)
Մեկնչաց աստղագիտացն բազում իրք վրիպեն։ Ասացաւ աստղագիտին, եւ այլն. (Վեցօր. ՟Զ։)
Բազում գործս արւութեան ցուցեալ. (Ագաթ.։)
Զբազումս աւազակէր ի պարզամհացն ի վիհս կորըստեան. (Վրք. ածաբ.։)
Ըստ որում եւ աւազականն այն ի վերայ կայ տէրունեանն բանի. զի լայն (կամ զի լայն) առ կորուստ ուղին բազումք անկեալ երթան. (Անյաղթ հց. իմ.։)
Ընդունարան բազում գրուածոց. գրեալ բազմօրինակ.
Ուր իցէ բազում գոչիւն, կամ հնչիւն մեծ.
πολυδαίμων, δεισιδαίμων multos habens daemonios, superstitiosus Որ ունի կամ պաշտէ զբազում դեւս.
πολυδύναμος multipotens, praevalens Որոյ բազում է զօրութիւն, մեծազօր. բազմապատիկ զօրութեամբ. հզօր. զօրեղ առ բազում ինչ.
Ուր են բազում խաղք զբօսանաց։
Կամ Ուր լինի բան զբազում իրաց՝ հետաքննութեամբ. յաճախաբան. յաճախապատում. բազմախոյզ.
Որ ինչ ունի զբազում կապս կամ աղխաղխս.
πολύφροτις multis curis plenus Որ է ի. բազում հոգս. յոյժ զբաղեալ.
Որոյ բազում են մեղք. յետին մեղաւոր , կարի յանցաւոր. բազմայանց. մեղքը շատ.
ποληθύνομαι, πολυπληθέω multiplicor Բազում լինել, աճել թուով կամ սերնդեամբ. շատնալ.
πολυθεάμων plurima cernens Որ բազում ինչ տեսանէ. սրատես. բազմաչեայ. բազմահայեաց. բազմակն.
Կցուրդ եկեղեցական երգոց՝ բազում փառատրութեամբ.
Որ ունի զթիւ բիւրու միոյ, կամ բազում բիւրուց. եւ կամ Անթիւ բազմութեամբ, եւ Անթիւ բազմութիւն. յն. μυριάδες բիւրք.
Կրակ ի բազում նիւթոց լինի, ի նոցունց աճեալ բորբոքի. (Փարպ.։)
Որ բազում գահաւանդակօք բաժանեալ է։ Զառաջին գահաւանդակն ելանիցէ։ Եօթն գահաւանդակօք. (Սարգ. ՟ա. յհ. յռջբ. եւ վջ։)
Ուր գնայ կամ հոսի գետ՝ մի կամ բազում.
Յետ բազում դադարանացն զպատուհանն բանայ (տապանին). (Փիլ. լին. ՟Բ. 33։)
Շարժեցաւ սաստիկ կամ սաստկապէս դղորդմամբ։ Բազում եւ խիստ թագաւորօք դղորդմունք յայսմ հետէ լինելոց են յաշխարհիս։ Գերութիւնք եւ դղրդմունք. (Փարպ.։)
Մահ ընկալեալ փոխանակ ընդ դրուատեացն։ Բան դրուատեաց։ Դրուատիս գովութեան։ Բազում դրուատիս։ Մեծի դրուատեաց արժանաւոր։ Մեծաւ դրուատօք (կամ դրուատեօք). (Ագաթ.։ Կանոն.։ Փարպ.։ Սարգ. ՟ա. պ. ՟Ժ։ Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Զ։)
Ի մի ժամ յական թօթափել երեւանալ ի բազում տեղիս. (Հց. աթ. կիւրղ.։)
Առ զայրուցսն եւ առ կասկած զգուշանայր բազում եւս ժամանակս յաւելուլ։ Զմոգուցն զայրուցս՝ յորոց խաբեցաւ, ընդ անմեղ մանկտին հանէր։ Այսու զբազում զայրուցս ցասմանն ցածուցանէ։ Զայրուցք ցաւոցն չտան պարապել մտացն. (եւ եւ այլն. Ոսկ. մ. ՟Ա 7. 9. ՟Բ 18)
Զառաջեաւ իւրով զսա էր սնուցեալ։ Հրաման տայր կոչել զառաջեաւ իւրով։ Զառաջեօք անկանէր։ Զբազում զախոյանից զգլուխսն բերէր զառաջեաւ. (Բուզ. ՟Դ. 12. 20. 39։ ՟Ե. 7։)
Բազում առնէր զբօսումն ուրախութեան. (Բուզ. ՟Ե. 35։)
πληρής ὁνύχων plenus unguibus. Լի մագլօք. որոյ բազում են մագիլք, կամ եղնագունք.
Վասն զի յոյժ բազում եւ սաստիկ է զօրութիւնն օրինաց, ոչ կամաց լուծութիւնս մեր կանլ առաջի նոցա. (Եփր. հռ.։)
Արտաշնչութիւն ամենայն մարմնոյ՝ ըստ որում ի խորութենէկամ յամփոփմանէ՝ ի խլրտականացն շոգիք իմն բազում ի ձեռն անգայտութեան մորթոյն թափանցիկ լինին. (Նիւս. բն.։)
Անկարելի էր ումեք զչար աղանդոյն գործօնեալսն ի խոստումն ածեալ։ Խորհեցաւ ածել իխոստումն բազում գանիւք. (Կաղանկտ.։)
Նկարակերտ կազմուածս բազմականաց։ Բազում կազմուածս ոսկեղէն եւ արծաթեղէն. (Յհ. կթ.։)
Բազում պատրողական կարկատելով պատճառս. (Փարպ.։)
Էր ի նմա (ի խորանն մովսիսի) ըստ բազում օրինակի կերպացեալ էմմանուէլ. (Պրպմ. ՟Ժ՟Ա։)
Յամենայն կողմանց բազում իրօք (իբրեւ ալեօք) կոշկոճին. (Ոսկ. ՟բ. տիմ. ՟Ա։)
Համահարզ երկոցունց։ Զեղբայր թագաւորին լփնաց, եւ զբազում համհարզս նորին ընդ նմին սատակէր. (Եղիշ. ՟Զ. եւ ՟Գ։)
Բազում էին համանունք դաւիթ. (Շ. բարձր.։)
Բազում հառաչանօք պաղատեցաւ առաջի աստուծոյ. (Իգն.։)
Ոյր թեւն է հերձեալ, կամ ունի բազում ճեղքուածս.
Թռչնոցդ ազգ, ոչ միայն հերձաթեւքն անուանեալ, այլեւ յանօսրաթեւացն բազումք. (Սարկ. հանգ.։)
Աղանդ հերձուածոյ։ Բազումք ի հերձուածոց (այսինքն յաղանդոյ) անտի. (Եւս. պտմ. ՟Զ. 17. 18։)
Ի բազումս ձգէ զհոգին ի հիւթական իրս, ի հոգս եւ ի խնամս. (Բրս. ճգն.։)
Հրայրեաց հիւանդութիւնս բազումս ներգործէ (մաղձն). (Պղատ. տիմ.։)
Առ փայիւթոնիւ յեթւովպիա հրայրեացք։ Հրայրեացք բազում եղեն ի հռովմ. (Եւս. քր. ՟Բ։)
Կոչեաց ի կոչունս իւր. եւ դարձեալ առ վաղիւ եւս հրաւիրեաց զիս։ Պատրաստեաց տէր զզոհս իւր, եւ հրաւիրեաց զկոչնականս իւր։ Հրաւիրեաց զբազումս։ Կոչել զհրաւիրեալսն։ Ասացէ՛ք հրաւիրելոցն։ Հրաւիրեցէ՛ք ի վերայ դորա գունդս, կամ զազգս։ Ի սատակումն հրաւիրէր. եւ այլն։
Անունն երկակի է, կա՛մ եղուտ, կամ մակեղուտ. եւ սա ասի մակեղուտ ամենայն պատահումն՝ որ յէութեան (այսինքն ի գոյացութեան) ունի զգոլն։ Մակեղուտն եթէ բազում բնութեան պատկանի, պատահումն լինի. իսկ եթէ միոյ բնութեան պատկանի, յատուկ լինի՝ որ էր մակեղուտ. որպէս յոժամ մարդոյ ասեմք յատուկ գոլ զծիծաղականն։ Մակեղուտ է, որպէս սեաւն, սպիտակն։ Պատուականագոյն է եղուտն քան զմակեղուտն։ Եղուտքն յեղտիցն լնանին, եւ ոչ ի մակեղտիցն. (Անյաղթ պորփ.։)
յն. մանրաղօ՛րաս, եբր. տուտայիմ. μανδραγόρας mandragoras, -ra. իտ. mandragola. Բոյս կամ թուփ, որ բերէ պտուղ իբր մանր խնձոր ի չափ սիսռան, կամ ողկուզակս՝ որոց հատքն են իբրեւ արքայկաղնոյ, եւ ծաղիկն անուշահոտ. զորմէ բազում են կարծիք առ զանազանս. այլ առաւել կարծի բանջար ինչ, որոյ արմատն իցէ որպէս բողկ՝ ուրուական նմանութեամբ մարմնոյ մարդոյ, եւ լինիցի դեղ թմբրեցուցիչ եւ քնաբեր. վասն որոյ ասացեալ ի լտ. նաեւ Circaeum, իբր գործի կիրկեայ դեղատու վհկի. եւ Semihomo, կիսամարդ. եւ Vesanum gramen, բոյս՝ որ յայլոյ խելս առնէ զմարդ ի սիրոյ. մանրագոր, մարմնատակ.
Մանրագորաւ բազում անգամ բժիշկք քուն ածեն այնոցիկ, որոց քուն հատեալ իցէ յաչաց. (Վեցօր. ՟Ե։) (որք անխտիր յարմարին եւ մեկոնի, որ է խաշխաշ. որոյ եւ ծաղիկն է երեւելի, թէպէտեւ անախորժ հոտով։)
Անունս բազումս ունի, եւ գոյացութիւն զմին նշանակէ. որպէս՝ թուր, սուսեր, մարտացու. (Ժող. շիրակ.։)
τελώνης publicanus, vecigalium exactor, portitor. Ունօղ զպաշտօն մաքսի. առօղն զմաքս. մաքսաժողով՝ ըստ արքունի սակի, կամ յանիրաւի, որ վճարէ սակաւ ինչ տէրութեան, եւ ինքն կորզէ զբազում ինչ.
Որ մեծն ընդունի, բազում անգամ եւ սնափառութեամբ առնէ. իսկ որ զփոքրն, մաքրապէս վասն քրիստոսի է. (Ոսկ. գծ.։)
Մի՛ ընդ վատ ծառայի՝ վասն մեծագործ հրամանի. (Սիր. ՟Լ՟Ե. 14. յն. վասն բազում գործոյ։)
Ուր իցեն բազում սպասք եւ հանդերձանք զարդուց.
Արս բազումս սպանին ի թուղացեալ մեղկացելոցն. (Փարպ.։)
Բազում կրօնաւորաց կարգեաց միաճաշակս. (Մամիկ.։)
Այլ եւս բազումս առանց շարժման լինին մռընչմունք երկրի, յորժամ հողմն (ներքին) շարժելոյ ոչ իցէ բաւական. (Արիստ. աշխ.։)
Յոյժ ներգեւեալ էր ի բազում պահոցն, կամ ի ճգնութեանցն, կամ ի սաստիկ սովոյն, եւ ի տանջանաց։ Ներգեւեալ էին ամենայն անդամք մարմնոյ վկային. (Ճ. ՟Բ.։ Վրդն. պտմ.։ Կիր. պտմ.։ Տէր Իսրայէլ. հոկտ. ՟Ի՟Զ.։ Ճ. ՟Ա.։)
Ոչինչ է նմա ներհական։ Բարեաց պատճառ մի է. եթէ բարւոյ չար ներհական է, չարեաց պատճառ բազումք. (Դիոն. ածայ.։)
Նկարագիրս ոչ միայն զայն գուշակէ՝ որ երեւինն, այլ՝ եւ այլ ինչ բազում։ Երկու անուանք (սառայի եւ հագարու) էին ի նկարագիրն, եւ յանուանն ցուցանէր բազում ինչ. (Ոսկ. գղ.։)
Ի ձեւ խաչի բազում կերպարանք են յօրինեալք ի նկարս նկարագրաց. (Շ. թղթ.։)
Մատնես դու զզօրս բազումս ի սակաւիկ ձեռս զօրացեւ նուազուն. (Մծբ. ՟Գ։)
Բազում արբեցութեամբ շուայթին։ Զեղխիս եւ շուայթիս. (Եփր. պհ.։)
Մեռեալ կոստայ՝ փոխանորդ նմա առաքէ դիոկղետիանոս զնորին որդի, եւ զիւր որդիացեալն կոստանդիանոս։ Բազում փառօք մեծարեաց զորդիացեալն (կամ զորդի որդիացելոյ) իւր. (Խոր. ՟Բ. 80։ Վրք. սեղբ.։)
Մի է ձայնս, եւ ի բազում որոշմունս առ իւրաքանչիւր ուրուք օգուտ բաժանի. (Սեբեր. ՟Ժ՟Զ։)
Բազումք ի յունաց՝ որ զընտրութիւնն այսպիսի ինչ իրաց ուսանել փութային, չքաւորեցան, եւ յանքնինս անկան. (Կիւրղ. ղեւտ.։)
Զանազան կարեօք պատանդեցաւ։ Բազում կարեօք պատանդեալ։ (Տունկ որթոյ) ի կալն՝ կարեօք պատանդեալ, եւ ի հատանելն՝ յանպիտանութիւն երթեալ։ Անխառն խնդութեան տրտմութեամբք պատանդեալ է. (Պիտ.։)
Ոչ կամեցաւ ընդ առաջ ելանել նորա պատերազմաւ։ Ի բազում պատերազմունս մտեալ է իմ, եւ այլն։ (Եղիշ. ՟Ա. ՟Ե։)
Բազում վարձք է մեզ՝ յորժամ ի տեսութենէ իգի զանձինս պարուրեսցուք. (Կլիմաք.։)
Անձուկն՝ ամենայնի դժուարին է, բայց առաւել գիրացելոյն եւ սոնքացելոյն։ Արբենաս եւ փափկանաս, գիրանաս եւ սոնքանաս։ Ի գիրութենէ սոնքանայ մարդ, եւ ի բազում ճարպոյ ելանեն անօրէնութիւնք ։ Սոնքացեալս գիրութեամբ։ Սոնքացեալք ստուարացեալք։ Ստուարացաւ եւ սոնքացաւ. (Ոսկ. ՟ա. թես. ՟Թ. Ոսկ. ՟ա. կոր. ՟Ժ՟Գ։ Եղիշ. հայր մեր.։ Փարպ.։ Յհ. կթ.։ Լաստ. ՟Ի՟Ա։)
Սոսկմամբ մեծաւ։ Այս բազում սոսկման արժանի է։ Սոսկումն հերաց, եւ մարմնոց խռովութիւն։ Դողումն եւ սոսկումն ունի զարարածսն, յորժամ զպատիւ արարչին ոք նոցա մատուցանիցէ. (Դիոն. եկեղ. եւ Դիոն. թղթ.։ Իսիւք.։ Եզնիկ.։)
Բացեալ զմեծ եկեղեցւոյն զսրբատունն, եւ գտեալ անդ բազում անօթս սուրբ տէրունական. (Ոսկիփոր.։)
Վարսաւորք ոմանք առ նոսա շրջէին բազումք. զորս ի բաց կարել հրամայեաց. (Ոսկ. ՟ա. կոր.։)
Այլ մեք ի վերագոյնսն իսկ բազում վկայութեամբ գրոց սրբոց ցուցաք. (Եզնիկ.։)
Ի բազում ցանկութիւնս անմիտս եւ վնասակարս. (՟Ա. Տիմ. ՟Զ. 9։)
Ի բազում իրս (արքունիս) գտաւ վնասակար։ Վնասակարս պարտեաց. (Եղիշ. ՟Ը։ Նար. ՟Ե։)
Թերեւս բազում անգամ սովաբեկ եւս, եւ վշտակեաց լինիցի. (Ոսկ. փիլիպ.։)
Ջրարբի. լցեալ վտակօք. ուր իցեն բազում վտակք.
Յետ այնչափ խնամոց դարձեալ յառաջին մոլորութիւնն կթործանիմք. զի եւ այժմ բազումք այսու ցաւովս տենդոտին. (Գէ. ես.։)
Իբրեւ զերկիր ինչ պարարտ ընկալեալ զսերմանիս՝ պտղաբեր լիջիք եւ ձեզոյն լայնեալ տոհմականս բազմացուսջիք։ Ու սերմ է, արդ եւ բազում տոհմականք։ Որչափ ինչ վնաս արմտեացն լինիցի, թէպէտեւ տոհմական ոչ, սակայն զգլուխն տայ։ Անդն ոչ զցանեալն եւեթ պարտի բերել, այլ առաւել եւս տոհմականս. (Կոչ. ՟Ժ՟Ը։ Ոսկ. մտթ. եւ Ոսկ. ՟ա. թես.։)
Ցաւագնեաց նա ի բազում պահոց։ Ոչինչ ցաւագնեաց նմա։ Տրտմել եւ ցաւագնել յոյժ մեզ՝ զանարժանս գործելով։ Ցաւագնել յանցանելն զպատուիրանաւն։ Թէ ոչ էիր հիւանդ, ոչ ցաւագնէիր ընդ բանսն. (Ոսկ. ՟ա. տիմ.։ Վրք. հց. ՟Ժ՟Թ։ Փիլ. բագն.։ Շ. յկ. ՟Ի՟Գ։ Վրք. հց. ՟Բ։)
Դու հրեշտակացըն ցուցական, տեառն իւրեանց փառք սրբութեան։ Այլ քեզ առցե՛ս տիպ ցուցական՝ զբազում մանկունս աստուածական. (Շ. ոտ. բարձր.։ եւ Շ. առ ապիրատ.։)
Բազումք եւ զբան փաղաքուշ սովոր են տալ, եւ զգովութեան նանիրս։ Կամեցան փաղաքուշ բանիւ զերծանիլ. (Լմբ. սղ.։ Վրդն. դան.։)
Իցէ մարդ՝ որ հարկանէ զփայտահատ (իմա՛ փայտատ) բազում անգամ, եւ ոչ կարէ հատանել զծառ. եւ է այլ՝ որ ունիցի զփորձ գործոյն, եւ սակաւ հարկանելով հատանէ զայն. իսկ փայտահատ (իմա՛ փայտակոտոր) ասէր զիմաստուն եւ զմտաւոր դատաւորս։
Փափկացայք ի վերայ երկրի, եւ զբօսայք։ Գիրացան եւ փափկացան ի բարութիւնս մեծամեծս։ Ինքն ընդ թագաւորս փափկասցի։ Հեզք փափկասցին ի բազում խաղաղութեան իւրեանց։ Էաք հացալիցք, եւ փափկացեալք։ Փափկանայք յանկողինս ձեր.եւ այլն։
Տեսանէր զնշանացն փողփողել։ Նշանքն փողփողէին։ Բազում դրօշք երեւին փողփողեալք. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Ե. 21։ Արծր. ՟Բ. 6։ Զենոբ.։)
Տեսանէր զնշանացն փողփողել։ Նշանքն փողփողէին։ Բազում դրօշք երեւին փողփողեալք. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Ե. 21։ Արծր. ՟Բ. 6։ Զենոբ.։)
Զոմանս ի փոխուստ ցրուեալ քայքայեցին։ Զբազում խաւարն ցրեալ քայքայէ։ Քայքայի եւ ցրուի։ Ոչ տայ բաժանել եւ քայքայել զհասարակաց բարին։ Զարեգականն եւս ճառագայթս խախատէր եւ քաքայէր (յն. յաղթէր)։ Ոչ ախտն քայքայեաց (յն. շփոթեաց) զմիտս նորա. (Փիլ.։ Յճխ. ՟Ժ՟Ա։ Ոսկ. մ. ՟Ա. 5։ ՟Բ. 1։)
Զօրքն ցրուեցան քայքայեցան ընդ ամենայն երեսս երրկին։ Ի բազումս քայքայեալ լինէր միաբանութիւն աշխարհիս։ Քայքայեալ ցրուեցան։ (Արծր.։)
Զի՞նչ է քերովբիմն. թարգմանի՝ գիտութիւն բազում։ Քաղդէացւոց լեզուովն ասացեալ է քերովբիմ. (Փիլ. ել.։)
Եւ կոչի քերովբէն բազում գիտութիւն, եւ հեղումն իմաստութեան. (Վրդն. ել.։)
Բազում անգամ արտաքոյ օթագանելով. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 37. 39։)
Ովփիտեանք, որ են օձախաղացք ... ունին բազում օձս ընդ ինքեանս ի տապատս. (Ոսկիփոր.։)
Բազումք են՝ որ ոչն հնազանդին գնալ հոգեպէս, այլ օրինապէս. (Եփր. տիտ.։)
Լեալ էին միմեանց ուսումնակիցք եւ աղանդակիցք։ Առեալ զբազումս յաղանդակցաց իւրոց. (Վրդն. պտմ.։ ՃՃ.։)
Եւ այլք բերէին զզէնս բազումս ամենագործ խորամանկ. (Պտմ. աղեքս.։)
Ուր իցէ վիշտ բազում.
Անցեալ ընդ փորձ բազում տանջանաց. բազմաչարչար փորձանօք.
ԱՄԷՆՈՒՆԱԿ կամ ԱՄԵՆՈՒՆԱԿ. παγκρατής. omnicapax Որ զամենայն ինչ ունի յինքեան, որպէս Աստուած եւ աստուածայինք. եւ պարունակօղ կամ պարփակօղ զբազում ինչ. ամէնընկալ. ամենալից.
Բազում եւ անապաշխար չար գործեալ էր. (Փարպ.։)
Եւ անդրադարձ փոխարինի՝ բազում երկանցըն պատշաճի։ Որում զերթալն ոչ յանձն առեալ, բայց անդրադարձ թղթին յղեալ. (Շ. վիպ.։)
Եւ այսպէս փոխաբերելով բազում անգամ յերկաքանչիւրս, անհալական առ ի յերկոցունցն գործէր. (Պղատ. տիմ.։)
Բազում արտասուօք եւ ապաշաւանօք՝ յաղագս փրկութեան այլոց հաւանեսցի (ընդ առաջնորդական պատիւ). (Յճխ. ՟Ի՟Գ։)
Եթէ ոչ առաւելուցու արդարութիւն ձեր աւելի քան զդպրացն։ Ոչ՝ եթէ ուտեմք, առաւելումք ինչ։ Դիտեմ նուազել, գիտեմ առաւելուլ։ Առաւելուցուք յամենայն գործս բարութեան։ Որ բազումն առ, ոչ առաւելաւ։ Եթէ ճշմարտութիւնն աստուծոյ յիմում ստութեանս առաւելաւ։ Տոհմն նորա ոչ առաւելաւ իբրեւ զորդիսն յուդայ։ Առաւելեալ եմ ուրախութեամբ։ Այլ իմ առեալ զամենայն, եւ առաւելեալ եմ. եւ այլն։
Արտասուեաց յոյժ ի վերայ սրբութեան եւ բազում իմաստութեան առն։ Մի՛ արտասուեսցեն ի վերայ այդորիկ։ եւ արտասուեաց Յիսուս. (՟Բ. Մակ. ՟Դ. 37։ Միք. ՟Բ. ՟Բ. 6։ Յհ. ՟Ժ՟Ա. 35։)
Բազում աւարամասն պապայ հանէին. (Բուզ. ՟Ե. 2։)
πολυμερής multis partibus constans, multiplex Ի բազումս բաշխեալ կամ բաշխելի. առատապէս ծաւալեալ. բազմաբաժին. բազմամասնեայ. բազմապատիկ. բազմօրինակ.
Ի բազմաց բնակեալ. ուր բազում են բնակիչք. մարդաշատ. բնակիչը շատ, շէ՛ն.
Որպէս բաղդատականն Բազում բառիդ. πλεῖον, -νες plus, plures, -ra Շատագոյն. կարի բազում. բազմապատիկ. աւելի շատ, շատւոր.
Մեծարեաց զբազումս ի մոգուց, եւ զբազմագոյնս ի մոգպետաց։ Հարկք աշխարհին բազմագոյն քան առ հարբն նորա երթայր յարքունիս. (Եղիշ. ՟Ա.՟Բ։)
Թէպէտեւ վկայք բազումք էին ասացելոցն, սակայն եւ թշնամիքն ե՛ւս բազմագոյն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 1։)
ԲԱԶՄԱԳՈՅՆ, գունի, ից կամ աց. ա. Որպէս բարդութիւն Գոյն բառիս. πολυχρώματος multicolor Բազում գոյնս ունօղ. գունագոյն. բազմերանգ. գունզգուն.
Բազում օրինակաւ. բազմօրինակ. շատ կերպով.
Որոյ խնամքն են բազում. բարեխնամ. բարեգութ.
Այն ինչ՝ զորմէ լինիցի բազում խոյզ եւ խնդիր. ինչ մի հետաքնին կամ ընդվայրաքնին. հետաքրքրական, պրպըտելու.
Ուր իցէ հուր բազում. կրակը շատ.
πολύυλος materiosus Որոյ բազում են նիւթբ. ի բազում նիւթոց յօրինեալ.
ԲԱԶՄԱՆԻՒԹ. πολύπλοκος valde implicatus, versatus Որ նիւթէ զբազում ինչ. բազմահնար. նենգաւոր. չարարուեստ.
πολυώνυμος mlta nomina habens, multorum nominum Որոյ բազում են անուանք. այլ եւ այլ անուամբք կոչեցեալ. շատ կերպ անուն ունեցօղ.
πολύυδρος aquosus Որոյ ջուրն է բազում. ջրարբի. ջուրը շատ.
Որ կրէն զվիշտ բազում. բազմաչարչար, ճգնող.
Բազում վնասուու առիթ. վնասակար յոյժ.
Իբր Բազում տոհմականօք լի. բազմազեղ. առատ. πολύχοος, πολύχους late se refundens, copiosus
Որ ունի զբազում արմատս. արմատացեալ յոյժ. շատ արմատ կապած.
πολύπους multipes Կենդանի՝ որոյ բազում են ոտք՝ աւելի քան զերկուս կամ զչորս. շատ ոտքով.
Որ ինչ միանգամայն ասի առ բազումս, կամ ի բազմաց. զոր օրինակ, փախիցո՛ւք եւ այլն։ (Երզն. քեր.։)
Զանբարժանելի զզօրութիւն ի բազումս բարժանեալ բոցատեսակս լեզուաց, ի վերայ իւրաքանչիւրոց ընտրելոց արանցն բերիւր. (Գանձ.։)
Կնիքդ բազում էութիւնս ի կերպարանս իւր գաղափարելով. (Փիլ. ել.։)
Բազում գոյութեանց պատուական նիւթոց. (Նար. խչ.։)
Ոչ լուան, քանզի հեղձեալ էին ի դանդաղանս քնոյ. յն. վասն բազում քնոյ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 17։)
Դուզնաբար իբրեւ զայլս երեւէր քրիստոս։ Բազում համարձակութեամբ, այսինքն դուզնաբար շրջիմք մեք. (եւ ո՛չ որպէս մովսէս քողարկեալ). (Եփր.։)
Հետեւի բազում զազրալուր բան. (Մխ. ապար.։)
Բազումք զառածեալք ի մտաց զառողջութիւն գտին. իբր անկեալք ի մտաց, մտաթափք. (Ճ. ՟Ա.։)
Ի բազում թախանծանաց սրտի իմոյ։ Յամառեալ պնդին ի սուգ տրտմութեան ... անհնարին թախանձանօք. (Մանդ. ՟Ժ՟Է. ՟Ի՟Գ։)
Փոքր ինչ թախանծանօք բուժել ի բազում մաղասոյն. (Վրք. հց. ձ։)
Բազում կսկիծ լալոյ, եւ աղէտ թախանձանաց եղեւ. (Ուռհ.։)
Գոն եւ ծառք սակաւագոյն, եւ թանձրահող բազում ի նմա. (Եղիշ. երէց.։)
Քարոզել գերեաց զթողութիւն։ Թողութիւն առնել երկրին, ընկերի իւրում, եղբօրն զպարտուց։ Հատուսցուք ձեզ թողութիւնս բազումս. (Ես.։ Երեմ.։ Ել.։ Օր.։ ՟Ա. Մակ. ՟Ժ. 28։)
Ի միասին ժողովեալ բազումք հաղորդիմք միմեանց. քանզի եւ բնութեամբ ժողովասէր է մարդ, եւ քաղաքական կենդանի է եղեալ (Նիւս. բն.։)
Խոսեցաւ յականջս ժողովրդեան երկրին։ Դան դատեսցէ զժողովուրդ իւր իբրեւ զմի այր ի մեջ իսրայէլի։ Ժողովրդեանն այլազգեաց։ Լցաւ երկիրդ ժողովրդովք բազմօք։ հրաման ետ փարաւոն ամենայն ժողովուրդն անցանել ընդ յորդանան։ Նա փրկեսցէ զժողովուրդ իւր։ Բժշկէր զամենայն ախտս ի ժողովրդեանն։ Ժողովուրդ է իմ բազում ի քաղաքիս յայսմիկ։ Երկու ազգք են յարգանքի քում, եւ երկու ժողովուրդք յորովայնէ քումմէ զատցին, եւ ժողովուրդ զժողովրդեամբ ելեւել առնիցէ.եւ այլն։
Երթային զհետ նորա ժողովուրդք բազումք։ Տեսեալ զժողովուրդսն ել ի լեառն։ Ամենայն ժողովուրդն կայր առ ծովեզերբն։ երկնչէր ի ժողովրդենէ անտի։ Գթամ ի ժողովուրդդ, կամ ի վերայ ժողովրդեանս.եւ այլն։
Նոճի ոչ բազում, եւ շոճի, եւ լայնատերեւի սակաւ թերեւս գացէ ոք. (Պղատ. օրին. ՟Դ։)
Մերս բնութիւն բազում խեղութիւնս ընկալեալ ի չարէն՝ ընդ զանազան կրիւք գրաւեցաւ. (Լծ. եւագր.։)
Անկողինս արկանել, զոտս լուանալ. բազումք եւ խոհակերեն եւս. (Ոսկ. եփես. ՟Ժ՟Գ։)
իբրեւ զմի այր զբազումսն ընդ ինքեան խրախուսեալ. (Յհ. կթ.։)
Բազումք ծանրաբեռինք մեղօք՝ ջերմեռանդ ապաշխարութեամբ թեթեւացան. (Մանդ. ՟Ժ՟Թ։)
Ամենայն ծառտունկ։ Եթէ իցէ ի նմա ծառատունկ։ Ծառատունկ բազում։ Զծառատունկն քո, կամ նորա. եւ այլն։ Ամենայն փայտ ծառատունկ տայր զբեր իւր առատութեամբ. յն. փայտեղէնք դաշտաց. (՟Ա. Մակ. ՟Ժ՟Դ. 8։)
Ծառատունկ բազում, զոր ոռոգեալ արբուցանեն. (Արծր. ՟Ե. 7։)
Միօրինակ է կայումն մատուցելոցն յաղօթս, եւ բազում բաժանմունս խնդրուածոց ունի. (Կլիմաք.։)
ԿՈՀԱԿԱԼԻՐ ԿՈՀԱԿԱՒԷՏ. Ուր են կոհակք, կամ ալիք բազումք, եւ մեծամեծք.
Եթող անդր զբազումս ի նախարարացն կողմնապահս. (Խոր. ՟Բ. 41։)
ԿՈՏՈՐՈՏԵԼ. Ի բազում կոտորս բաժանել. խորտակել. պատառոտել. կոտրտել, կտոր կտոր ընել.
Կամեցան (ծաղկունք) եւ ինքեանց կարգել թագաւորութիւն. ոմանք ասէին զշուշան լինել, եւ այլքզախրիզան, եւ բազումք զհամասպրան. եւ ամենեցուն հաճոյ թուեցաւ լնել համասպրանն։ Երկոտասան ոստ է համասպրանին . . . մեծամեծ ունելով զօրութիւն բժշկութեան։ Ամենեցուն հաւանութեամբ թագաւորեաց համասպրանն. (ուր եւ ի ՟Ի՟Է. յիշին յատկութիւնք ինչ ծաղկանց։)
Մանկանց հասակակցաց ձերոց։ Քան զբազում հասակակիցս իմ. (Դան. ՟Ա. 10։ Գաղ. ՟Ա. 14։)
Յօրինակէ եւ ի գրողէ յոյժ ապականեալ եւ հատակոտոր լեալ է ի բազում տեղիս. (Մխ. երեմ.։)
Բազում տեղիս կարեմք ցուցանել հատակոտոր զմարգարէիցն զկարգն. (Ոսկ. ես.։)
Բազումք ի նոցանէ հատուածեալք եկին յաշխարհս մեր. (Խոր. ՟Բ. 8։ Յհ. կթ. ստէպ։)
Զբազում ազգաց զրոյցս հարստապէս ի նմա ճոխացուցեալ էր. (Յհ. կթ.։)
Ուր իցէ ճարակ անասնոց բազում. արօտ յուռթի.
Բաշխեն ի մասունս, եւ ի կրկնամասունս ... եւ ի մանրամասունս բազումս (զժամանակն). (Շիր.։)
ՄԱՌԱԽԼՈՒՏ ՄԱՌԱԽՂԻՆ որ եւ ՄԱՌԱԽՂՈՒՏ. Ուր իցէ մառախուղ բազում կամ թանձր.
Բազում ազգաց լեալ մատենագիրխ, մեք զյունացն միայն յիշեցաք զպատմագիրս. (Խոր. ՟Ա. 2։)
Բազում մաքառումն ընդդէմ նորա եդեալ՝ կշտամբէր. (Յհ. կթ.։)
Մինչ ընդ բազումս փորձի եւ ուսանի, յայնժամ կարասցէ միամարտիկ լինել եւ յաղթել. (Վրք. հց. ՟Գ։)
Մոլար ոչ փոքր զբազում մարդկան ազգ կալաւ. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Յաճախ. ճոխ. բազում. եւ նշանակ յաճախութեան.
Յառաջադէմ էի ի հրէութեանն քան զբազում հասակակիցս իմ. (Գծ. ՟Ա. 14։)
Եւ առ նմա յարառոցեալ լինէր զհակառակութիւն միոյն առ բազումս. (Յհ. կթ.։)
Բազում անգամ զ՝որովն եւ ի ձեռն նորա՝ յեղյեղուն։ Ստէպ վեր ի վայր զայն յեղյեղումք։ Քաղցր ճառիս՝ զոր ստէպ ոչ դադարեմք յեղյեղուլ, լուիցուք։ Յաճախապէս յեղյեղու զբանս զայս. (Ոսկ. մտթ. եւ Ոսկ. յհ.։)
Նոյնք բազում անգամ յեղյեղուն (խորհուրդք ընթերցուածոց). այսինքն կրկնին պէսպէս օրինակաւ. (Արշ. ՟Բ։)
Բազում շնորհել զյիսներեկին (ասելով, կա՛ զգիր քո, եւ գրեա՛ յիսուն), տըկար բնութեանն պատճառին։ Որ յիսներեակ յոբելինին, ի կատարման պենտեկոստին. (Յիսուս որդի.։)
Բազում են պատերազմունք, որ լինին ի յղփութենէ մարմնոյ. (Վրք. հց. ՟Զ։)
Բազմագոյն. բազմապատիկ. յն. բազում. πολύς multus.
Բազում միայնակեացք առ նա ժողովեցան, եւ այլ եւս յոգնագունի կարօտէր. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Ներհմտութեամբ՝ նախակրթեալ. այսինքն փորձեալ բազում հմտութեամբք. (Սահմ. ՟Ժ՟Բ։)
Հատեալ զնիզակափակ գիշերոյն պահապանացն, եւ զբազումս ի նոցանէ կոտորեալ՝ գնացին ողջանդամք. (Փարպ.։)
Նշան բազում անգամ այլոց օգուտ եղեն, եւ նշանագործին վնաս. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 7։)
Բազում եւս զօրս ի շամրտացւոց ժողովէր. (՟Ա. Մակ. ՟Գ. 10։)
Ի սաստիկ պատառմանէ ջուրցն ընկղմին նաւք։ Երկուցեալ ի պատառմանէ անտիգոնեանցն (երկպա ռակութեամբ)։ Բազում պատառմունք եւ անմիաբանութիւնք ի մէջ զօրացն եւ այլ ազգականացն լինէին. (Խոր. ՟Բ. 7. 18. 27։)
Ի բազում ամաց ողորմութիւնս եկի առնել յազգդ իմ, եւ ետու պատարագիս. (Գծ. ՟Ի՟Դ. 17։)
Որ առ կին եւ մանկունս բաժանեալ է, (նմա) եւ ոչ պարապումն լինի հառաչել բազում անգամ ընդ իւր չարիսն։ Քրիստոսի զինուորն՝ յարիական ճակատամարտութիւն՝ տուեալ նմա պարապամբն վարեալ լինէր. (Նիւս. կուս. եւ Նիւս. թէոդոր.։)
Քաջ եւ արգասաւոր ոչ միայն ի բանս եւ ի պիտակաւոր խոհականութիւնս, այլ եւ ի մեծամեծ եւ ի բազում գործս արժանափառս. (Խոր. ՟Ա։)
Յիմաստիցն բազում անգամ պղերգացեալք գտանին. (Պիտ.։)
Մի պղերգասցուք գոհանալ զտեառնէ։ Զիա՞րդ է՝ զի առ նորա փառաբանութիւն պղերգանան բազումք. (Խոսր.։)
Բազում պնդութեամբ։ Փութոյ պնդութեամբ. (Եւս. պտմ. ՟Է. 27։)
Հինիւ սմբակակոխ արարեալ զսահմանս հայոց։ Բազում արեան ճապաղիս ի նոցանէ հեղուին՝ սմբակակոխ արարեալ. (Խոր. ՟Ա. 12։ Յհ. կթ.։)
Բազում անգամ եւ սպառնումնն մարդոյ առաւել երկեցուցանէ զմեզ քան զգեհենին. (Եփր. նին.։)
Զբազումս ի մեծատանց՝ վերահայողս ասէ ընչից իւրոց, եւ ոչ տետրս. (Ոսկիփոր.։)
Ի բազում ժամս ընդ միմեանս վիճաբանէին։ Վիճաբանէի ընդ սուրբ հարսն. (Հ=Յ. Վրք. հց.։)
Արասցէ զնոսա փախստականս։ Զբազումս փախստականս առնէին ընդ երեսս դաշտին. (Ես. ՟Խ՟Ա. 3։ ՟Ա. Մակ. ՟Դ. 15։)
Փայտ դիզեալ, հուր, եւ փայտակոյտ բազում վառեալ՝ սրտմտութիւն տեառն. (Ես. ՟Լ. 33. յն. փայտք բազումք։)
Ի տեառնէ է ողորմութիւն, եւ բազում ի նմանէ է փրկութիւն. (Սղ. ՟Ճ՟Ի՟Թ. 7։)
Քաղաքականս ուսանել կարգս։ Բազում գործս քաղաքականս յարդարեալ։ Քաղաքական օրէնս եդեալ. (Խոր. ՟Ա. ք։ Յհ. կթ.։ Շ. վիպ.։)
Եւ զի քաղաքականք էին, բազում փոյթ յանձին կալեալ (զուսմանց). (Երզն. քեր.։)
Որ բերէ բազում եւ ընտիր պաճարս. անասնասնոյց.
Զբազում տանցն ամայութիւն։ Զամայութիւն տանն. (Պիտ.։)
Սիրէ բազում անգամ ամենազազիրն (ախտ հայհոյութեան) զսուրբ ժողովն (սրբոց). (Կլիմաք.։)
Ի բազումս ազդեալ (հոտ) համասփիւռ ամենատարած։ Ամենատարած օդոյս պարզութիւն. (Նար. ՟Լ՟Գ. ՟Կ՟Ը։)
Ամենայն մարդոյ բաւական լիցի ամուսնակից իւր (յն. իւր կինն)։ Բազումք եւ յարդար ամուսնակցէ պահեն զանձինս իւրեանց. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 17։)
Որ առ անպատուութիւնն կատարի, ի բազում ցանկութեանց անզգայանայ. (Կլիմաք.։)
Հեթանոսք՝ որ քան զանասուն եւս անխօսագոյնք էին, ի գլխաւոր առաքինութիւնսն հասին։ Գիտեմք զբազումս՝ որ քան զանասունս եւս անխօսագոյնք իցեն. (Ոսկ. ես.։)
Որ վաստակին, յանձկութիւն պնդեն (զորովայն), եւ յորժամ նեղանայ, ոչ կամի զբազում կերակուրս. (Կլիմաք.։)
Են եւ այլ բազում ծովակք, որք ոչ են յաշխարհածովէ. (Շիր.։)
Զբազումս յաշխարհականացն հրապուրեալ զկնի ինքեանց՝ ի հետիոտս տանէին ի մարտ հետեւակ զրուն՝ որ յաշխարհաբնակ մարդկնէն էին. (Ղեւոնդ.։)
Ոմանք արդարագործ ոչ լինին, եւ բազում ամս հարստութեամբ վայելեն. (Հց. աթ. կիւրղ.։)
Ցուցանելով նմա բազում արթնութեամբ շուտութիւնս. (Փարպ.։)
πολύπυλος multas portas habens Ունօղ դուռն բազում. որոյ են բազում մուտք կամ առաջք. բազմիմաստ. շատ դռներով.
πολύοχλος frequens, hominum multitudine abundans Ուր իցէ ժողով կամ ժողովուրդ բազում. մարդաշատ. բազմամարդ. բազմամբոխ. մարդիկը շատ.
Եւ Բազմագումար. խուռն. բազում.
ԲԱԶՄԱԺՈՂՈՎ գ. Բազում կամ մեծ ժողով.
Ուր լինին բազում խնջոյք, եւ խրախութիւնք շէն շինեթլի
πολυπαθής pluribus perturbationibus obnoxius Անկեալ ընդ բազում ախտիւք, կամ ընդ բազում կրիւք, եւ վշտօք աղետից եւ տառապանօք.
Որ բազում ինչ շնորհէ. բազմապարգեւ. շատ պախշիշ տւօղ.
Բազում կտտանօք լի. բազմատանջ. չարչար.
ԲԱԶՄԱՇՆՈՐՀ. Բազում շնորհօք ճոխացեալ. շնորհալի. պէսպէս շնորհաց ընդունօղ կամ պարունակիչ.
πολύκαρπος fructuosus, faecundus Որ բերէ պտուղ բազում. բերրի. պտղալից. պտուղը շատ.
ԲԱԶՄԱՍՏԵՂՆ որ եւ ԲԱԶՄԱՍՏԵՂՆԵԱՆ. Որ ունի զբազում ստեղունս, այսինքն զճիւղս, զոստս, իրօք կամ նմանութեամբ. բազմաշառաւիղ, բազմաճառագայթ. եւ բազմատեսակ.
πλῆθος multitudo Գումար բազում անձանց կամ իրաց. յոլովութիւն. շատութիւն.
Անթիւ լիցի ի բազմութենէ։ Որպէս զաստեղս երկնից բազմութեամբ։ Աճեաց ի բազմութիւն։ Հայր բազմութեան ազգաց։ Զօր բազում իբր զաւազ առ ափն ծովու բազմութեամբ։ Հասանէին իբրեւ զմարախ բազմութեամբ եւ այլն։ Զնոսա ոչ կարաց նուազեցուցանել ի բազմութենէն. (Եղիշ. ՟Գ։)
Իսկ ուր ի յոյնս դնի՝ Բազմութիւն ողորմութեան, գթութեան, զօրութեան, եւ այլն. ի մեզ դնի՝ Բազում ողորմութիւն. եւ այլն։
Բարեգործես առ չարս եւ առ բարիս։ Բազումս՝ թէ կամիս, բարեգործես ի նոսա. (Խոսր.։)
Բարեսնունդ կարգօք կալով սրբոյն ամս բազումս. (Ճ. ՟Ա.։)
Արջ մի դժնդակ, որոյ բազում գազանամարտս սպանեալ էր. (Ճ. ՟Ա.։)
Գաղտակուրն դանդարժեայ, եւ ունի քար յինքեան պատուական քան զբազում տաղանդս ոսկւոյ. (Եփր. աւետար.։ Եփր. ի մարգարիտն.։)
Վասն դիւրութեանն (ա տառի ի հնչման). զօրէն մոմոյ ձեւանալով ի բազում իրս. (Փիլ. լին. ՟Գ. 43։)
Բազում եւ երկայնաձիգ բանս ամբաստանութեան յաճախեաց առ հրէայս. (Ոսկ. ես.։)
Ուր են եօթն կամ բազում պարք, հոյլք.
Ի բազում փայտից զուարթանայ հուր. (Առակ. ՟Ի՟Զ. 20։)
Բազում սերմանիք ի բազում ամաց ընդարմացեալ կացին ընդ հողով անբոյսք. (Մամբր.։)
Ի մարդկան կտակս ոմանք դրեալ լինին Ժառանգաւորք։ Է մեզ ստացուածք բազում, եւ առատ մեծութիւն. իսկ ժառանգաւոր ոչ ոք երեւի. (Փիլ.։)
Բազում գտանեմք զսորա իմաստնական զօրութիւնն. յն. իմաստութիւն. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 30։)
ԻՍԲՈԼԱՅԻԴԷ կամ ՍԲՕԼԱՅԻՏԷ ՏԷՍԲՕԴԱ. Դնի ի Մաշտ. կիլիկ. որպէս յն. ի՛ա բօ՛լլա է՛դի. այսինքն Ի բազում ամս՝ կեցցե՛ս տէր. εἱς πόλλα ἕτη , յորմէ եւ լտ. ասի ad multos annos.
Էաք եւ մեք քան զազգսբազումս ցտանջ. (Վրդն. լուս.։)
Բազում խնայութեամբ դարմանես զմեզ. (Իմ. ՟Ժ՟Բ. 18։)
ներսէս (կլայեցի) բազում ինչ կարգեաց յեկեղեցիս քաղցր եղանակաւ՝ խոսրովային ոճով. (Կիր. պտմ.։)
Գաբաւոնացիք խորամանկեցան պաշարաւն եւ խաբեպատիր զգեստիւք։ Այն որ զգուշութեամբ սրբութեամբ տարածանել ընդ աշխարհս ամենայն հանդերձեալ էր, որդին դաւթի (սողոմոն) սիրովն բազում կանանց խորամանկեցաւ առնել զնա. (Եփր. յես. եւ Եփր. թագ.։)
Խրակամատելն եւ հակառակ ասել՝ բազում չարեաց ցոյց ունի. (Բրս. հց.։)
Չլլկիմք երբէք իբրեւ՝ ի ծանրաբեռնեաց ինչ, այլ բազում յամենայն կողմանց ինչ, այլ՝ բազում յամենայն կողմանց շահիցիմք հեշտականութիւն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 16։)
Բազումք ի կախարդասարացն։ Մարդիկ կախարդասարք. (Գծ. ՟Բ. 19։ Շջր։ Լմբ. իմ.։ Երզն. մտթ.։)
Կառափնաբեկ եւ ոտնակոտորս արարին արս բազումս. (Ուռհ.։)
Բազում կենդանագիրք զմիոյ երեսաց զգծագրութիւն գրեն. (Բրս. ճգն.։)
Բազում ծառայք կեցուցին զտեարսն, եւ զստացուածսն եւ զբոլոր բնակութիւնսն սոցա. (Պղատ. օրին. ՟Զ։)
Բազումքն՝ եթէ հանճարաւորք իցեն, եւ վարին ձիօք. (Պղատ. սոկր.։)
Բազում հարկանումն կռանի լայնացուցանէ զերկաթ։ Փայլակն ո՛չ է լոյս ըստ ինքեան, այլ հարկանումն լուսոյ. (Ոսկիփոր.։)
Էաք եւ մեք քան զազգս բազումս խաւարատանջ մառախղամած. (Վրդն. լս.։)
Ընկա՛լ զմեզ զմերձաւորեալքս սրբոյ քում սեղանոյս ըստ բազում գթութեանդ քում. (Բրս. պտրգ.։)
Ապա ուրեմն ո՛չ օտար է Պօղոս, եւ ոչ նորեկ ոք, եւ ոչ յանդգնարար, թէ ի բազում ամաց հետէ զդատաւորն, եւ այլն։ (Ոսկ.գծ.։)
Որում բազում երկիւղք հանդերձեալ էին զպատկառանացն ածել յապահովանս. (Պիտ. (իբր զգուշութիւն, կամ վերջին ապաստան անքոյթ)։)
Գեղեցկապէս եւ յարմարական ասացեալ է՛ նոցա ի բազում տեղիս. (Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Ա։)
Ունօղ զբազում գլուխս (որպէս վիշապ բազմագլխի).
Ուր իցէ թախիծ կամ թախծութիւն բազում, եւ ցաւագին թախանձանք. տե՛ս եւ ՅՈԳՆԱԹԱԽԱՆՁ.
Ուր իցէ մրցումն եւ ճիգն բազում.
Բազում անգամ զգենու յորջորջանս, որ հակառակ իմն թուի բանիս. (Սեբեր. ՟Բ։)
Բազում էր հրէիցն յուզախնդիր լինելն. (Ոսկ. գծ.։)
Շիջուցանեն զկայծակն իմ զմնացեալ։ Զպատրոյկն առկայծեալ մի՛ շիջուսցէ։ Ոչ շիջուսցես զճրագդ իսրայէլի։ Ջուրք բազումք ոչ կարասցեն զսէր շիջուցանել։ Վասն մեղաց դատաստանք յուզին, եւ այր խորագէտ շիջուցանէ զնա.եւ այլն։
Են բազում սկզբունք քաղաքականք շրջագրական արուեստիւ. (Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Ա։)
Համանգամայն ամենայն (աշխարհ) մի կղզի է՝ անդլանդական անուանեալ ծովն շրջահոսեալ։ Են բազումք եւ այլք (կղզիք) մեծագոյնք՝ ծովօք շրջահոսեալք։ Զեգիպտոս առ ի յելիցն նեղոսի շրջահոսեալ՝ ոմանք ի յասիա, եւ ոմանք ի լիբիա շարադասեն. (Արիստ. աշխ.։)
Անդ էր տեսանել տեսութիւն ողորմելի, եւ քան զառաջինն ողորմագոյն, եւ բազում ողբոց արժանի. (Լաստ. ՟Ի՟Ա։)
Է ինչ՝ որ ի Յոբ եւ յԱդամ պատեհագոյն է. եւ բազում ինչ՝ որ ի փրկիչն կատարեցաւ. (Տօնակ.։)
Սղոցաձկանն հարեալ զնաւ որսորդաց՝ եւ զբազումս ընկղմեաց. (Մխ. առակ. ՟Կ՟Է։)
Վարսակալս վայելչավառս, եւ այլ զարդս բազումս. (Թղթ. դաշ.։)
Ձեռն արուեստապէս բազում անգամ շարժի առ տեղեկադիրսն, որք զկանդոցն ածեն. (Նիւս. բն. ՟Ե։)
Զանքննելի տնօրինականսն ասէ ծածկեալ ի մարդկային մտաց։ կատարեցան ամենայն տնօրինականքն։ Զբազումս ի տնօրինականաց։ Վնասակարս առ տնօրինականսն տէրունականս։ Մարգտրէիցն փոյթ եղեւ խնդրել եւ քննել զտնօրինականսն քրիստոսի։ Այսպիսիք են ամենայն տնօրինականքն, լի են խոնարհագունիւքն եւ բարձրագունիւքն. (Շ. բարձր.։ Նար. ՟Ի՟Է։ Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Բ։ Իգն.։)
Ի գիրս սեբիոսի քողոսիկոսի ընթերցեալ ուսցի։ Եթէ մեծատոն կամ քողոտիկոս ի հրապարակէ աղաչէ լինել եպիսկոպոս։ բազում քողոտիկոսաց պէտք են աստ՝ զի կարասցեն վիճել ընդ քեզ ... եթէ զբնաւ իսկ զաշխարի քողստիկոսս ի մի վայր ժողովես, եւ այլն. (Սոկր.։ Կանոն.։ Ճ. ՟Ա.։)
Զի՞նչ օգուտ ի բազում անախտութեանցն, ի միոյ ախտէ ապականեալ մարմինն. (Բրս. կրօն.։)
Չէ՛ եւ չէ՛ օգուտ ի բազում անախտութեանց հոգւոյն՝ երբ միով ախտիւ արատաւոր լինիցի. (Սարգ. յկ. ՟Ե։)
Պսակաւորս գործեաց զբազումս անաշխատաբար. (ՃՃ.։)
Ո՛չ սահման մահու, ոչ բռնութիւն բանսարկուին ... բայց առաւելութիւն բազում ըստ անմահութեանն, ըստ ազատութեանն, եւ անբռնութեանն. (Աթ. ՟Բ։)
Բազումս ասել առարկութիւնս ճառից։ Ոչ համեմատեն յոյն թուոց առարկութեանցս. (Խոր. ՟Ա. 20. եւ 3։)
Բազում հատեալ յարբշռութիւն. (Բուզ. ՟Գ 19։)
Ուր բազում հանդէս կայցէ ճգանց. մեծավաստակ. ըստ բազում փորձս անցեալ. քաջայաղթ. եւ Հռչակաւոր. շատ քրտինք թափած, երեւելի.
Զկնի բազում արիական քաջութեանցն, եւ բազմահանդէս երկոց։ Առն Աստուծոյ Մաշտոցի, որ բնակեալն էր ի Սեւան կղզւոջ բազմահանդէս ճգնութեամբ։ Իսկ բազմահանդէսն այն, եւ յաջողակն ի հրահանգս կրթութեան վարժից՝ աշոտ. (յհ. կթ։)
Որոյ բազում է ամօթն կամ ամօթանքն. ամօթով լի. խայտառակ.
Որ բազում վայրօք կամ զիրօք յածի. բազմաշրջիկ. դիւրաշրջիկ. որ շատ կըպտըտի.
πολυπαθής multis malis vexatus, multa passus Բազմօք չարչարեալ. բազում չարչարանս յանձնառօղ.
πολύπειρος multa expertus Բազմահմուտ. փորձ բազում իրաց.
γραφικός insculptus, γραφικώτερος optime excavatus Ունօղ զբազում քանդակս ճարտարահիւսս պանծալի յօրինուածով, իբր փորագրութեամբ.
πολυΰμνητος Ուր իցէ բազում օրհնութիւն կամ օրհներգութիւն, որպիսի է Սրբասացութիւնն, եւ Փառք ի բարձունս երգն.
Կամ Բազում օրհնաբանութեան արժանի. բազմերգելի, երեքփառատրեան.
πολυέλεος multum misericors Որոյ ողորմութիւնն է բազում կամ անբաւ. ամենողորմ. անուն սեպհական Աստուծոյ.
Երկայնամիտ եւ բազումողորմ։ Բազումողորմ առ ամենեսեան. (Ել.։ Սղ. եւ այլն։)
Բարերար եւ բազումողորմ Աստուած։ Աստուած բազումողորմ. (Ժմ.։ Շար.։)
Բազումողորմն Քրիստոս. (Փարպ.։)
Նայեաց ի գործս ձեռաց իմոց, եւ ի բարձրութիւն Երուսաղէմի։ Դու բարձրութիւն Երուսաղեմի, դու ցնծութիւն Իսրայէլի։ Աճեաց ի բարձրութիւն թագաւորութիւն նորա։ Ետու զայդ ի տուն Աստուծոյ իմոյ ի բարձրութիւն։ Երթալով յովսափատ մեծանայր ի բարձրութիւն։ Հպարտացաւ յոյժ բարձրութիւն նորա։ Փառք նորա լցան անարգանօք, եւ բարձրութիւն նորա ի սուգ կործանեցաւ։ Զբազումս չարչարեաց բարձրութիւն նորա.եւ այլն։
Թշուառութիւնք բազումք փոխանակեցին զբարօրութիւն մեր. (Լմբ. ատ.։ եւ Մաշկ.։)
μυριόλεκτος, -ον quod decem millies dictum est Բիւրիցս բարբառեալ, բազում անգամ ասացեալ.
Բազում գաղտագողօնք լինէին գանձին ի ձեռն լիւսիմաքեայ. (՟Բ. Մակ. ՟Դ. 39։)
Որպէս բազում կենդանագիրք զմիոյ երեսաց զգծագրութիւն գրեն, այսպէս առ ի միոյն նմանութիւն հայեցեալք՝ ամենեցուն նմանապէս բարի վարուցն գծագրութիւն ծագեսցէ. (Բրս. ճգն.։)
Ցուցեալ է բազում անգամ զեկեղեցիս ի գծագրութեան դասակարգութեան հրեշտակաց. (Լմբ. պտրգ.։)
Գործովք չարեօք պատճառ եղեւ դսրովութեան ուխտիս սրբութեան։ Բազում դսրովութիւն է անհաւատիցն. (Կոչ. ՟Գ. եւ ՟Ժ՟Զ։)
Որ բազում խնամս գտեալ ի նմանէ ... եւ երախտամոռացք եղեալ՝ առ դեւս հաստատէին դաշինս. (Իգն.։)
Զայս՝ որ մեծ իմն թուի անհաւատից երկրանախանձ ոգւոց, եթող ի բաց։ Բազումք դեռ տխմար էին եւ երկրանախանձ եւ գետնաքարշք. (Ոսկ. ես. եւ Ոսկ. մտթ.։)
Բազում եւ զանազանստած, շայեկան եւ հովանաւոր խնամք. (Մաշկ.։)
Ցերեկ բազում ինչ իրք են, որ զբօսուցանեն եւ ցածուցանեն. (Ոսկ. մտթ. ՟Ա. 16։)
Իսկ միւսումն բազմամբոխ բանակի ընկերահաշտից հաւատացաւ վերակացութիւնն. զՄովսէսէ ասեմ։ Նա եւ ի թագաւորութեան եւ յընկերահաշտեաց զօրավարութեան զբազումս կարեմ ցուցանել կորուսեալս. (Ոսկ. փիլիպ. ՟Ժ՟Բ։)
Յաղագս գեհենին բազումք թերեհաւատին. (Մխ. երեմ.։)
Նախ քան զխաչելութիւն իւր զբազումս յափշտակեաց. (Եզնիկ.։ եւս եւ Նար. խչ.։ Շար.։ Ի գիրս խոսր. եւ այլն։)
Բազում գործս քաղաքականս եւ կենցաղօգուտս. (Յհ. կթ.։)
Որոց բազումք հակառականան. (Կլիմաք.։)
Յոյժ բազում են մասունքն ի յափունս ջրոցն համահաւաքեալք. (Նար. ՟Զ։)
Սուղ վաճառ, եւ գանձս բազումս շահել. հեշտավաստակ, եւ բազում արդեանց համբարօղ։ (Նար. խրատ.։)
Յորժամ ի մահիկեղջիւրսն զնշանակ կարմրութեան կամ զմթարութիւն ունիցի, ջուրք բազումք յամպոց ի յերկիր առաքին։ Յորժամ յարեւելս (կամ յարեւելից) սկսանիցի մաշիլ, յարեւմուտս կոյց ցուցանէ զմահիկեղջիւրսն. (Վեցօր. ՟Զ. յորմէ եւ Շիր.։)
Ադրիանոս յաթէն ձմերեաց, եւ մատենադարանս գործեաց։ Սաստիկ հրայրեացք զմատենադարանսն եւ զայլ եւս բազում կողմանս այրեցին։ Որ զմատենադարանսն ժողովէր դիոդորոս սիկեղացի։ Դիոդորոս յառաջնումն ի պատմական մատենադարանին գրէ։ Ի գումարելոյ դիոդորի մատենադարանացն. (Եւս. քր.։)
Որ միեղջերուն կոչեցաւ՝ միածնութեամբ, եւ բազում զօրութեամբ. (Ճ. ՟Գ.։) Տե՛ս եւ (Աթան. ՟Ը.) ուր զմիածնութիւնն քրիստոսի չարաչար մեկնէ արիանոսն, եւ քաջիկ յաղթահարի։
Մի՛ ոք ընչասէր լինիցի ի սակս մանկանց, զի փարթամագոյն մնացուսցէ զսոսա. քանզի մանկանց պարտ է բազում պատկառանս, եւ ո՛չ ոսկի մնացուցանել. (Պղատ. օրին. ՟Ե։)
Յայտնութիւն կոչի, զի բազում ինչ ի հանդերձելոցն լինելոյ քան յայլ գիրս՝ աստուստ լինի գիտելի. (Նախ. յայտն.։)
Զգայութիւնք եւ կիրք եւ չարիք եւ բազում այլք ընդ այս ընդ միտսս լծակցեալք եւ խառնեալք են եւ յարմարակցեալք. (Փիլ. այլաբ.։)
Հազարաւորք բազում.
Բարի բազում քաղաքաց եւ հրամանքս այս, զի նախապատուիցին զառ ի բազմաց բարեփառութիւն. (Պղատ. օրին. ՟Ժ՟Բ։)
Պատկերաց եւ դրօշելոց, եւ այլոց ձեռաստեղծից, որոց ստեղծական եւ նկարագրական արարչութիւն՝ բազում ինչ վնասակար կենաց մարդկան լցեալ աշխարհ։ Ի ձեռն տեսաւորութեանն հեշտ ցանկութիւնքն լինին բազմապատիկք, նկարագրականք, արուեստականք արարածք. իբր կենդանագրական, գծագրական. (Փիլ. ՟ժ. բան. եւ Փիլ. այլաբ.։)
Բազում ինչ նպաստութիւն ցուցանէր աւետարանագործ վարդապետութեան. (Կորիւն.։)
Եւ այլ եւս շամբշաբանեալ՝ բազում անուանս հիւսէր դիւացն. (Ճ. ՟Ա.։)
Ասեն ուսումնասէրք։ Բազում ուստեք մարթի իմանալ ուսումնասիրաց. (Կիւրղ. ծն.։ Կիւրղ. ել.։)
Պատեհութիւնք նմա ի դէպ ելանէին։ Վասն բազում պատեհութեանցն՝ որ ելանէին նմա. (Լաստ. ՟Ա. եւ ՟Ժ։)
Կամէի, եթէ էր ձեր պարապութիւն ամենեցունցդ, բերել ի մեջ ձեր զգիրս միոյ փիլիսոփայի։ Զժամանակն խնդրեա՛ եւ զպարապութիւն եւ զտեղի։ ՈՒնել զհանդարտութիւն յաղօթսն, եւ կազմել անձանց բազում պարապություն։ Մի մատն լիցուք մեզ պարապութեան անցաւոր կենցաղոյս. (Ոսկ. յհ. եւ Ոսկ. մտթ. եւ այլն։)
Բազում աղօթից պետք լինիցին, բազում ժուժկալութեան, բազում պարապութեան, զի կարիսցեմք հասանել խոստացելոց բարութեանցն։ Ի սակաւ ժամու մեծամեծ չարիս գործէ բարկութիւնն. չկարոտանայ բազում պարապութեան. (Ոսկ. եբր. եւ Ոսկ. մտթ.։)
Բազում ազգս ի սատարութիւն կալեալ (պատերազմի)։ Զազգս բարբարոսաց բազումս ի սատարութիւն կալեալ՝ յարձակեցաւ։ Ոչ զոք յօտար ազգաց գտեալ ի սատարութիւն. (Խոր. ՟Բ. 77։ ՟Գ. 12. 50։)
Որս անուամբ ... բազում է եւ ըստ սիրելութեան որսալն. (Պղատ. օրին. ՟Է։)
Շարժեալ յերկրէ ելանեն վերաշնչութիւնք խոտորնակ հողմոցն ուղղակի։ ԲԱզում վերաշնչմունք լինին. (Արիստ.։)
Աւանդէ նմա (պետրոսի) զտնտեսութիւն եւ զիշխանութիւն եղբարց իւրոց։ Որովհետեւ արարէք տնտեսուի եղբարց՝ ինձ արարէք։ Ոչ է բաւական սերմանց եւեթ արկանելն, աղլեւ բազում տնտեսութեան յետ այսորիկ կարօտիմք, մերժել զթռչունսն, հատանել զփուշսն, եւ այլն. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 42։ Յճխ. ՟Ի՟Գ։ Շ. յկ. ՟Կ՟Թ։)
Սիրեմ բնաւորապէս, եւ մոլիմ յախտակրութիւն։ Ձայնից քաղցրութիւն ի բազում ախտակրութիւնս ցնդեաց. (Լմբ. սղ.։ Վրք. հց. ՟Դ։)
Խստութեան բանքն եւ յանդիմանութեանն բազում անգամ ի լրբութիւն ածէ զմեղուցեալն եւ յանամօթութիւն. (Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ը։)
Թերեւս ըստ բազում անամօթութեան մերոյ բացցէ մեզ. (Վրք. հց.։)
Կրատիտոս տեսեալ որդի մեծատան, զի պատեալ էին շոգմոգք բազումք (սուտ բարեկամք), ասէ, պա՛տանի, ողորմիմ քոյոյդ անապատութեանդ. (Ոսկիփոր.։ Իսկ Ոսկ. ղկ.)
Բազում անառակութեամբ վարէր զթագաւորութիւնն. (Փարպ.։)
Վասն անլսողութեան բազումք կորեան. (Ճ. ՟Ա.։)
Անխրատութիւն է այս։ Բազում եւ այսուիկ, ո՛վ աստուածամարտք, զանխրատութիւն ունել գտանիցիք. (Կիւրղ. գանձ.։)
Միով բանիւ զանց առնեն աւետարանիչքն, թէ զբազումսբժշկեաց, զի անպանծութիւն ուսուսցեն. (Երզն. մտթ.։)
Բազում եւ այլ իրաց եմք անտեղեկագոյնք. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 4։)
Ինչս բազումս ծախեալ առ բժիշկս, եւ ոչինչ նեութիւն գտեալ ապաքինութեան։ Ապաքինութիւն շնորհէ ամենայն ախտից։ Ի ձեռանէ նորա ընդունէին ապաքինութիւն զանազան եւ պէսպէս ցաւոց. (Ճ. ՟Ա. եւ Ճ. ՟Բ.։)
Զի՞նչ լինիցի քան զայս առաւել ապիրատութիւն։ Բազում եկեսցէ զհետ ապիրատութիւն (այսինքն անտեղութիւն). (Ոսկ. յհ. ստէպ։)
Աւարառութիւնս զնոքօք զեղեալ։ Բազում աւարառութեամբ կապոտ կողոպուտ առնէին. (Յհ. կթ.։)
μαστιγίας mastigia, flagria Բազում հարուածոց գանից արժանի. ծեծի փետի արժանի.
Ոյր կամ ուր բազում իցէ ամբարշտութիւն.
Բազումք ի մարդկանէ ի պահս իբրեւ ի գազանամարտիկ ինչ կազմեալ են. (Ոսկ. ապաշխ.։)
Հաւաքեալ զբազմութիւն գերեսանեացն, եւ աւար բազում, դարձան ի բնակութիւնս իւրեանց. (Ղեւոնդ.։)
Եւ բազում այլ ինչ աղետից լիք շարժմունք եւ դանդաչմունք. (Փիլ. այլաբ.։)
Ջոկք ստորակայից, եւ այլ բազում ինչ, որք ցուցանեն զերեւելութիւնս». յն. ֆանդասիա՛. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 27։)
Բազումք ի ձէնջ տաղտկացեալ են առ ի բանիցն՝ տաղտկութիւն ընթերցողացն լինիցի. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 25։ Խոր. ՟Բ. 56։)
Բազում երկբանութիւն է ի մէջ հնոցն (ժամանակագրաց)։ Ո՛րպէս զհոմերոսէ առ ի բազմաց եղեւ երկբանութիւն. (Եւս. քր. ՟Ա. եւ ՟Բ։)
Ընդելուզանելով պա՛րտ է եւ ձեւացուցանել եւ պճնել զբանս ի գործոցն։ Երդնլով, եւ զբոլոր ճառսն երդմամբ ընդելուզանելով։ Ամենաբազում գովութիւնս ի մի վայր ժողովեն, եւ ընդելուզանելով. եւ այլն. (Փիլ.։)
Էր նոցա գանձ բազում ի կարաս թաքուցեալ ի գետնափոր տանն. եւ յերկիւղ կասկածանաց եղեալ՝ թէ իցէ ընդելուզեալ տաճկաց՝ գտեալ զպահեստ գանձին՝ ծախիցեն զզօրութիւն նորա. (Արծր. ՟Բ. 6։)
Բազումք դարձան իմաստնաւորեալ, զոր սուրբ հոգին հըրաւիրեալ. (Գանձ.։)
γυναικομανία insanus mulierum amor. Կնամոլին գոլ. տռփանք առ կանայս. Բազում անիրաւութեամբք լցեալ, որ յոլովայնամոլութենէն եւ ի կնամոլութենէն. (Փիլ. իմաստն.։)
Թէեւ միոյ հեռակայութան ընդմիջելով։ Յառաջ քան զբազում հեռակացութիւն. (Կիւրղ. գանձ.։ Ոսկ. յհ. ՟Բ. 29։)
Պիտի մակագրութեան՝ ձայնակից լինել դիտաւորութեան, եւ կարճառօտիւք զնա պարունակել։ Բազում անգամ անհաւաստի գոն մակագրութիւնք. (Անյաղթ պորփ.։)
Զդիտաւորութիւն իրին առաջիկայի բազում անգամ ի մակագրութենէ բանին դիւրածանօթապէս կարէ ոք ի միտ առնուլ համառօտագոյն. (Սարկ. հանգ.։ Կամ ըստ պէսպէս առման բայիդ Մակագրել.)
Մարկոս աւետարանիչ մարտիւրոսացաւ ի բուկուղոս (ի դաշտի արջառոց)։ Բազում հայրապետք մարտիւրոսացան. (Շիր. քրոն.։)
Բազումք սպրդեցին գալ յայսպիսի յայրատութիւնս, արք տգէտք եւ յանդգունք գրեցին յինքեանց ճառս ընդունայնս. (Փարպ.։)
Բազում ինչ յիշեցուցիչ իրացն կազմէ Աստուած, զի մի՛ յորժամ սքանչելիքն անցանիցեն մոռանայցեն. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 3։)
Մի՛ յղփացուցաներ զմարմին բազում կերակրովք. (Վրք. հց. ՟Ե։)
Որ նշանակէ զբազում ինչ. ունօղ այլեւայլ նշանակութեանց.
Բազում վնասու լինելոց է նաւարկութիւնս. (Գծ. ՟Ի՟Է. 10։)
Առ զմանուկն իմ, եւ ննջեցոյց զնա ի ծոց իւրում. եւ զորդին իւր զմեռեալ ննջեցոյց ի ծոց իմում։ Ննջեցոյց զնա ի մէջ ծնգաց իւրոց։ Զմերկս բազումս ննջեցուցին առանց հանդերձից. եւ այլն։
πολυλογία, βαττολογία, φλυαρία, ἁδολεσχία multiloquium, loquacitas, garrulitas, nugae. որ եւ ՇԱՏԱԽՕՍՈՒԹԻՒՆ. Բազմաբանութիւն. շաղփաղութիւն. շաղակրատանք. աղճատանք. բազում խօսք.
Շատխօսութիւն է՝ ո՛չ բազում մաղթանքն, այլ վայրապար եւ անճահս բարբառելն. (Իգն.։)
Ո՞ր օգուտ ի բազում բանիցն, ուր շատխօսութեանն հոսանք իբրեւ յաղբիւրէ դիմեն յանզգայութենէ. (Ածաբ. ՟Ժ՟Զ. յորմէ եւ Խոր. ՟Բ. 89։ Յհ. իմ. երեւ.։)
Շինէ քաղաք զտեղի պահպանութեան գնդին հայոց, ուր յառաջագոյն զգուշանային Եփրատու։ Բազում ժամանակք են մեր՝ զի յանձն է մեզ պահպանութիւն բանտիս. (Խոր. ՟Բ. 26։ Եղիշ. ՟Ը։)
Պահպանութիւն ի Սուրբ Գրոց, թէ եւ այլն։ Որ եւ աստուածային գիր զայսպիսի պահպանութիւն գիտելով հաւաստեաւ, ոչ կոչեաց զՌուբէն անդրանիկ (պարզապէս) ... այլ բազում ճգնութեամբ՝ անդրանիկ գոլ Յակոբայ եւ եղբարցն. (Կիւրղ. գանձ.։)
Ամենայն յանցաւորութիւն եւ ստունգանումն ընկալաւ պատիժ պատուհասի։ Ի ձեռն ստունգանմանն միոյ մարդոյ մեղաւորք բազումք եղեն. (Կիւրղ. գանձ.։ Պրպմ. ՟Լ՟Ա։)
Որ ինչ տագնապութեան իրք կարծիցին։ Մովսէս նախ երկեաւ յօձէն բազում տագնապութեամբ. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։ ՟Բ. 3։)
Արժանաւոր փարթամութեամբ վախճանեալ, բազում ինչս եւ ոսկի եթող նմին. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)
Բազում եւ այլ ինչ հրամայեալ է. որպէս ի փոխատրութեան՝ հատուցումն. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Ցոյց չարախօսին եւ քրիստոսատեցին։ Կեղծաւորին լնել քրիստոսասէրք, եւ քրիստոսատեացք են ամենեւին։ Բազումք ի քրիստոսատեցացն։ Նոյնպէս եւ քրիստոսատեաց առնէ. (ճ. Ա։ Կոչ. ՟Զ։ Ածաբ. պենտեկ.։ Մանդ. ՟Ժ՟Զ։)
Ի Մանեայ այրս կեցեալ աներեւութաբար ամս բազումս. (Խոր.։)
Ի գործոց՝ բազումս անկատարելութեամբ յարել՝ ո՛չ է պիտանացու. (Բրս. հց.։)
Խոյ հօտից հեղինակ, եւ ի վայրենի ջոլիրս մի իմն ի թագաւորականացն առաջակայ եղեալ, որոյ մեծամեծք եւ բազում կենդանիք զհետ երթան, աստուածապարագք դէպ եղեւ լինել. (Փիլ. լիւս.։)
Ունելն զբազում՝ աչս. բազմաչեայ գոլն. շատ աչք ունենալը.
πολυωνύμως multis nominibus Բազում անուամբք, կամ ըստ բազում գլխոց.
πληθύνω multiplico Բազում առնել. բազմաթիւ առնել. աճեցուցանել. յաւելուլ. առատացուցանել. շատցնել.
Ցասումն ... բնաւորեալ յանբանագոյն կենցաղումն բազում ինչ դղրդեցուցանէ. (Պղատ. օրին. ՟Թ։)
Ես բազում գլխոց զզինուորութիւնս զայս ստացայ. իմա՛ զազատութիւն քաղաքացի գոլոյ Հռովմայ։
Ծով լայնացուցանէ զբերանն, բազում ինչ գոչէ, եւ թքանէ զփրփուրն արտաքս. (Պիսիդ.։)
Բազումգանիւք, եւ չարաչար տանջանօքի փորձ առեալ՝ ոչ կարէին խոստացուցանել. (Կաղանկտ.։)
Եւ ինքն լիպարիտ իբրեւ զամպ հրախառն մտանէր եւ ելանէր, եւ կայծակնահար առնէր զբազումս. (Օրբել.։)
Կարէ ընդ բազումս համաշնչութեամբ յաղօթելն՝ լինել միայն. (Կլիմաք.։)
(Քրիստոս ըստ մարմնոյ) բազում ունելով առ եղեալս զհամասեռութիւն. (Կիւրղ. գանձ.։)
Էր այր ժանտ, եւ մոլեկանութեամբ շարժեցեալ՝ բազում չարեօք մարտնչէր թնդ ազգիս քրիստոնէից. (Ղեւոնդ.։)
Բազմապատկանալ ասի մինն, իբր նորա յիւրմէ յառաջածութիւն զբազումս։ Միեղինիւ յառաջածութեամբ բազմացն. (անդ։)
πολυτελῶς sumtuose, magnifice, laute. Բազմօք. բազում շքով՝ պատուով եւ ծախիւք. մեծավայելչաբար.
Բազում հարուածս հասուցանէր ի վերայ զօրացն արքունի եւ այնպէս նեղեալ շտապէր, եւ այլն. (Եղիշ. ՟Ը։)
Զարհուրեցոյց տեսիլն զմարդարէն, շտապեաց ահն. (անդ. յն. բազում ահ արկ։)
Քան զողորմածութիւն եւ քան զբազում եւս այլ ինչ՝ մեծ է հեզութեամբ տանել վշտացն։ Եթէ յանողորմածութենէ յողորմածութիւն փոխեսցիս, զձեռն գօսեցեալ պարզես. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 6. եւ 7։)
Բազումք են երանականքն զինուորութիւնք՝ գերազանցեալք զտկար եւ ամփոփեալ եւ նիւթեղէն մերոցս թուոց չափաւորութեամբ. (Դիոն. երկն.։)
Գերեցին զպատրաստութիւն նոցա, ուղտս հինգ հարիւր, Եւն։ Պատրաստութիւն խաչանց եւ արջառոց բազում։ Զամենայն Պատրաստութիւն իւր առցէ ընդ իւր։ Եւ նկարեսցես զտունդ եւ զպատրաստութիւնդ իւր, Եւն։
Սրտցաւութիւն. ցաւակցութիւն սրտի. կարեկցութիւն. եւ ճիգն մեծաջան, այլ վարի առեալ ի գործիականն՝ Սրտացաւութեամբ. որպէս մ. Կարեկցաբար, եւ Ընտանեբար. γνήσιως genuine συμμισοπονήρων una odio habens malitiam եւ πονικώτερος laboriosus. իբրու բազում ճգամբք.
Առաջի անկանէին սրտացաւութեամբ(կամ սրտցաւութեամբ) վասն առնն զուր մեռելոյ։ Առատապէս սրտացաւութեամբ (կամ սրտցաւութեամբ) հանդերձեցին զնոսա եւ յղարկեցին։ Վասն իրացս արքունի սրտացաւութեամբ ցուցանել. (՟Բ. Մակ. ՟Դ. 36. 49։ ՟Ժ՟Դ. 8։ Մի՛ դանդաղիք տալ զնա ինձ սրտացաւութեամբ։ Են բազումք, որ զսիրելն սիրեն, այլ ոչ սրտացաւութեամբ. Սարգ. յհ. ՟Է։ Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ե։)
Շարժեալ յերկրէ ելանեն վերաշնչութիւնք խոտորնակ հողմոցն ուղղակի։ ԲԱզում վերաշնչմունք լինին. (Արիստ.։)
Ամենազան պտղոց քաջաբերութիւն յեգիպտոսի գետոյն։ Ի քաջաբերութիւն ածեալ լինի։ Ըմպելով զքաջաբերութիւնս օրինացն։ Քաջաբոյսքն բազումս ծնանին աւելորդս քաջաբերությամբք. (Փիլ.։)
Զոր օրինակ ի բժշկացն օգնականութիւնս բազում բանջարս առնուն՞ եւ մի դեղ կազմեն. (Ոսկ. եբր. ՟Թ։)
Բազում առնէր զնախախնամութիւնն աշակերտին, ի ձեռն ականատեսութեանն իւրոյ յարուցանելով զանկեալն. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 37։)
Սա ի բազում իրս վերակացու առաջնորդութեամբ առաքեալ ի սանատրկոյ։ Միաբանեալ եւ նոցա առաջնորդութեամբ ներսեհի. (Խոր. ՟Բ. 34։ ՟Գ. 29։)
Արծաթսիրութիւնն ոչ ի բազումն, այլ ի կամս սիրողին դատեսցի. (Վրք. հց. ՟Բ։)
τὸ πολυπρόσωπον multae facies Բազմադէմն գոլ. ունելն զբազում դէմս կերպարանաց.
Լիութիւն աչաց՝ տեսութեամբ բազում իրաց. կամ բազմատեսակութիւն նոցին իսկ իրաց.
ԲԱԶՄՕՐԻՆԱԿ ԲԱԶՄՕՐԻՆԱԿԱԲԱՐ. πολυτρόπως multis modis Բազում օրինակաւ. զանազան յեղանակօք. շատ կերպով.
Բազումք բազմօրինակաբար գրեցին, կամ վարեցան. (Կամրջ.։ Տօնակ.։)
Բազմօրինակապէս կանխաւ խօսեցաւ Աստուած ընդ հարսն մեր. (Նիւս. երգ.։ (որ յ Եբր. ՟Ա. 1. դնի ի մեզ, բազում օրինակօք)։)
Զբազում կռապաշտս դարձոյց ի բարեպաշտութիւն, եւ մկրտեաց. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Ի՟Ե.։)
Բազումք անգոսնէին զնա վասն զազրահոտութեան. (Մխ. առակ.։)
Կարողացուանէ, եւ բազում զօրութեամբ լնու. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 45։)
Ոչ ունի համարձակութիւն առաջի նորա։ Իմաստութիւն ի հրապարակս համարձակութիւն բերէ։ Յանդիմանել, կամ համարձակութեամբ հանդէպ նեղչաց։ Համարձակութեամբ ասել, խօսել, գալ։ Բազում համարձակութիւն է ինձ առ ձեզ։ Համարձակութիւն լինի երթալ.եւ այլն։
Կոչեն զնա յեպիսկոպոսութիւն բազում աղաչանօք եւ հարկաւորութեամբ. (Սոկր.։)
Իբրեւ աղքատք, եւ զբազումս հարստացուցանեմք. (Վրք. հց. ՟Ա։)
Բանսարկուին հնարիմացութիւն։ Յամօ՛թ արա զամենայն հնարիմացութիւնս խորամանկութեան սատանայի։ Կեղծաւորութեամբ, եւ անօգուտ հնարիմացութեամբ։ Ի գիւտս հնարիմացութեան։ Բազում հնարիմացութեամբ վարէր զնոսա իբրեւ զօրավար։ Գողացան հնարիմացութեամբ զպտուղն օրհնութեան. (Աթ. ՟Դ։ Եփր. աղ.։ Արծր.։ Բրս. ՟խ. մկ.։ Երզն. ՟ժ. խորան.։)
Եւ այս նախանձ ձեր զբազումս յօժարեցոյց նմանօղ լինել ձեզ. (Եփր. ՟բ. կոր.։)
Բազում ծնօղք զդստերս առաւել պատուեն. եւ զայս՝ նախախնամութեամբ. զի որդւոց դիւրին է ապրել՝ քան դստերաց. (Մխ. դտ.։)
(պատանին) էր պատուականագոյն քան զամենեսեան՝ որ ի տան հօր նորա էին։ Յաւել առաքել բտղակ իշխանս բազումս եւ պատուականագոյնս քան զնոսա։ Պատուականագոյն է նա քան զականս պատուականս. (Ծծն. ՟Լ՟Դ. 19 ։ Թուոց . ՟Ի՟Բ. 15։ Առակ. ՟Գ. 15. եւ ՟Լ՟Ա. 10։ Տե՛ս եւ Ղկ. ՟Ծ՟Դ. 8։)
Բազումք զպատուականագոյնսն եւ գյաւէտ սիրեցիալսն ինքեանց՝ նախկինս (առաջի) իւրեանց ասեն լինել. (Արիստ. նախկին.։)
Զծննդեանն ազատ սեպհականութնիւ (որդւոյ)։ Գիտել, թէ զինչ է առանձին սեպհականութեամբ հոգին սուրբ. զի անուանեալ կոչին բազում հոգիք. (Սեբեր. ՟Դ։ Կոչ. ՟Ժ՟Դ։)
Ամենայն յանցաւորութիւն եւ ստունգանումն ընկալաւ պատիժ պատուհասի։ Ի ձեռն ստունգանմանն միոյ մարդոյ մեղաւորք բազումք եղեն. (Կիւրղ. գանձ.։ Պրպմ. ՟Լ՟Ա։)
Զերկիր զառաջինն ի ջուրցն փարատեցուցեալ։ Զծովն մեղաց փարատեցուցանէր։ Ի վեր շարժել, եւ փարատեցուցանել զբազում ծանրութեանն խաւար յըմբռնեցելոցն ի նմանէ. (Ագաթ.։ Եփր. քրզ.։ Դիոն. ածայ.։)
Նաւատիանոսաց եպիսկոպոսն վախճանի, եւ ունի զփոխանորդուին քրիւսանթոս ... բազում հակառակուի լինէր ըստ ընտրութեան ի տեղի նորա զփոխանորդութիւն ունել. (Սոկր.։)
Զօրէն սպնգի անգայտացոյց, զի օդ բազում ընդունելով ընդ նմա թեթեւագոյն համբարձցեն յընթացս. (Փիլ. լիւս.։)
Բազում էր աստուծոյ զիջանելն ընդ աքազու, եւ յոյժ նորա ապախտաւորութիւնն. (Ոսկ. ես.։)
ԲԱԶՄԱԺԱՄԱՆԱԿԵԱՅ որ եւ ԲԱԶՄԱԺԱՄԱՆԱԿ. πολυχρόνιος longaevus, longum tempus durans, diuturnus Որ կեայ կամ կայ տեւէ ընդ ժամանակս բազումս. երկայնակեաց, եւ յերկարատեւ. շատ տարեր, շատ ատեուան, հին, երկան ապրօղ կամ դիմացօղ.
Քանզի զայնս՝ որոց բազում յաւիտեան վարեցեալս հանդերձ մարմնովն կեանս առանց քաջալաւութեան, բազմաժամանակեայ մանկունս ասելի է. (Փիլ. իմաստն.։)
πολυπαιδία, πολυτεκνία multitudo liberorum Ունելն բազում մանկուս կամ որդիս. բազմազաւակութիւն. բազմորդութիւն. շատ զաւկի կամ տղոց տէր ըլլալը.
πολυπειρία multarum rerum experientia, et peritia Բազում իրաց փորձ եւ հմուտ լինելն. հմտութիւն.
Բազում արանց կին լինելն հետզհետէ. Կանայք ոչ ունէին ի վերայ միամտութեանն զպարծանս, այլ ի վերայ բազումառնութեանն. (Եփր. աւետար.։)
πολυχειρία, πολυχερία multitudo manuum, ut opum, copiarum. Բազմաձեռնութիւն. ունելն զբազում զօրս կամ ինչս ձեռնտուս՝ իբրու զձեռս բազումս.
Դաւող ամպարհաւաճութիւն։ Ամպարհաւաճութիւն եւ բազում այլոց չարեաց գործա՛կ է։ Մի՛ բարձրասցի փքացեալ յամպարհաւաճութենէ։ Մի՛ գուցէ թագաւոր ոք զգեղջուկ արհամարհեսցէ՝ լցեալ ամբարտաւանութեամբ եւ ամպարհաւաճութեամբ. (Փիլ.։)
Ունելն զբազում ամուսինս. բազմակընութիւն, կամ բազմամայրութիւն.
Բազումժամանակեայք իցեն՝ որ խօսիցին. (Յոբ. ՟Լ՟Բ. 7. յօրինակս ինչ։)
πολυχρονίως longinquo tempore Ընդ բազում ժամանակս. երկան ատէն.
Որ յԱդամայ հետէ բազումժամանակեայ արգելեալ կային. (Կոչ. ՟Դ։)
Զմի զայս ժամու ապաշխարութիւն դորա առաւել ընկալայ քան զբազում ժամանակեայ ապաշխարութիւն այլոց. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Ը. ձ. (տպ. զբազմաժամանակեայ։))
Ամենայն յանցաւորութիւն եւ ստունգանումն ընկալաւ պատիժ պատուհասի։ Ի ձեռն ստունգանմանն միոյ մարդոյ մեղաւորք բազումք եղեն. (Կիւրղ. գանձ.։ Պրպմ. ՟Լ՟Ա։)
Սա՛ է՝ որ զտապանագործութիւնն եցոյց, թէ ո՛րպէս լինի։ Յառաջ բազում ժամանակաւ տապանագործութեամբ նոյի նշանակէր վասն ջրհեղեղին. (Աթ. ՟Է. եւ Աթ. խչ.։)
Բազում պայծառութիւն. եւ ըստ յն. բազմածախութիւն. πολυτέλεια
Տարակուսեցոյց մահ նորա զբազումս ի հաւատացելոց. (Սոկր.։)
Բազում անգամ երթեւեկութիւն հրեշտակագնացութեանն լինելոյ. (Խոր. ՟Ա. 14։)
Բազում անգամ զօրութեամբ դնի. զոր օրինակ, ստոյգ, շտապ. այսինքն ըստոյգ, ըշտապ. զ՝նտանութիւն, յ՝նդելից, յ՝ղձալի, զ՝ղձալի. այսինքն զընտանութիւն, յընդելից, յըղձալի, զըղձալի։ Վասն որոյ եւ անխտիր գրի, ննջել կամ նընջել. ծնունդ կամ ծընունդ. բանս, բանդ, բանն, կամ բա՛նըս, բա՛նըդ (զի այլ է բանդ, այսինքն բանտ), բա՛նըն. զնա, ըզնա, ըզընա. այսպէս իմա՛ եւ զգրեալն, զընա։
Գիր բաղաձայն, ի կարգէ կիսաձայնից եւ կրկնակաց, անուանեալ ի մեզ Շա, կամ Շայ. որ ըստ արաբ. եւ եբր. շին. իսկ յայլ լեզուս կա՛մ պակասի այս ձայն, եւ կամ բացատրի կրկին եւերեքկին տառիւք, ոս, ոչ, սչհ, սք, քհ. եւ ըստ յն. քսի՛, եւ ս, որք երբեմն տառադարձութեամբ փոխին ըստ հայումս ի շ. զոր օրինակ Արտաշատ, արտաշէս. ի յն. ասին արդաքսա՛դի, արդաքսէ՛րքսիս. որպէս եւ Շաբաթ, շամրին, շամրտացի, շամիրամ, շիղայ, շմաւոն, շուշան, շօշ, շապուհ. արշակ, վշտասպ, եւ այլն. ի յն. եւ յայլ բազում լեզուս ս տառիւ արտասանին։
Քէ, եւ սէ, եւ ցոյ՝ յաւարտ բանին (բառին) մտեալ՝ բազում ցուցանէ. (Տօնակ.։)
Պարկեշտագոյն եւ նազելի բա երեւեցուցեալ էր ասեն զաշակերտսն Քրիստոսի, եթէ նոքա սկսեալ՝ նա դադարեալ էր։ Եթէ զայս եւս վերադրեալ էր, բազում յամառութեամբ եւ նախանձու բա շարժեալ էր զնոսա. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 28. 37։)
Որ զնովաւն էին։ Եւ այլ ինչ բազում նման սոցին էր զաստուծով». այսինքն յաստուած, ի միտս աստուծոյ. աստուծոյ քովը. (Եզնիկ.։)
Է՛ միոյ, եւ է երբեմն՝ զի երից երեւոյթ։ Պտղոց անբերութիւն եղեալ բազում ժամանակս, է՛ր երբեմն՝ վասն բազում անչափ թօնից անձրեւաց, եւ էր երբեմն վասն խորշակի եւ խռովութեան. (Փիլ. իմաստն.։)
Է՛ ուրեք, զի քաջապէս յաղթեցաք թշնամեացն, եւ է՝ զի նոքա մեզ յաղթեցին. եւ բազում այն է՝ որ յաղթօղ գտեալ եմք, եւ ոչ յաղթեալք. (Եղիշ. ՟ե։)
Պէսպէս տաճարս, եւ սենեակս օթից հրաշակերտեաց։ Երթեալ բազում անգամ օթս զհետ (այսինքն յօթեւանէ յօթեւան, կամ երեկօթս առնելով). (Խոր. ՟Ա. 15։ Փարպ.։)
Այլ է՝ որ սերմանէ, եւ այլ է՝ որ հնձէ։ Այլ եւս եօթն երինջք ... արածէին առ այլ երնջովքն։ Զգեցցի այլ պատմուճան։ Ե՛կ ընդ իս յայլ տեղի։ Տարայց զքեզ յայլ տեղի։ Ընդ այլ ճանապարհ։ Այլ առակ։ Այլ ծառայս։ Այլոց մշակաց։ Եղիցի առն այլում։ Ազգի այլում։ Զայլս ապրեցոյց, զանձն ոչ կարէ ապրեցուցանել։ Եւ այլ բազում կանայք։ Կէսքն ասէին ... այլք ասէին։ Այլք այլ իմն աղաղակէին։ Այլ ոք, այլ ոմն, այլք ոմանք։ Յայլմէ ազգէ։ Յայլոց թագաւորաց եւ յայլոց քաղաքաց։ Յայր յայլ. յազգ յայլ. եւ այլն։
Զայլոց մարդկանն։ Զբազումս յայլոց ի պէսպէս զբօսանաց կոչեալ. (Ագաթ.։)
Ի բազում խորհուրդս միտք պատառեալ այլ ընդ այլ տկարացեալ բաժանին. (Ոսկ. յհ. Ա. 1։)
Բազումք բազում ինչ այլ ընդ այլոյ պատմեն. (Խոր. Ա. 6։)
Եւ այնք բազումք էին՝ որ առ ահին յիմարութեան ընդ իւրեանց զէնս ելանէին։ Շատք եւս այն են, որ եւ ննջեցեալք իսկ իցեն. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Բ. 22։ ՟Ա. Կոր. ՟Ժ՟Ա. 30։)
Է ուրեք՝ զի ... եւ բազում այն է, որ յաղթող գտեալ եմք, եւ ոչ յաղթեալք. (Եղիշ. ՟Ե։)
Ոչ միայն զբազումս, այլ զմին, եւ զայն՛ի փոքուն. (Շ. հրեշտ.։)
Հրամայեաց՝ գանձ բազում արկանել ցրիւ, զի զայնու (կամ զայնով) անկցին. (ՃՃ.։)
Բազում անգամ բացօք աչօք ոչ տեսանեն. (Ոսկ. ես.։)
Արբցէ գան բազում.. արբցէ գան սակաւ. (Ղկ. ՟Ժ՟Բ. 47. 48։)
Բազում գլխով ստացայ զիշխանութիւնս, զոր զգնոցն ասեն նշանակել գլխովին. (Ոսկ. գծ.։)
Զամբոխն ի բազում դասս որոշել, եւ ի վերայ իւրաքանչիւրոց դասուց զընտիրս ի ճարտարացն վարդապետս կարգել. (Խոր. ՟Ա. 15։)
Ի դէպ է, թէ բազում անգամ եւ տկարանային. (Բրսղ. մրկ.։)
Ըստ թուոյ անձանց կամ արանց, անուանց, աւուրց, ամաց։ Սակաւաւոր կամ սակաւք թուով։ Քառասուն կամ բազմաւոր թուով։ Թիւ համարոյ կամ համարուցն։ Բազում եղեն քան զթիւ։ Որոյ ոչ էր նոցա թիւ։ Ոչ գոյր թիւ։ Զամենայն չափով եւ թուով եւ կշռով կարգեցեր.եւ այլն։
Ոչ առ բազում ժամանակս ինչ՝ թողուլ զանօրէնս. (Բ. Մակ. Զ. 13։)
Զերկիրն յիւր վտարեալ, բռնացեալ ունէր։ Զբազումս յիւր (այսինքն ի կերպարանս իւր) կերպարանեալ էր ի մէջ իւրոյ գնդին. (Բուզ. ՟Ե. 1. 43։)
Խո՛ց մնայ յուդա։ Խոց եւ խեղս եւ վիրաւորս առնէին։ Բազումք ի նոցանէ խոց վիրաւոր, փախստեալք ապրեցան. (՟ա. Ժղ. 9։ ՟Բ. Մակ. ՟Ը. 24։ ՟Ժ՟Ա. 12։)
Ի բազում տեղիս սովոր է զկամքն կար անուանել։ Զկար հոգւոյն կերակրէ։ Տաղանդ աստ իւրաքանչիւր կարն է. (Ոսկ. յհ. եւ Ոսկ. մտթ.։)
Բազում ինչ արդ ե՛ւ հոծս ե՛ւ փոքունս ասելով՝ թերեւս օրինադիր տարաձեւ երեւեսցի. (Պղատ. օրին. ՟Է։)
ՍՐՏԻ ՄՏՕՔ. cf. ՍԻՐՏ. որպէս եւ զայլ բազում ոճս առընթեր այլոց բառից կամ բայից։
Վահանայ տուեալ զնոսա մօրացն՝ զբազումս կոտորեաց, եւ ի մօր անդր ընկղմեաց. (Մամիկ.։)
ՆԵՐ. ἑν, εἱς . մասնիկ ի բաղադրութեան տայ զնշանակութիւն հաստատելոյ կամ մուծանելոյ ի ներքս, ի մէջն, ի խորս. (որպէս տեսցի ի հետագայ բառս բաղադրեալս հելլենական ոճով՝ որ բազում մասամբ օտար են ի հայկաբանութենէ).
Շէն երկիր, որ զբազում դարմանս ընդունէր, լիցի փշաբեր. (Ոսկ. ես.։)
Ի մէջ բազում ողջոց՝ մին չերեւի, թէ ողջ իցէ, բայց ի մէջ բազում հիւանդաց մի ողջ վաղվաղակի ճանաչի. (Ոսկ. եփես.։)
Չառնի ինչ պտուղ յուլոց. եւ յօդեաց բազում ինչ պէտք։ Ո՞վ են ուլքն այնոքիկ եւ այծիքն, եւ ո՞վ գառինքն եւ օդիքն։ Զուլն ի մօր կաթն չհրամայէ եփել. (Ոսկ. մտթ.։ Վրք. հց. ՟Ժ՟Զ։ Եզնիկ.։)
Մի առանց ջանի (կամ ջանից) կայցեն։ Ի հրէիցն ջանէ եղեւ մահ նորա ... Բազում ջանիւք օգնէին նմա. (Իգն.։ Բրս. մկրտ.։)
Ջան առաջին դնել, եւ ելս նեղութեան հնարել։ Յոքունց նախ քան զհոմերոս ջան եդեալ բազում աշխատութեամբ զուղղախոսութիւն սերմանել. (Յհ. կթ.։ Մագ. քեր.։)
Բազում փութով ջա՛նս դիր, եւ ստացի՛ր զշնորհս զղջման. (Անան. զղջ.։)
Եթէ աստուածապաշտութեանն փողն գոչիցէ, մատնիջիր բազում խրախանօք ի պատերազմ. փլուզանիջիր զսահ թշնամւոյն. (Ոսկ. եբր. ՟Է։)
Եթէ աստուածապաշտութեանն փողն գոչիցէ, մատնիջիր բազում խրախանօք ի պատերազմ. փլուզանիջիր զսահ թշնամւոյն. (Ոսկ. եբր. ՟Է։)
Այր սէգ եւ զդաստ եւ սօս ի գնացս ոտից։ Բազում երիվարս սօսս եւ ահապարանոցս պատրաստեալ. (Յհ. կթ։)
Որք ի տար աշխարհէ յետ բազում ժամանակաաց գայցեն. (Սեբեր. ՟Զ։)
Յորժամ ի պատկերացն փոփոխեալ դրեն (նկարիչք), բազում անգամ՝ որպէս ի դէպ է՝ ի սկզբան տպացն ի բաց նուազին. (Բրս. գորդ.։)
Մարդ չկարէ բազում ժամս ի վերայ ջուրց ղօղալ. քանզի չկարէ կարի ի տոկս ձգել (այսինքն յերկարաձգել) առանց հանգչելոյ. (Սեբեր. ՟Զ։)
Այսահարութիւն բազում հանդիպի արդարոց եւ մեղաւորաց. ապա եթէ այլ սաստիւ, զոր ոմանք քաջ ասեն կամ լլկութեամբ երեւեալ կերպս կերպս, կամ տեսլեան գիշերոյ, ամենեցուն հալածումն ի ձեռն աղօթից եւ պահոց. (Կանոն.։)
Առակք սողոմոնի։ Բացից առակօք զբերան իմ։ Խօսեա՛ց առակ առ տունն իսրայէլի. արծուին մեծ եւ այլն։ Ո՞չ ապաքէն առակ է այդ՝ որ ասիդ։ Յաւուր յայնմիկ առից ի վերայ ձեր առակ։ Խօսէր ընդ նոսա բազումս առակօք, եւ ասէր. ահա ել սերմնացան։ Այլ առակ արկ առ նոսա. եւ այլն։
Խնդրել արօտս անասնոց իւրեանց։ Գտին արօտս բազումս եւ բարիս։ Դիտէ զլերինս արօտի իւրոյ։ Յարօտս փափկութեան արածեցից զնոսա, եւ յարօտս պարարտութեան։ Խաչն արօտի քոյ.եւ այլն։
Ածին աւար։ Զկապուտ քաղաքացն ածաք մեզ յաւար։ Զոր ածին յաւարի։ Զաւար նորա եւ զանասուն նորա ածցես յաւարի։ Բազում գանձս յաւարի տանէին։ Առցէ աւար զամենայն որդիս սեթայ։ Աւար առին զամենայն քաղաքս նոցա։ Զամենայն ստացուածս նոցա առին յաւարի։ Զամենայն կապուտ նորա եւ զանասուն առին յաւարի։ Զտղայս իմ աւար հարկանել։ Ո՞վ իցէ՝ որ ոչ հար աւար զկապուտ նորա։ Վաղվաղակի աւա՛ր հարկանիջիր։ եւ այլն։
Բազումք ի նոցանէ յաւար երթեալ էին ի քաղաքս բոսորոյ. (՟Ա. Մակ. ՟Ե. 26. յն. ըմբռնեալ էին։)
Խստութիւն բարուց։ Ամպարշտացն եւ անարժանիցն ոչ մի են բարք, այլ բազումք եւ ազգի ազգիք, ի ձեռն բարոյականին առ ի բարուցն ուղղութիւն. (Փիլ. բագն.։)
Սակաւ ինչ առնել օրինադրին զխաղալիսն ինչ, զ ի հուր գզելն, եւ բազումս այլս այսպիսիս անկատար գործեալս. (Պղատ. օրին. ՟Զ։)
Հանդերձ բազում զօրութեամբ գուն ի վերայ եդ. (Փիլ.։)
Առաջին, զի ... երիր ... երիր՝ ի բազում աւուրս զփորձ առնուլ կամի ազգին. (Փիլ. ել.։)
Զանց առնէր զբազում օթեւանօք. (Ագաթ.։ Ղեւոնդ.։)
Բազում օրինակք խորին խորհրդոյ, զորոց ոչ է մարթ զանց առնել. (Տօնակ.։)
Զբազում անզգամս տեսանեմք զգօնացեալս, եւ զգօնս անզգամեալս. (Եզնիկ.։)
Պարկեշտութեամբ կեան, եւ ոչ յումեքէ առնուն թիւրս, եւ ողորմութիւնս բազումս առնեն. (Վրք. հց. ՟Բ. ձձ։ (տպ. բերես։))
Կարօտացաւ բազում օրինակս ընդ միմեանս լծել։ Երկուս կարգս առաջի դնէ, եւ ընդ միմեանս լծէ զնոսա. (Սարգ. յկ. ՟Է։)
Րէ եւ ռայ լծին փոխանակ միմեանց։ Զոյն երկբարբառ ասէ, զի ընդ ւիւնի լծի ի բազում տեղիս։ Յորժամ եչ եւ այբ բազում անգամ լծին ի բազում տեղիս. (Երզն. քեր.։)
Որք զինքեանս խեղդիւ սպանանեն։ Զբազումս առ խեղդս եւ հեղձմունս ածել։ Ածին ի խեղդն կախաղանի. (Ոսկ. գաղ. եւ յհ. ՟Բ. 42։ եւ մ. ՟Ա. 15։ Սարգ. յկ. ՟Գ։)
Բազումք իսկ առ չժուժալ աղետիցն՝ եւ ի խեղդ մտաբերեն (յն. ի խեղդ եկին). (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։)
Ի տեառնէն վարձք նոցա, եւ խնամ նոցա ի բարձրելոյն։ Խնամ խրատու՝ սէր։ Որ յուսացեալ է ի տէր, ընդ խնամով կեցցէ։ Բազում խաղաղութիւն գտեալ՝ քո խնամով.եւ այլն։
Բազում խէթք եւ խութք են ճանապարհին. (Ոսկ. փիլիպ.։)
Իբրեւ ի խութս եւ ի մուտս եւ ի քարայրս ընդ ջրով խորտակէ։ Յետ բազում մրրկաց եւ խթոց, եւ յահագին ալեաց զբեռնն զերծուցանելոյ։ (Ի ծով կենցաղոյս) բազում խութք պատահեն հանապազ, եւ բազում անգամ բաղխին նաւք եւ ընկղմին. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 5։ ՟Բ. 1։ եւ Ոսկ. եբր. ՟Ժ՟Դ։)
Ի միոջէ բարբառոյ ի բազում խօսս բաժանէին։ Ըստ հասարակացն խառնաղանճն խօսից. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Սա բազում խօսս արար. յորոց մի է պատմութիւն հալածանաց. (Խոր. ՟Բ. 73։)
Հիպողիտոս դնէր խօսս բազումս։ Սակաւ որոգինէս խօսս դնել ի վերայ գրոց սրբոց. (Եւս. պտմ. ՟Զ. 22. եւ 23։)
Կարի յաճախել, կամ ծանրանալ, ճմլել, տագնապել, ամպարշտել։ Կարի իսկ ծերանալ։ Կարի շատ ստիպել։ Կարի զօրաւորոգոյն քան զմեզ եղեր։ Կարի զօրաւորք են յոյժ։ Կարի բարւոք իմաստութեամբ։ Կարի չար առնէ։ Մի՛ կարի արդար լինիր։ Էր տեղին կարի բացարձակ ի նոցանէ։ Բազում էր կարի յոյժ։ Եւ էր հեխելազօրն կարի յոյժ։ Կարի իսկ տագնապ է ինձ. եւ այլն։ Կարի իմն զարհուրեալ եմ։ Թէեւ կարի շատ կէի։ Կարի յոյժ սաստկանան։ Կարի յոյժ ուրախ եղէ. (Եղիշ. թղմ.։ Փարպ.։ Իգն.։ Մագ.։)
Ունէաք զբազում անդեայս զլըծկան եւ զկթան. (Առաքել պտմ.։)
Բազումք յամպարշտաց՝ որք ի լիութեան են, ոչ ուտին կինք ոտից նորա։ Ոչ եղիցին կերեալ կինք քաղաքավարութեան նորա. (Իսիւք. յոբ.։)
Բազումք յամպարշտաց՝ որք ի լիութեան են, ոչ ուտին կինք ոտից նորա։ Ոչ եղիցին կերեալ կինք քաղաքավարութեան նորա. (Իսիւք. յոբ.։)
Կուռ վառեալ (զինու՛։ Կուռ վառուածոցն։ Կուռ սպառազինութեամբ։ Կուռ վառեալ զզօրս։ Բազում զօրս կուռս վառեալս. (Խոր. ՟Ա. 10։ ՟Բ. 79։ Ղեւոնդ.։ Յհ. կթ.։)
Որ ի մէջ հեբրայեցւոց գիրք կրին։ Եւ ի մէջ եբրայեցւոց բազում ինչ չիմաբանութիւն կրի։ Որ ի շամրտացւոց եբրայական գիրքն կրին. (Եւս. քր. ՟Ա։)
միջին իմն երեսս իբրեւ զառակ ի կցանի հարեալ՝ յառաջ մատուցանէ, եւ բազում բանս յեռու. (Սեբեր. ՟Ե։)
Բազումք ի նոցանէ ի հարճից էին ծնեալ. (Շ. մտթ.։)
Եսթեր հաստատեալ էր ի ճիգն մեծ։ Բազում ճգունս կրեաց վասն քո։ Բազում ճգանց եւ չարչարանաց համբերեցէք (կամ համբերէք). (Եսթ. ՟Ժ՟Դ. 1։ Տոբ. ՟Դ. 4։ Եբր. ՟Ժ. 32։)
Սակս նորին զբազում ճգունս առնէին. ((իմա՛, գուն գործէին) Ոսկ. յհ. ՟Բ. 39։)
Բազում աւուրցն մթերից. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 5։)
Շտեմարանացն, եւ մթերից սրբութեանցն։ Ի մթերից ընչից։ Ի մթերից իւրեանց արկին յընծայսն աստուծոյ։ Զամենայն մթեր՝ զոր նոքա ոչ կարէին լնուլ, յարքունուստ լիցի։ Բազում մթերս ի վերայ դնէին։ Հասցեն ի մթերս մեղաց իւրեանց. (՟Ա. Մնաց. ՟Ի՟Ը. 12։ Ղկ. ՟Ժ՟Բ. 15։ ՟Ի՟Ա. 4։ ՟Ա. Մակ. ՟Ժ. 41։ ՟Բ. Մնաց. ՟Ի՟Դ. 26։ Իմ. ՟Դ. 20։)
Մինչդ բազում անգամ ժամանակի իմն թուի սահման գուշակել, բայց ըստ ճշմարտութեանն զանորիշ իրս ցուցանէ. (Բրս. ծն.։)
Գործ երկրին պակասեաց, յամօթ եղեն մշակք։ Ողբացէ՛ք մշակք ստացուածովք ի վերայ ցորենոյ եւ գինւոյ։ Մշակ երկայնամտեալ սպասէ։ Վարք մշակաց՝ որ գործեն զանդս ձեր։ Հունձք բազումք են, եւ մշակք սակաւ։ Ունել մշակս յայգի իւր.եւ այլն։
Կէն եւ քէ եւ ցոյ գոլով ի յանգի անուանն՝ զբազումս նշանակեն. (Երզն. քեր.։)
Նեռն գալոց է. եւ արդէն իսկ նեռինք բազումք եկեալ են։ Նա իսկ է նեռն, որ ուրանայ զհայր եւ զորդի. եւ այս նեռինն է. եւ այլն. (՟Ա. Յհ. ՟Բ. 18. 22։ ՟Դ. 3։ եւ ՟Բ. Յհ. 7։)
Որպէս եւ նման է, առանց մարմնաւոր աշխատութեան ոչ կարէ մարդ առնուլ զպատիւ յաստուծոյ։ Բազումք յեղբարց մերոց նման են, որպէս թէ խոնարհ են. (Վրք. հց. ՟Բ։)
Շուրջ եղեն զինեւ շունք բազումք։ Զգո՛յշ եղերուք ի շանց անտի.եւ այլն։
Բազում շանց հոմատեսակք եղանիցիք զհայհոյութիւնս բարբառողաց. (Յհ. իմ. երեւութ.։)
Խնայէ յիւրսն, թէպէտեւ ոճիրս ինչ գործեցին։ Եւ զայսպիսի ոճիրս գործելոյ բազում իսկ են վկայք։ Բազում ոճիրս սպանութեան առնէ. (Ոսկ. ՟բ. տիմ.։ եւ Ոսկ. մ. ՟Բ. 23։)
Բազում ոճիրս գործեալ էր նովաւ սատանայ. (Եղիշ. ՟Գ։)
Բազում չար ոճիրք (կամ օճիռք) զնա նեղեցին։ Եւ գրեթէ այն իսկ ոճիրք (կամ օճիրք) հակառակութեան գտան պատճառք հինիցն եկելոց ի վերայ մեր. (Յհ. կթ.։)
Երեսք ըստ ընջոյ աչացն նստոյ բնաւորեալ։ Սիրտն բազում անցս գնացից ունի, եւ զամենեսեան՝ որ յիւր փոթուածքն են, առ ունջ շնչաբեր երակին բերանաբացեալս ունի. (Նիւս. կազմ.։)
Ապականէին զայգին, եւ բրէին, պատառէին բազում ունջս որթոյ։ Ո՞վ են լերինքն այն, զոր դուն ընդ ունջ տանէիր». այսինքն հիմնայատակ առնէիր. (Բուզ. ՟Դ. 8. 54։)
Պարտ են նմա երթալ յերուսաղեմ, եւ բազում չարչարանս չարչարել։ Պարտ է յամենայն ժամ կալ նոցա յաղօթս։ Իսկ արդ ո՞չ էր պարտ ողորմելի եւ քեզ ծաղայակցին քում։ Ո՞չ զնոսա պարտ էր չարչարե քրիստոսի։ Համարձակեցայց, որպէս եւ պարտ իցէ ինձ խօսել։ Չէ՛ պարտ այդպիսւոյգ կեալ։ Ո՛չ է պարտ եղբարք իմ այսմ այսպէս լինել.եւ այլն։
Թէպէտեւ բազում չարահոտութեամբ լի իցէ, սակայն իւրոց ջերմոցն եւ ոչ այնպէս պարտ է զնա ի ձեռաց թողուլ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 2։)
Որ բազում սեռն սիրոյ է նշանակ։ Է սա նշան՝ սեռն եւ անապակ առ մարդիկ սիրոյն։ Սեռն սիրոյ շաղկապ միաւորութեան։ Հայցեմք յիշատակել զմեզ սեռն սիրով ի միաս բարիս. (Ոսկ. գղ.։ Այն. բարձր։ Նար. երգ. եւ Նար. յիշատ.։)
Եմք վասն փրկչին շնորհի ի բարւոք խոհականութեան։ Բազում ինչ գործեմք վասն անգիտութեան. (Պրպմ. ՟Խ՟Բ։ Նիւս. բն.։)
Բազում ինչ յընչից ի պատժոց տոյժս ծախեալ։ Ազատեալք ի պատուհասից տուժից եւ տուգանաց։ զտոյժս սպանութեան իւրեանց հատուցին մահուամբ։ Զորս ի նոցանէ բեաւ աւերումն եւ սասանումն աշխարհին, կրկին տուժիւք զնա նորոգել։ Զանվճար տանջանացն տոյժս։ տուժիւք լլկանաց։ Մեծ տոյժք են ոգւոյ. (Եւս. քր. ՟Ա։ Յճխ. ՟Զ։ Խոր. ՟Գ. 51։)
Արբեցաւ, եւ մերկացաւ ի տան իւրում։ Եկայք ի տուն ծառայի ձերոյ։ Ոչ է սա, եթէ ոչ տուն աստուծոյո (որ է բէթէլ)։ Ազգ եղեւ ի տուն փարաւոնի։ Ի տան թագաւորին բաբելացւոց։ Շինել զտուն տան։ Տուն ի տանէ։ Տանէ ի տուն։ Ի տան հօր իմոյ օթեւանք բազում են, եւ ալյն։ Որպէս ի տան հօր երկնաւորի բազում են օթեւանք, նոյնպէս եւ ի տան սատանայի տանջանս բազումս պատրաստեալ են. (Պիտառ.։)
Ա՛յլ են տուրքն, եւ ա՛յլ պարգեւքն. վասն զի տուրքն ի բազում ինչ իրս տեսանի, իսկ պարգեւքն ի մի։ Ձիր է, պարգեւք է, մարդասիրութիւն է, այլ ոչ փոխարինաց տուրք. (Սարգ.)
Տապան ի չորեքկուսի փայտից։ Պատառեաց փայտ յողջակէզ։ Կախեսցէ զքեզ զփայտէ։ Փայտ նիզակի։ Ի բազում փայտից զուարթանայ հուր։ Ընտրեաց հիւսն փայտ։ Առ փայտն՝ որ քան զնաւափայտն տկարագոյն է, աղաղակէ.եւ այլն։
ուր ըստ բազում ձձ. գրի ի մեզ.
Զի որպէս եղբայր թագաւորի բազում համարձակութիւն ունի առ իւր եղբայրն թագաւորն, քանի՞ չափ մանաւանդ բազում եղբարցն. (Մաշկ.։)
Միտք բազում անդամ ի քննի մտեալ՝ խնդրեն վասն այսր. (Սարկ. պատկ.։)
Զբազումս կոտորեաց, զբազումս ազգատ արարեալ անճիտեաց. (Բուզ. ՟Դ. 19։)
Բազում բանջարս առնուն, եւ մի դեղ կազմեն. եւ ի բազմացն մին կարի է ազդոյ. սոյնպէս եւ յապաշխարութեանն այս բանջար (ողորմածութիւն) ազդոյ է քան յամենայն. (Ոսկ. եբր.։)
Բազում եւ յոլով անգամ պարտ է աղբել զվատ գետինն, եւ ոչ մէկ հետ. զի թէ հետուհետ չաղբի, նա՛ պա՛ղ լինի. (Վստկ. ՟Լ՟Դ։)
Խակ եւ ամեհի է մանկութիւն, եւ բազում վարդապետաց կարօտ. (Ոսկ. ՟ա. տիմ.։)
Երկրագործ ի բազում ժամանակս աշխատի ընդ ամեհի երկիրն. (Մամբր. զոր այսպէս փոխէ Տօնակ.)
Երկրագործ սակաւ աշխատի ընդ ամեհի երկիրն, եւ բազում պտղոց ակն ունի։
Մանկունք բազում անգամ՝ անկատար լեզուաւ, պարզ եւ անգոյ բանիւք զՀայրն իւրեանց՝ որ յերկինս՝ հաշտօղ եւ պարգեւատու արարին. (Կլիմաք.։)
Ոչ կարէք աւերել դուք զանխաբ ամուրս իմ։ Ունէին զանխաբ տեղիս բազում լերանց. (Եղիշ. ՟Բ. ՟Է։)
ἅμετρος, ἁμέτρητος, ἁπέραντος. immensus, infinitus, immodicus, μεθ’ ὐπερβολής, tantus, excellens. Ոյր չիք չափ. որ ոչն չափի. անքանակ. անսահման. անբաւ. կա գերազանց քան զչափ եւ զսահման. եւ Անցեալ ըստ չափ. մեծ եւ առատ. կամ Բազում եւ սաստիկ յոյժ յոյժ։ Զաստուծոյ եւ զաստուածայնոց միայն ասի տիրապէս, իսկ զայլ իրաց պիտակաբար. չափ չունեցօղ, եւ չափէ դուրս, չափազանց. էօլչիւսիւզ, հատսըզ.
Մահկանացու եւ ապշեալ մարդոյ։ Ապշեալք ի բազում ժամս հիանային։ Որք զեղիայն խնդրէին ապշեալք։ Ընդ աստուծոյ զօրութեան գործ զարհուրեալ ապշէին. (Փարպ.։)
Զայլ բազում գործս, զոր ատել կայ մեզ առաջի. (Խոր. Բ. 45։)
Եղէք պատճառք բազում արեանց։ Հեղան անթիւ արիւնք. (Փարպ.։)
Վասն եղբարից իւրեանց գրգռութեանն, զի արիւն մեծ անկեալ է ի վերայ. այսինքն արիւնհեղութիւն բազում է լեալ. (Բուզ. ՟Ե 37։)
Յակովբ յաղագս արձակ սրտին բազում որդւոց հայր եղեւ. (Ճ. ՟Բ.։)
Ի հիւանդանալն իւրում ոչ խնդրեաց զտէր, այլ խնդրեաց բժիշկս։ Երթեալ իմ առ բժիշկս՝ ոչինչ օգնէին ինձ։ Կամ բժիշկք յարուցանիցեն։ Եւ յոյժ վշտացեալ ի բազում բժշկաց։ Ոչ պիտոյ է բժիշկ կարողաց, այլ հիւանդաց։ Ապաքէն ասիցէք առ իս զառակս զայս, բժիշկ՝ բժշկեա՛ զանձն քո։ Ղուկաս բժիշկ եւ սիրելի։ Բայց դուք ինձ բժիշկք մեղանչականք էք, եւ ողջացուցիչ չարեաց ամենեքեան.եւ այլն։
Լուեալ այնպիսի բողոք։ Ուսուցիչ լեալ եմ բողոքոյն Պօղոսի։ Այլ ինձ հոգողապէս բողոքոյս հատուսցէ Քրիստոս։ Ասէին բազում անգամ համարձակապէս բողոքով։ Եւ ըստ բռնութեան չլսեալ բողոքոյն մերոյ. (Փարպ.։)
Հարին զՅուդայ, եւ գերեցին գերութիւն. այսինքն զբազում գերիս. (՟Բ. Մնաց. ՟Ի՟Ը. 17։)
Նա սպասեսցէ քում գլխոյ։ Զգլուխն ոտիւքն հանդերձ։ Դիցես զխոյրն ի վերայ գլխոյ նորա։ Օծեր իւղով զգլուխ իմ։ Բազում եղեն քան զհեր գլխոյ իմոյ։ Շարժեցին զգլուխս իւրեանց։ Զգլուխս վիշապաց։ Զգլուխ վիշապին.եւ այլն։
Բազում գլուխք եւ ցեղապետք. (Յհ. իմ. երեւ.։)
Ապա թէ զգօնութեամբ ընթեռնումք, եւ ի գլուխ ելանեմք, բազում օգուտս շահիմք անտի. իմա՛ ի գլուխ հանել, կատարել։
Շունք բազում գորովս եւ միամտութիւնս ցուցանեն առ տեարս իւրեանց. (Վրք. ոսկ.։)
Հոգիս սերմանես, ուստի ոչ ոք ինչ կարիցէ առնուլ, այլ պինդ ունին եւ զետեղ պահին (յն. պինդ պահին) բազում հաւաստեօք. (Ոսկ. ՟ա. տիմ.։)
Բերին տատասկ երկաթի բազում սակառօք, եւ արկին ի գետնի թանձր. (Ագաթ.։)
Հանեալ ի նմանէ զնիզակատէգն՝ ընդ թուրծն հանէր, եւ բազում զիւր թափէր զատամունսն. (Բուզ. Ե. 37։)
Ժողով լինէր առ նոսա բազում իրաց. (՟Ա. Մակ. ՟Բ. 42։)
Ժողովք մարցկան մեղաւորաց։ Ժողովք ժողովրդոց շուրջ եղիցին զքեւ։ Պատեցից զքեզ ժողովովք զօրաց իմոց։ Ի ժողովս հսկայից։ Ժողովք անօրինաց։ Ժողովք բազում յոյժ յոյժ.եւ այլն։
Տրտունջ գոգցես եւ մեղադրութիւն բազում նոցա զնախամարգարէէն լինելով իբրու զկամօք մատնողէ։ Բնակեալք էին օրինակ իմն իբրու յանքոյթ հանգստարանի։ Ընդ այսու քաջաբեր տեղեաւ՝ իբրու ՟Ը հմուտ վարժողաւ աշակերտին. (Պիտ.։)
Իբրու զրկեալ էին, այլ ի տեառնէ զօրանային։ Իբրու մարմին իւր լուծեալ էր, բայց շունչ նորա պահեալ էր ի նմա։ Եւ ոչ մարմին նորա շնորհեսցի մեզ, իբրու բազումք ցանկային. (Եւս. պտմ.։)
Բազումք յառաքելոց անտի եւ յաշակերտաց ... իբրու ցայն ժամ կային եւս անդէն յերուսաղէմ։ Շարժումն եղեւ յանտիոք, եւ իբրու բոլոր քաղաքն կործանեցաւ. (Եւս. պտմ. եւ Եւս. քր.։)
Բանք նորա (աղքատին) ոչ լինին լսելի։ Համարին՝ եթէ ի բազում խօսից իւրեանց լսելի լինիցին։ Լսելի լինէր առ լաւութեանն. (Ժղ. ՟Թ. 16։ Մտթ. ՟Զ. 7։ Եբր. ՟Ե. 8։)
Խեռելն նոցա բազում անգամ, եւ արտաքոյ օրինացն գործել։ Տանջէին զնոսա իբրեւ զտղայս խեղեալս յուսմանէ։ Ոչ խեղէ, եւ ոչ ստահակէ։ Ստահակ եւ խեղօղ է ազգ ծառայից. (Սարգ. յկ. ՟Ե. եւ ՟Ը։ եւ Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Զ։)
ԲԱԶՈՒՄ ԽՆԴԱԼ ԱՍԵԼ. πόλλα χαίρειν φράζω valedico, abdico, renuntio, praetermitto. Բարեաւ մնալ ասել. հրաժարական ողջոյն կամհրաժեշտ տալ. հրաժարիլ. մնաս բարով ըսել՝ կամ ընել, թողուլ՝ երթալ.
Բազում խնդալ ասացեալ ընկերութեանն կարծեցելում։ Անապակաւ առլցեալք զբարեպաշտութեանն փափաքումն, բազում խնդալ ասացեալ այլոց իրացն. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Յոյժ խոշորէ բանս, զի բազում ինչ ախտանայ յինքեանզանտեղութիւնս. (Պրպմ. ՟Լ՟Է։)
συντετριμμένος conforatus, contritus, contusus. Ունօղ զծակ՝ զմի կամ զբազում. ծա՛կ, ծած ծակ, ծակծըկած.
Վասն զի բազում իրս պղատոն աստուածաբանէ, եւ վասն աստուածաբանութեանն կահաւորի. իսկ ուսումնականն կահաւորի վասն այնոցիկ, որք ենթակայութեամբ նիւթաւորք գոն. (Սահմ. ՟Ժ՟Զ։)
Զլեռնացեալ ալիսն, եւ զկոխակսն մրրկալիցս։ Ի կոխակս անդնդաքակս զթանձրայատակ երկրի անբաւութիւն տատանեալ։ Ոչ կարաց զբորբոքեալ հնոց դէզադէզ կոխակացն սրախողխող սատակմանն ցածուցանել։ Անձախից ձոր վասն այնր կոչեցին՝ բազում ունելով ինչս ի կոխակս բարձրավանդակս, եւ կիրճս նրբականս եւ այլն. (Արծր. ստէպ։)
Հին աւուրց. որ ինչ է ի բազում ամաց հետէ. բազմամեայ.
cf. ԽՈՒՌՆ. ա. գրի եւ ՀՈՒՌՆ. (ունի Ոսկեհուռն՝ իբր խուռն ոսկւով) Խառնեալ. խռկեալ. խիտ. հոծ. բազում. յաճախ. յոքնաթիւ.
Հաց ի բազում հատից աղօրիւք մալեալ. (Տօնակ.։)
Սրբագեղ առնուլ, բուժել ի բազում մաղասոյն. (Վրք. հց. ձ։)
Միայն գտեր զմեզ ի բազում առաքինեացն մերոց. չե՛մք միայն. (Եղիշ. ՟Ը։)
Որ իբրեւ եհաս անդր, բազում նպաստ լինէր հաւատացելոցն ի ձեռն շնորհացն. այսինքն օգուտ լինէր, կամ օգտէր. (Գծ. ՟Ժ՟Ը. 27։)
Բազում լռութիւն զմտաց ի նպաստ մատուսցուք. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 1։)
Գործեաց նոքօք, եւ շահեցաւ այլ եւս հինգ։ Հինգ այլ եւս քանքար ի վերայ շահեցայ։ Զաշխարհ ամենայն շահեսցի։ Շահեցար զեղբայրն քո։ Զի զՔրիստոս շահեցայց։ Զբազումս շահեցայց.եւ այլն։
Բազում եւ երեւելի զգեստս արքունական՝ ոսկէճամուկս, եւ շղարշատեռն հրաշանկարս։ Շղարշատեռ վառիւք զնա զարդարեալ։ Ի շղարշատեռն յառագաստից զնա պճնեալ պայծառացուցանէր. (Յհ. կթ.։)
Քան զո՞ ողորմ չլինի, կամ քան զո՞ թշուառական։ Զի՞արդ ողորմ, եւ բազում արտասուաց արժանի պատիժս պատուհասից յանձն իւր առնու. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 2. 9։)
Զզի՞դ բազում անգամ դնեմք փոխանակ ընդէ՞ր՝ ի. ո՛րկէն, զի՞ (յն. դի՛) ասես, զի՞ գնաս, զի՞ խօսիս. (Փիլ. այլաբ.։)
Ի բազում տեղիս ուսին եկաւ, գեղ մի բնաջինջ արար։ Ահագին ուսին եկն ի վերայ վանից ... ահագին ուսին ընդ մէջ կու հերձի, եւ վանքն անվնաս պահեցաւ. (Յիշատ.։)
Բազումք ընկալան զամենայն բանս չարս, այլ ճշմարիտ եւ զչսուտ. սոքա ոչ երանին, այլ հերիքին արժանապէս. (Մեկն. ղկ.։)
Այն որ վասն նորա ասացեալ էր՝ բազում խնամակալութեամբ առ ի քննել պիտոյ էր. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 40։)
Մրրիկ ասէ զայն, որ յետ պարզոյ եւ ջերին ժամանակի յանկարծակի երեւալ ի խստութենէ ամպոց եւ ի սաստկութենէ հողմոց։ Նաեւ ի պարզ եւ ի ջերին ժամանակի բազում ամպրոպք յառնեն. (Սարգ. յկ. ՟Ժ։ եւ Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Դ։)
Սակաւ մի ջուր կամ մեղր։ Աւորք սակաւք։ Մնասջիք թուով սակաւք։ Բաժանեսցեն ի մէջ բազմաց, եւ սակաւուց։ Ժողովեցին՝ որ շատ, եւ եւ որ սակաւ. որոյ շատն էր, ոչ յաւելաւ, եւ որոյ սակաւն էր, ոչ պակասեաց։ Սակա՞ւք իցեն (բնակիչկքն), եթէ բազումք։ Եւ յուդա ընդ առաջ նորա սակաւուք։ Եւ թէ սակաւ իցէ, յաւելից քեզ դոյնչափ։ Եւ անդ լինէր ոչ սակաւ ջան եւ վտանգ. եւ այլն։
Սողելով իբրեւ զօձ փչէր։ Եւ յայլ բազում տեղիս գողաբար սողեցաւ. (Եղիշ. ՟Գ. ՟Դ։)
Բարձեալ վիժեն զմարմինս նոցա կերակուր գազանաց։ Ծովահեղձոյց առնել զբազումս վիժելով ի նաւաց ի վայր. (Պիտ.։)
Յորժամ զհերսն դեռ վիրային առ ի նմանէ, առ յոյժ գեղեցկութեա բազումք յարտասուս հարան. (Բուզ. ՟Դ. 3։)
Յռիժդ եւ ի տժգին վաճառականութիւնն հատեալ են։ Զփոխոցն եւ զտոկոսեացն, եւ զտուրեւառ փոխոցն, որ բազում տժգին վաճառականութեանն կրպակաց նման է. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 3. եւ 8։)
Ընդարձակ զաղբոյն շտեմարանս գործէ, եւ տուռն տուռն բլուրս առ բլուրս զանդամս մարմնոյն քրքրեցուցանէ. (յն. զբազում շեղջ չարեաց կուտէ) (Ոսկ. մ. ՟Բ. 19։)
Հուր ցոլեաց ի հիմանցն, եւ այրեաց զբազումս ի նոցանէ. (Բրսղ. մրկ.։)
Փաղանուն ըստ քերթողացն ասի բազմանուն, իբրու թէ իրն զբազում անուանս ունի զիւրեաւ բարդեալ. իսկ ըստ իմաստասիրաց է փաղանուն, զի կենդանին զբազում բնութեանց անուանս փաղեաց. (Մագ. քեր. եւ Երզն. քեր.։)
Փեննա զանձն սրբասէր ասէր, եւ ամբարհաւաճէր ի (վերայ) բնաւից, իբրու զի ընդդիմանայ դիւաց.. . եւ գտաւ ունայն քան զբազումս. վասն զի ծաղիկք ամենայն ի պէտս վարէին բժշկաց. իկս նա՝ եւ ոչ բնաւ. (Մխ. առակ. ՟Ի՟Թ։)
Գաղղիա ունի քաղաքս եւ ազգս բազումս, եւ հզօր ազգն փռանկաց. (Խոր. աշխարհ.։)
Յորովայն մտեալ՝ բազում առնես փքացումն (այսինքն այտումն, կամ փուք). (Մխ. առակ. ՟Լ՟Է։)
Ամենայն ումեք իւր սովորութիւն քաղցր է։ Բազումք են քաղցունք եւ հանդարտք։ Քաղցունս ապա յօրինէ յայս. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 18. 30։)
Քանզի բազումք յօժարեցին, կա՛մ եղեւ եւ ինձ։ Քանզի ոմանք անօրէնք եկին բուռն եղեն, եւ արդ աւասիկ ես ի խնդիր եմ.եւ այլն։
Որ զականջս վասն մարմանջելոյ քորիցեն։ Բազում ժամս ընդ քոշքոտելն հանեմք։ Մագլօքն քորէ։ Որ բանեալ չարեաւն ի նմին քորիցի. (Սեբեր. ՟Զ։ Ոսկ. ՟ա. տիմ.։ Վրդն. ծն.։ Եւագր. ՟Ժ։)
Եղեւ նա ի կողմ անիծչացն, զի մի՛ ընկալցին բազումք զանէծ. (Եփր. օրին.։)
Բազումք կան մնացեալ անկնիք. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 6։)
Տարին ցաւագին, եւ աչացաւ բազում։ Աչացաւ յոլով, ապա տղայոց մահ. (Տօմար.։)
Բազում ինչ այն է, որ արդ առաջոյ պատրատեալ եմք։ Եւ կամ որ այլ իրք առաջոյ լինելոց էին. (Եղիշ. ՟Գ։)
Արարչի առ արարածս բազում է խնամակալութիւն. (Խոսր.։)
Յառաջ քան զթագաւորին ձեռնագիրն արկանելոյ՝ քարտէզ է, թերեւս տասն լումայի արժանի. եւ յորժամ թագաւորն ձեռն արկանցիէ եւ հաստատիցէ, բազում կշռոց ոսկւոյ արժանի եւ մեծագնի փոքրագինն լինի. (Սեբեր. ՟Գ։)
Եղեւ նորա անասուն, եւ արմտիք բազում. (Ծն. ՟Ի՟Զ. 14.) յն. երկրագործութիւն, կամ արաք։
Եւ այս բազում աւերածի նշանակ է. (Ոսկ. ես.։)
Բազում են որդիք աւերածոյն առաւել քան զարամբոյն. (Դամասկ.։)
Բժշկեցաւ մանուկն։ Բազում անդամալոյծք եւ կաղք բժշկէին։ Յայնս երկա՛յք բժշկեցարո՛ւք։ Եւ ահա բժշկեալ իցէ արած բորոտութեանն ի բորոտէ անտի։ Բժշկեցաւ արածն։ Վէրք իմ սաստիկք, ուստի՞ բժշկեցայց։ Բժշկեա՛ զիս տէր, եւ բժշկեցայց։ Ասա՛ բանիւ, եւ բժշկեսցի մանուկն իմ։ Եկին լսել ի նմանէ, եւ բժշկել ի հիւանդութենէ իւրեանց. եւ նեղեալք յայսոց պղծոց՝ բժշկէին։ Որոյ վիրօքն բժշկեցաք. եւ այլն։
Արդ՝ փախուցեալ ի Խոսրովայ Արտաշիր ... եւ նեղեալ յոյժ, բազում խոստմունս նախարարացն առնէր, թէ ոք բուժեսցէ զնա յայնմանէ. (Խոր. ՟Բ. 71։)
Ժողովէ բերէ նմա զծուփս բազումս, եւ մտանեն բունին ի միտս նորա. (Մծբ. ՟Ժ՟Թ։)
Ընդ բազում չարեօք գրաւեցայք զանձինս. (Ոսկ. գաղ.։)
Բազում երամակս փղաց յղէր ընդ նմա. (Եղիշ. ՟Գ.)
Բլուր երեւակ բազում վայրուց». իբր երեւեցուցիչ. (Զենոբ.։)
Անասուն բազում էր ... որդւոցն Գադայ՝ զեղեալ յոյժ. (Թուոց. ՟Լ՟Բ. 1։)
Մաղձայոյզ ոք իցէ, եւ թալուկ եւ ցնորք զսրտիւն գայցէ, եւ երթեալ դարձուցանել կամիցի (այսինքն փոխել) զչար մաղձն։ Որոյ թալուկ զսրտիւն գայցեն, (յն. փսխօղն) զառաջինն անդէն ի ներքս ունել եւ զմաղասն ջանան. իսկ յորժամ շարժիցի, այնուհետեւ բազում խիխաւրաս ընկենու արտաքս. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 18։ ՟Բ. 17։ յորմէ եւ Երզն. մտթ.։)
Կալաւ նա զբազումս ի նոցանէ՝ յարանց ինքնեակաց. (՟Ա. Մակ. ՟Ե. 19։)
Ո՛ր չափ ընդ խանգար մասամբ եմք, եւ ընդ բազում փոփոխմամբք. (Շիր.։)
Խճողել զորովայն բազում կերակրովք. (Բրս. հց. ՟Ժ՟Ե։ Ոսկ. ապաշխ.։ Եփր. պհ.։ Շ. այբուբ.։ Սարգ. յկ. ՟Է։ Սկեւռ. աղ.։ Գր. հր.։)
Բազում խնդանօք տարեալ հասուցանէր. (Բուզ. ՟Դ. 15։)
որսեա՛ ինձ որս, եւ արա՛ ինձ խորտիկս։ Տեսի ես առաջի իմ խորտիկս բազմապատիկս։ Յօրինեցին եդին առաջի նոցա խորտիկս բազումս։ Ետես կինն զտունն, եւ զխորտիկսն սողոմոնի։ Հրամայեաց նմա ռոճիկս յիւրոց խորտկացն։ Ննջեաց առանց ընթրեաց, եւ խորտիկ ոչ մուծին առաջի նորա։ Մի՛ ցանկանայցես խոտրաց նորա։ Ցանկութեամբ տենչացեալք խնդրեցին խորտիկս կերակրոյ.եւ այլն։
Խրատեցեր դու զբազումս։ Ապա թէ ոչ խրատեսցիս, լու՛ր զայս։ Հայհոյէին զաստուած որդիք նորա, եւ նա ոչ խրատէր զնոսա։ Զսոսա իբրեւ հայր խրատեալ փորձեցեր։ Որովք մեղանչենն՝ յուշ արարեալ խրատես։ Խողովք սաստիցն ոչ խրատեցան։ Այսուհետեւ խրատեցարուք բանիւք իմովք, եւ օգտեցարուք։ Խրատեցէ՛ք զստահակս.եւ այլն։
Ծխեսցի հուր բազում ի տանն, եւ ելանիցէ հասանիցէ ծուխն մինչեւ ի նա ի ծածկոց առաստաղացն. (Եփր. աւետար. ըստ Լմբ.։) (կամ ըստ այլ ձ. ի ծակուց։)
Բարձին ի բազում ուղտս ձէթ եւ մոմեղէն. Ծխելիս, հանդերձ մեծագինս. (Հ=Յ. նոյ. ՟Ը.։)
Ալապաստրն է մարմարիոն ապիտակ, պարզ իբրեւ զապակի, եւ ունի կայտեր բազում. (Բրսղ. մրկ.։)
Որպէս բաղկանայ մի կուտոց ի բազում քարանց. (Մխ. ապար.։)
Ո՛վ մանուկ, համբակ ես. յառաջելով ժամանակս արասցէ զքսզ բազում ինչ յայժմիկ թուեցելոցդ քեզ փոփոխեալ, եւ առ ներհակսն դարձեալ. (Պղատ. օրին. ՟Ժ։)
Համբարս կերակրոց։ Համբարք նուազեալ են։ Լցին համբարօք։ Բազում համբարս դնէ։ Սպառեցին զհամբարս մթերեալս։ Ի համբարոցն (կամ րացն) բազմութիւն հայէին։ Շտեմարանք քո, եւ համբարք քո։ Առին զամենայն համբարս նոցա։ Համբարս բերդին արասցէ։ Համբարս ի ներքս արասցուք։ Գանձել ի համբարս եւ այլն։ Կուտին քեզ համբարք ի տարածանելն քան ի շտեմարանելն։ Համբարք բարեաց, կամ ոչնչից, չարի, անօրէնութեանց. (Նար.։)
Բազում հարանօք տանջեալ. (Յհ. կթ.։)
Ուր են Հացի ծառք բազում.
Ի սեռս հեղուկ նիւթոյ ջուրն է առաջին։ Ծաւալի ի բազումս՝ որպէս հեղուկ իրն. (Ոսկիփոր.։ եւ Մարթին.։)
Մի է ճշմարտութիւնն, եւ ոչ ի բազումս ճեղքեալ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 22. յորմէ եւ Երզն. մտթ.։)
Բազում մակարդ մեղացն իւրոց գործելոց. (Բուզ. ՟Դ. 14։)
Մարզիչք մարդկան, բովք ընտրութեան, հալոցք հոգւոց։ Կոչի բուրհալք, իբր թէ հալք եւ մարզիչք՝ ըստ մեր դիտմանց՝ բազում գոյութեանց պատուական նիւթոց. (Նար. առաք. եւ Նար. խչ.։)
Միտք գրոց ի բազում մեկնին. (Նար. երգ.։)
(Ի բազում սգոյն) ջիլքն թուլանան, յօդքն լուծանին, բոլոր զօրութիւն մարմնոյն մեղկի եւ անկանի. (Մամբր.։)
(Հետք յարդգողի) խիտ աստեղք են՝ բազումք, նուաղք. եւ յոյժ ընդ աղօտ երեւմանէն՝ միաւոր լոյսն տեսանի. (Շիր.։)
Ճանճ եւ մընճղեխ բազում նեղութիւն բազում նեղութիւն հասուցանէր մարդոյ եւ անասնոյ։ Զի՞նչ էր ճանճս այս եւ մընճղեխս՝ որ եկն ի վերայ մեր. (Ոսկիփոր. հին (նորն, մժեխ)։)
Ի բազում ոսկի՞դ հպարտանաս. հնդիկ մրջիւնն ոսկի լերունս է կուտեալ։ Լինի ի հնդիկս մրջմունք մեծամեծք։ Ուր ոսկին է ազնիւն, որ բուսմամբ է, զոր պահեն մրջմունք մեծամեծք. (Ոսկ. փիլիպ.։ Խոր. աշխարհ.։ Վրդն. ծն.։)
Եւ ի ձէնջ յարիցեն արք։ Բազում սուտ մարգարէք յարիցեն, եւ այլն։
Ոչ յարեաւ մանուկն։ Բազումք ի ննջեցելոց ի հող երկրի՝ յարիցեն։ Բազում մարմինք ննջեցելոց սրբոց յարեան։ Որդի մարդոյ ի մեռելոց յարիցէ։ Յերիր աւուր յարիցէ։ Յարեաւ. չէ աստ։ Յարեաւ, որպէս ասացն։ Քրիստոս յարուցեալ է. եւ այլն։
Յարիցէ ազգ յազգի վերայ։ Յարեան ծառայք նորա ի վերայ նորա։ Յարեաւ կային ի վերայ Աբիլի եղբօր իւրոյ, եւ սպան զնա։ Բազումք յարեան ի վերայ իմ, եւ այլն։
Ոչ տեսանել ասաց, այլ նկատել. զոր օիրնակ որք զմեծամեծ քաղաքս եւ գեղեցիկս կամեսցին երթալ զննել, նոյնպէս եւ նա բազում իմն փութով զննել, նոյնպէս եւ նա բազում իմն փութով նկատել. (Ոսկ. գղ.։)
Բազումք ի նոցանէ ոգեթափք լինին. (Եփր. աւետար.։)
Ընչեղին էին խաշինք բազումք, իսկ աղքատին որոջիկ մի։ Ունէր մեծանունն հօտս եւ անդեայս բազում ... իսկ աղքատին էր որոջիկ մի. (Բրս. ապաշխ.։ Ոսկ. ապաշխ. ՟Բ։)
Ընչեղին էին խաշինք բազումք, իսկ աղքատին որոջիկ մի։ Ունէր մեծանունն հօտս եւ անդեայս բազում ... իսկ աղքատին էր որոջիկ մի. (Բրս. ապաշխ.։ Ոսկ. ապաշխ. ՟Բ։)
Կարեւորքն յանփոյթութեան են, եւ չպիտոյքն ի բազում խնամակալութեան. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 6։)
Գայ ի պաղատէ անտի բազում իւիք զբաղեալ։ Նստաւ անդէն ի պաղատին. (Ճ. Ժ։)
Բազումք ի մանկանց եկեղեցւոյ պաշտին նոքօք։ Յաւետարանն՝ որ կոչի հեբրայեցւոց՝ միայն պաշտին նոքա (եբիոնիտք)։ Վկայէ հեգիսիպոս՝ այն որ պաշտեցաք մեք բանիւ նորա ի բազում տեղիս։ Զի ի նմա (այսինքն յայն գիրս իւր) պաշտի նա ի վկայութիւն ի յայտնութենէ անտի Յովհաննու. (Եւս. պտմ. ՟Գ. եւ ՟Դ։)
Ի բազում ճգնութենէն իբրեւ զանշունչ պատկեր եղեւ. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)
Որս անուամբ՝ բազում է ջրայնոցն, եւ բազում իսկ թռչնոցն, ամենեւին եւ բազում հետեւակ որսորդութիւնքն ցամաքաւս. (Պղատ. օրին. ՟Է։)
Էին ամենեքին խոնջք եւ վաստակք ի բազում գիներբուաց անտի. (Յուդթ. ՟Ժ՟Գ. 2։)
Եթէ իցես փոյթ, մանկութիւն զքեզ վնասել ոչ կարէ. եւ ո՛չ սմա (դանիէլի) մանկութիւն ինչ վնասեաց։ Մի՛ սգասցուք աւուրս բազում. զի մի՛ զննջեցեալսն եւ զմեզ ընդ նմին վնասեսցուք. (Ոսկ. ապաշխ. եւ Ոսկ. ննջ.։)
Բազում ինչս վշովեցաք (կամ ըստ նոր ձ. սովաւ շահեցաք). (Ոսկիփոր.։)
Բազում վոհմակք գայլոց շուրջ պատիցեն. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 8. (յն. բիւր գայլք)։)
Առ ի յանդիմանութիւն վրիպակաց, եւ առ բարս անհաւատից։ Իշխանութիւն ամենայն սխա՛լ է եւ վրիպակ, բազումս ունելով զգարնանամուտ սպասեակսն. (Փիլ. իմաստն. եւ Փիլ. լին.։)
ἱλυώδης limosus. Ուր իցէ տիղմ բազում. (իրօք կամ նմանութեամբ). ցեխոտ. չամրոտ.
Ժողովեսցի ցորեան։ Ժողովեաց Յովսէփ զցորեան իբրեւ զաւազ ծովու բազում յոյժ։ Բազմութիւն ցորենոյ եւ գինւոյ։ Ցորենով եւ գինւով հաստատեցի զնա։ Երկիր ցորենոյ եւ գարւոյ։ Նաշիհ ցորենոյ եւ այլն։
Բազում սասանուկիւնս, եւ փլուզմունս տանց եւ պարսպաց եւ ապարանից լինէր։ Հատեալ անկանէր զկնի փլուզմանն. (Յհ. կթ.։)
Լինի ի հնդիկս ... քափուր, եւ բազում դեղք բժշկականք. (Խոր. աշխարհ.։)
Բազում անգամ արտաքոյ օթագանելով. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 37. 39։)
Զի՞նչ խօսիս ո՛վ աղաջուրդ, եւ ամենեւին աղաջուրդ։ Զոր բազում աղաջուրք ի փիլիսոփայիցն ասեն որ ծաղրն եղեն եւ ծանակ կան. (Ոսկ. մտթ. եւ Ոսկ. ես.։)
Բազում ազգս անծանօթս ի միմեանց. (Ագաթ.։)
Անկցի ախտիւ։ Անկեալ մարդ, եւ ոչ եւս իցէ։ Գուցէ անկանիցին բազումք ի նոցանէ։ Անկանէին ի հեթանոսաց անտի երեք հազար վառեալք. եւ այլն։
Անկեալք ի միոջէ ճշմարտէն՝ ի բազումս ոտնառեցին. (Եզնիկ.։)
Մի՛ զբազում բանիւք անկանիր. Յերկարագոյն նուագօք զբանիւք անկանէին. (Յոբ. ՟Ժ՟Ա. 3։ ՟Գ. Մակ. ՟Ե. 9։)
Հրամայեաց գանձ բազում արկանել ցրիւ, զի զայնով անկցին. (Ճ. ՟Գ.։)
Քուն բազում թանձր առնէ զմիտսն. բայց տքնութիւն անօսրէ զնա. (Վրք. հց. ձ։)
Բազում վիրաւորք տապալեցան յարիւն յապաժոյժ. (Եղիշ. ՟Է։)
Բազում վէրս ի յանձն առեալ, եւ յարիւն եւ յապաժոյժ (յն. մի բառ) համակեալ։ Քարիւ ոք վէր ի գլուխ առեալ, արեամբ եւ ապաժուժամ (յն. մի բար) թաթաւեալ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 10։)
Ոչ երկինք երեւէր, եւ ոչ յերկիր տեսանէր մարդ՝ ի բազում եղելոյ ապաժուժին. (Պտմ. աղեքս.) յն. աղմկին։
Զոր օրինակ եւ ոչ զերկայնակեաց կենդանիսն ասէ ոք անմահս, եւ սակայն նոքա բազում ժամանակս կան արտաքոյ մահուան. (Ոսկ. յհ. Բ. 53։)
Եւ աւելորդ ի նոցանէ՝ որդեա՛կ իմ զգո՛յշ լեր ի ստանալոյ գիրս բազումս. (Ժղ. ՟Ժ՟Բ. 12.) ուր այլք իմանան որպէս մակբայ զգո՛յշ լեր բայիս, ի մեզ կարծի լինել եւ իբր նխ. թո՛ղ զի այլք այլազգ կետադրեն։
πολύανδρος femina, quae saepius nupsit Մակդիր կնոջ՝ որ լեալ է բազում արանց հետ զհետէ. որ եւ ասի ԲԱԶՄԱՆԿՈՂԻՆ. շատ մարդու կնիկ եղած.
Բազում բախմունս պատերազմաց սաստկապէս յարդարէին. (Յհ. կթ.։)
Բազում բարեխօսիւք. (Եղիշ. ՟Ը։)
Բարերար եւ բազումողորմ Աստուած։ Տէր բարերար. եւ այլն. Ժմ.։ Բարերար ամենայն բնութեան մարդկան. (Ագաթ.։)
Ծովք բազումք գտանին՝ հեռաւորք բացաձիգք ի միմեանց սահմանեալք վայրովք. (Վեցօր. ՟Դ։)
Ընդ ինքեանս աղօթել յարդարէին բազում բացմամբ սրտի. (Սոկր.։)
Բազում ամաց բաւական է. (Իգն.։)
Զանբարժանելի զզօրութիւն ի բազումս բարժանեալ բոցատեսակս լեզուաց, ի վերայ իւրաքանչիւրոց ընտրելոց արանցն բերիւր. (Գանձ.։)
Գերէվարեալ էին ի թշնամւոյն բազումք. (Գէ. ես.։)
Ընդ բազումս սաղմոսել՝ գերումն եւ ցրումն մտաց լծակցի. (Կլիմաք.։)
Ոչ ինչ փոյթ եղեւ ումեք հոգալ զուստեք արշաւանս եւ զգերփանս։ Զբազում աւարհարութիւնս եւ զգերփանս հայոց աշխարհիս ի մերհուժանայ։ Առնուլ վրէժս զգերփանացն եւ զսաստիկ արիւնհեղութեանցն. (Արծր. ՟Ա. 14. 15։ ՟Բ. 2։)
Բազումս բազմաբերս եւ գինեբերս ի նմա տնկեաց հովիտս. (Խոր. ՟Ա. 15։)
Ետ եւլոժի գանձ բազում, զի արասցեն զնա եպարքոս։ Լուաք զքէն, թէ եպարքոս լեալ ես դու. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)
Այս ինչ զանխլեալ է վասն եղելոցն յազգս բազումս։ Դու իսկ ուղղապէս ասես, սակայն այս յինէն զանխլեալ էր. (Պղատ. տիմ. եւ Պղատ. մինովս.։)
Սատանայ բազում անգամ զանխուլ մարտնչի՝ զչարն բարի կերպացուցեալ. (Խոսր. պտրգ.։)
Այսչափ ամս աւելի առանց վկայութեան եդեալ՝ զանխուլ բազում ամաց յաճախութիւն յանձնէ մուծանէ. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Յարբունցն մանկութեան առաքեցան պատարագս մատուցանել պատանիքն. քանզի բազում գոյր ի նոսա՝ վասն զարդուն մանկութեանն՝ արիւն. (Փիլ. ել. ՟Բ. 31։)
Զետեղեալ անդէն զտեղեաւն՝ բազում հանգամանս ցուցանէ վասն յարութեանն. (Եզնիկ.։)
Եւ զի երբեմն բազումք ի ժողովրդենէ գրին ի զինուորութիւն, յայնժամ Զինուոր ասին եւ ժողովրդականք, կամ աշխարհականք.
Յայնչափ ի բազում նախրաց փիլիսոփայիցն աստուծոց եւ ոչ մի Աստուած ըմբռնել. (Եզնիկ.։)
Խոզք բրէին պատառէին բազում ունջս որթոյ, արմատաքի խլէին եւ զտաշտն գլխովին եւ զբազուկ ընջովին. (Բուզ. ՟Դ. 8։)
Քուն զթալանալն ասէ ի տեսլենէն, զոր օրինակ աչք ի բազում լուսոյ այլայլին. (Տօնակ.։)
Մերթ որպէս իմաստակական. σοφιστικός sophisticus. Բազումք իմաստուն կարծեն զգտակն բանից իմաստակաց։ Կամի յանդիմանել զիմաստակ բարսն. (Փիլ. այլաբ. եւ Փիլ. լին.։)
Լինի երբեմն որ առանց ջանի իւրովի գայ զղջումն, եւ լինի՝ որ բազում ջանիւ ոչ կարես արտասուել. (Անան. զղջ.։)
Լեգէոն անուն է իմ, քանզի բազումք եմք։ Որ ունէր զլեգէոնն. (Մրկ. ՟Ե. 9. 15։ Ղկ. ՟Ը. 30։)
լուսին՝ պակասընթաց, բազում անգամ ի թաքուստ մտեալ. իսկ դու լիալայն, բարձր, լուսասարաս. (Գիւտ թղթ. առ վաչէ։)
Բազումք են որ յաղագս քրիստոսի լծակռիւ լինին. (Ոսկ. եբր.։)
Մանկունքն եւ փոքունքն առ նուաստ իրս հպին, եւ յայլ բազում խաղալիկս, եւ այնպէս սթափեալ հրճուին. (Ոսկ. յհ. Բ. 25։)
Անարգ համարիմ եւ առ ոչինչ զպարգեւսն բազումս, վասն խափանելոց են ամենեքեան. (Եղիշ. ՟Ե։)
Զմեզ բազում անգամմնացորդ երեկոյին կերակրոցն խելագար առնէ. յն. ցնորեցուցանել. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 17։)
Զբազումս ի վիհս եւ ի խորափիտս ընկեցեալ ծածկէին. (Յհ. կթ.։)
Է՛ որ ի ստամոքսէ խանգարելոյ, եւ է՝ որ յորովայնէ խստանալոյ. Եզնիկ.։ Խստանան թանձրանան ստամոքք ի բազում կերակրոց։ Եթէ ոչ կազմես զպատրոյգն, խստացեալ՝ անճառագայթ լինի. (Եփր. ծն. եւ Եփր. աւետար.։)
τρυάω, κατατράω perforo, pertundo πλήσσω, -ττω percutio, ferio. Բանալ ծակս բազումս. ծակ ծակ առնել. ծակել, ճեղքել. փորել. խոցել. խոցոտել.
Միօրինակ է կայումն մատուցելոցն յաղօթս, եւ բազում բաժանմունս խնդրուածոց ունի. (Կլիմաք.։)
Կարծօղ (ասի) քննիչ, որ ի փորձոյ նկատէ զհանդերձեալսն իբր կողմելով. եւ բազում անգամ ի դէ՛ կարծէ. այլ մեծ է միջոցն ընդ մարգարէն եւ նդ կորովամիտն. (Գէ. ես.։)
Տեսանիցես բազում գայռ, եւ աղտեղի վտակս կոյանոցաց. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 17.) յն. մի բառ ὁχετός.
Բազում կապանօք հարստէ (մամոնայն). (Ոսկ. մ. ՟Ա. 9։ յն. շրջապատել։)
Իսկ այս հմտութիւն իմաստից է, զոր ի քերթողաց եւ ի շարագրաց բազում հմտանայ։ Հմտացեալ լինի ի քերթող արուեստաւորացն. (Նչ. քեր.։)
ՀՈԳԵՊԷՍ որ է Հոգեւորապէս. Նշանակէ եւս՝ Հոգողութեամբ մեծաւ, բազում խնամով, ոգւով չափ.
Ի ճախոյճս (կամ ճախոյճրս) մականի յակոբ հօտս բազում ստացաւ. (Եղիշ. դտ.։)
Միոյն ի բազումս լուծանել՝ բաւականապէս մակացօղ ոչ ոք. (Պղատ. տիմ.։)
ՄԵԾԱԾԱԽՔ գ. Մեծ կամ բազում ծախք.
Մեծածախք արար առաջի նորա, եւ բազում ծախիւք անցանէր զնա ընդ մեծն ովկիանոս. (Ուռհ.։)
Եւ μεγαλεύπορος magnus negotiator. Որ շահի զբազումս. շատ վաստըկօղ.
Վասն նորա ունէին բազումք ի մտի մեծափառս, եւ պատշաճ կարծիս այնուհետեւ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 30։)
Ստէպ թօթափեն զհանդերձսն, զի մի՛ ցեցակեր մեցամէս լինիցին։ Է՞ր վասն բազում հանդերձս ժողովեալ՝ ցեցակեր մեցամէցս առնես. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 22. եւ Ոսկ. եփես. ՟Բ. (յն. լոկ, ցեցակեր։))
Բազում անմտութիւն է ի մենքենայս ապաւինել, յորժամ աստուած ընդ ումեք պատերազմիցի. Գէ. ես.։
Մինչ ընդ բազումս փորձի եւ ուսանի, յայնժամ կարասցէ միամարտիկ լինել եւ յաղթել. (Վրք. հց. ՟Գ։)
Բազումք անուանեալք տիգրան, մի է եւ միայնակ ի հայկազանցս, որ զաժդահակ եսպան. (Խոր. ՟Ա. 30։)
Իսկ թագաւորն բազում յօժարութեամբ եւ ժուժկալութեամբ մտադրէր ասացելոցն, եւ ածէր զնոսա ի միաբանութիւն. (Սոկր.։)
Նոյ ըմպէր գինի, կայր յորսայս ի վերայ անկողնոյ։ Բազում անգամ կամք յորսայս ի մահիճսն. (Ոսկ. ղկ. եւ Ոսկ. ի քանան.։)
Յորժամ նեղանայ (ստամոքսն) եւ ոչ կամի զբազում կերակուրս. (Կլիմաք.։)
Արտասուքն ցօղ շայեկան ամպոց։ Ոռոգեցայ բազում անգամ անձրեւով շահեկանաւ. (Մամբր.։ Սարկ. աղօթ.։)
Բազումք՝ որք անիրաւութեամբ մեծացան, շայեկան եղեւ նոցա յառժամանակեայ կեանս. (Իսիւք.։)
Քերականութիւն է հմտութիւն (բանից՝) որք ի քերթողացն եւ ի շարագրաց իբրու բազում անգամ ասացելոց. (Թր. քեր.։)
Հանեալ զոսկէօղ շիկափոկ պարանն ... ձգեալ զոսկէշօղ շիկափոկ պարանն։ Մորթ կարմիր, լայքա շատ, եւ ոսկի բազում, այս է ոսկէօղ շիկափոկ պարանն. (Խոր. ՟Բ. 47։)
Յեկեղեցի բազում փոփոխմունք եւ շրջականք են. անօթ խեցեղէն էր պօղոս, այլ եղեւ ոսկեղէն. (Ոսկ. ՟բ. տիմ.։)
Բազում գին արարին ոսկեպատ ամանոյն. (Ոսկիփոր.։)
Զոսկէսէրն՝ որ բազում դահեկանս ունիցի, մի դահեկան թէ կորնչիցի՝ կարէ տրտմեցուցանել վասն առ հասարակն զամենայն սիրելոյ. (Ոսկ. ես.։)
Սուրբ եկեղեցի զխորհրդական ճաշակումն վասն բազում պատճառաց ոչ տայ ուշաթափից. (Մխ. ապար.։)
Բազումք ուրանան ի քէն, եւ բազումք հայհոյեն զքեզ։ Անարգեցին զքրիստոս, եւ ուրացան ի թագաւորութենէ նորա. (Մծբ. ՟Ժ՟Թ։)
Բազում անգամ սգաւորք անշնորհք սնափառութեամբ ցնդին յարտասուս զորոց անձինս յետ սգոյն չարացեալս տեսաք. (Կլիմաք.։)
Չարացաւ բանսարկուն, վասն զի ետես բազում վայելչութիւն ի միասին հեղեալ մարդոյն. (Մաշկ.։)
Իսկ պաշարիչքն՝ զբազում տեղիս հրով ապականեցին. (Լաստ. ՟Է։)
Առ ժամանակ մի պարարէ զքիմս քո։ համբաւ բարի պարարէ զոսկերս։ Ոսկերք քո պարարեսցին։ Ընդ բազում ջրով պարարեսցի. (Առակ. ՟Է. 3։ ՟Ծ՟Է. 30. կամ ՟Ծ՟Զ. 2։ Ես. ՟Լ՟Ը. 11։ Եզեկ. ՟Ծ՟Է. 8. 10։)
Ինքնեանք գայթակղեալք՝ զբազումս գայթակղեցուցանեն սոքօք ի պարզմտացն. (Մխ. դտ.։)
Զոր ինչ ախտացայք ի ձեռն իմոց ջատագովիցն։ Իմ բազում ջատագովք եղեն առ ձեզ. (Պղատ. սոկր. ստէպ։)
Էին գեօղք երկու մօտ ի նեղոս գետ. եւ կամէին. ճակատել ընդ միմիանս վասն ջրաբաշխին. եւ բազումք մեռանէին վասն այս ջրաբաշխի. (Վրք. հց. ձ.) իբր յն. ὐδροστάσιον stagnum, lacus.
Ուրախ լեր ամուլ ... զի բազում են որդիք սկնդիդ առաւել քան զարամբւոյն. (Ես. ՟Ծ՟Դ. 1։ Գաղ. ՟Դ. 27։)
Եկեղեցի փառաւորեսցի բազմորդութեամբ, որ ամուլն էր եւ սկընդուկ (լս. այրի)։ Բազում են որդիք այրւոդ, զի այս է սկընդուկն. (Գէ. ես.։)
Ոչ ասաց, թէ առեր, այլ թէ ընկալար. բազում անդամ ասացի սիրոյդ ձեր վասն սողոբայիցն, թէ պարտիմք եւ զայն քննել. (Ոսկ. ղկ.։)
Որք ոչ գիտեն զմի եւ զճշմարիտն աստուած, բազումս եւ ստանուանս ստեղծ անեն. (Փիլ. բագն.։)
Որ հիւանդն է, ո՛չ է հեշտետւ կա՛մ հատանել կամ խարել, կամ սրբադեղ առնուլ՝ փոքր ինչ թախծանօք բուժել ի բազում մաղասոյն։ Սրբադեղ յիսուսի է, որ ածէ ի վերայ քո զրկումն, եւ բժշկէ զքեզ յագահութենէ. (Վրք. հց. ձ։)
Պատուական երիցունք, եւ աւագ վանականք բազումք։ Աւագ քահանայիւք եւ վանականօք. (Շ. ընդհանր.։)
Տեսին բազում ջահս եւ զամբարս ի վառման. (Տէր Իսրայէլ. յուլ. ՟Բ.։)
Ընչիցն ծառայ կապանս վարակէ զանձամբ։ Իբրեւ զբազում չարեաց պարտական վարակեն ի դժուարարձակ շղթայս։ Գելոցօք վարակել եւ խորտակել։ ԿԱպեաց զսպանօղն զհերովդդէս՝ զանդամս նորա որդամբք վարակելով. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 26։ Պիտ.։ Յհ. կթ.։ Ոսկիփոր.։)
Որ սովորն իցէ նեղութեան՞ չտաղտկայ ինչ ընդ ճնշելն։ Զի՞նչ դիւրին քան զուտելն կայցէ. այլ բազումք առ զմայլութեան (գինւով) եւ ընդ ուտելն տաղտկան. (Ոսկ. ՟ա. թես. ՟Թ. եւ Ոսկ. եբր.։)
Բազումք վճարեալք փարատին (ի մոլութեանց). իմա՛ հեռացեալ ազատին։
Նոյն ինքն գործն՝ որոյ այս փոխարէն է, միւս եւս պարգեւ գոլ։ Ակն ունելով հատուցման փոխարինին։ Եւ անդրադարձ փոխարինի՝ բազումերկանցն պատշաճի. (Շ. մտթ. եւ Շ. բարձր. եւ Շ. վիպ.։)
Զբազումս ի նդոյ ապականեաց։ Ի կապանս եւ ի քարահատս զբոլոր կեանս իւրեանց ծախեցին. (Փիլ. նխ. ՟բ.։ Բրսղ. մրկ.։)
Զի՞նչ է քերովբիմն. թարգմանի՝ գիտութիւն բազում։ Քաղդէացւոց լեզուովն ասացեալ է քերովբիմ. (Փիլ. ել.։)
Եւ կոչի քերովբէն բազում գիտութիւն, եւ հեղումն իմաստութեան. (Վրդն. ել.։)
Զարանցզառաքինութիւնս եւ զհաւատս ա՛ռ քեզ օժանդակ։ Ահա եւ այլս բազումս գտանես օժընդակ զօրու գուրգենի։ Գտեալ օժընդակ չար եւ սադրիչ՝ անօրէն մտածութեանն իւրում այր մի ի տոհմանէն սիւնեաց. (Արծր. ՟Գ. 17։ Փարպ.։)
Ի խաղաղ նաւահանգիստն հասանիցեմք բազում բեռամբք ակաղձելովք. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 23. (յն. լոկ, բեռամբք)։)
Եթէ զքէն ամբաստան լիցին դոքա, դատաստան յիրաւի կալցուք։ Մի՛ ոք իշխեսցէ ամբաստան լինել վասն դորա։ Թէպէտ եւ բազումք էին յանօրինաց անտի ամբաստան զնմանէ։ Վասն սորա ամենայն ժողովք հրէից ամբաստան եցեն ինձ յԵրուսաղէմ։ Ամբաստան լինի Աստուծոյ զԻսրայէլէ։ Ամբաստան եղեն զժողովրդենէն։ Ամբաստան լինէին զնմանէ ընկերքն իւր առ Անտիոքոս։ Զորոց սոքա ամբաստան լինին զինէն. եւ այլն։
Որ ինչ տայ զբազում վէրս, կամ որ լին է վիրօք.
Գունդ կազմէր այրընտիր բազմութեամբ ի պարսից եւ ի յունաց։ Բազում այրընտիր գնդաւ յարձակէին։ Այրընտիր զօրօք դիմեալ. (Փարպ.։)
Մայր բազում բիւրուց, եւ անդաստան ժողովրդոց. (Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Է։)
Եւ զի՞նչ իցէ մեկնութիւն անդնդոցն, այլ ջուրքն բազումք ծովացեալք. (Վեցօր. ՟Ա։)
Առաքեաց եւ առատամիտ թագաւորն մեր բազում բեռիսն արծաթուց եւ այլն. (Երզն. քեր. յիշատ.։)
Առատանիմ ի սգոյ՝ բազում նիչ եւ զոր չկամիմ ասել։ Վշտակիցք վշտացելոցն լինիցին, որ առ երկունսն առատանիցին. (Ոսկ. եբր. ՟Ի՟Գ.։ եւ Ոսկ. մ. ՟Ա. 18։)
Բազում ասացուած արար ընդդէմ աղանդին մարկիոնացւոց։ Ճառելով ի սկզբանէն եւ ճշմարիտ ասացուածովք. (Խոր. ՟Բ 63. 64։)
ԲԱԶՄԱԲԱԺ ԲԱԶՄԱԲԱԺԻՆ. որ եւ ԲԱԶՄԱԲԱՇԽ, ԲԱԶՄԱՄԱՍՆԵԱՑ, ԲԱԶՄԱՀԵՐՁ. πολυσχιδής mltifidus, multifarius Բաժանեալ ի բազումս. բազմադիմի, բազմապատիկ. կերպ կերպ.
Բազմաբան վարդապետութեամբն ծնաւ զբազումս։ Բազմաբան վարդապետութեամբ (Գրիգորի) լուսաւորեալս. (Վրդն. լս.։ Երզն. լս.։)
Բազում բանից կարօտ.
Ունօղ բիծ բազում հոգեպէս՝ որպէս Բազմամեղ. եւ մարմնապէս՝ որպէս խայտաբղէտ, նկարէն.
Ունօղ բոց բազում. սաստիկ վառեալ.
Գիտակ բազում իրաց, բազմահմուտ. ներհուն.
Չզօրեմ ուսանել զիմաստս նոցա, վասն զի եւս հին են քան զիս, եւ բազումք, եւ բազմագէտք. (Ոսկիփոր.։)
Կամ Ու՞ր բովանդակի գիտութիւն բազում բազմիմաստ տեսութեամբ.
ԲԱԶՄԱԳԻՆ ԲԱԶՄԱԳՆԻ. πολύτιμος, πολλοῦ ἅξιος magni pretii Որ ինչ ունի զգին եւ զյարդ բազում. մեծագին, ծանրագին. պատուական. սուղ, գնոջ. Զի մի՛ զրկեսցի նա ի բազմագին մարգարտէն. (Վրք. ոսկ.։)
Ի լեզուս նոցա վառեալ հուր այրիչ. վասն որոյ բազմազգեաց լեզուօք զինքն երեւեցոյց ծածկագէտն. (Գանձ. (ուր եթէ բազմազգեացն առցի իբր անհոլով, լինի Կրօղ՝ ունօղ բազում ինչ)։)
Ուր իցեն բազում հետք.
Ուր են բազում խահք, կամ խահարարութիւնք. բազմախորտիկ.
Որոյ բազում են աղէտք. գորովալից.
Որոյ են բազում տիպք, կամ տիպարք. բազմօրինակ, բազմադիմի. շատ կերպ.
πολυκερδής multum quaestuosus, multum lucri adferens Որ ինչ բազում շահս ունի կամ բերէ. շահաւէտ. խիստ շահաւոր.
ԲԱԶՄԱՇԱՀ ԼԻՆԵԼ. εὑπορέω abundo Շահել բազում ինչ. ճոխանալ.
κάκιστος, κακοήθης pessimus, malignus Բազում չարեաց առիթ կամ գործօղ. կարի յոյժ չար. լի չարեօք. շատ գէշ. չարիքը շատ, չարին չարը.
πολύϊστωρ polyhistor Բազմապատում. բազում վէպս գրող, կամ ճառօղ զբազում իրաց, մատենագիրն՝ եւ մատենագրութիւն իւր.
Որ ունի յանձին զբազում վէրս. վէրքը շատ.
Բազում բանտականաց փրկութիւն արարեալ. (Ագաթ.։)
Բազում բանդականաց թողութիւն արարեալ. (Կորիւն.։)
Բազում ժամանակս ի զօրու՝ արտաքոյ բացօթեադ (կամ եայդք) տաժանելով տառապին. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
μυριόφορος infinitos vel innumeros ferens Որ բերէ բազում ինչ առատութեամբ. լի ամենայն բարեօք.
Որ զբազում ինչ հոսէ, կամ սփռէ, ծաւալէ. առատահոս. եւ յորդեալ.
Բիւրահոս մատամբքն սերմանէր անդս բազումս. (Ոսկ. լս.։)
Ոյր իցէ գանձ կամ ինչք բազում.
Բազումք այն էին, զոր գետասոյզ առնէին. (Կաղանկտ.։)
Գնացականքն նաեւ զմահիճսն իսկ բազում սաստկութեամբ շարժիցեն. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 28։)
Գումարեաց ի ձեռս նորա զօրս բազումս. (Եղիշ.։ Ագաթ. եւ այլն։)
(ի գործիականէ բառիս Դժուար) δυσκόλως, δυσχερῶς difficulter, aegre, morose, moleste, vix Դժուարութեամբ. ո՛չ դիւրաւ. բազում աշխատութեամբ. հազիւ. դուն ուրեք. եւ իբր Դժկամակութեամբ. բռնի. դժար.
Բազում վիրաւորս, կամ մի առ միոջ դիաթաւալ կացուցանէին։ Դիթաւալ կացուցանէր։ Դիթաւալ կացուցից. (՟Ա. Մակ. ՟Գ. 24։ ՟Ե. 34։ ՟Զ. 42։ ՟Բ. Մակ. ՟Ե. 26։ Եզեկ. ՟Զ. 5։)
Բազում դիաթաւալք յերկիր անկեալ մեռանէին. (Ճ. ՟Ա.։)
Բազումս ունին դսրովանս, որք յայլոց իրաց զպէտս իւրեանց վճարեն, եւ ոչ յիւրեանց վաստակոց. (Ոսկ. ՟ա. թես.։)
Բազում խոնարհութեան կարօտի ... եւ եզերեցեալ լինի ծայրագոյն հեզութիւն. (Կլիմաք.։)
Այնպիսի հանդերձից զբազումս ունի զարդակիցս. յն. կցորդս. լտ. ընկերս. (Ոսկ. եբր. ՟Ի՟Ը։)
Մանաւանդ գինւով, որով բազումքն իսկ զեղխանան. (Եզնիկ.։)
Սկսան ... զչարել եւ գրգռել ընդ նմա վասն բազում իրաց. (Ղկ. ՟Ժ՟Ա. 53։)
Ընկենլով ի թագաւորութենէ հրէից զհիւրկանոս։ Ընկեցեալ ի պատուոյն։ Զբազումս ընկենոյր ի թշնամեացն, եւ այլն. (Խոր.։)
Բազում ինչ այն է, որ լարիւս թակարդի. (Նար. երգ.։)
Որովհետեւ հոգի ընդ մարմնոյ ոչ թաղակցի, ունայն են բազում վաստակք յաղագս թաղման. (Ոսկիփոր.։)
Այս սկիզբն է աղանդոյն մարկիոնայ. թո՛ղ զայլ բազում թարմատարսն. այսինքն զանպիտան զրոյցս նոցա. (Եզնիկ.։)
Խառն խոսօղ այլեւայլ բարբառս. եւ Խնռնախօսական. Զքնղնք՝ ուր բազում լեզուք խառնախօսք խուժադուժք բնակին սովորութեամբ գիրք բաբելոն անուանեն. (Սարգ. ՟ա. պետր. ՟Ժ՟Բ։)
Զխեցեմորթսն զեռունս որպէս զգայուն ծառս կազմեաց։ Բազումք ի խեցեմորթիցն, որք կոչին փորոտիք երկրի. (Նիւս. բն.։)
Մաղձն յորժամ շարժիցի, այնուհետեւ բազում խիխաւրաս ընկենու արտաքս։ Միթէ վասն ա՞յնորիկ տուաւ քեզկոկորդ, զի մինչեւ ցբերան լնուցուս հանիցեսզգինին, եւ այլ խիխաւրաս ամանայցես ի ներքս. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 17. 19։)
Բազում խնայութեամբ դարմանես զմեզ. (Իմ. ՟Ժ՟Բ. 18։)
Բազում թուղթս խրատագիրս եւ զգաստացուցիչս առաքէր. (Կորիւն.։)
Ի բազում խաղաղութեան մանկունք քո, այսինքն յարդարեալք լիցին կարգալիցք. (Ոսկ. ես.։)
Ու՞ր գղակ. սորա գիւղս բազում կերտացեալ։ Ու՞ր արայն գեղեցիկ արարատեան կերտացօղ։ Քո յօրինիչ ձեռն եւ կատարօղ։ Յոսն կենդանի՝ կերտացողացն զդա։ Հանդերձ մահարձանօք ի միջոցի ծովուն կերտացուցանել։ Զհոյծ խոշոր կերտացուցանեմք սակս լսողացդ. (Մագ.։)
Պօղոս՝ կոչեցեալ առաքեալ։ Կոչեցելոց սրբոց։ Բազումք են կոչեցեալք, եւ այլն։
Հասանէին ի բազում նախարարացն կոչնականք զմեծէն սահակայ. (Խոր. ՟Գ. 58։)
Ունիս բազում բարութիւնս համբարեալ ամաց բազմոց. (Ղկ. ՟Ժ՟Բ. 19։)
Ոչ ի հեռարձակ վայրաց բազում աշխատութեամբ հայցել եւ ածել։ Ճեպեալ ի հեռարձակն հասանէ թշնամիս. (Պիտ.։)
Զբազումս ի նոցանէ ձեռբակալ արարին։ Ձեռբակալ արարեալ զթագաւորն. (Ճ. ՟Ա.։ Յհ. կթ.։)
Բիւրապատիկ տրտմականացն ձիւնաբեր ի վերայ հոսիցին։ Բազում եւս ձիւնաբերս յանձին կուտեալ. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։ ՟Բ. 8։)
Ահա ոչ ըստ կամաց արտասուալից ողբովք ճառագրեմք զբազում հարուածս։ Ահա ակամայ ճառագրեմ զբազումս, ո՛րպէս կորեան ոմանք. (Եղիշ. ՟Ա. ՟Դ։)
Տեսանե՞ս զարտաքին բազում մեծութիւնս, այլ ներքինն ե՛ւս մեծագոյն էր. (Իսիւք.։)
Բազում վանորայս միաժողով շինէր. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Ջուրք բազումք յամենայն տեղիս զեղեալ կային միապաղաղ. (Վեցօր. ՟Դ։)
Զմեղրն ի խորս մոմակերտ գրոցն համբարեալ դնէ։ Բազում գուբք մոմակերտք զմիմեամբք հոծծք (այսինքն բճիճք)։ Ծածկեալ խաղաղեալ մոմակերտ ծեփօքն. զի յողդողդեալք խորտակեսցին մոմակերտ հիմունք մաղոցն. (Վեցօր. ՟Ը։) յն. φρέαρ , գուբ. եւ κοιλότης κηρίων , խորք մոմոյ։
Կամ πλείων, πλεῖστος plurimus. Բազմաթիւ. մեծագումար. յոլով. բազում. բազմապատիկ. շատ. չօգ.
Բազում անգամ գրեցաք՝ յոլովակի բանիւք. (Փոտ. առ Աշոտ։)
Յորդորեաց զնա Գոդոնիէլ՝ խնդրել ի հօրէ իւրմէ ագարակ։ Յորդորեա՛ եւ զբարեկամն։ Ձեր նախանձ զբազումս յորդորեաց.եւ այլն։
Իբրեւ զնաւուղիղ ի բազում ալէկոծութիւնս. (ա՛յլ ձ. իբրեւ զնաւավար ի մէջ բազում մրրկի). (Առակ. ՟Ի՟Գ. 34։)
Զի մի՛ գուցէ կարծեսցուք աթոռս նիւթեղէնս։ Զինքն գիտելով աստուածայինն իմաստութիւն՝ գիտասցէ զամենայն, աննիւթաբար զնիւթեղէնս, եւ զբազումս միեղինապէս. (Դիոն. երկն. եւ Դիոն. ածայ.։)
Բազում զսովաւ յառաջագոյն շամանդաղ ի զգայութեանցս հեղեալ։ Զաւելորդ շամանդաղն մաքրելով։ Ոգւոցս աչօք ընդ աղօտ տեսանելով. քանզի զսրատեսն սոցա՝ այլանդակ իրացն շամանդաղ ստուերացուցեալ ծմակեցոյց. (Փիլ.։)
Յորժամ լինիցի նմանութիւն ուղղաբեր, իբրու բազում անգամ մարմնոյ անդամոց լինելով ուղիղ. (Պղատ. օրին. ՟Է։)
Վասն ա՞յնորիկ ինչ չարակնիցես։ Որ ընչասէրն է, բիւրս ունի չարախօսս, բազում չարակնողս. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 15։ Ոսկ. յհ. ՟Բ. 41։)
Չարաչար եւ յանչափս ընդունօղ զբազում ինչ. մակդիր որովայնի, եւ ագահութեան, իբր դժոխորովայն, անյագ.
Բազում ջաղջախիւն եւ հեղումն արեանց գործեն։ Հանդերձ ընդվզեալ ջախջախմամբ. (Զքր. կթ.։ Խոր. ՟Բ. 76։)
Յապականութիւն դարձոյց զբազում քաղաքս, եւ արեան ջախջախիս արարեալ զդասս հաւատացելոց. (Ուռհ.։)
Տեսանէր զկամուրջսն, եւ սալարկս ի ձորս, եւ ի բազում տղմային տեղիս պողոտայից. (Տէր Իսրայէլ. մարտ. ՟Ժ՟Գ.։)
Եմք ածու փոքր, եւ թուով յոյժ ընդ փոքու սահմանեալ։ Մի՛ ինեւ, այլ քեւ սահմանեսցի ընդարձակութիւն ձեռին քո։ Որ զտրտմական սահմանեաց ծնունդ։ Արծաթասիրութիւնն ոչ եթէ ի բիւր տաղանդս ոսկւոյ սահմանի։ Բազում ինչ խորհիմ յաստուածայինսն, այլ սահմանեմ զանձն իմ, զի ՛մի՛ պարծելով կորնչիցիմ. (Խոր. ՟Ա. 1։ Սարկ. աղ.։ Շար.։ Վրք. հց. ՟Բ։)
Յաղթօղ սպառազէն, եւ քաջ նահատակ։ Քանի՞ այնոքիկ իցեն, որ սպառազէնք իցեն։ Բազում զօրօք եւ անթիւ սպառազինուք. (Շար.։ Եղիշ. ՟Դ։ Լաստ. ՟Ի՟Դ։)
Են այսոքիկ ըստորոգողք բազում, եւ բազում ժամանակաւ իսկ ըստորոգեալք. (Պղատ. սոկր.։)
ՎԱՂՆՋՈՒՑ. Ի ՎԱՂՆՋՈՒՑ. Ի ՎԱՂՆՋՈՒՑ ՀԵՏԷ. մ. πάλαι antiquitus, ab antiquo, olim, jamdudum, jam inde. Վաղ ի վաղուց. ի բազում ժամանակաց հետէ. անդստին ի նախնեաց. վաղուց, հնուց, շատոնց. չօգտան.
Ոչ ամենեցուն օգուտ է արձակն եւ ազատն լինել. քանզի վարին նովաւ բազումք առ ի վզանութիւն՝ խայտացեալքն աքացելով եւ ընդ ոտն հարկանելով զիրաւն եւ զօգտակարն։ Այս մեծ բարի է անզգամին՝ ոչ բառնալ թողուլ զնա ազատ. քանզի վզանութիւն այսպիսումն մեծ վնաս է։ Զյարձակմունսն եւ զըմբհկելն եւ զվզանումն լծելոց ձիոցն. (Փիլ. լին.։)
Դանդաղին, տաղտապին (կամ տաղտկապին). քանզի յամենայն կողմանց բազում իրօք (ալեօք) կոշկոճին. (Ոսկ. ՟բ. տիմ.) յն. ξενοπαθέω . իբրեւ յօտար իրաց խորշիլ։
Այլք այլ իմն սկիզբն օրինացն այնպիսի ընթրեաց առնեն, եւ տապաստակս եւ բարձս բազումս նմին պատրաստականս. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 17։)
Յամենայն ազգաց հեթանոսաց առնոյր նա եւ զպտուղ տուրեւառ բազում աշխարհաց. (Բրս. ծն.։)
Ե՛լ դու յերկրէ քումմէ՝ յերկիր զոր ցուցից քեզ։ Զոր ինչ Աստուած առնելոց է՝ եցոյց փարաւոնի։ Եցոյց քեզ Աստուած զայդ ամենայն։ Եւ եցոյց եւս ինձ Աստուած զզաւակ քո։ Որպէս ցուցաւ քեզ օրինակ ի լերինն՝ արասցես։ Ցուցանել քեզ ճանապարհ, ընդ որ գնայցէք։ Ցոյց մեզ զմուտ քաղաքիդ. եւ եցոյց։ Ցո՛յց մեզ զողորմութիւնս քո։ Նշան յերկնից ցուցանել նոցա։ Ցուցանել զանձն՝ թէ Աստուած իցէ։ Բազում եւ ծանր վնաս դնէին, զորս ոչ կարէին ցուցանել։ Աստուած իմ ցույցէ ինձ ի թշնամիս իմ. (որպէս ասի եւ տեսանել ի թշնամիս). եւ այլն։
Եհաս նոցա փշատեսակ խշատեսակ խոշորութիւն վշտաց եւ գերութեանց։ Որքան ի մարմին իցեն, փշատեսակ մեղացն գործովք խոցոտեն զանձինս եւ զբազումս. (Երզն. մտթ.։)
Քաջաբոյսքն բազումս ծնանին աւելորդս քաջաբերութեամբք։ Յատուկ քաջաբոյս եւ մատառու ոգւոյ է. (Փիլ. լին. եւ Փիլ. իմաստն.։)
Գունդ բազում է, բայց յոլովք ի նոսա անպիտանք են, եւ քերթաքաղ իւ շաւարեան. (Փարպ.։)
Բազում անգամ արտաքոյ օթագանելով. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 37. 39։)
Թշնամանօղն ի պէմսպէս ոճիրս գրգըռէ զընկերն։ Կայէն ո՛չ յետ բազում սպանողաց, այլ նախ եգիտ զօճիրն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 16։ ՟Բ. 1։)
Եւ թէպէտ եւ այսպիսի ամեհամուղ սանձք ի բերան կայցեն, սակայն բազում անգամ անսաստեցին. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 18։)
Որպէս ի հայելիսդ ար առանկանի ի նմա՝ բնաւորեցաւ կերպարան ընդունել։ Մարմնոյ աչօք յորժամ տկարասցի, բազում անգամ ի միոջէ ճրագէ երեւումն կրնակ առանկաւ եւ պատահեաց ընդդէմ. (Փիլ. նխ. ՟բ.։ եւ Փիլ. լին. ՟Դ։ 8։)
Բազում են (առ այս մեզ բանք). բայց առկայասցի. (Եփր. քրզ.։)
Աստեղագիտին պարտ եւ պատշաճ է բազում փոյթ յանձին ունել եւ այլն. (Վեցօր. ՟Զ։)
Պիտոյ բազում իմաստութիւն եւ արիութիւն։ Ընդդէմ կալ գազանին արիուըեամբ (յն. (արիաբար). Ոսկ. յհ. ՟Բ. 14։)
Որ ի բազում տեղիս եւ յաճախ, կամ բազմօրինակ գտանի. դիւրադիւտ.
Բազումս խորհեալ կամ խորհելի.
Ունօղ զբազում զբազումն. բազմահոդ.
Որ ինչ ունի յինքեան զբազում խռիւս կամ զփուշս.
πολυσχιδής multifidus, πολυσχιδῶς multifariam Հերձոտեալ պէսպէս օրինակաւ. ի բազումս բաժանեալ. ճեղքրտած, ճեղք ճերք.
πολύπλοκος multis nexibus implicitus, multiplex, dolosus Որ ունի բազում հիւսուածս եւ ոլորս. բազմամանուած. պատ ի պատ եւ պատիր. ոլորքը շատ, խրթին, խաբէական.
Լսէ բազմաձայն փողոցն, եւ տեսանէ լոյս բազում։ Աստուած անբարբառելին՝ բազմաձայնն. (Դիոն. ածայ.։)
Բազում եւ ազգի ազգի ճճիք. շատ կերպ ճըճիներ.
πολυμερής multis partibus constans Որ ունի բազում մասունս. բազմամասնեայ. բաղադրեալ. եւ Բազմապատիկ. զանազան.
Եւ Որ ունի ընդ իւրեւ զբազում մարդիկ.
Ուր բազում ինչ մթերեալ եւ ամբարեալ իցէ. մէջը շատ բան դիզած՝ պահած.
Ծակոտէր զբազմամթեր աման խորհրդոցն. այսինքն զմիտսն լի բազում նենգանօք. (Եղիշ. ՟Բ։)
ԲԱԶՄԱՅԵՂԾ կամ ԲԱԶՄԱՅԵՂՑ. Բազմազեղ. լիուլի. յորդ, առատ, բազում. բազմապատիկ. շատ, լեփ լեցուն.
Որոյ շուքն՝ Աստուծոյ հովանին է բազում եւ մեծ. եւ Մեծապատիւ.
Որ ունի զբազում պարտիս. պարտապան բազմօք. բազմամեղ. շատ պարտքի տէր.
Բազմապարտ յանցաւոր։ Բազումողորմ առ բազմապարտ դարձեալսն. (Վրդն. երգ. եւ Վրդն. ել.։)
Որ բազումս սխալէ. սխալական. բազմավրէպ.
πολυάργυρος copiosus vel dives argento Ոյր կամ ուր բազում է արծաթ. բազմագանձ. փարթամագոյն.
πολυσπούδαστος laboriosus, sedulus, πολύσκυλτος multis obnoxius molestiis Ուր իցէ փոյթ եւ ջան բազում. բազմաջան. բազմահոգ.
Բազում հանդերձանօք եփեալ. ի բազում իրաց բաղադրեալ, եւ եփեալ.
Բարեբանողացս մեզ բազում շնորհս ընձեռեսցեն. (Ոսկ. լս.։)
Բազում անգամ է տեսանել զգազանս վայրենիս՝ հանդարտացեալս, իսկ զբարկասիրտս ոչ երբէք. (Սարգ. յկ. ՟Դ։)
Բազումք ի բարկասրտացն եղեն կարի հեզք. (Բրսղ. մրկ.։)
Քաղցրութիւն, բարութիւն, հաւատք։ Պտուղ լուսոյ ամենայն բարութեամբ է։ Զամենայն հաճութիւն բարութեամբ։ Յամենայն բարութիւնս արդարութեամբ։ Սիրեաց զչարութիւն քան զբարութիւն։ Ըստ ամենայն բարութեանն՝ զոր արար Իսրայէլի։ Զգթութիւնս քո, եւ զբազում բարութիւնս՝ զոր ետուր մեզ.եւ այլն։
Բարութիւն ամենայն երկրիս եգիպտացւոց ձեզ լիցի։ Տաց ձեզ յամենայն բարութեանց եգիպտացւոց։ Ո՞ ցուցցէ մեզ զբարութիւն։ Անձն նորա ի բարութեան անձինք ձեր։ Կեցցեն ի բարութեան անձինք ձեր։ Զքաղցեալս լցոյց բարութեամբ։ Տունս լի ամենայն բարութեամբք։ Զբարութիւնս երկրի կերջիք։ Անձն ունիս բազում բարութիւնս։ Այր զօրութեան ես դու, եւ բարութիւնս աւետարանես.եւ այլն։
Պանդուխտ է իմաստակութիւն, եւ ի ձեռն ներշրջանակացն գեղապարէ։ Ի ներշրջանական խրատն բազում ինչ գեղապարիցէ այր առաքինի։ Որք ուղիղ խղատուք գեղապարեցին. (Փիլ. լին. ՟Գ. եւ ՟Դ։ Զգեղապարելն ուսեալ ներշրջանակացն. Յհ. իմ. ատ.։)
Գերէվարեալ էին ի թշնամւոյն բազումք. (Գէ. ես.։)
Ահագին խորհուրդքն գոհութիւն կոչին. քանզի բազում բարերարութեանց յիշատակք են, եւ գլուխ ամենայն խնամոցն աստուծոյ. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 25։)
Շարժեցաւ սաստիկ կամ սաստկապէս դղորդմամբ։ Բազում եւ խիստ թագաւորօք դղորդմունք յայսմ հետէ լինելոց են յաշխարհիս։ Գերութիւնք եւ դղրդմունք. (Փարպ.։)
Պաղատանս մատուցանել առ դատաւորս հանդերձ բազում արտասուօք, զմանկունս իւր իսկ ի վեր ելուցանելով, զի մանաւանդ այսպէս գտցէ զողորմութիւն։ Են ինձ ընտանիք եւ ուստերք, սակայն եւ ոչ զմի ի սոցանէ ելուցեալ՝ աղաչեմ զձեզ ի բաց դարձուցանել զդատդ. (Պղատ. սոկր.։)
Ի միոյ օրէ բխեաց տարի, եւ ի տարւոյ եօթնամեանքն». իմա՛ իբր գ. ամք եօթն կամ բազում։
Ի միոյ օրէ բխեաց տարի, եւ ի տարւոյ եօթնամեանքն». իմա՛ իբր գ. ամք եօթն կամ բազում։
Այր թափառական գիտաց բազում ինչ. (Սիր. ՟Լ՟Ա. 9։)
Թերահաւատ լինին բազումք. (Կոչ. ՟Ժ՟Զ։)
Իմաստասէրկոչեմ ես ոչ զայն՝ որ զամենայն գիտէ ... այլ որ անախտ կենցաղավարութիւն ստացեալ ունի յինքեան. քանզի կատարեալ իմաստասէր է՝ ոչ բազում ինչ գիտէ ... այլ որ անբիծ եւ անախտ կենցաղավարութիւն ստացեալ ունի յինքեան. քանզի կատարեալ իմաստասէր՝ ո՛չ որ բազում ինչ գիտէ, այլ որ զախտս կարող գոյ հնազանդեցուցանել. (Սահմ. ՟Ի։)
Խրատէ զմեզ ինքնագործ լինել. եւ առանց աւելորդաց, եւ ոչ բազում իրաց կարօտանալ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 20։)
Բազումք են որ յաղագս քրիստոսի լծակռիւ լինին. (Ոսկ. եբր.։)
Ետ թողութիւն, եւ արար խաչազգեստս բազում քրիստոնէայս. (Մարթին.։) որք կոչին անդ եւ Խաչաբարձք։
Ահա նոր յուդա, ւ նոր խաչահան։ Բազումյուդայք, եւ յոլով խաչահանունք լինին յեկեղեցի աստուծոյ. (Մարաթ.։)
Իբր Ծանրաբարձ. բարձեալ բերօղ զծանր եւ զբազում իրս. յն. բիւրաբեր, կամ բիւրաբարձ.
Ի ծանրալուր ականջս բազում անգամ զնոյն հնչեցուցանել բան. (Առ որս. ՟Ժ՟Դ։ Ասող. ՟Գ. 21։)
Վասն զի բազում իրս պղատոն աստուածաբանէ, եւ վասն աստուածաբանութեանն կահաւորի. իսկ ուսումնականն կահաւորի վասն այնոցիկ, որք ենթակայութեամբ նիւթաւորք գոն. (Սահմ. ՟Ժ՟Զ։)
Գրի որպէս Կամարակապ, (եբր. էլամ). ի բազում օրինակս. (Եզեկ. ՟Խ. 22։)
կարօտացաւ բազում օրինակս ընդ միմեանս լծել (առ իմացուցանել). (Սարգ. յկ. ՟Է։)
ԿՈՀԱԿԱԼԻՐ ԿՈՀԱԿԱՒԷՏ. Ուր են կոհակք, կամ ալիք բազումք, եւ մեծամեծք.
Բազում եւ գազանաց եւ ի վրէժխնդրութիւն. (որպէս կորամագիլքն. Նիւս. բն.։)
Բազում կրթութեամբքն յաղթեսցէ թշնամւոյն սատանայի։ Վասն բազում կրթութեանն որոգինեսի յուսումն յունաց. (Եւս. պտմ. ՟Ե. 1։ ՟Զ. 19։)
Բազումք ի սինկղիտոսաց եւ ի հեծելազօրաց. իմա՛, յասպետաց. (Եւս. քր. ՟Բ։)
Հետեւումն տայ քննողաց բանից եւ այլ եւս բազումս իմանալ. (Իգն.։)
Բազումք լինէին գետավէժք, ձիւնախեղդք. (Մեսր. երէց.։)
Ուր էին հաւք բազումք ճարակաւորք. (Պտմ. աղեքս.։)
Զօրըս բազումըս կազմեցին, եւ մարտակառս յօրինեցին. (Ներս. մոկ.։)
Հայէին ի նա վասն բազում ժամանակց մոգութեամբքն ապշեցուցանելոյ զնոսա. (Գծ. ՟Ը. 11։)
Մարթի եւ այլազգ ի վերայ հասանել յոռութեան (այսինքն անտեղութեան) հրէից օրինակացն։ Թէ ոք պարզաբար ընկալցի զայս, զբազում յոռութեան երթիցէ զհետ. (Եւս. քր. ՟Ա։ Ոսկ. յհ. ՟Բ. 35։)
Բազում վկայս Քրիստոսի սպան եւ նահատակեաց. (Մարթին.։)
Նեղասրտեցայ յոյժ ի բազում աշխատութենէն։ Մի՛ նեղասրտիր, այժմ արձակեմ զսա, եւ խօսիմ ընդ քեզ։ Ոչ նեղասրտեցաւ, եւ խոժոռեցաւ ինչ. (Վրք. հց. ՟Ի՟Ա. ՟Ի՟Զ։)
Պարզ իմն օրինակ, եւ նմանամասն է։ Ի վերայ նմանամասիցն՝ մնացեալն մասն նոյն է ամենեւին (ընդ բոլորին). ջուր եւ՛ բազում եւ՛ նուազ նոյն է։ Ամենայն աննմանամասն ի նմանամասանցն է հաստատեալ. որպէս գլուխ ի ջլաց եւ ի մարմնոյ եւ յոսկերաց. (Նիւս. կազմ. եւ Նիւս. բն.։)
Մովսէս եւ եղիա. մինն նրբալեզու (յն. ծանրալեզու, βραδύγλωσσος ) եւ ծանրաձայն (յն. նրբաձայն), եւ միւսն շինականագոյն քան զբազումս. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 3։)
Է, ի, ո ... ի բազում տեղիս ընդ այլսն շաղաշարելով ի հեդսն։ Ընդ այլ զիս շաղաշարին առ ի կապել հեդ եւ բառ. (Գրչ. գէորգ.։)
Տեսանե՞ս զսէրն աստուծոյ շաղկապեալ ընդ մերումս, եւ իբր զգէսս ինչ շարամանեալ։ առնուլ զոսկետեսակն տպազիովն, եւ շարամանել ի թագի նորա։ Երկուս ձարս շարամանեալս ի խոտոյ։ Շարամանէ ընդ միմեանս զբարեգործութիւնն եւ զուրախութիւնն։ Եւ այսոքիկ բազում անգամ շարամանեալք (յանհունս)։ Պա՛րտ է ասացուածին դաշնաւոր գոլ եւ ծաղկեալ եւ շարամանեալ ամենայն ձեւովք. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 31։ Արծր. ՟Ե. 11։ Ճ. ՟Ա.։ Լմբ. ժղ.։ Պերիարմ.։ Պիտ.։)
Իսկ ուրեմն ողորմագին եւս քան զկաւ իցեմք։ Ողորմագին, եւ բազում ողբոց արժանի է պատմութիւնս. (Իսիւք.։ Լաստ. ՟Ժ՟Ա։)
Երտնաւոր կենացն խոստմամբ ի բազում ճանապարհս առաքինութեանց ուղեւորէ զմանկունս. (Նախ. առակ.։)
Բազումս ունի զօրութիւնս, ունակական, տնկական, բնական, ընդմտածական. (Փիլ. այլաբ.։)
Բազում ինչ ըստգիւտ պախարակեալ զառաջին զկեանսն իւր՝ իբրեւ ընդ կոյր կենցաղ անցեալ. (Փիլ. իմաստն.։)
Մանկանց պարտ է բազում պատկառանս, եւ ոչ ոսկի մնացուցանել. (Պղատ. օրին. ՟Ե։)
Այլ բանք բազումք են պիտակապէս։ Ասէ ի վերայ նորա տիրապէս. իսկ ի վերայ այլոցն ոչ եւս, այլ պիտակապէս յաւէտ. (Կիւրղ. գանձ.։)
Բազում բանք եւ ճառք առ ի պատմել պիտոյանան. (Կոչ. ՟Ղ։)
Բազում գթով եւ ջերմաջերմն բնական աղեօքն. (Կիւրղ. ել.։)
Բազում էր պարգեւքն իմ եւ ողորմութիւն, զոր շնորհեցի ձեզ ջերմաջերմ։ Ջերմաջերմ դարձեալ սկիզբն առնեն չարութեան. (Բրսղ. մրկ.։)
Էին գեօղք երկու մօտ ի նեղոս գետ. եւ կամէին. ճակատել ընդ միմիանս վասն ջրաբաշխին. եւ բազումք մեռանէին վասն այս ջրաբաշխի. (Վրք. հց. ձ.) իբր յն. ὐδροστάσιον stagnum, lacus
Միջնաբերդին նեղեալ սովամահէին, եւ բազումք ի նոցանէ սատակեցան. (՟Ա. Մակ. ՟Ժ՟Գ. 49։)
Ոչ վստահանայ ի մեզ զբազումն, զի մի՛ կորիցուք իսպառ. (Վրք. հց. ՟Բ։)
Աւա՜խ անզերծ եւ վտանգալի (կամ վտանգելի) աղետակոծ տարակուսանացս։ Զգաստացեալ ի բազում հեծեծմանէ, եւ ի վտանգալից արտասուացն. (Կեչառ. աղեքս.։)
Եւ այսպէս փոխաբերելով բազում անգամ յերկաքանչիւրս՝ անհալական առ ի յերկոցունցն գործէ. (Պղատ. տիմ.։)
Հրամայեաց վռամ արծաթ բազում տալ նմա իբրեւ քաջաբանի եւ ուժգնասրտի առն։ Առ ի յիմաստութիւն ճահաւոր՝ գեղեցկագոյնքն ի համբակացն. քանզի զքաջակերպն ասեն եւ քաջաբանս գոլ։ Քաջաբան եւ լի իմաստութեամբ շարադրած. (Խոր. ՟Գ. 65։ Նոննոս.։ Արծր. ՟Ա. 15։)
Ոչ իժիք ազդիցէ այնուհետեւ։ Այնուհետեւ ոչ եւս պիտոյ է վասն մեղաց պատարագ։ Հայեցաւ ի մարմին իւր այնուհետեւ իբրեւ ի մեռեալ։ Գիտաց՝ եթէ բազում ժամանակք են այնուհետեւ։ Փախստեայ գնացին այնուհետեւ բնակիչք յԵրուսաղեմէ. եւ այլն։
Բազում անզգայաբար մտօք. (Ոսկ. մտթ.։)
Եւ յետ բազում ժամանակի՝ անիրաւացեալ ոչ զանխլասցի. (Ածաբ. ժղ.։)
Վասն անլսողութեան բազումք կորեան. (Ճ. ՟Ա.։)
Բազում անձկայրեաց տրտմութեամբ, եւ ծանրաթախիծ հոգով (կամ ոգւով) պաշարեալ. (Բուզ. ՟Գ. 11։ եւ Կորիւն.։)
Հաց ի բազում հատից մի է անմասնաբար. (Տօնակ.։)
Թէպէտեւ տկար է զօրութեամբ քան զբազումս յանասնոց օմարդն), այլ տեսչութեամբ աստուծոյ հրամանատար եւ անուանադիր է նոցա. (Վեցօր. ՟Զ։)
Ի բազում աւուրս ուրախ եղեալ՝ եւ մարմնով եւ հոգւով, յիրսն (կամ յիւրսն) անտաժան անդրէն դարձաւ. (Փիլ. նխ. ՟բ.։)
Որ ինչ լինի բազում աշխատութեամբ.
Այժմ լռելեայն եկի, եւ ապա բազում աշխարհատես յայտնութեամբ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 28.) յն. մի բառ, որ առ (Երզն. մտթ.) գրի. Այժմ լռելեայլն, եւ յայնժամ աշխարհատեսիլ յայտնութեամբ։
Լիութեամբ արդեանց, բազում արդեամբ կամ բարեօք.
Որպէս եւ այժմ բազում կանայք աւետարանակ կախեն զպարանոցաց մանկանցն. (Երզն. մտթ.։)
Բակձաձական (անուն) է, որ եզական թուով բազում՝ ինչ ցուցանէ. ո՛րգոն, տոհմ, պար, ամբոխ, հոյլ. (Թր. քեր.։)
Բագձաձական լսի բացառականն, որ եզական թուով եւ միաւոր անուամբ զբազումս նշանակէ. որպէս Տոհմ, պար, հոյլ, ջոկ, գրոհ, գեհ, անդեայ, պառակ, երամ, կոյտ, գումար, խումբ. (Երզն. քեր.։)
Ունօղ բազում գերանս. որպէս անտառ, կամ լեառն՝ ուստի հատանին գերանք.
Կարօտ բազում իրաց, որոյ բազում են կարիք. շատ բանի պիտանաւորութիւն ունէցօղ.
Ուր իցէ հունձ բազում.
Ետես զբազմահունձ արդիւնս. (Կոչ. ՟Ժ՟Ե. յն. զբազում հունձ։)
Բազում մեծարանաց արժանի, մեծագոյ. եւ Մեծաշուք.
Լի բազում անձկանօք, գթով, սիրով. կարօտով.
Ուր բազում են նուագք կամ եղանակք.
Բազում պատժոց արժանի.
ԲԱԶՄԱՍԵՂԵԽ ԲԱԶՄԱՍԻՂԵԽ. Պոռնիկ կին, որ ունի զբազում սեղեխս, կամ զհոմանիս.
ԲԱԶՄԱՎՏԱՆԳ ԲԱԶՄԱՎՏԱՆԿ. Ուր կայցէ վտանգ բազում. շատ վտանգաւոր.
որ եւ ԱՐԴԻՒՆԱՇԱՏ. Որոյ բազում եւ առատ են արդիւնք կամ բերք. բանեբեր. յուռթի.
Ցնդեալ կամ սփռեալ ընդ բազում վայրս. բազմազեղ.
πολυΰμνητος celeberrimus Բազում երգելի, դրուատելի. բազմահռչակ. մեծահռչակ.
Որպէս բազում եւ պէսպէս են մեղքն, նոյնպէս եւ բազում եւ պէսպէս են բժշկութիւնքն. (Վրք. հց. ՟Դ։)
Ունօղ բիւրաւոր (այսինքն բազում) ականց պատուականաց. բազմագոհար. շատ ճէվահիրով.
Բազում դեղնութիւն եւ գունատութիւն հեղու զերեսօքն. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 9։)
Բազում հակառակութիւն դիպի լինել, եւ դժնէութիւն փոխանակ հանգստեան. (Բրս. հց.։)
Դժուարաթող լինել մարդկային մտաց՝ բազում անգամ եւ յառաքինիս եւ ի բարձունս տեսեալ եղեւ. (Կլիմաք.։)
Զբազումսն դուզնաքեօք (այսինքն սակաւուք) առաջի դիցուք. (Դիոն. ածայ.։)
Մահ ընկալեալ փոխանակ ընդ դրուատեացն։ Բան դրուատեաց։ Դրուատիս գովութեան։ Բազում դրուատիս։ Մեծի դրուատեաց արժանաւոր։ Մեծաւ դրուատօք (կամ դրուատեօք). (Ագաթ.։ Կանոն.։ Փարպ.։ Սարգ. ՟ա. պ. ՟Ժ։ Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Զ։)
Զօր բազում գումարեալ երկաթակուռս զրահիւք. (Յհ. կթ.։)
Որ յերկարի օր քան զօր, կամ զբազում աւուրս.
Եւ երկուորեակք բազում անգամ դէպ եղեւ զի ծնան. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Որ հոսի ընդ եօթն առաջս, կամ ընդ բազում բաշխմունս.
Ասի իրակութիւն երկար վասն զամանակն բազում գոլ։ Եթէ բացատրեսցէ ոք, քանի. ինչ իրակութիւն է, ամանակաւ սահմանեսցէ, տարեւո՛ր. (Արիստ. քանակ.։)
Բազում աշխատութեամբ եւ յածաչու խոնջութեամբ տարակուսեսցիս. (Մագ. ՟Ի՟Ե. ՟Ծ՟Ե. ՟Ծ՟Ը. ՟Կ՟Ե։)
Ուր պարունակի խորհուրդ բազում. խորհրդայեղց. Թիւ խորհրդաշատ. (Վրդն. դան.։)
Բազումք ի նոցանէ ծանծաղամիտք. (յն. ըստ իմաստից եւեթ) (՟Գ. Մակ. ՟Բ. 15։)
Առ սակաւ սակաւ ի վեր յարուցանէ բազում հեշտութեամբ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 38։)
Են բազումք (ի կրօնաւորաց), որք հիւրութեամբ եկեալք յաշխարհ, պատահէ նոցա վախճան. (Շ. ընդհ.։)
Առեալ բազում գրեանս՝ տօնական, եւ մարտիրողէք. (Մաղաք. աբեղ.։)
Առեալ բազում գրեանս՝ տօնական, եւ մարտիրողէք. (Մաղաք. աբեղ.։)
Մեծ օգուտ է մտածութիւն վասն անցելոցն, զի մի՛ նմանապէս անդրէն կործանեսցուք ի մեղսն։ Պա՛րտ է յոյժ մտածութեամբ փորձել, առ որ իւրաքանչիւր ոք պատշաճ ունի։ Բազում մտածութեամբ ըստ կամաց աստուծոյ առնել պարտ է. (Բրս. հց.։)
Զբազում ամօթով յառաջ մատուցեալն՝ յանդգնաբար ոտամբ հարեր. (Դիոն. թղթ.։)
παντοδαπός omnia consumens, et omnifarius, multiplex, varius. Զբազում ինչ ճարակօղ, եւ ընդ բազում տեղիս ճարակեալ. բազմածախ. բազմապատիկ. բազմադիմի. ըստ հոմաձայնութեան յն. բանդօտաբօ՛ս.
ՅՈԳՆԱՄԵԾԱՐ ԱՌՆԵԼ. Բազում իրօք մեծարել, մեծապէս պատուասիրել.
Բազմապտոյտ. բազմահոլով. ունօղ զբազում շրջանս կամ յորձանս.
Բազումք մեղան վասն յուլութեան. (Սիր. ՟Ի՟Է. 1։)
Իջանելով ի յատկագոյնսն՝ հա՛րկ է բաժանելով զնոսա միշտ ընդ բազումսն գնալ, եւ ելանելով ի տեսականագոյնսն՝ հարկ է շարունակել զբազմութիւն (այսինքն հաւաքաբար առնուլ) (Պորփ.։)
Ուրա՛խ լեր եփեսացւոց քաղաք, որ այժմ ի բազում հարցս շաւղակոխելով սրբիս. (Կիւրղ. ի կոյսն.։)
Շեշտոլորակն յաւարտեցելումն կիտին ի գլուխ ատնն ունի զվերսաստութեան զհանդէպն։ Շեշտոլորակն բազում զանազանակս ունի յինքեան. (Երզն. քեր.։)
Լինի՛ն խորթ շարագրածք վասն շլատութեան. որպէս առ պիսիստրատոսիւ բազումք տաղս ստեղծանելով մատուցանէին բռնաւորին՝ որպէս թէ հոմերոնի իցէ, վասն իւրեանց շահիցն. (Անյաղթ պորփ.։)
Բազում պատրողական կարկատելով պատճառս. (Փարպ.։)
Բազում երիփարս սօսս եւ ահապարանոցս պատրաստեալ՝ բազմազան պճնայարմար զարդուք եւ զինուք. (Յհ. կթ.։)
Սոյնօրինակ եւ թագաւորն ժամ տուեալ։ Զջրհեղեղէն սւյնօրինակ գրէ։ Սոյնօրինակ եւ որդին ցուցանէ ... Սոյն օրինակ թէպէտ բազում եւ անսպառ իցեն եւ այլն. (՟Գ. Մակ. ՟Զ. 24։ Եւս. քր. ՟Ա։ Ագաթ.։)
Բազումք վաղայարոյց լինին, եւ զքուն յաչացն թօթափեն, այլ մտօք ի խոր իմն քուն նիրհեն. (Գէ. ես.։)
Ի սոցունց՝ որ ընդ երկրաւ են, բազում վերաշնչմունք լինի, եւ վերափչմունք, որպէս լիպարք. (եւ յետնէ. Արիստ.։)
Որ ինչ տագնապութեան իրք կարծիցին։ Մովսէս նախ երկեաւ յօձէն բազում տագնապութեամբ. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։ ՟Բ. 3։)
Իմաստուն տենչումն։ Բազում տենչումն հանճարոյ։ Լնուլ զփափաքումն տենչմանն։ Զերեւելեացս տենչմունքն. (Սահմ. ՟Ա։ Փիլ. բագն.։ Ճ. ՟Բ.։ Լմբ. ժղ.։)
Փախուցանել զնոսա յԵրուսաղէմէ։ Զմեր անձինս եւ զբազումս եւ այլս ընդ մեզ փախուցանեմք ի գնդէս։ Փախո՛ զԳրիգոր յամուրս ուրեք։ Զաստուած գարշահոտութեամբ մեղաց փախուցանեմք. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ. 15։ Փարպ.։ Զենոբ.։ Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ը։)
Բազում անգամ արտաքոյ օթագանելով. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 37. 39։)
Զինքն գիտելով աստուածայինն իմաստութիւն՝ գիտասցէ զամենայն, աննիւթաբար զնիւթեղէնս, եւ անբաժանական զբաժանականս, եւ զբազումս միեղինապէս. (Դիոն. ածայ. ՟Է։)
Բազում ինչ է՝ որ միտքն իմանայ զԱստուծոյ, եւ բանն տկարանայ, եւ ոչ տրտմի ընդ անհասութիւնն. (Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Ա։)
Առողջութիւն եղեւ նա աշխարհիս հայոց, եւ բազում վիրաւորք ի ծածուկ նովաւ գտին զառողջութիւն. (Եղիշ. ՟Ը։)
Յաստուածարար սքանչելեացն բազումք են՝ զոր իմանամք, եւ բանիւ ասել անկարանամք. (Տօնակ.։)
Ձեռն արուեստապէս բազում անգամ շարժի. (Նիւս. կազմ.։)
Բազում ծախիւք, եւ բազմագումար արուեստաւ որօք յերեւելիս հրաշակերտէ շինուածս. (Արծր. ՟Ե. 3։)
Ուր իցէ, կամ որ ունիցի համբերութիւն բազում.
Բազում իրօք պաճուճեալ. ուր իցեն բազում պաճուճանաք եւ զարդք եւ յօրինուածք. խիստ զարդարուն.
Եւ Երկրպագու բազում պատկերաց կռոց.
Յոյժ վաստակեալ, խոնջ. եւ Որ ինչ ունի զբազում աշխատութիւն. յոգնած. եւ ինչ որ կըյոգնեցնէ.
πολύσιτος abundans frumentis Ուր լինի ցորեան բազում. առատ արմտեօք.
πολυτάλαντος, πολύτιμος multorum talentorum, pretiosus, et gravis ponderis Բազում քանքարաց կամ տաղանդաց. մեծագին. ծանրագնոյ.
Բազում զօրագլուխք յունաց ընդ իս բարեկամացան ուխտիւ եւ երդմամբ. (Փարպ.։)
Ութին մասուն (՟Գ. ՟Բ. ՟Ա) շարադրեալ՝ զեօթն թիւ բացակատարեն։ Ասերբ ոք եթէ զօդդ հարկանէ, ո՛չ բացակատարէ ձայն։ Սկզբունս ամենայնի բացակատարէ զչորս տարերս։ Սահման զբազումն մի ինչ առնէ, եւ մի բնութիւն բացակատարէ. (Սահմ.։)
Բազում անգամ կործանեալ, կամ վտանգեալ.
Վասն բազում դալարութեան իւրոյ՝ ի բազում ամիսս ցամաքի (թզենին). (Եփր. համաբ.։)
Պարտ է զսա բազում դանդանավարօք (այսինքն դանդանաւանդօք) կապել։
Բազումս եւ զհակառակս երեւութանան։ Զհանդերձեալսն յառաջագոյն երեւութանալ եւ ընդ միտ ածել։ Որ եկն ի ծնունդ լինելութեան, ի հարկէ երեւութանայ զարարօղն պատճառ։ Երեւութասցէ զչորս թիւն, յորոց ի խնդիրն է. (Փիլ.։)
Որք յանուրջս երեւութանան թագաւորութիւնս եւ բազում ինչ ախորժելիս. (Մխ. դտ.։)
Ընդ եօթն կամ բազում փորձս անցուցիչ, եւ անցեալ.
Բազում պարգեւ խոստացեալ առ ի զեղծուցանել. յն. յեղաշրջել, պատրել. (Ոսկ. ՟ա. թես. ՟Գ։)
Տեսանելով զսիրելին՝ ասասցես, վասն ընկերութեան՝ անիրա՛ւ գործեա։ Եթէ զայս լուիցէ, բազում խնդալ (այսինքն մնաս բարով) ասացեալ ընկերութեանն կարծեցելում, ի բաց վազեսցէ. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Բազում իրօք նմանի անանջատական պատահման. որպէս խաժակնութեան եւ թխակնութեան. (Մխ. ապար.։)
Աղաղակելն նոցա ձայնիւ լինէր ի հշտութենէ եւ ի բազում լրջմտութենէ. (Ոսկ. գծ.։)
Խիստ եւ ծանր՝ խիտ եւ խռկեալ բեռինք. կամ Նաւք բարձօղք բեռինս բազումս խիտ առ խիտ ակզձեալս.
Եւ այլք բազումք, համանգամայն երկերիւր հարք. (Խոր. ՟Գ. 61։)
Տուաւ շնորհ հոգողութեան (սրբոյն մեսրոպայ)։ Յայսպիսի մեծ հոգողութենէ։ Բազում հոգողութեամբ ուսուցանել տուեալ։ Ըստ իշխանաց հոգողութեան. (Փարպ.։)
Մեք անմիտք զվարս դորա մոլորութիւն համարէաք։ Զիմաստութեան խորհուրդսն իբրեւ մոլորութիւն համարէին։ Իբրեւ զմարգարէ յիմարեալ, իբրեւ զայր մի այսակիր, ի բազմութենէ անիրաւութեանց քոց յաճախեաց մոլորութիւն։ Մոլորութիւն ի տան աստուծոյ տնկեցին։ Մոլիս պօ՛ղէ. բազում դպրութիւնք զքեզ ի մոլորութիւն դարձուցանեն. եւ այլն։
Յաճախութիւն անձրեւաց, կամ բազում ամաց. կամ չարեաց, չարութեան, մեղաց. (Եւս. քր. ՟Ա։ Սեբեր. ՟Ը։ Ածաբ. ՟Ժ՟Զ։ Խոր. ՟Ա. 32։)
Բազում իրօք եւ յեղանակօք յարդարեալ. քաջայարմար.
Ունօղ յինքեան զբազում տեղեկութիւնս.
Ջուրք աղբիւրանան, քամելով զժանգ եւ զաղութիւն՝ բազում շրջածութեամբ. (Վրդն. ծն.։)
Ուր իցեն որոգայթք բազումք.
Հինիւ սմբակակոխ արարեալ զսահմանս հայոց։ Բազում արեան ճապաղիս ի նոցանէ հեղուին՝ սմբակակոխ արարեալ. (Խոր. ՟Ա. 12։ Յհ. կթ.։)
Բազում ռոճկօք զամրոցն ամրացուցեալ. (Յհ. կթ.։)
Զբազում անհնարութեանց բանս խօսիս. քանզի որ ասէն՝ թէ զիա՞րդ կարէ, տարակուսանք է։ Ցնորէր, եւ յանհնարութիւն էր. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 23։)
Բազում արարիչս եւ աշխարհաստեղծս ի ներքս մուծանեն. (Կոչ. ՟Ժ՟Ա։)
Զբազումս արտասահման առնէին յեկեղեցւոյ. (Վրք. ոսկ.։)
Ի վերայ բազում աւազակութեանցն զոր առնէր (յւդա), յաւել եւ զտեառն իւրոյ մատնութիւնն. (Շ. ՟ա. յհ. ՟Ղ՟Է։)
ԲԱԶՄԱՄԵՔԵՆԱՅ կամ ԲԱԶՄԱՄԵՆՔԵՆԱՅ. Բազմահնար. որոյ բազում են մեքենայք չարութեան.
πολυετία grandaevitas, multi anni Բազմամեայ գոլն. եւ Ամք բազումք.
Որ բազում պտուղս բերէ.
Բազում արկածիւք լի. բազմավտանգ.
Նիւթական թարգմանութիւն յն. ձայնիս. πολυπραγμοσύνη որ է բազում իրաց խուղողութիւն. հետաքննութիւն. ընդ վայրաքննութիւն.
Աստուստ եւ անուն հաւաքաբանութեան գտաւ, որ նշանակէ բաղհաւաքումն։ Նոյնպէս հաւաքակցութիւնս, այսինքն բաղհաւաքումն, սակս բազում ինչ միանգամայն հաւաքաբանելոյ. Որ ի նուազէն զմեծն յարդարէ, մակածութիւն ասի. իսկ որք ի մեծէն զնուազն հաւաստացուցանեն, այնոքիկ բաղհաւաքումն ասին. (Անյաղթ վերլծ. Արիստ.։ (Ուր եւ ճոխագոյն բանք լինին ընդդէմ բաղհաւաքմանցն ստոյիկեանց։))
Արդ յայտնի, եւ որ առ բազումս՝ բացատրութիւն հատուցման (բանիս՝) այս է։ Իսկ առ ի բարս՝ բացատրութիւնն է այսպիսի. (Փիլ. իմաստն. եւ Փիլ. այլաբ.։)
Բազում բարութեանց պատճառք էին անստացուածութիւնն, բացատրութիւն առնելով զամենայն չարեաց. (Ոսկ. գծ.։)
Բազում դեղնութիւն եւ գունատութիւն հեղու զերեսօքն. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 9։)
Բազում խափանիչք կային ի միջի. (Սարգ. յկ. ՟Է։)
Ի ցասմանէ, եւ ի հոգոց, եւ ի յայլ եւս բազում խափանչաց. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 13։)
Հանճարեղականօք կատարեալ լուսափայլութեամբք։ Ի հանճարեղականէ խնդրոյ՝ ի բազում խոկմանէ։ Մարմնոցն հանճարեղական առաջնորդութիւնն՝ բժշկականն. (Դիոն.։)
Արարեալն առ ոչ արարեալն՝ բազում ունի զմեկուսութիւն. (Պիտառ.։)
Յիշեցաք, զի մոլորեցուցիչն այն ասէր։ Բազում մոլորեցուցիչք ելին յաշխարհս։ Նա է մոլորեցուցիչ եւ նեռն. (Մտթ. ՟Ի՟Է. 63։ ՟Բ. Յհ. 7։)
Տաճարս ի կրայի պատենից եւ ի փղոսկրէ կազմեալս եւ ի պատուականագոյն նիւթոց, որոց բազում ինչ է՝ որ յախճապակապատ է. (Փիլ. տեսական.։)
Թեւակոխումն է ներշրջանական հանճարոյ խրատուն՝ բազումուսմնութիւն սիրեցեալ։ Ներշրջանական խրատն բազում ինչ գեղապարիցէ։ Ազգս ծնանի զերկոտասան՝ ներշրջանացն պարօղ. քանզի ներշրջանական թիւ (է) երկոտասաներեակն աւուրց եւ տարեաց շրջագայութեանց. (Փիլ. լին. ՟Գ. 19. 21. 59։)
Բազում տեղի պատրաստեաց զանձն սատանայի տաճարակապուտ սեղանակապուտ գողութեամբն. (Ոսկ. ես.։)
Թէպէտ եւ անվաւեր ի նոցանէ գրեցեալքն ասացան, այլ բազում ինչ եւ առ ճշմարիտն ստուերաբանեն. (Արծր. ՟Ա. 11։)
Եւ այլ բազում օրինակօք եւ ցուցմունք, որ քրիստոսի գալստեանն վերագուշակիչք եւ քարոզք էին. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 32. յն. վերաքարոզօղք։)
Եւ զօրքն ախոյեանայարձակ զպատերազմն վառէին։ Ախոյանայարձակքն զմիմեամբք շութափէին։ Ախոյանայարձակ սլացմամբ, կամ զօրութեամբ, կամ խրոխտանօք։ Բազում իրս քաջութեան ցուցեալ յախոյանայարձակ պատերազմունս. (Արծր.։)
Չա՛ր է անիշխանութիւն, եւ բազում վշտաց պատճառք. (Ոսկ. եբր.։ Իսկ ՃՃ.)
Զագահսն ի մէջ ածցուք, եւ զաշխարհաւանդիկս, եւ դարձեալ զգինեվաճառսն ամօթալից հանգանակացն։ Զբազումս ի նոցանէ գտանիցես խոհակերս, եւ իշավարս, եւ աշխարհաւանդիկս. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 13։ ՟Գ. 5։)
Եւ զի՞նչ իցէ ապստամբութիւնն. (Ոսկ.) զնա կոչէ ապստամբ, որպէս թէ զբազումս կորուսանիցէ, եւ ապստամբ առնիցէ։
Բազում զգուշութեամբ պահելի կամ գործելի. պատկառելի.
πολυχρήματος opulentus, opimus Որ ստանայ կամ տայ ստանալ շահ բազում յոյժ. մեծահարուստ.
Բազմապատկանալ ասի մինն, իբր նորա յիւրմէ յառաջածութիւն զբազումս։ Արդարեւ նախագոյն ըստ ամենայնի էիցս հնարից բազմապատկանայ. (Դիոն. ածայ.։)
Նախախնամականօք յառաջճանապարհօք բազմապատկացեալ՝ մնայ անբանաբար մի. որպէս արեգակն բազում ճառագայթ արձակեալ՝ մնայ ի միութեան. (Մաքս. ի դիոն.։)
πολυκτήμων multa possidens, dives, locuples Որ ունի ստացուածս բազումս. մեծատուն. ընչաւէտ. հարուստ.
Բարի բազում քաղաքաց եւ հրամանքս այս, զի նախապատուիցեն զառ ի բազմաց բարեփառութիւն. (Պղատ. օրին. ՟Ժ՟Բ։)
Բնակեցուցանէր ի նմա բազում սպառազէնս. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Վասն որոյ բազում են մեզ բանք, եւ դժուարապատում ի մեկնել. (Եբր. ՟Ե. 11։)
Դիւրացուցանել ումեք զդժուարինս, կամ զկարիս, զկեանս, զմիտսն ի չարչարանաց. զբազումս ի կապանաց. զայրին ողորմելի. զվիրաւոր եւ զկարօտ մարմինն. զմեղադրութեանն սաստ, ի սիրտս զսնոտի խոստմունս. (Ճ. ՟Բ.։ Պիտ.։ Նիւս. կազմ.։ Վրք. հց. ՟Բ։ Ճ. ՟Ա.։ Մաշկ.։ Լմբ. առակ.։ Ոսկ. ՟բ. կոր.։ Յհ. կթ.։)
Յովսէփ եպիսկոպոս՝ բազում եպիսկոպոսակցօք իմովք. (Եղիշ. ՟Գ։)
Որոշեալք են ի միմեանց բազում զանազանութեամբ. (Արշ. ՟Դ։)
Ու՞ր գղակ. սորա գիւղս բազում կերտացեալ։ Ու՞ր արայն գեղեցիկ արարատեան կերտացօղ։ Քո յօրինիչ ձեռն եւ կատարօղ։ Յոսն կենդանի՝ կերտացողացն զդա։ Հանդերձ մահարձանօք ի միջոցի ծովուն կերտացուցանել։ Զհոյծ խոշոր կերտացուցանեմք սակս լսողացդ. (Մագ.։)
Բազում հարազատութիւն է օրինակին առ ճշմարտութիւն. յն. ազգակցութիւն. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 35։)
Զմեծախոհեմութեան զբազում մասունսն կորուսանէ. (Պղատ. օրին. ՟Ժ՟Ա։)
Ձկտեցան ի լուսաւորացն շաւիղս. յորս ներակրթութեամբ ստացան բազում իրաց կանխագիտութիւն։ Է գիտելի միայն վարժմամբ ներակրթութեամբ բնականին ի սոյն խորհողաց. (Լմբ. առակ. եւ Լմբ. պտրգ.։)
Զի՞նչ չուանքն՝ որ խզեցան. շաղկապք եւ շարամանութիւնք մեր առ աստուած հաւատոյ եւ սիրոյ։ Կնճիռն մեղքն են, որ բազում կրկնուածս եւ շարամանութիւնս ունին. (Գէ. ես.։)
Բազումս ի ձեռն սակաւուց պատմէ պատմագրութիւնն, Նիւս. (կազմ.։)
Բազում լաւակամութիւն եւ սիրակամութիւն պարտի շնորհել այնպիսւոյն. (Կանոն.։)
Զոր յաստուծոյ բազում խնդրուածովք առի, եւ վաղվաղակի վտարեցուցի
Այլեւ զքրիստոսամեծար ասպնջականիցն իւրոց բազում գովութիւնս փոխանակ մեծարանացն կարգէ. (Կորիւն.։)
Օտարացուցանել յարդար խորհրդոց։ Օտարացուցին զտեղիս զայս յինէն։ Բազումս եւ անթիւս յիւրմէ աշխարհէ օտարացոյց. (Յես. ՟Ի՟Բ. 25։ Առակ. ՟Բ. 16։ Երեմ. ՟Ժ՟Թ. 4։ ՟Բ. Մակ. ՟Ե. 9։)
Բազում ունի այլընդակութիւն բարուց. (Եղիշ. դտ.։)
Է այլաշարժութիւն բազում, այս ինքն (կամ զոր օրինակ) պէսպէս պատճառք. (Կանոն.։)
πολυλογία multiloquium, loquacitas Շատախօսութիւն. երկար զրոյցք. բան բազում.
πολυλογία multiloquium, loquacitas Շատախօսութիւն. բանք բազումք.
πολυπειρία multa experientia, eruditio Հմտութիւն բազում իրաց. քաջահմտութիւն. շատգիտութիւն.
Որոյ բախտաւորութիւն՝ բազում ժամանակս ունի. (Փիլ. նխ. ՟բ.։)
Զդիտաւորութիւն իրին առաջիկայի բազում անգամ ի մակագրութենէ բանին դիւրածանօթապէս կարէ ոք ի միտ առնուլ համառօտագոյն. (Սարկ. հանգ.։)
Բազում խնամակալութիւն ցուցանէ բանս այս։ Խնամակալութեամբ թնղել. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 14. 39։)
Արարչի առ արարածս բազում է խնամակալութիւն. (Ի գիրս խոսր.։)
Այն՝ որ վասն նորա ասացեալէր, բազում խնամակալութեամբ առ ի քննել պիտոյ էր, բազում խնամակալութեամբ նմա ընդդէմ առաջի մատեան. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. ՟Բ. 6։)
μεγαλοπρεπῶς magnifice, egregie, honoratissime. որ եւ ՄԵԾԱՎԱՅԵԼՉԱՊԷՍ, ՄԵԾՎԱՅԵԼՉԱԲԱՐ. Մեծավայելուչ օրինակաւ. բազում շքով եւ պանծալի պատուով.
Բազումս ցուցանելով նախամասնութիւնս ի բնութենէն հասին. (Փիլ. լին. եւ Փիլ. լիւս.։)
Սակաւք ուրախանային յայսպիսւոյ ճրագի նախընթացութիւն, քան թէ բազումք. (Ներս. աբեղ. ի լմբ.։)
Յաղագս ո՞յր իրիք այսոքիկ սքանչելագործեալք լինէին։ Տեսաք տէր զբազում նշանս եւ զարուեստս աստուածապէս ի քեզ (այսինքն քեւ կամ ի քէն) հրաշագործեալ։ Հաստատեալք ի նշանացն գնացին, որ առժամայն սքանչելագործեցան. (Փիլ. իմաստն.։ Մագ. ՟Ե։ Երզն. մտթ.։)
Բազում արիական քաջամարտութեամբ ընդ իւրեաւ նուճեալ։ Յաղթել քաջամարտութեամբ։ Իբրեւ զյեսու քաջամարտութեամբ. (Յհ. կթ.։ Արծր. ՟Ա. 7։ Մագ. ՟Ժ՟Դ։)
Կուտեալ իշխանացն հայոց բազում աղտեղաբանութիւնս ի վերայ թագաւորին իւրեանց. (Փարպ.։)
գրի եւ ԲԱԶՄԱՆՈՒԱՆՈՒԹԻՒՆ. πολυωνυμία appellatio multis nominibus, πολυώνυμα varia nomina Միոյ իրի բազում անուամբք յորջորջումն. շատ կերպ անուն ունենալը.
Բազում աշխատանք. ճիգն. քիրտն. շատ աշխատանք քաղելը.
Ստանալն զբազում ինչ. եւ Բազմութիւն ստացուածոց.
Բազմերախտն գոլ. առնելն զբազում երախտիս. եւ Բազում երախտիք. մեծամեծ բարերարութիւնք. շատ աղէկութիւն.
ԲԱԶՄՈՒՍՄՆՈՒԹԻՒՆ. որ եւ ԲԱԶՄՈՒՍՈՒՄՆՈՒԹԻՒՆ. ԲԱԶՈՒՄՈՒՍՄՆՈՒԹԻՒՆ. πολυμάθεια, φιλομαθία eruditio, studium Բազմուսումնլինել. գիտնաւորութիւն, եւ ուսումնասիրութիւն.
Երազափորձութիւն բազում պատճառս ունի. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։ Կանոն.։)
Բազումք երկբայեցուցանէին զթագաւորն. (Շիր. քրոն.։)
Յայսմ ժամանակի ի թուլամորթութիւն կրթեցաք մի առ միով ի ծանծաղ եւ ի տարտամ վարս։ Որ ի թուլամորթութիւն եւ ի յոռութիւն կրթեն զբազումս. (Գր. սարկ. լուս.։)
Ոչ սակաւ հարստահարութիւն արարեալ գլխոյ սմբատայ՝ առնու հարկս բազումս. (Արծր. ՟Ե. 2։)
Յուղարկիմք ի ձէնջ, տանել ողջոյն եւ զյանձնարարութիւն առ բազումողորմն Քրիստոս, եւ առ սուրբ գունդն ամենայն սրբոց. (Փարպ.։)
Ի սկզբանէ ո՛չ բազում աստոածածնութիւն պատմեն. (Պղատ. օրին. ՟Դ։)
Բազումք ի մէնջ իբրեւ զհայրենի բարեժառանգութիւն պահեն զարբեցութիւնն. (Սարգ. ՟գ. յհ.։)
Յոլովք բազում անգամ կենդանազոհութիւնք եղեն. (Նիւս. երգ.։)
πολυθεία, πολυθεότης, δῆμος θεῶν multitudo deorum Բազմութիւն սուտ աստուածոց. մանաւանդ Մոլորութիւն դնելոյ զբազում աստուածս, զորս թուեն ոմանք մինչեւ ցերեսուն հազար. հեթանոսութիւն. դիցապաշտութիւն. կռապաշտութիւն.
Հաւատարմացուցանել զբանն ի գործոց, կամ զասացեալն՝ փորձիւ իրացն, կամ զբազում ինչ իմացմամբ մտացն. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 11։ Նախ. ժող.։ Լմբ. իմ.։)
Վասն ճանապարհորդութեան։ Բազում ճանապարհորդութիւն. (Իմ. ՟Ժ՟Գ. 19։ Ես. ՟Ծ՟Է. 10։)
Սկիզբն հեթանոսաց ամաղէկ. եւ սկիզբն ախտից որովայնամոլութիւն։ Նիւթ հրոյ փայտ բազում, եւ որովայնամութեան՝ յոլովութիւն կերակրոցն. (Նեղոս.։)
Աստուածանշանք բազում ի հռովմ եւ ընդ տիեզերս լինէին. (Եւս. քր. ՟Բ։)
Բազում գովեստիւ պատմեն, եւ նիւթեն պա տասխանաբանութիւն սիրելեաց իւրեանց. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 16։)
Աղաչէին զնա՝ բազում յոյժ սքանչելագործութիւնս առնել։ Սքանչելագործութիւն առնել վասն մեր։ Արդ առ իս սքանչելագործութեան չիցե՞ս կարօղ. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 2։ Իսիւք.։)
Մինչեւ յարկն լուսոյ ածեր։ Որ յաճախն ընձեռել՝ բազումս փառաւորիս։ Ոչ է այլայլեալ յարմարութենէ. (Նար.։)
Մինչեւ յետին շունչն՝ եթէ յանցանս ինչ հասանիցէ անկանել։ Մարթի, մինչ աստէն եմք, յարդէ ի ցորեան փոխել, որպէս ի ցորենոյ բազումք ի յարդ. (Ոսկ. մտթ.։)
Բազում ինչ, անենայն իրօք. (Հռ. ՟Գ. 2։)
Թո՛ղ զի բազում անգամ իբր թարմատար վարի եւ ի զարդ։
Բազում ամանակօք ահա բնաւորեալ. (Արիստ. որակ.։)
Դամասկոս վաճառական քո ի բազում աղխէ (կամ աղխի, եւ կամ բազմաղխի), եւ ի բազում զօրութենէ քումմէ. յն. ի բազմութեան գործոց քոց, կամ ի բազմութենէ ամենայն զօրութեան քո։ (Եզեկ. ՟Ի՟Է. 18.)
Բազում ժամանակ եւ շատ թիւք ամսոց մաշեալ են, եւ ես ակն ունիմ, զի ոչ եղեւ անց վշտացս. (Վանակ. յոբ.։)
ԲԱՅ 3 (ի, ից.) գ. ԲԱՅ φωλεός, φωλία lustrum, latibulum, cubile որ եւ ԲԱՅՈՑ. ռմկ. եւս բայ, կամ բահ. Որջ կենդանեաց՝ մանաւանդ արջոց յաւուրս ձմերայնոյ. որպէս պահ, այսինքն դիպահ, եւ պահք, յորժամ առանձնացեալ մնան իբր թմրեալ եւ անսուաղ զաւուրս բազումս. (այսինքն քառասունք պահելի.)
Տեսանէի եւ այլ բազում յոյժ միայնակեացս, որ ոչ էր բաւ եւ համար զթիւ ունել զմարդկանն. (Վրք. հց. ձ։)
ԳԱՄՈՒ ԳԱՄՈՒ. Բազում անգամ. ստէպ ստէպ. հետ զհետէ. միշտ. չօգ տէֆա.
Ոչ զի գամու գամու մատուցանել զանձն իւր պատրաստեաց պատարագ այլոյ արեամբ . .. Գամու գամու բազում անգամ մեռանել. (Եփր. եբր.։)
Գէթ այնպէս առնիցեմք, բազում բարութիւնս խոստացաւ մեզ. իմա՛, եւ եթէ. միայն եթէ։ (Ոսկ. մ. ՟Ա. 3.)
Գէթ այնպէս առնիցեմք, բազում բարութիւնս խոստացաւ մեզ. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 3.) իմա՛, եւ եթէ. միայն եթէ։
Շամիրամ շինեաց թլեր բլուր ի հողոյ կուտեալ ամրոց. բայց մեք գտաք պատճառ թլացացդ ... մինչեւ ցայսօր դեւք կախարդք առ թլովդ գործելով զարուեստս իւրեանց։ Հլսմերք պղնձիք։ Ապողոնիոս տուանեցի շինեաց թլսմեր բազում դիւական զօրութեամբ. (Միխ. ասոր.։)
Վասն բազում եւ անչափ թօնից անձրեւաց։ Խորշակաց, կամ թօնից, կամ հիւանդութեանց։ Խորշակս եւ թօնս. (Փիլ. իմաստն.։ եւ Փիլ. քհ. ՟Ե։)
Ժամ եդեալ նմա օր մի՝ եկին ի վանսն առ նա բազումք. (Գծ. ՟Ի՟Ը. 23։)
Ժողովեաց որպէս ի տիկ զջուրս ծովուն, եւ դնէ ի խորս (կամ ի խոր) զգանձս իւր։ Իրաւունք քո որպէս խորք բազումք (կամ զխորսբազումս)։ Խորք խորոց կարդացին առ քեզ ի ձայն սահմանաց քմց։ Ի խորոց երկրէ միւսանգամ հաներ զիս։ Տեսին զքեզ ջուրք, եւ երկեան. եւ խորք խռովեցան։ Խորք որպէս չգստ վերարկու է նորա։ Ի ծովս եւ յամենայն խորք։ Ցամաքեսցին ամենայն խորք գետոց։ Դատաստան հրով եկեր զխորս բազումս։ Խորք ծածկեցին զնոսա։ Ընկղմեցի ի խորս ծովու. եւ այլն։
Բազումք են պահպանութիւնք ծո՛մ պահոց (կամծոմապահոց). (Մծբ. ՟Գ։)
Յամեաց եւ յապաղեցաւ, զի կահ կալաւ զնա հոդին սուրբ ի բազում իրս. (Ոսկ. ՟բ. կոր.։)
Բազումք ի ննջեցելոց ի հող երկրի։ Ի հող իջանել, կամ ննջել։ Անուանք նոցա ի հողս իւրեանց։ Հողոյ եւ պատանոյ չլինել արժանի. (Յոբ.։ Սղ.։ ՟Բ. Մակ.։)
Իմաստութեան ճառս եւ զրուցատրութիւնս։ Ի բազում ճառս կոտորեցաք։ Վերջին ճառս։ Յիշատակեցաք յառաջագոյնս ճառիցն. (Խոր.։)
Ոչ յանկարծակի մտանէ, եւ ոչ յար միանգամայն (այսինքն անդէն առ նմին), այլ նախ բազում ընդունելութիւն գործէ. (անդ. ՟Գ. 28։)
πολύς, πολλή, πολύ multus, -a, -um ἰκανός sufficiens, satis πλεῖστος plurimus. Բազում. յոլով. յոգն. եւ Յորդ. առատ. բաւական. յագեցուցիչ. լիացուցիչ. (լծ. լտ. սա՛դ, սա՛տիս եւ հյ. շիթ. կաթն. թ. սիւտ իսկ եբր. շատ, սատ է ստին. որպէս լտ. ու՛պէռ է ստին, եւ առատ. տե՛ս ՍԱԴԴԱՅԻ)
ՇԱ՛Տ մ. πολύ, πολλά multum, plurimum, nimis αὑτάρκως satis, sat. Բազումս. կարի. ստէպ. յաճախ. բաւական. հերիք. եւ Բազում անգամ.
ՇԱՏ ԱՆԳԱՄ. cf. ԲԱԶՈՒՄ ԱՆԳԱՄ.
Ոչ չափ ինչ պատժովք, այլ գեհենին տանջանօք տանջիցիս։ Ոչ դոյզն փութամ եւ ոչ չափ ինչ. այլ աշխատիմ՝ պատերազմեալ սաստիկ փութով։ Յաշխարհիս ճանապարհի ոմանց բազում ինչ պէտք են, եւ ոմանց չափ ինչ (յն. ոչինչ). (Ոսկ. մտթ. Ոսկ. կողոս. Ոսկ. եբր.։)
Զի որպէս եղբայր թագաւորի բազում համարձակութիւն ունի առ իւր եղբայրն թագաւորն, քանի՞ չափ մանաւանդ բազում եղբարցն. (Մաշկ.։)
Մի՛ լիցի չէ՛ք չէ՛ք բազում. այլ չէ՛ք լիցի անիրաւ սովորութիւնն. զի եւ սահմանդ բազում եւ յաւելորդ սովորութեանց եղեւ. (Մխ. դտ.։)
Բազում են անմահութեան նորա ցուցմունք առ ի Պղատոնէ եւ յայլոց, այլ այնք պատ ի պատք եւ դժուարիմացք. (Նիւս. բն. ՟Բ։)
Բազումք ի դարբնաց բախեն զսալն։ Բազմութիւնք դարբնաց սալիւք եւ ուռումբք. եդեալ ի վերայ սալիցն, եւ ուռումբք ջարդեալ։ Որպէս կռանք՝ որ գան ի վերայ ոսկւոյ՝ մինչդեռ կայ ի վերայ սալի. (Խոր. ՟Բ. 58։ Փարպ.։ Իսիւք.։)
Մի՞ օրհնութիւն է քեզ հայր. եւ մի օրհնութիւն է, եւ բազում. մի սեռիւ, եւ բազում տեսակօք, ըստ պատահողացն զանազանութեան. (Փիլ. լին. ՟Դ. 231։)
Ունիմք վէր, եւ սպիս բազումս. (Եղիշ. ՟Ե։)
Ի գաւառաց եւ ի տեղաց իշխանութեանն իւրեանց։ Եւ այլ բազում տեղաց հեռաւորաց։ Վասն իննակնեան տեղացն։ Չբաժանի քո տէրութիւնդ ըստ տեղաց, որպէս մարդկան։ Զբազումս ի տեղաց նորա տարեալ էին անիրաւաբար. (Կորիւն.։ Եղիշ. ՟Ա։ Զենոբ.։ Խոսր.։ Լաստ. ՟Բ։)
Ածեալ զնմանութիւնն ի գեղեցկութիւն։ Բազում որդիս ի փառս ածել. (Իմ. ՟Ժ՟Դ. 19։ Եբր. ՟Բ. 10։)
Ընդ ջերմ կաթամբ մօրն իցէ՝ բազում գթով եւ ջերմաջերմն բնական աղեօքն. (Կիւրղ. ել.։)
εὕφορος, εὕπορος, ἅφθονος, ἁγαθός. uber, abundans Յորդ. յուռթի. լի. անպակաս. անսպառ. ճոխ. բազում. շատ. լաւ.
Տար աշխարհ եհար, եւ բազում արարս արար. (Ոսկ. եփես.)
Եւ արդիքս բազում ամբաստանութեան են արժանիք. (Ոսկ. յհ. ՟Բ 36։)
ԲԻՒՐ. որպէս անորոշ թիւ բազմութեան. Անհամար, բազում յոյժ, բազմապատիկ. անթիւ.
ԲԻՒՐ. ԲԻՒՐԻՒ. ԲԻՒՐՍ. մ. μυριάκις, μυρία Բիւր անգամ, բիւրապատիկ, բազում անգամ, բազմապատիկ, բազմօրինակ. անչափ, յանչափս. տասը հազար անգամ, շատ կերպով, կերպ կերպ.
Յանձն առնէին նոցա ցկահ եւ զգրաստ, եւ զամենայն ինչս՝ որ մնացեալ էր ի բնի իւրեանց. (՟Ա. Մակ. ՟Թ. 35. (յն. զկահն զբազում)։ Տե՛ս եւ ԲՆԱԴԻՐ։)
Առաքէ (յհ. զաշակերտսն առ յիսուս)՝ յայն երեսս, զի յորժամ տեսցեն զսքանչելիս նորա, հաւատասցեն ի հաւատս նորա։ Բազում երեսք են բանի՝ ըստ բազմութեան երեսաց այսոցիկ՝ որ ուսանին զնա. (Եփր. համաբ.։)
Զմիմեանց զկնի գային։ Զկնի Աբգարու մինչեւ ցԵրուանդ։ Զկնի ոչ բազում աւուրց. (Խոր.։)
Բազում իշանս (կամ իշեան) յայնկոյս որմոյն ընկենոյր. լաւ եւս է ըստ յն. ընթեռնուլ, զբազումս ի շանց։ Այլ ըստ հասարակ հյ. ասի եւ ի Շ. վիպ.
Որում բազում տաղանդն էր տուեալ, որ են լտերք. (Ոսկ. ես.։)
Բազումք առ խնդին զամօթ հարսնութեան դիմեալ ընթանային յեկեղեցին. (Փարպ.։)
Յանչափ խնդոյն արտօսր բազում ցօղէին (մոգք՝) խանտաղատելով ընդդէմ մանկանն. (Եպիփ. ծն.։)
Շինել աղքատանոցս ի խորշ եւ ի զերծ տեղիս. (Խոր. Գ. 20.) օրինակս ինչ. ուր բազում այլ օրինակք ունին.
Քան զխժիցն մերքս պայծառագոյնք լինիցին։ Նոքա խուժք եւ տխմարք. եւ սոքա ընդ բազում մարգարէս սնեալք. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 6։ ՟Բ. 18։)
Անօրէնք իբրեւ գծով ծփեսցին։ Բազում ծուփս (կամ մրկօք) ծփին ամենայն մարմինք անզգամաց. (Ես. ՟Ծ՟Է. 2։ Առակ. ՟Ի՟Զ. 10։)
Բազում եւ կազմ գնդաւ։ Իբրեւ զկազմ զօրական։ Կազմ կառօք եւ երիվարօք. (Փարպ.։ Իսիւք. Պիտ.։)
Կեցցուք, եւ մի մեռցուք։ Կելով կեցցես։ Ամենայն աւուրք, զորս եկեաց։ Ընդէ՞ր իցէ ինձ կեալ։ Մի՛ կեցջիր։ Կեցցէ՛ արքայ։ Հայէր ընդ օձն պղնձի, եւ կայր։ Մխիթարեցայ, եւ կեցի։ Կէին վտարանդեալք։ Կեայր անառակութեամբ։ Յանմտութեան կեանս կէին։ Բազում ժամանակս կեցից։ Զօրհասաւ անցեալ հրէայքն՝ եւ զա՛յս օր կեցեալ գտանին։ եւ այլն։
Մոգն եւ որ այլ եւս բազում կեշտք։ Լաւագոյն քան զայլ կեշտսն նոքա երեւեալ են։ Իմ այսպէս լուեալ էր վասն կեշտիս այսորիկ. (Եղիշ. ՟Գ. եւ ՟Ը։)
Բազում կենդանիք արար աստուած յերեք ցեղ կրոհ, որ է բաժինք. զթռչունս երկնից, զջրային կենդանիսն, զգազանս ի լերինն. (Տօմար.։)
Ի զինուորութեանցն հոյլս։ Ի հոյլս քերթողական պարուց։ Զիմաստակացն հոյլսն։ Զբազում հիւանդաց հոյլս։ Հոյլք չարաց, կամ անզգամաց, կենդանեաց, ասպականեաց. (Պիտ.։)
Բազում հռոգս եւ առատաձեռն ռոճիկս. (Յհ. կթ.։)
Մասն (տալի) արանցդ՝ որ եկին ընդ իս, նոքա առցեն զբաժին իւրեանց։ Տաջի՛ք զհինգերորդ մասն փարաւոնի, եւ չորք մասունքն ձե՛ր եղիցին։ Մասն ետու զայն ի պտղոցն տեառն։ Նորա լիցի երին աջոյ ի մասն։ Էջ ի մասն ինչ յիսներորդաց բանակին։ Ի մասնէ աղի ծովուն յերեւելից կողմանէ։ Մարիամ մասն բարի ընտրեաց։ Չգուցէ մասն ինչ ի խաւարին։ Ձկան խորովելոյ մասն։ Արարին չորս մասունս՝ իւրաքանչիւր զինուորի մասն։ Ի մասինդ յայդմիկ։ Ըստ իւրաքանչիւր մասին։ Մասամբք տօնից։ Բազում մասամբք։ Մասն բաժնի διαίρεσις ։ Մասն առնել . μερίζω եւ այլն։
Բազում յուզիցն եւ խնդրոցն, եւ զօրաժողովն լինելոյ. (Արծր. ՟Գ. 14։)
Վասն բազում յուզիցն եւ մեծամեծ ամբոխիցն. (Կանոն.։ եւ Մխ. դտ.։)
Բազում աւուրս նօթի էին։ Այս չորեքտասաներորդ օր է, որում ակն ունիք նօթիս կատարել. (Գծ. ՟Ի՟Է. 21. 33։)
Բազում շտապ տագնապի եղեւ ի մէջ ծառայից իւրոց։ Իբրեւ զայս ասէր, շտապիւ տապոյ ցաւոց տանջեալ լինէր նա. (Եւս. պտմ. ՟Ա. 8։ ՟Բ. 10։)
Բազում ոսոխ կրել ի դիւաց. (Վրք. հց. ՟Բ։)
Արարածս պիւղծ ոչ լինի. (Մխ. երեմ. եւ յայլ բազում գիրս։)
բազումք են, որք չեւ իսկ գիտացեալ են զսաստ սրբութեան պաշտմանն քրիստոսի. յն. լոկ, զպաշտօն. գուցէ դրելի ի հյ. զսակ սրբութեան, եւ այլն։
Քոյրդ իմ միայն եթող զիս ի սպասու։ Մարթա զբաղեալ էր ի բազում սպասու։ Ստեղծանէ անօթ առ իւրաքանչիւր ումեք սպասու մերոյ։ Զակումբն մաշկեայ, զոր առ նա ի բագուայ ի հանապազորդ սպաս նմա։ Սպասք աւուրցն (հանապազօրեայ պաշտամունք)։ Զամենայն գործ սպասու (ծառայական) մի՛ գործիցէք ի նմա, եւ այլն։
Վարձք քո բազում եղիցին յոյժ։ Ետ ինձ աստուած զվարձս իմ։ Վարձք մարդկան։ Վարձք անասնոց։ Կալցի վարձս հաւատարիմ։ Եւ ոչ վարձուց ակն կալան սրբութեան։ Եղեւ զերկեամ մի բովանդակ իւրով վարձու։ Ուխտք վարձուց վարձկանաց։ Տայ վարձս հոմանեաց իւրոց։ Զարծաթ իւր ի վարձու ոչ տայ կամ տացէ։ Եկին առ նա զօրք բազումք ի վարձու։ Արուայիկս բազումս ածեալ է ի վարձու յօգնականութիւն իւրեանց։ Կացուցին ի վարձու քարահատս եւ հիւսունս, եւ այլն։ Վարձուց ակնկալութիւն ի տեառնէ է։ Իբրեւ անմահից հատուցանէ մեզ զվարձս վաստակոց մերոց. (Եղիշ. ՟Ե. ՟Ը։)
Եդեալ եղեւ տախտս փղոսկրեայս, եւ արկին ի նմա անկողինս։ Մորթիկ մի փոքրիկ ի ներքոյ նորա ի տախտի։ Էր իմ եւ տախտ ոսկեղէն, եւ ի վերայ նորա անկողինս բազումս ոսկեհուռս։ Նստաւ մերձ նմա ի տախտի նորա. (Վրք. հց. ՟Ե. ՟Ժ՟Ա։)
Վասն մարմնոյ սրբութեան բազում փոյթ դնէին. (Ոսկ. յհ. ՟Հ՟Ա. 32։)
Հրամայեցաք քմինս գնել, եւ մահու գործեցաք նոցա։ Կայր ի քմին յիսուն արամբք։ Բազում զօրօք ի քմին կայր։ Կացուցանէր քմինս ի բազում տեղիս. (Ուռհ.։)
Քուն բազում՝ ոչ մարմնոցն, եւ ոչ հոգւոցն, եւ ոչ գործոցն պատշաճի ըստ բնութեան. (Պղատ. օրին. ՟Է։)
Քուն բազում՝ կենակից անիրաւ։ Եթէ քունն ոչ գայ առ մեզ, մեք մի՛ ընթասցուք առ նա։ Իսկ զքուն այնչափ առնոյր, որպէս զի մի միտքն ի բազում տքնութենէն շփոթեսցին (Կլիմաք.։)
Բազում այլոց իրաց գոյ ի նմա առատութիւն մեծութեան օճառի։ Բազում նժոյքս արքունի օճառօք տայր նմա։ Խառնուածք եւ օճառքզանազանք փոշիատեսակ խնկոցն. (Փիլ. իմաստն.։ Յհ. կթ.։ Անան. եկեղ։)
Թշնամանօղն ի պէմսպէս ոճիրս գրգըռէ զընկերն։ Կայէն ո՛չ յետ բազում սպանողաց, այլ նախ եգիտ զօճիրն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 16։ ՟Բ. 1։)
Ետես աստուած զլոյսն, զի բարի է։ Որթ մի մատաղ եւ բարի։ Ռաքէլ բարի էր տեսլեամբ։ Դիպող ինչ, եւ բարի հասարակաց։ Նպաստ բարի եղեւ ինձ։ Գործ մի բարի գործեաց դա յիս։ Բազում գործս բարիս ցուցի ձեզ։ Վասն բարւոյ գործոյ ոչ առնեմք զքեզ բարկոծ. եւ այլն։
Որպէս հատ ի բազում հատից աղօրեօք (կամ աղօրիւք) մալեալ, եւ հրով փորձեալ. (Տօնակ.։)
Զի մի՛ ընկալցին բազումք զանէծ. (Եփր. օրին.։)
Մերկն եւ անկապն ընդ մարմնի միտքն բազումս ունի զօրութիւնս. (Փիլ. այլաբ.։)
Զբազում մթերս գանձուց տային ի ձեռս թշնամեաց, զի թերեւս ապրեսցեն զանձինս իւրեանց. (Ղեւոնդ.։)
Արձան է քար կամ պղինձ երկարաձիգ՝ քառանկիւնի ձեւով, յորում գրեալ լինի արձանանալոյն անարգանք։ Բազում անգամ եւ երախտաւորաց բարերարութիւն յարձանս գրին. (Նոննոս.։)
Բազում արձան կանգնեալ էին յանուն նոցա. (Եղիշ. ՟Ը։)
Յերկանաքար արձանին, զոր կանդնեաց ի ծովեզերն. Զայս արձան բազում ժամանակս պատուեցին պոնդացիքն. (Խոր. ՟Բ 8։)
Սաստկապէս բախեալ զմիմեանս (հին տպ. ընդ միմեանս), յերկոցունց կողմանցն բազում վիրաւորս յերկիր անկեալ։ Անդ էր տեսանել շտապ մեծի տագնապին, առ ի յանդուգն յարձակմանէն՝ զմիմեանս բախելով. (Եղիշ. ՟Զ։)
Զգիրս բազումս ի բերանոյ կարդայր. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Զկծուագոյնս դեղոցն տալով ըմպել հիւանդաց (բժիշկք), մեղու բազում անգամ զգաւաթն օծանեն. (Բրս. սղ. ՟Ա։)
ԳԻՇԵՐՒՈՅ, ԳԻՇԵՐԵԱՒ, եւ այլն. գտանի գրեալ յոմանց՝ փոխանակ գրելոյ՝ Գիշերոյ, գիշերաւ. որպէս թէ ուղղականն լինիցի նաեւ Գիշերի. բայց սովորութիւն է գրչաց ստէպ մուծանել զաւելորդ եւ ի բազում բառս, որպէս եւ բազում անգամ ի բաց բառնալ առ դիւրութեան հնչման։
Զբազումս եւ ի դիմոտացն կորուսանէր. (Սոկր. ՟Բ. 32։)
Ողորմութեան դիպիմք բազումքս։ Խոնարհեալ դիպէաք առ միմեանս։ Դիպել երեւելի փառաց։ Դժուար ինչ ի թագաւորէն դիպի արանց։ Դիպեալ գիւտի։ Դիպեսցի մեզ թողուլ զաշխարհ. (Փարպ.։)
Բազում անգամ անկանի ի հուր, եւ երբէք ի ջուր. (Մտթ. ՟Ժ՟Ե. 14.) իմա՛ ըստ յն. նոյնպէս ստէպ. կամ բազում անգամ.
Դարձաւ եւ զգնացաւ ի տանն յայսկոյս եւ յայնկոյս. ի բազում այլ օրինակս, եւ ի յն. դրի, գնաց։
Ըմբիշն եթէ ոչ կռուի ընդ բազումս ի ժողովս, ոչ ունի զարուեստ յաղթութեան. (Վրք. հց. ՟Գ։)
Լնուլ զկամս, կամ զփափաք, զբաղձանս, խնդիրն. (ի բազում գիրս։)
Եւ ետ հրաման թագաւորն զօրաւարին իւրոյ հանել խաշար յաշխարհէն բազում, եւ բերել զվայրենի կաղին մայրեաց, եւ տնկել. (Բուզ. Գ. 8։)
Դիմոսթենէս յոտն կացեալ, եւ ակնարկութեամբ ձեռինն իւրոյ զբազում ամբոխ խնջոյին դադարեցուցեալ՝ ասաց։ Աղեքսանդրի լուեալ զխնճոյ խռովութեան. (Պտմ. աղեքս.։)
ի բժիշկս ծախեալ էր զամենայն լիչս իւր։ Ծախեա՛ ինչ ի նոսա։ Մտադրութեամբ ծախեցից, եւ ծախեցայց վասն անձանց ձերոց։ Ես ծախէի, եւ խառնէի ի ճաշ իմ։ Ծախեաց գանձս բազումս։ Ոչ ծախէ աղախին քո զկերակուրն՝ որ եկեալն է ընդ իս.եւ այլն։
Ծախեցան աւուրք բազումք, եւ ո՛չ հասեր յարս. (Մաշկ.։)
ἅνθος flos. (որպէս թէ ծիծաղիկ. որպէս վարդն յայլ լեզուս է իբր ծաղրիկ) Ծնունդ բուսոց, որպէս եւ տնկոց՝ նախ քան զպտուղն կամ սերմն, բազում մասամբ անուշահոտ, երփնագեղ, զուարթ, փափուկ.
(Ջուրք ծովու) շրջին կոծին ընդ վայրս բազումս, մինչեւ քամին պարզին աղի ճաշակքն. (Վեցօր. ՟Դ։) Յածեալ կոծեալ քաջ հնչեցուցեալ ողբս ողորմելի։
Որոյ ոչ գոյ համար։ Որոց ոչ գոյր թիւ, եւ ոչ համար։ Զթիւ եւ զհամար ոչ է մարթ ունել։ Թիւ համարոյ։ Եւ այս է թիւ համարուցն (կամ րոցն)։ Եւ յովաբ զհամար հանդիսի ժողովրդեանն։ Բազում նուագս ոսկիս կորուսեալ ի միջոյ համարուեն (այսինքն համարոյն)։ Հայեցաք մեք ի խուռն մեծաթիւ համարոյ բանիցդ։ Ըստ համարոյն կամ ըստ համարս իւրեանց, եւ ըստ թուոյ անձանցն.եւ այլն։
Հանէին ընդ սուր զբազումս։ Հանին ընդ սուր յոլովս. (Փարպ.։ Արծր.։)
Աւուրս բազումս հանէին անդ. (Գծ. ՟Ի՟Է. 14։)
Զբազում ձմերանցն հալեցին զսառնամանիսն, եհաս գարուն. (Եղիշ. ՟Ը։)
Ի նախանձութենէ մախողացն հրէից։ Մախողք բազում էին նորա. (Վրդն. սղ.։ Կիր. պտմ.։)
Բազում միջոցաւ (ժամանակի). (Պիտ.։)
Ետ տանել նմա նուագս ոսկիս։ Ետ նմա իշխանութիւն ըմպել ոսկի նուագօք։ Բազում նուագս ոսկիս կորուսեալ։ Խրախունս առնէր տաճարին. յերկրագոյն նուագօք զբանիւք անկանէին. (՟Ա. Մակ. ՟Ժ՟Ա. 58։ ՟Բ. Մակ. ՟Դ. 39։ ՟Գ. Մակ. ՟Ե. 9։)
Զօրացո՛ զիս զայս եւս մի նուագ՝ աստուած (ռմկ. ասմէկ անգամսալ )։ Չոգաւ զառաջին նուագն լիւսի զօրօք բազմօք ( առջի անգամ )։ Եւ եղեւ յեօթներորդում նուագի պատելոյն՝ հարին քահանայքն զփողսն։ Ի միում նուագի խօսեսցի տէր, եւ յերկրորդումն երազով։ Աքինոն ամոնացի ի վերայ ութհարիւրոց ի միում նուագի։ Ի նուագս բազումս (կամ ըստ բազում ճանապարհաց) չարչարեսցէ զսիրտ քո. (Դտ. ՟Ժ՟Զ. 28։ ՟Ա. Մակ. ՟Զ. 6։ Յես. ՟Զ. 16։ Յոբ. ՟Լ՟Գ. 14։ ՟Բ. Թագ. ՟Ի՟Գ. 8։ Ժղ. ՟Է. 23։)
Շիրիմ զայն ասէ, ուր զբազում մեռեալս դնէին. (Մխ. երեմ.) իմա՛ որպէս յն. πολυάνδριον sepulchretum. ռմկ. գերեզմաննոց.
Արար՝ որպէս հրամայեաց նմա։ Եղիցին կամք քո որպէս յերկինս, (նոյնպէս) եւ յերկրի։ Ոչ որպէս ես կամիմ, այլ որպէս դու։ Արարին՝ որպէս ուսանն։ Եղերո՛ւք դուք կատարեալ, որպէս եւ հայրն ձեր երկնաւոր կատարեալ է։ Որպէս էր յովնան ... նոյնպէս եղիցի եւ որդի մարդոյ, եւ այլն։ Յարեաւ, որպէս ասացն։ Որպէս ի միում մարմնի բազում անդամս ունիմք, նոյնպէս եւ այլն։ Լինել այսպիսի, որպէս (յն. որպիսի) եւ եսս եմ։ Գտանիցեմ ձեզ, որպէս եւ դուք ոչ կամիցիք։ Մատուցանել ողջակէզս, որպէս եւ գրեալ է ի գիրս մովսեսի։ Շինեսցուք զտաճարն, որպէս եւ հրամայեաց մեզ կիւրոս։ Արարին՝ որպէս կարգեալ եւ հրամայեալ էր։ Որպէս եւ դաւիթ ասէ զերանութիւն մարդոյ. եւ այլն։
Որպէ՜ս զի բազում արարեր զողորմութիւն քո աստուած։ Որպէ՛ս զի ահեղ են գործք քո։ Որպէ՛ս զի մեծ են գործ քո տէր։ Որպէ՛ս զի քաղցր են ի քիմս իմ բանք քո.եւ այլն։
Բուռն հարեալ զուղէշ (զուղեշէ) միոյ, յորում էր պտուղ բազում. (Եպիփ. ծն.։)
Վկայեաց ոչ ուրեք։ Քանզի ասէ ուրեք։ Յորժամ ուրեք յամիցէ։ Յետ բազում ժամանակաց թէ ուրեք (այսինքն երբէք) գայցէ ի տուն։ Ոչ ուրեք առաքեցայ.եւ այլն։
Ի բանս պատիրս, ի բանս հրապուրանաց արկին զբազումս։ Պատիր բանիւք. (՟Ա. Մակ. ՟Ա. 12։ ՟Ա. Կոր. ՟Բ. 4։ եւ Կող. ՟Բ. 4։)
Բերին տատասկ երկաթի բազում սակառօք. (Ագաթ.։)
Ընթանան բազում անգամ առ օտարս՝ իբր առ սովորս. (Բրս. արբեց.։)
Հոգին սուրբ ոչ բնակէ ի մարմին վարեցեալ մեղօք)։ Զի մի՛ յորժամ եկից, սաստկութեամբ վարեցայց։ Բազում համարձակութեամբ վարեսցուք. եւ այլն։
Ի ՎԵՐԱՅ. մ. Ունիս տեսնել առընթեր բազում բայից. զոր օրինակ, Ի վերայ ածել, բերել, դնել, եւ այլն։
Ազգի ազգի տեսիլք մոլեգինք լինին ի քաղաքս բազումս. բայց մեք ունիմք զտեսիլ մեծամեծաց սքանչելեացն աստուծոյ։ Որ ոք զտեսիլ աշխարհիս սիրեցին տեսանել։ Տեսօղ պէսպէս տեսլեանց երեւելի արարածոցս. (Վեցօր. ՟Դ. ՟Զ։)
Վասն տգիտութեան, կամ վասն տխեղծ հասակի չկարիցէ ինչ արժանիս իմանալ զնմանէ։ Մանուկն յաղագս տխեղծ հասակին՝ տեսեալ օձ՝ ձուկն կարծէ զայն։ Առաւել եւս մանկաւոյն. զի բազում անմտութիւն է դեռ ի տխեղծ հասակին. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 2։ Երզն. մտթ.։ Բրսղ. մրկ.։)
Ելանէին ի նմանէ որդունք բազումք, որ ոչ հատանէր տողան նոցա. (Եւս. պտմ. ՟Ը. 17։)
Բազում ինչ զառանցելոց առասպելս տողեն։ Առ որս ոչ են մեզ յերկնագոյնս տողել բանս ... Զի մի՛ տողեալ երկայնեցից զպատմութիւնս. (Եւս. քր. ՟Ա։ Սեբեր.։)
Ուրա՛խ եղիցին երկինք, եւ ցնծասցէ երկիր։ Մի՛ տայք զայդ աւետիս, զի մի՛ ցնծասցեն յամբարտաւանութեան խօսից իւրեանց։ Ցնծացէ՛ք առաջի նորա դողութեամբ։ Ցնծացայց ի քեզ. կամ ի փրկութեան քում։ Ցնծասցեն դստրք յուդայ վասն իրաւանց քոց տէր։ Ցնծասցեն ոսկերք իմ տառապեալք, կամ շրթունք իմ։ Ցնծասցէ լեզու իմ յարդարութեան քում։ Ցնծացայ ես ի բանս քո որպէս այն՝ որ գտանէ աւար բազում։ Սիրտ իմ եւ մարմին իմ ցնծասցեն առ Աստուած կենդանի։ Արդարութեամբ քով ցնծասցեն։ Ցնծացայց ի վերայ Երուսաղէմի։ Ցնծացաւ հոգի իմ յԱստուած փրկիչ իմ։ Ցնծացաւ Յիսուս հոգւովն սրբով։ Սուրբք քո ցնծալով ցնծասցեն։ Ցնծասցեն դաշտք։ Լերինք ցնծացէ՛ք։ Լերինք ցնծացին որպէս խոյք։ Բարձից զձայն խրախճանաց, եւ զձայն ցնծացելոց. եւ այլն։
Բազում բարութիւնս օղերձեալ բերին՝ ասէ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 10։)
Մինչդեռ ալէկոծն ծովածուփ իցէ ի մէջ բազում փորձութեանց։ Նմանեալ իսկ էր ծովածուփ ալէկոծն խռովութեանց։ Ակնկալցեն ամենայն հոսանաց, եւ ալէկոծ ծփանաց։ Հեղձեալ ի ծով աշխարհիս ալէկոծ կենօք. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 24։ Եղիշ. ՟Բ։ Մաշկ.։ Երզն. մտթ.։)
Առ այսչափաց մատակարարութիւն՝ բազում ժամանակ լինի ի վերայ։ Արդ այսքանից եւ այսչափաց արկածից չարեաց ի վերայ արկելոց եւ այլն. (Փիլ. լին. ՟Բ. 7 եւ Իմաստն։)
Այսքանի ժամանակք են՝ որ առ մեզ բնակեալ է, եւ ոչ գիտէաք զդա։ (Ագաթ.) (յն. եւս, այսքան կամ բազում ժամանակք են։)
Դատաւորքն բազում անգամ անիրա՛ւ դատապարտեն. (Լմբ. սղ.։)
Չտան թոյլ բազում ժամանակս յաւանակին՝ անմուղ անվարժ շրջել։ Ածէ՛ք զպարարեալ զուարակն՝ զանմուղն, որ զմեղաց լուծն ոչ ընկալաւ։ Անմուղ երիվարաց նմանեցաք. (Ոսկ. մտթ. եւ Ոսկ. ղկ. եւ Ոսկ. յհ.։)
Որ խառնի յաղօթելն ընդ բազումսն երգակցութեամբ՝ ոչ կարէ աննիւթ աղօթել. (Կլիմաք.։)
Առաջի նորա (մեքենայի րաբանին) պարիսպ կանգնեցին բամբակի բեռաց, եւ յայլ բազում կարասւոյ. (Լաստ. ՟Ժ՟Զ. (եդաւ ի մէնջ ըստ այլ ձ. Բազմակի, որ երեւի սխալ իմաստակ գրչի։))
Բազում ախտս բարդեցեր քեզ։ Ինքն իւր բարդ է վիշտս, որ ցուցանէ զանձն իմաստուն. (Վրք. հց. ՟Բ. ՟Ժ՟Զ։)
Ժողովէ բերէ նմա զծուփս բազումս, եւ մտանեն բունին ի միտս նորա. (Մծբ. ՟Ժ՟Թ։)
Բազում խոնարհութեան կարօտի ... եւ եզերեցեալ լինի ծայրագոյն հեզութիւն. (Կլիմաք.։)
Բազում խոնարհութեան կարօտի ... եւ եզերեցեալ լինի ծայրագոյն հեզութիւն. (Կլիմաք.։)
Նուագս բազումս թողին տաղից եռաչափաց. (Փիլ. տեսական.։)
Զբաղեալ էր ի բազում սպասու։ Դու հոգաս, եւ զբազում իւիք զբաղեալ ես. (Ղկ. ՟Ժ. 40. 41։)
Բազումք յամպարշտաց՝ փառաւորեցան (յաշխարհի), եւ արդարք զզուեցան. (Լմբ. ժող.։)
Ընդդէմ լինէր սուրբ եպիսկոպոսացն. որոց բազում մեծարանս ցուցեալ. (Կորիւն.։)
Կամեցեալ առնուլ ի ջրէ նորա (այսինքն ի ջրոյ գետոյն), որ մեծ թակուկով երթայ՝ բազում առնու, եւ որ փոքու՝ սակաւ. (Լմբ. պտրգ.։)
Զբազումս ի նոցանէ գտանիցես խոհակերս եւ իշավարս։ Զիշավարն պիտանացու խնդրեմ գտանել. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 5. եւ 6։)
Երեւէր նոցա ինքանակաց խարոյկ։ Ի ժողովել պօղոսի խռիւ ինչ բազում, եւ դնել ի վերայ խարուկին։ Զայն փայտ զոր եհատն ... զորոյ զկէսն այրեաց ի խարուկի. (Իմ. ՟Ժ՟Ե. 6։ Գծ. ՟Ի՟Ը. 9։ Ես. ՟Խ՟Դ. 16։)
Բազումք խլխլէին պատճառէին անդէն մնալ։ Դժկամակ լինէին եւ խլխլէին. (Ոսկ. ես.։)
աւետիս խնդալիս առաքէր յատրուշանս բազումս. (Եղիշ. ՟Բ։)
Բազում ուրեք ծածուկ խօսէր՝ առ ի հարցումն յարուցանելով զլսօղն. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 23. այսինքն ընդ քօղով, առակաւ։)
Որպէս ի յօդդ բազում լինին փայլմունք յարեգականէ եւ կամ ի լուսոյ, զոր ծիածանդ կոչեմք. որոյ էութիւն ոչ գոյ։ Ծիածան ասի բակն, որ զարեգակամբ։ կամ ամպ զլուսնիւ պարագայի. (Հին բռ.։)
Մկունս բազումս եւ աքիսս ... (զորոց զկնի առի) զի մի՛ կարասցեն կայտառքն փախչել. (Ճ. ՟Բ.։ Տե՛ս եւ ԿԱՅՏԻՌ. ըստ ՟Բ նշ։)
Կասոյր ի կալն ցորեան։ Կա՛ս զնոսա, եւ մանրեսցե՛ս զժողովուրդս բազումս։ Որ կասուն, յուսով վայելել։ Կասեսցես զլերինս։ Կասեսցեն զամուր ամուր քաղաքս ձեր։ Իբրեւ զօրան վականակ կասցի. (՟Ա. Մնաց. ՟Ի՟Ա. 20։ Միք. ՟Դ. 13։ ՟Ա. Կոր. ՟Թ. 10։ Ես. ՟Խ՟Ա. 15։ Երեմ. ՟Է. 17։ ՟Ծ՟Ա. 33։)
Կարճես զձեռնդ ի սպանանելոյ։ Կարճեաց զբազում վարդապետն լինել. (Սարգ. յկ. ՟Ղ. եւ ՟Ը։)
Մի՛ ասիցես, եթէ կեղծիք եւ ի խաղոյ է գործն. Զի այն կեղծիք զբազումս շնացօղս գործեցին. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 6։)