despicable, contemptible, vile, abject, low, poor, sorry.
méprisable, vil, abject.
vain, useless, neglected, slighted, forgotten;
— առնել, to neglect, to forget, to slight, to violate, to infringe, cf. Արհամարհեմ, cf. Խոտեմ;
— լինել, cf. Անպիտանամ.
արհամարհանօք, disdainfally, contemptuously.
cf. Արհամարհիչ.
to come;
to arrive, to attain;
to behave, to demean one's self, to act;
to be inclined;
to apply ones self with ardour;
յառաջ —, to spring, to proceed, to emanate, to rise, to derive, to result;
— ի միտս, յինքն, to recover one's senses;
— ի լաւութիւն, to amend, to reform;
— ի յառութիւն, to grow worse;
ընդ արհամարհանս —, to be despised;
եկն ի վախճանել, he was near death;
— աւուրն, it is getting light;
ի — աւուրն, at the break of day, at dawn;
ի — երեկոյին, towards evening;
— ի վտանգ, to run into danger or peril;
— ի զարմացումն, to admire;
— ի հարցումն, to interrogate;
յերկիւղ — to fear;
— յոզորմութիւն, to have pity;
— ի զղջումն, to repent;
— յիմն, to undertake;
ի քնին —, to examine;
— ի կարծիս ուրուք, to consent;
յաղերս —, to grant, to become compassionate;
ընդ ձեռամբ —, to fall into the hands of;
— ընդ աղբ or ապաւառ, to stain, to soil one's self;
— ընդ ծուխ, ընդ փոշի, to be smoked;
to cover with dust;
— ընդ կուսական արգանդ, to be born of a virgin;
ընդ ուրուք կեանս —, to examine the life of some one;
— ըստ կամաց or ըստ բանի ուրուք, to listen, to give attention;
ըստ կարծեաց ուրուք —, to speak according to the opinion of some one;
սիրով — զմատնըչաւ, to love traitors;
— զայլ արամբ, to love another persons husband;
— զտամբ իւրով, to take care of one's own household;
զերկրաւ —, to turn, to travel round the world;
— զիւիք, to applicate one's self, to give one's self to;
գինւոյ — զտկամբ, to see double from wine;
զօրինօք —, to keep the laws;
զանառակութեամբ —, to be inclined to debauchery;
— զարբեցութեամբ, զընչիւգ —, to give one's self to drink, — to avarice;
զբանիւք —, to chatter, to tattle;
որքան — է քեզ, according to your strength;
որչափ իւր — էր, as much as he could;
— ի վերայ, to assail, to come upon;
to happen some misfortune.
aid, succour, assistance;
բարձրացաւ քան զամենայն ժողովուրդն թիկամբք չափ ի վեր, he was taller than all the people from the shoulders upward, (head and shoulders taller than all the people);
ձեռին ուրուք լինել ի վերայ թիկանց թշնամեաց իւրոց, to place ones hand on the necks of one's enemies;
to put one's enemy under, to subjate;
—նս դարձուցանել, to turn the back, to take to flight, to flee, cf. Արհամարհեմ, cf. Փախչիմ;
—նս տալ արեւելից, to turn to the west;
—նս առնել or —նս օգնականութեան առնել, to form an alliance, to enter into an alliance, to confide in, to recur to, to rely on;
զ—նս հաստ առնել, to strengthen one's self, to be reinforced;
ի —նս հասանել, կալ, իջանել, to fly to the rescue, to send aid or reinforcements, to give a helping hand;
դառնալ ի —նս or ի —նս կոյս, to turn back, to turn one's back, to fly;
ի —նս առաքել, to send back, away;
— նաւին, poop;
ի թիկանց, ի —նս or ի —նս կոյս, զթիկամբք, behind, from behind, backward.
négligé, méconnu, rejeté, méprisé, vil;
— առնել, négliger, omettre, ne pas se soucier de, tenir pour vil, mépriser, méconnaître, dédaigner, violer, réprouver, rejeter, cf. Արհամարհեմ, cf. Խոտեմ;
— լինել, être négligé, méprisé, rejeté, cf. Անպիտանամ.
mépris, dédain;
արհամարհանօք, avec mépris, avec dédain, dédaigneusement;
յարհամարհանս, au mépris de.
cf. Արհամարհիչ.
à, au;
vers, sur;
par;
pour;
dans, en;
entre, parmi, au milieu;
avec;
sous, dessous;
au-dessus, par-dessus;
à la place, au lieu de;
aussitôt que, de suite après;
— նմա, avec lui;
— իս, avec moi;
— նոսա, avec eux;
— արհամարհանս, par mépris;
— կատակս, pour plaisanter;
— երկինս եւ — երկիր, entre le ciel et la terre;
— մի բերան, d'un commun accord, unanimement;
— ձեռն նոցա, par eux, par leur entremise;
— թիւ մտանել, être compté;
— երեսս թքանել, cracher à la figure, au visage;
— արեւելս, vers l'orient;
— անցանելն, en passant, au moment de son passage;
— փթթելն եւ գօսասցի, il sera presque aussitôt séché qu'éclos;
— ամս տասն, pendant dix ans;
— ո՞ր ճանապարհ, par quel chemin?
թագաւորեաց — նորա, régna à sa place;
— ամենայն, en tout;
— ամենայն տեղիս, partout;
— մէջ à travers;
— ծառով, sous l'arbre;
— ինեւ, sous moi, sous mon pouvoir;
ընկենուլ — պատուհանն, jeter par la croisée;
— աջմէ, à droite;
— ակամբ հայել, regarder de travers, de mauvais œil;
— մէջ հատանել, couper par le milieu;
անցանել — Լիոն՝ — այն, passer par Lyon, par là;
— ցամաք, par terre;
— հեծեալ եւ — հետեւակ, la cavalerie et l'infanterie ensemble;
— այր եւ — կին, les hommes et les femmes tous ensemble, autant d'hommes que de femmes;
— այգն, — երեկս, etc. cf. Այգ, երեկ, etc.
aide, secours, assistance;
aide, soutien;
թիկունս՝ թիկունս օգնականութեան առնել, recevoir aide ou l'aide de, demander aide ou secours à, se donner l'appui, s'appuyer de, s'allier, faire alliance;
զթիկունս հաստ առնել, augmenter le nombre de ses aides, de ses renforts, se fortifier, se renforcer;
թիկունս դարձուցանել, tourner le dos, lâcher le pied, prendre la fuite, cf. Արհամարհեմ, cf. Փախչիմ;
ի թիկունս կալ՝ հասանել՝ իջանել, épauler quelqu'un, prêter l'épaule, donner un coup d'épaule à quelqu'un, venir à son aide, en aide;
ի թիկանց, à dos, par derrière;
ի թիկունս, ի թիկունս կոյս, զթիկամբք, derrière, par derrière, en arrière.
Իսկ որք զայս արհամարհիցեն, եւ ոչ գայցեն յայս պարգեւաբաշխութիւն։ Պարգեւաբաշխութիւն նորոգեալ քահանայապետութեանդ ձերոյ նահանգի առ ի մենջ՝ կայցէ անշարժ. (Ագաթ.։)
Բարիոք է ինքնարհամարհութիւն. (Ածաբ. աղք.։)
Բարքսնափառութեան (բժշկին) ինքնարհամարհութեամբ եւ խոնարհութեամբ միշտ. (Նեղոս.։)
Զհեզութիւն եւ զինքնարհամարհութիւն ողջունել. (Լմբ. սղ.։)
Զանտոհմս աշխարհի եւ զարհամարհեալս ընտրեաց Աստուած եւ զոչինչսն, զի զէսն իմն խափանեսցէ. իմա՛ զայնոսիկ, որք յաչս անձանց ինչ մի կարծին։ Այլ յասելն (Փիլ. իմաստն. )
Իցէ զի արհամարհել տայ, իցէ զի խրատէ եւ այլն. (Կլիմաք.։)
Զի արհամարհեցեր զբան Տեառն, արհամարհեսցէ զքեզ Տէր. (Ա. Թագ. ԺԵ. 23։)
Նա՛ ուրեմն զնախնականն զայն եւ զպատուականն արհամարհեալ հաւատ, եւ այլն. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 31։)
Արհամարհեա՛ զայնիւք՝ որ առ ի ստանալ ընչիցն փութան. (Ոսկիփոր.։)
Վասն այսու ժամու հոգայիր։ Զկնի այսու ամարանոյս։ Սակս այսու պատճառի։ Վասն սակաւիկ այսու արհամարհանաց. եւ այլն. (Վրք. հց. ստէպ։)
Ամենայն գովք առաքինութեան յոյժ արհամարհեալ էին ի նմանէ. (Ճ. ՟Ա.։)
Բժշկէին զհարուածս ժողովրդեան իմոյ ընդ արհամարհանս. յն. արհամարհելով. (Երեմ. ՟Զ. 14։)
Դարձայց յաջ, կամ յահետկ։ Մազ մի սպիտակ առնել, կամ թուխ։ Զ՞ինչ կերիցուք, կամ զի՞նչ արբցուք, կամ զի՞նչ զդեցցուք։ Կա՛մ արարէք զծառն բարի ... կամ արարէ՛ք զծառն չար։ Որ միանգամ թշնամութեամբ, կամ թէ արհամարհանօք յայն տեղւ հասցէ։ Կամ թէ օր իւր եկեսցէ եւ մեռցի, կամ թէ ի պատերազմ մացէ եւ յաւելցի. եւ այլն։
Հոգ տանի աստուած իւրոց փառացն, զի արհամարհիցի յումեքէ. (Գէ. ես.։)
Մեծ է պահպանութիւնդ (խաչի) ձրի ... արդ մի՛ վասն ձրոյն արհամարհեր դու զդրոշմնն. այլ վասն այսորիկ առաւել եւս մեծարեա՛ դու զբարերարն. (Կոչ. ՟Ժ՟Գ։)
ՈՏՆ ԱՐԿԱՆԵԼ. ՈՏՆ ՀԱՐԿԱՆԵԼ. ԸՆԴ ՈՏՆ ՀԱՐԿԱՆԵԼ. Արհամարհել. անգոսնել. ջանալ նկուն առնել ընդ ոտիւք.
Եւ ոչ մարմնական ուրախութեամբ զսուրբ աւուրցն խորհուրդ արհամարհել, եւ ընդ ոտն հարկանել. (Յհ. իմ. ատ.։)
Ոտն ոտն յառաջ գային։ Որ սովորի արհամարհել զքահանայն, ոտն ոտն յառաջ մատուցեալ՝ զաստուած թշնամանէ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 4։ եւ Ոսկ. ՟բ. տիմ. ՟Բ։)
Աստուած որ արհամարհեցաւն ի քէն, նա վաղ չլսէ քեզ յայնժամ, զի դու եւ այժմ չլսես նմա. (Սեբեր. ՟Թ։)
Քան զի ոչ էր սովոր արհամարհել զհրաման (հօրն), ետ զանձն իւր երթալ (առ եղբարսն). (Եփր. ծն.։)
Որ ցոփ բերանով զեղբայրն արհամարհէ. (Երզն. մտթ.։)
Քաղ երկրի ոչ եթէ այլուստեք լինի, այլ յարհամարհանաց եւ ի ծուլանաց. (Եփր. համաբ.։)
Ամօթ արարին ժողովրդեանն Դաւթի։ Յանձն առ զխաչն, արհամարհեաց զամօթ. (՟Բ. Թագ. ՟Ժ. 6։ Եբր. ՟Ժ՟Բ. 2։)
Այպն առնէին զիս, եւ ոչ գիտէի։ Այնպէս այպն առնիցեն զձեզ։ Տառապեցուցանէին, եւ այպն առնէին։ Այպն առնէին զնովաւ, եւ հարկանէին։ Այպն արարեալ եւ այլն։ Մերձաւորքն իմ այպն առնէին, եւ ասէին. արդ ոչ եւս երկնչի մեռանել։ Զիս այպն առնէին՝ որ ըմպէին գինի։ Դառնութեամբ բանից իմոց արարից այպն զարհամարհութիւն. եւ այլն։
Իսկ դու բիւրոց բիւրք արհամարհեցեր զպատուիրանն Աստուծոյ. (Մաշկ.։)
Բնաւ գաւառ. առ բնաւ ազգօք. բնաւ բարբարոսաց, կամ կանանց. քան զբնաւ կենդանիս. ի բնաւիցն վախճան. ի բնաւս առ հասարակ. զբնաւ արհամարհանս. (Պիտ.։ տե՛ս եւ Փարպ.։ եւ Նար. ստէպ։)
Զի մի՛ յարհամարհանս պատիւ մեծի տաճարին գնասցէ. (՟Բ. Մակ. ՟Գ. 18.) այսիննք բերեցին, շրջեցի։
Ձայն ուրագին եւ ձայն դրին (կամ դրոյն) զջրհեղեղն գուշակէր։ Զձայն ուրագին արհամարհեցին, եւ զձայն դրոյն այպն առնէին. (Եփր. ի նին.։)
թէպէտեւ բեռն ասաց, այլ զթեւթեւն յաւել. զի մի՛ իբրեւ ի ծանուէ փախչիցիս, եւ մի՛ իբրեւ զդիւր ինչ արհամարհիցես. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 13։)
Արհամարհեալ (էր հրէայքդ) ի մէջ ազգաց, գործել զանարգանաց արուեստս, արիւնածուծս լինել, զորա ի պարանոցաց մարդկան ծծէք փողովք ապակեղինօք. (Պիտառ.։)
Իսկ Կրել վիշտ, զանարգութիւն, արհամարհութիւն, զպատիժ. եւ այլն. անխտիր հայի ի ՟ա. եւ ՟բ. նշ։
Զմին ատիցէ, եւ զմիւսն սիրիցէ. կամ զմին մեծարիցէ, եւ զմիւսն արհամարհիցէ։ Ասէ ցմիւս եւս։ Եղեւ ողջ իբրեւ զմիւսն։ Ի միւս նաւն. ի միւսում շաբաթուն. միւս մարիամն։ Միւս եւս այլ կորիւն։ Զառաջին պարիսպն, եւ զմիւսն եւս. եւ այլն։
Քան զկային, որ ուստի՛ եւ կորզեաց հասկս յոռիս արհամարհանօք. (Եփր. եբր.։)
Զնուաստագոյն զնկանակսն՝ հիւրոցն պատրաստեսցուք։ Ի ձեռն անոյշ նկանակացն (այսինքն) արհամարհել զնկանակսն (հացի) իբրեւ զնուաստս. (Նոննոս.։)
ՈՒՆՉ կամ ՈՒՆՉՍ ԱՌՆԵԼ, ՈՒՆԵԼ, ԸՆԿԵՆՈՒԼ. որ եւ ՅԸՆՉԱՑ ՔԵՐԵԼ, ՅԸՆՉԱՑՔ ԲԱՆԱԼ. χλευάζω irrideo. իտ. beffare. Թիւրել զունչս արհամարհանօք. ծաղր՝ այպն առնել. եպերել. քթին տակէն մասխարա ընել.
Հեթանոսաբար արհամարհէ՝ ունչս ընկեցեալ՝ զպատուիրանաւն. (Կանոն.։)
Իշխեցին յընչաց (կամ ընչաց) քերել, եւ արհամարհել զընտրեալն աստուծոյ զմովսէս. (Ագաթ.։)
Մեղայ զայլով ծիծաղելով, տնազով, զայլս արհամարհելով։ Տնազ առնէ։ Գիտացի՛ր որ քեզ տնազ լինին արարեալ (կամ արարեալքդ). (Ոսկիփոր.։)
Մինչեւ զկեանս անգամ արհամարհել. (Եզնիկ.։)
ἅτιμος, inhonoratus. Ոչ արգոյ. ո՛չ յարգի. անպատիւ. անշուք. նուաստ. արհամարհ. անաւագ. տրուպ. ստորին. ցած, վարի. րազպէթսիզ. գըյմէթսիզ. ի թիպարսըզ. պայաղը, ալչագ, էթնա.
ԱՊԱԽՏ ԱՌՆԵԼ. φαυλίζω, ἁκωρόω, κενόω. contemno, praevaricor, non pareo, evacuo, irritum facio եւ այլն. Զանց առնել. անցանել զհրամանաւ. յոչինչ գրել. արհամարհել. խոտել. խափանել. ի դերեւ հանել. կեչմէք, պասմագ, խօր դութմագ, սայմամագ, պօշա չըգարմագ.
Զոր գիտակք մի՛ արհամարհեսցես. (Խոսր.։)
Բազում անգամ գիտէ սէրն զարհամարհութիւն ծնանել. (Լմբ. սղ.։)
ԳՁՈՒՁ կամ ԳԾՈՒԾ. εὑτελής, σμικρός , πενιχρός tenuis, vilis, frugalis, frivolus, rudis, pauperculus (լծ. հյ. կծծի. եւ արաբ. խէսիս, խէզէլէ) Անշուք. անպաճոյճ. աղքատին. որ ինչ լինի դոյզն ծախիւք. արհամարհ. փոքր. չնչին. փանաքի. դուզնաքեայ. անարգ. նուաստ. խոնարհ. փուճ.
Յանշէջ հրոյն զերծցուք, եւ զդժոխօքն արհամարհեսցուք. (Եղիշ. ՟Բ։)
Որ գիտութեամբ արհամարհոտ գտաւ, ժպիրհ ոմն է. (Իգն.։)
Զծիծաղելն զմեօք եւ զարհամարհելն իբրեւ զանհաստատնովք. (Խոր. ՟Գ. 68։)
Ἐμπαίζω. illudo. իբրու խաղալիկ առնել, եւ խաղ առնել. եւ այն՝ չարչարելով, կամ արհամարհելով. օյնամագ, օյնաթմագ, զէֆքլէնմէք, էօրսէլէմէք.
Հրացեալ երկաթոյն խարանացն։ Խարան յիսուսի է (նա), որ արհամարհէ զքեզ կամ բամբասէ, այլ բուժէ զքեզ ի սնափառութենէ. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ. եւ ձ։)
ἁποδοκιμάζω, ἁποβάλλω reprobo, abjicio φαυλίζω contemno, vilipendo ἁκυρόω irritum facio եւ այլն. որ եւ խոտանել. ԽՔոտան առնել. մերժել. ընկենուլերեսաց. անարգել. արհամարհել. ի դերեւ հանել իբր անպիտան ինչ. ընդ վայր հարկանել. (լծորդ երեւի եւ յն. օթէ՛օ, որ եւ թ. եօթէ էթմէք ). մեկդի ընել, երեսէ ձգել, վայր ձգել, քամահրե, վար զարնել.
πατέω, καταπατέω calco, conculco. Դնել զոտս ի գետին. գնալ ի վերայ. հետս առնել. Ընդ ոտիւք առնուլ. ճմլել. լեսուլ. հնձան հարկանել. եւ Առ ոտն կոխել կամ հարկանել. արհամարհել. Ճնշալ. նուաճել. յաղթահարել.
Արհամարհեալ եւ քամահեալ, եւ չէ ինչ ի համարի. յն. եւ ոչ իմիք արժանի. (Ոսկ. եբր.։)
Վատն վասն մնալոյ ի դանդաղութիւն՝ արհամարհէ զնախատսն (կամ զնախատինս). (Լմբ. առակ.։)
Մի՛ նկուն համարիր (այս ինքն՝ մի՛ արհամարհիր) զայր ի տեսիլ նորա. (Սիր. ՟Ժ՟Ա. 2։)
Կայէն (ի պէտս զոհելոյ) ուստի՛ եւ կորզեաց հասկս յոռիս արհամարհանօք. (Եփր. եբր.։)
Արհամարհեցաւ տիկինն իւր յաչս նորա։ Յերեսաց սարայի տիկնոջ իմոյ։ Որպէս աչք աղախնոյ ի ձեռս տիկնոջ իւրոյ։ Տիկին նորա ես։ Որդի տիկնոջ տանն։ Էին նորա կանայք տիկնայք։ Տիկինն սաբայ։ Զի՞ է քեզ եսթեր տիկին։ Ասթինէ տիկնանց տիկին։ Նաժիշտքն տիկնանց (կամ տիկնաց) տիկնոջն.եւ այլն։
Արհամարհեցաք, յորժամ աղաչէրն զմեզ։ Աղաչեցի զՏէր Աստուած։ Աղաչեցէ՛ք առ Տէր Աստուած ձեր։ Զերեսս Տեառն չէր աղաչեալ։ Աղաչեա՛ զերեսս Տեառն Աստուծոյ քո։ Աղաչեաց այրն Աստուծոյ առաջի Տեառն։ Ժողովրդովքն հանդերձ աղաչէին զԱստուած։ Աղաչեմ զձեզ՝ յիշել ձեզ զերախտիսն։ Աղաչեսցէ զքեզ եղբայր քո։ Աղաչեաց զերեսս արքային Մովաբայ։ Անկեալ աղաչէիք զկուռսն ձեր։ Աղաչէ, եւ ոչ ամաչէ։ Վասն կենաց զմեռեալն աղաչէ։ Մո՛ւտ, եւ աղաչեա՛ զարքայ։ Մի՛ աղաչեր վասն դոցա։ Աղաչել սկսան նոքա զնա, զի դաշինս արասցէ։ Աղաչէին ձեռն տալ նոցա։ Յաղաչել քում առ նա՝ լուիցէ քեզ։ Յաղաչել իւրում առ Տէր՝ ընդունելի եղիցի նմա։ Աղաչել ի խաղաղութիւն, եւ այլն։
Արհամարհել զայժմուսս։ Որք վասն պատուիրանի նորա թողին զի՛նչ եւ իցէ յայժմուցս. (Բրս. հց.։)
Քան զայպնելն զոք եւ զարհամարհելն. (Եփր. աւետ.։)
Անազգիքն փառաւորեցան, եւ արհամարհեալքն պատուեցան։ Նուաստից, բարձրագունից. բարետոհմից, անազգեաց. (Ածաբ. կարկտ. եւ Ածաբ. մկրտ.։)
Սեղանն՝ արհամարհեալ եւ անգործ մնասցէ. (Յհ. իմ. ատ։)
Անզգամ է՝ որ բանակաւն սխալէ, եւ զչարն հաճութեամբ որպէս զբարի գործէ։ Անզգամ վասն այնորիկ է, զի զոր գիտէ՝ կամաւ արհամարհէ, եւ չար կամացն իւր հետեւելով՝ արհամարհէ զգիտութիւնն Աստուծոյ. զի այս է տեսակ անուանդ զօրութեան. (Լմբ. առակ.) եւ (Լմբ. սղ.։)
ԱՆԽԵՂՃ. Ոյր չիք խիղճ մտաց. որ ոչն խղճէ. արհամարհոտ. անզգոյշ. անգութ. խղճմտանք չունեցօղ. ինսաֆսըզ.
Զանտոհմս աշխարհի եւ զարհամարհեալս ընտրեաց աստուած. (՟Ա. Կոր. ՟Ա. 28։)
ԱՆՓՈՅԹ ԱՌՆԵԼ. ἁμελέω. curare non habeo, supersedeo, negligo, contemno. Անտես առնել. զանց առնել. փոյթ չառնել. եւ Անփութութիւն առնել. յուլանալ. հեղգանալ. արհամարհել. չհոգալ, հոգը չըլլալ. իհմալլըգ էթմէք, խօրլամագ. պագմամագ.
Ագռաւք ձորոց դեւք են, որ զարհամարհողս աստուծոյ եւ եկեղեցւոյ աչափոր առնեն ի դժոխս. (Համամ առակ.։)
Չգովելի. արհամարհ. ումպէտ.
ἁσθενής. imbecillis, infirmus. Անկար. տկար. անկարօղ, անզօր. արհամարհ. յետնեալ.
Ձգեն զբազուկ որթուն ընդ արհամարհանս. (Եզեկ. Ը. 27։)
Զբերելին արհամարհէր թշնամանօք. (Աթ. անտ.)
Բժշկէին զբեկումն դստեր ժողովրդեան իմոյ ընդ արհամարհանս. (Երեմ. ՟Ը. 11։)
Դիւրաւ հասանելին ամենայն՝ դիւրաւ արհամարհելի։ Ոչխար դրոշմեալ ոչ դիւրաւ դաւաճանի. (Ածաբ. աղք. եւ Ածաբ. մկրտ.։)
Զվայելչութեամբ արհամարհեցին, եւ թքին զմեծութիւնս եւ զպատիւս. (Կոչ. ՟Ժ՟Դ։)
որ եւ գրի ԽՇՏՐԵԼ. զոր տեսցես. Արհամարհել. առ ոչ ինչ գրել.
Պօղոս առ ոտն հարկանէ եւ արհամարհէ եւ իշտրէ զարհաւիրս մահու՜ Սեբեր. (՟Թ։)
Ճոխանալ երեւելեօքս եւ լքանելեօքս. այսինքն հանցաւոր եւ արհամարհ, կամ աստ թողլի իրօք. (Արծր. ՟Ա. 14։)
Զբանս ծաղու եւ խաղանաց (տպ. ձաղանաց) եւ արհամարհանաց խօսի. (Մծբ. ՟Թ։)
Արհամարհեալ զճառաւորօքս՝ որ ի մերում քաղաքիս, յասորեաց ոմանց խնդրեցեր զիմաստից գիւտս. (Խոր. ՟Գ. 57։)
Անարգ եւ արհամարհ երեւի մուրալն. (Վանակ. յոբ.։)
Յոռի իմն. արհամարհ. չնչին. անշուք. թեթեւագին.
Զնուաստագոյն զնկանակսն՝ հիւրոցն պատրաստեսցուք։ Ի ձեռն անոյշ նկանակացն (այսինքն) արհամարհել զնկանակսն (հացի) իբրեւ զնուաստս. (Նոննոս.։)
Մեղայ նողկտալով՝ սաստիկ կսկծմամբ ընդ արհամարհանս. (Մաշկ.։)
Համարեա՛ որպէս շահեստս իրաց զնեղութիւն, զարհամարհանս. (Վրք. հց. ձ։)
Պատահի շնամտացն եւ բոզաբարոյիցն արհամարհել զտեառն վարդապետութին. (Երզն. մտթ.։)
Եթէ պաշտօն, ըստ պաշտամանն։ Զպաշտօնն իմ փառաւոր առնեմ։ Վիճակ պաշտամանս։ Արհամարհեալ լինէին ի պաշտամանն հանապազորդ այրիք նոցա.եւ այլն։
περιεργία nimia diligentia, curiositas, ambitio. որ եւ ՊՉՐՈՒԹԻՒՆ. Կանացի պաճուճանք, հտպտանք. եւ լկտութիւն. խենեշութիւն. ցոփութիւն. եւ արհամարհոտ բարք.
Ոչ ոք անդ մտանէ յարհամարհողացն, թէ եւ աստուստ զինքն սպրդիցէ, սնոտի յուսով խաբեալք. (Նար. երգ.։)
Փռնչելով հպարտացեալ արհամարհէին, եւ անցանէին։ Փռնչեն ի ժողովս իւրեանց ի վերնյ տեառն եւ ի վերայ քրիստոսի նորա. (Եւս. պտմ. ՟Դ. 6։ Կոչ. ՟Է։)
Փռնչելով հպարտացեալ արհամարհէին, եւ անցանէին։ Փռնչեն ի ժողովս իւրեանց ի վերնյ տեառն եւ ի վերայ քրիստոսի նորա. (Եւս. պտմ. ՟Դ. 6։ Կոչ. ՟Է։)
Յետ մարմնականին ախտի վճարելոյ՝ ախտանամք օր ըստ օրէ իմանալեաւս՝ փոքու եւ մեծաւ։ Զի մի՛ կարծիցիմք ախտանալ յերկուց զմին, արհամարհութիւն կամ անգիտութիւն. (Շ. թղթ.։)
(լծ. թ. այըպլամագ) παίζω, ἑμπαίζω, καταπαίζω , καταγελάω, μυκτηρίζω, χλευάζω, γελάω. illudo, derideo, irrideo, subsanno Այպն առնել. խազ առնել. ծաղր առնել. ունչս առնել. կատակել. ձաղել. եպերել. դսրովել. յամօթ առնել. անարգել. արհամարհել. մասխարա՝ իսթիհզա էթմէք. մեզեյէ՝ քեսինտիյե ալմագ. զէֆքլենմէք. կիւլիւլմէք. խօրշամագ.
Այպանեսցեն զքեզ։ Այպանել հարկանել եւ ի խաչ հանել։ Իւրաքանչիւր զբարեկամ իւր այպանեն։ Ծանեան զքեզ եւ այպանեցին։ Զօր ամենայն հանի ի գլուխ այպանեալ։ Արհամարհօղք, այպանօղք։ Ոչ նստայց յատենի այպանողաց։ Այպանեաց զնոսա Եղիա Թեղբացի, եւ ասէ. մեծաձա՛յն կարդացէ՛ք, զի Աստուած է։ Եթէ ոչ այպանիցէք զբանիւք իմովք. եւ այլն։
Չյարգել. անպատուել. արհամարհել. յոչինչ համարել. խոտել. մերժել. ապախտ առնել. ἁτιμάζω, ἁτιμόω, ἁθετέω, ἑξουδενέω, ἁποδοκιμάζω, φαυλίζω, ignomina afficio, dehonesto, despicio, contemno, vilipendo, praevaricor, reprobo. չսեպել, վար զարնել, խաղք ընել. խօրլամագ, սայմամագ, թահգիր եթմէք, զէլիլ դութմագ, րուսվայ եթմէք, խադրընա տօգանմագ.
Որ անարգէ զտնանկն, մեղանչէ։ Անարգէ զհայր, եւ մերժէ զմայր։ Որ կամակորի ի ճանապարհս իւր, անարգեսցի։ Խոնարհեսցի մարդ, եւ անարգեսցի այր։ Անարգեսցին փառքն Մովաբու։ Գան հարին, անարգեցին։ Պատուեմ զհայր իմ, եւ դուք անարգէք զիս։ Որ արհամարհէն զիս, անարգեսցի։ Էին արքն անարգեալք յոյժ։ Եւ ես անարգեցի զնա՝ չթագաւորել։ Անարգեսցէ զչարն, եւ ընտրեսցէ զբարին։ Անարգէ Տէր զխորհուրդս ժողովրդոց։ Զպատկերս նոցա անարգեսցես։ Եւ դուք այսօր անարգեցէք զԱստուած։ Անարգեն զհրաման թագաւորի։ Անարգեաց զերդումն, եւ անց զուխտիւն։ Զվէմն՝ զոր անարգեցին շինօղքն։ Զբան Տեառն անարգեցին։ Անարգեաց Եսաւ զանդրանկութիւնն։ Անարգել զմարմինս իւրեանց յանձինս իւրեանց եւ այլն։
Յորժամ հայրն անտեսէ զարտասուսդ, եւ լոյս աչացդ պակասէ։ Անարգէ զօրէնսդիրն՝ որ զօրէնսն անտեսէ եւ արհամարհէ. (Մաշկ.։)
Ստորնայնոցս անտեսողն (տպ.արհամարհողն). (Ոսկ. լս.։)
Խոստովանութեամբ զձեզ յարհամարհութիւն արկէ՛ք. (Կլիմաք.։)
Ընդէ՞ր զպոռնկութիւնն զղջանաս եւ ապաշխարես, եւ զարբեցութիւնդ անփոյթ արարեալ արհամարհես. (Մանդ. ՟Ժ՟Է։)
Ընկեցեալ. արհամարհ, խոտան. անպիտան. անարգ. չնչին. երեսէ ձգած, կամ ձգելու.
Ընդ ընկեցիկսն եւ արհամարհեալս. (Նար. ՟Լ՟Բ։)
ԹԻԿՈՒՆՍ ԴԱՐՁՈՒՑԱՆԵԼ. ἁποστρέφομαι, τὰ νῶτα ἑπιστρέφω tergum verto ռմկ. կռնակ դարձընել. որպէս Արհամարհել, եւ Ամաչել, մանաւանդ փախչել.
ԹԻԿՈՒՆՍ ՏԱԼ. Արհամարհել, ի բաց դառնալ. եւ Փախչել. կռնակը դարձընել, երես դարձընել.
Քակեցան ժամատեղք, արհամարհեցան քահանայքն. (Ուռհ.։)
Արգելէք զլալականս։ արհամարհեցէ՛ք զեղարամարս լալականաց. (Նար. ՟Կ՟Ը։)
Բարեղողս կացեալ՝ յայն փառսն խրոխտալով՝ արհամարհեն զամենայն կենցաղոյս հեշտութիւն. (Լմբ. սղ.։)
Մի՛ զի ոչ խօթանայցես՝ մինչ մեղանչեսն, արհամարհիցես. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 14։)
Զծիծաղելն զմեօք, եւ զարհամարհելն. (Խոր. ՟Գ. 68։)
Քաղ երկրի ոչ այլուստեք լինի, այլ յարհամարհանաց եւ ի ծուլանաց. (Եփր. աւետար.) ( Լմբ. գրէ, ի ծուլանոյ)։
Հեշտեաւ կարէ ոք արհամարհել զինչս. (Բրսղ. մրկ.։)
Զմտաւ ածեալ զմօտաւոր ասացեալսն։ Զի արժանի երկնից լինիցիս, արհամարհեա՛ զմօտաւորսս։ Խնդրեա՛ զհանդերձեալսն, զի առնուցուս եւ զմօտաւորսս։ Ոչ եթէ հանդերձեալ բարութեամբքն եւեթ յորդորէ, այլեւ մօտաւորօքս՝ վասն թանձրամիտ լսողացն, որք նախ քան զհանդերձեալսն՝ զմօտաւորսս խնդրեն. (Ոսկ. մտթ.։)
Արհամարհել զանձն, եւ զընկերն ոչ դատել՝ տեղի յապահով է. (Վրք. հց. ՟Ժ։)
φαυλίζομαι vilipendor, contemnor. Յոռի եւ անպիտան գտանիլ. վատթարանալ. արհամարհ եւ անարգ երեւիլ.
ἁθετέω rejicio, sperno, despcio, praevaricor, rebellor. եւս եւ ὐπερφονέω insolesco ἁτιμάζω dedignor ἑπιβουλέω insidias struo եւ այլն. Շկահել իբր շառաչմամբ՝ սիգալով՝ խրոխտալով. մերժել. անարգել. արհամարհել. անգոսնել. թօթափել զլուծ. ընդվզիլ. վտարանջել. ապստամբիլ. չսեպել. սայպել, թօթվել, գլուխ վերցընել.
Արհամարհեաց զքաղց, նշկահեաց զմերկութիւն. (Գր. հր.։)
Մեղայ նողկտալով՝ սաստիկ կսկծմամբ ընդ արհամարհանս. (Մաշկ.։)
Արհամարհելով զստորեւս ամենայն եւ զապականացուս եւ զառօրեայս. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)
Գրեա՛ զայրդ զայդ՝ այր տարագիր։ Եղեւ տարագիր՝ բերանն արհամարհեալ։ Էիք ի ժամանակին յայնմիկ առանց քրիստոսի, եւ տարագիրք յուխտից աւետեացն. (Երեմ. ՟Ի՟Բ. 30. եւ 28։ Եփես. ՟Բ. 12։)
Զփառս եւ զմեծութիւն տեսաւորիս արհամարհեաց. (Սկեւռ. լմբ.։)
Մինն փութալի, եւ միւսն արհամարհելի։ Փութալի է մեղացն աղքատութիւն։ Որ վախճան ունի, ոչ է յոյժ փութալի։ Ոչինչ ամբառնայ զիս՝ որք միանգամ վայելչականք այլոց են փութալիք։ Ոչ մի ինչ ընդ աշխարհիս փութալիս զբաղել (կամ շաղել ) նոցա։ Մի յաշխարհիս ճեպելեացն է ամուսնութիւն, մանաւանդ թէ սկիզբն եւ արմատ ամենայն սնոտի փութալեացն. (Նիւս. սքանչ. եւ Նիւս. կուս.։)
(հյց. եւ պարառ. խնդ) ἁθετέω, καταφρονέω , καταλιγωρέω contemno, vilipendo, negligo, contemptui habeo. որ եւ ՔԱՄԱՀԱՐԵԼ, ՔԱՄԱՀԱՆՍ ԱՌՆԵԼ. Արհամարհել. յոչինչ գրել. անարգանօք ապախտ կամ անտես առնել, զքամակ կամ զթիկունս դարձուցանել. ունչս առնել. քամահրել, քամարհել, չսեպել, թոթվել.
Արհամարհեալ (էք հրէայքդ) ի մէջ ազգաց, գործել զանարգանաց արուեստս ... լինել նարօտաներկս եւ օդագործս, եւ որ այլ այսպիսիս. (Պիտառ.։)
Եւ աղարտել, որպէս անարգել. արհամարհել, խոտել. մերժել. խօրլամագ.
Բազմութիւնք արհամարհք էին, բայց իշխանք արք էին ամենատեսք. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 11։)
ԱՆԱՐԳԱՆՔ որ եւ ԱՆԱՐԳՈՒԹԻՒՆ. ἁτιμία, ἁτιμασμός, ignominia. Անպատուութիւն. արհամարհութիւն. վատանունութիւն. նշաւակութիւն. ամօթ. այըպ, րուսվայլըգ, ըրզ նօգսանլըղը.
Ընկա՛լ զմեծարանս, եւ արհամարհեա՛ զանարգանս. (Եղիշ.։)
ԱՆԳՈՍՆԵՄ գրի եւ ԱՆԿՈՍՆԵԼ, ԱՆԳՈՒՇՆԵԼ, ԱՆԿՈՒՇԵԼ. μυστηρίζω , ἑκμυκτηρίζω, ἑξουδενέω, ἁθετέω, φαυλίζω, περιφρονέω. contemno, vilipendo, praevaricor Անարգել. արհամարհել. ունչս առնել. կամ կշտով գրթցել. ստունգանել ( ի պրս. կիւլ ունկն) առ ոչինչ համարել. ընդ վայր կամ առ ոտն հարկանել. պախարակել. պարսաւել. նշկահել. ապախտ առնել. թօթվել, չսեպել. թօթվել, չսէպել. չէլմէք. թահգիր եթմէք. րէտտ էթմէք.
Անզգամն անգոսնէ զխրատ հօր։ Անգոսնէ զբանս անօրէն։ Արհամարհեաց անգոսնեաց զնա։ Քանզի արծաթասէրք էին, անկոսնէին զնա։ Անգոսնէին զնա իշխանքն։ Անգոսնէ կին զամուսին իւր։ Անգոսնեցին ծառայքն։ Անգոսնէին զվաստակս նորա. եւ այլն։
Զանցանելին խնդրէ, եւ զանանցն արհամարհէ. (Շ. ՟ա. յհ. ՟Ի՟Ե։)
Իբր զապաժաման ընդունայնութիւնք արհամարհեալք լքանին. (Նար. ՟Հ՟Թ։)
Նա՝ որում ոք անշնորհակալ գտանի. արհամարհեալ յապերախտից.
Այրն ցանկալի՝ արհամարհօղ գազանաց բռնաժանեաց. (Թէոփիլ. պհ.։)
Զի մի՛ երկրօրէն աչառանօք զոմանս մեծարիցէ, եւ զոմանս արհամարհիցէ. (Մաշտ.։)
Զիա՞րդ ինքն զանգիտելոյ էր ընդունակ։ Զիա՞րդ զանգիտէ ի մահուանէ, որ զայլսն ուսուցանէ արհամարհեալ զմահ. (Կիւրղ. գանձ.։)
ԸՄՊԱՀԿԵՄ ԸՄՊԱՀԿԻՄ. ἁφηνιάω, ἁφηνιάζω habenas detracto et excutio, frena non patior, contumaciter resisto գրի եւ ԸՄԲԱՀԿԵԼ, ԸՄԲՊԱՀԿԵԼ, ԸՄՊՀԿԵԼ, եւ այլն. իբր Անպախուց լինել, այսինքն աներասանակ, ապարասան, անսանձ. ընդվզիլ. անսաստել. ըմբոստանալ. հեստել. վտարանջել. ապստամբիլ. անհնազանդիլ արհամարհանօք. ընդհարկանիլ կամ բախիլ ընդ վեհի. եւ Խստերախ լինել ձիոյ. գլուխ քաշել.
ԸՄՊԱՀԿԵՄ ԸՄՊԱՀԿԻՄ. ἁφηνιάω, ἁφηνιάζω habenas detracto et excutio, frena non patior, contumaciter resisto գրի եւ ԸՄԲԱՀԿԵԼ, ԸՄԲՊԱՀԿԵԼ, ԸՄՊՀԿԵԼ, եւ այլն. իբր Անպախուց լինել, այսինքն աներասանակ, ապարասան, անսանձ. ընդվզիլ. անսաստել. ըմբոստանալ. հեստել. վտարանջել. ապստամբիլ. անհնազանդիլ արհամարհանօք. ընդհարկանիլ կամ բախիլ ընդ վեհի. եւ Խստերախ լինել ձիոյ. գլուխ քաշել.
καταπατέω conculco Ընդ ոտիւք կոխան առնել, նուաճել. եւ Առ ոտն հարկանել. արհամարհել. ոտից տակ առնել.
Պարտեալ յետս ընթադրէր։ Զչարախօս թշնամին ամօթով ըըթադրէ։ Զգետս սատանայական խորհրդոցն յաղթահարեալ ընթադրեաց։ Զխնդրողսն պատուոյ յետ ընթադրէ (կամ ենթադրէ), եւ զարհամարհողսն յառաջ ձգէ։ Հեռի՛ ընթադրեա՛ց յինէն բա՛րկութիւն. (Լմբ. պտր.։ Լմբ. սղ.։ Լմբ.։ առկ։)
Լաւ պատարագս մատուցանէր Հաբէլ քան զԿային, որ եբեր նա զարհամարհ ընտրուկս ... ուստի՛ եւ կորզեաց հասկս յոռիս արհամարհանօք. (Եփր. եբր.։)
Քակեցան ժամատեղք, արհամարհեցան քահանայքն. (Ուռհ.։)
Ոչ ընդ լաւագոյնսն խնդայր, եւ ոչ նուաստսն արհամարհէր. որպէս երեւի, եւ այլն. (Եղիշ. ՟Ա։)
Հանապազ լաւագունացն ցանկութիւն իշխանութեամբ եւ զօրութեամբ ունի զվայելս ցանկալեացն արհամարհել. (Բրս. հց.։)
Անփոյթ եւ արհամարհօղ բարւոյն՝ լքութեամբ մտացն. (Լմբ. սղ.։)
Եւ մատչելն ի սա մի՛ դանդաղանօք, եւ մի՛ արհամարհանօք, եւ մի՛ իբրեւ զխորթս խենթական մտօք բան սրեալ. (Նար. յովէդ.։)
Խօթասիրտն արհամարհեսցի։ արանց խօթասրտաց. (Առակ. ՟Ժ՟Բ. 8։ ՟Ի՟Բ 29։)
Արհամարհեսցուք զըմպելիս ծաղկահամս. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Ե։)
Ընդէ՞ր կարճմտեցի։ Կարճմտեցի, եւ արհամարհ ցուցոյ. (Վրդն. սղ.։)
Զհարճորդիս արհամարհեն հարք. (Ոսկ. եբր.։)
Ի հեշտասիրաց րախաբ, եւ կինն պոռնիկ։ Հեշտ եւ դիւրին է հեշտասիրացն զախտսն արհամարհել՝ քան ընչասիրաց զինչսն. (Բրսղ. մրկ.։)
Ընկա՛լ զմեծարանս, եւ արհամարհեա՛ զանարգանս. (Եղիշ. ՟Ը։)
Մոլեգնոտս զնոսա համարիմք։ Որպէս ի վերայ մոլեգնոտացն եւ ափշեցելոցն։ Ո՞ւմ հաւանել արժան է, պօղոսի՞, թէ մոլեգնոտացն՝ որ արհամարհեն զգիրս սուրբս. (Կանոն.։ Նիւս. բն.։ Խոսր.։)
Յանցեան, եւ արհամարհեցին զիս։ Եթէ յանցանիցէ կին իւր։ Եթէ չիցես յանցուցեալ առ արամբ քով. յանցուցեալ իցէ կին։ Ամենայն որ յանցանիցէ, եւ ոչ կայցէ ի վարդապետութեանն Քրիստոսի։ Վասն յանցանացն իւրոց՝ զոր յանցեաւ Տեառն։ Յանցեան որդիքն Իսրայէլի յանցանս։ Զի՞նչ են յանցանքդ այդոքիկ՝ զոր յանցեայք առաջի Տեառն. եւ այլն։
Սոյնպէս են եւ նախանձոտք. միայն ի վիշտս նախանձողին (այսինքն նախանձելւոյն) հային, եւ զկեանս իւրեանց արհամարհեն։ Աչք նախանձոտին տրտմութիւն ծնանին։ Գազան է թունաբեր նախանձոտն (կամ նախանձն). (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 36։ ՟Բ. 9։)
Բառ անյայտ. որպէս Յոյժ ատելի, կամ ատեցօղ. արհամարհոտ.
Մեղայ նողկտալով՝ սաստիկ կսկծմամբ ընդ արհամարհանս. (Մաշկ.։)
Խոնարհեցոյց վատթարեաց զամբարհաւաճս։ Նա մեծարեաց, եւ դու վատթարես։ Սուզանել եւ վատթարել զանձինս արհամարհելով (առ ամօթոյ)։ Ոչ թշնամանեցից, այլ յանդիմանեցից. ոչ սպառնացայց, այլ վատթարեցից։ Տակաւին եւս զնոսա ողոքէին, եւ ոչ բանիւք վատթարելով վարէին. (Մծբ. ՟Ժ՟Թ։ Յհ. իմ. երեւ.։ Փիլ. ՟ժ. բան.։ Առ որս. ՟Ը։ Ոսկ. յհ. ՟Բ. 6։)
Բամբասէի զիս իբրեւ զվատթարիկ ինչ, եւ արհամարհեալ. (Ոսկ. ՟բ. կոր.։)
Անարգու տեառն, արհամարհօղ աստուծոյ կամ քրիստոսի.
Որ զարհամարհանս եւ զանարգանս եւ զտուժմունս կարօտիւ եւ սիրով յանձն առցէ. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Զ։)
καταφρόνησις, καταφρόνημα, ὁλιγωρία contemptus, contemptio, negligebtia. Քամահելն. արհամարհանք. արհամարհութիւն. անարգանք. ապախտ առնելն.
Իբր թէ անախտացաւ, արհամարհեաց զժուժկալութիւնն։ Արբին զպատուական արիւնն, եւ անախտացան. (Լմբ. սղ.։)
Անարգ եւ արհամարհ գտանիլ.
Իբրեւ անբան լինել. արտաքոյ ելանել բանի. անմտանալ ἁλογούμαι. ratione destituor. իսկ ἁλογέω, յոչինչ գրել. արհամարհել.
Զի մի՛ գուցէ թագաւոր ոք զաներեւոյթ գեղջուկ արհամարհեսցէ։ Սարդ՝ աներեւոյթ եւ անպիտան թուի գոլ կենդանի՝ կատարելագոյն յոստայնանկութիւն։ Աներեւոյթք, անփառք, նուաստք։ Զանհոգալեօքն եւ զաներեւութիւք. (Փիլ.։)
ԱՆԿՈՒՍՆԵՄ ἁθετέω, διαπτύω. sperno, respuo որ եւ ԱՆԿՈՒՇՆԵԼ, ԱՆԳՈՍՆԵԼ. Արհամարհել. անարգել.
Անճանաչօղ եւ արհամարհոտ հպարտութիւնն Պերոզի։ Ոչ յանճանաչող եւ ոչ յանպիտան մարդկանէ. (Փարպ.։)
ἁτιμάζω. honore privo, dehonsto, contemno. Չպատուել. անպատիւ առնել. անարգել. արհամարհել. թշնամանել.
որ եւ ԱՊԱԳՈՎՈՒԹԻՒՆ. Արհամարհանք. անարգութիւն. ընդվայրհարութիւն. ստգտանք.
ἅγνωμος, ἁγνώμων. ingratus, improbus. Որ ապախտ առնէ՝ մանաւանդ զերախտեօք. անճանաչօղ եւ արհամարհօղ երախտեաց. ապերախտ. նամքեօր. եւ Անհանճար. չար. անարժան. կամ Չունօղ երախտիս ինչ.
Յիմացականն զուարճացեալ, եւ արփիագնաց եղեալ, արհամարհէ զոր զգայարանացն հեշտութիւն։ Զօրացեալ սիրովն՝ սկսանի արփիագնաց լինել. (Լմբ. սղ.։)
Զամենայն զոր խօսեսցիս՝ իբրեւ բաղբաջանս արհամարհեսցեն. (Սեբեր. ՟Ժ։)
Իբրեւ բռնաւոր. եւ Արհամարհանօք. փքացմամբ.
Զի մի՛ դիւրագիւտն դիւրաւ արհամարհեսցի. (Վրդն. ծն.։)
Զինչս աշխարհիս՝ յորժամ արհամարհեմք զնոսա, դիւրագոյն գտանեմք. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 2։)
Մի՛ վասն որոյ ինքն արհամարհիցի, զայրացկոտ լինել. յն. սաստիկ. (Բրս. հց.։)
Ի թիկունս կոյս դնել. յետս կոյս ձգել. արհամարհել.
Եւ ժանտաժուտն ասէ արհամարհանօք. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ ՟Ե. 5. յն. ἔτερος կամ ἐραῖρος , գործակից ի չարիս։)
Ոչ եթէ արհամարհել ուսուցանեմք զշինուածովքն զպատուեալ տեղիսն, որ անուանեալ կոչի ժողովանոց. քանզի ի նմա ժողովին քահանայք, եւ մանակունք ուխտի, եւ պաշտօնեայք. (Սհկ. կթ. եկեղ.։)
Բարեղողս կացեալ՝ յայն փառսն խրոխտալով՝ արհամարհեն զամենայն կենցաղոյս հեշտութիւն. (Լմբ. սղ.։)
Սնեալ ի բարւոք ծերութեան։ Մեռաւ ի բարւոք ծերութեան։ Ի ժամանակի ծերութեան։ Ծերութիւն պատուական կամ պարարտութեան։ Արժանի իմոյ ծերութեանս երեւեցայց։ Կերակրել զծերութիւն քո։ Որդի ծերութեան։ Ծնայ որդի ի ծերութեան իմում։ Մի՛ արհամարհեր զծերութիւն մօր քոյ։ Եղիսաբէթ ղղի է ի ծերութեան իւրում.եւ այլն։
Նշկահելն. արհամարհութիւն. ապստամբութիւն. շկահումն.
Եթէ յոռութեան ինչ գործ իցէ արհամարհելն քո ի քումմ է պատուակցէն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 18։)
Նշկահեալ արհամարհեաց. վտարանջեալ (կամ վտարանդեալ) յիւրոց նախագլխոցն. (Խոր. ՟Գ. 19։)
Արհամարհօղք տէրութեանն։ Զտէրութիւնս քամահեն. եւ այլն։
Առաջի ամենայն քաղաքակցաց իմոց։ Ի բերանս ամբարշտաց որոգայթ քաղաքակցաց։ Արհամարհէ զքաղաքակիցս (իւր) այր պակասամիտ։ Ի վերայ իւրեանց քաղաքակից հեբրայեցւոց։ Կոչել ի հարսանիսն զռտմիկ քաղաքակիցս իւր։ Զսոսա քաղաքակիցս աղեքսանդրացւոց համարել։ Աղեքսանդրացւոց քաղաքակից արժանիս համարել։ Զնոսա քաղաքակիցս իւր հաւասարս աթենաւոց կացուցանել։ Ընտանիք Աստուծոյ, եւ քաղաքակիցք սրբոց.եւ այլն։
καταφρονητικῶς, ὁλιγώρως contemptim, contemptui habendo. Քամահանօք. արհամարհօք. յոչինչ գրելով. բանի տեղ չդնելով, չիսեպելով.
Քամահաբար արհամարհեցին զմահու։ Զառաջին ասացեալսն քամահաբար ընդունելով։ Յոյժ քամահաբար արփեգնաց լինին. (Փիլ. իմաստն.։ եւ ՟Ժ. բան։ եւ լիւս։ յորմէ եւ Խոր. ՟Գ. 55։)
Քամահելի. արհամարհ.
Ի կորնչել սկայիցն ամբարտաւանից։ Որ ամբարտաւան էր աչօք։ Կարծօղն եւ արհամարհօղն այր ամբարտաւան է։ Ցրուեաց զամբարտաւանս մտօք սրտից իւրեանց. եւ այլն։
Անակնածելի տայ արհամարհել զմեծամեծ պատուիրանն Աստուծոյ. (ՃՃ.։)
որ ոչ արհամարհի.
Յետին ժամանակս գայ արքայն երկնաւոր. եւ տեսանեն զանարհամարհն արհամարհեալ ի մէջ ժողովրդոց. (Պտմ. վր.։)
Անգոսանելով. արհամարհելով (զօրէնս).
Ոչ քամահելի. ոչ արհամարհելի. ἁκαταφρόνητος. non contemnendus.
Աշխարհակա՞ն ես, մի՛ զպատիւ քահանայիւ արհամարհէր. (Մանդ. ՟Ժ։)
Որ առ ոտն հարկանէ, արհամարհոտ. անարգու. պատուիրանազանց.
Զսահմանադրութիւն եւ զպատուէր առոտնհարու եւ արհամարհողք լեալք. (Մխ. դտ.։)
Հուրն՝ որ երբեմն արհամարհեցաւն եւ շիջաւ, սկսաւ վերստին արծարծիլ զճառագայթս ճրագի. (Զքր. կթ.։)
Կամ զմին մեծարիցէ, եւ զմիւսն արհամարհիցէ։ Մի՛ արհամարհեր զծերուըիւն մօր քոյ։ Որ արհամարհեր զծերութիւն մօր քոյ։ Որ արհամարհէ զիրօք, արհամարհեսցի ի նոցանէ։ Եթէ զեկեղեցեաւն Աստուածոյ արհամարհիցէք. եւ այլն։
Ոչ զիւիք պարտ է արհամարհել որպէս զփոքու իւիք. (Բրս. հց.։)
Եւ նորա արհամարհեալ լինէր զտանջանօքն. (Ճ. ՟Ժ.։ Ասի անխտիր եւ արհամարհել զոք կամ զիմն, զոր օրինակ զկեանս, զամօը, զբան կամ զճարտարօք, զներելովն եւ զերկայնմտութեամբ։ Իսկ կր. Արհամարհեալ է առաջի նորա, կամ նմա. փոխանակ ասելոյ՝ ի նմանէ։)
ԱՐՀԱՄԱՐՀԵԱԼ, կամ ԱՐՀԱՄԱՐՀԵԼԻ. իբր Արհամարհ.
Զամենայն գործ զանարդ եւ զարհամարհեալ սատակեցին։ Զանտոհմս աշխարհի եւ զարհամարհեալս ընտրեաց Աստուած, եւ զոչինչսն. (՟Ա. Թագ. ՟Ժ՟Ե 3։ ՟Ա. Կոր. ՟Ա 28։)
Զի մի՛ ի մսրոյն եւ ի պատանացնլ արհամարհեալ կարծիցի հովուացն. (Ագաթ.։)
Արհամարհելի ասպարէզ (աշխարհս). (Նար. ՟Խ՟Ը։)
Ելիք զայլոցն իբր զարհամարհելեաց. (Խոր. ՟Ա 4։)
Որ արհամարհէ, արհամարհող.
Դոքա էին որդւոցն իսրայէլի՝ ըստ բանին բաղաամու՝ ապստամեցուցիչք, եւ արհամարհիչք բանին տեառն ի բեղփեգովր. (Կիւրղ. թուոց.։)
Արհամարհող. անարգու ապախտարար. անսաստ.
Լինիցիմ առաջի նորա իբրեւ արհամարհոտ։ Տեսէ՛ք արհամարհոմտք։ Զմէ՞ հայեցար յարհամարհոտս. (Ծն. ՟Ի՟Է 12։ Ամբ. ՟Ա. 5. 13։)
Արհամարհոտք գտանին Աստուծոյ. (Յճխ. ՟Դ։)
Արհամարհոտ հերեսիովտք. (Կոչ. ՟Ը։)
Արհամարհոստ բարք, կամ հպարտութիւն, կամ կամակորութիւն. (Փարպ.։)
Տե՛ս եւ զնոսա դիւրահաւանս (կամ դիւրհաւանս) ոմանս եւ արհամարհելիս. (Ոսկ. գծ.։)
Ոչինչ զօրանայ երեւելապէս։ Երեւելապէս արհամարհել. (Ածաբ. մկրտ.։)
Երջանկացան ամենեքեան՝ որք արհամարհեն զարհամարհանս. (Երեմ. ՟Ժ՟Բ։) յն. εὑθύνω , իբր εὑθυμέω
Թէ ի նմին զեղխութեան (արբեցութեան) մնացեալ յերկարեսցէ, որոշեսցի։ Եւ ո՛չ մարմնական զեղխութեամբ զսուրբ աւուրցն խորհուրդ արհամարհել. (Յհ. իմ. ատ.։)
Որ զմարմնով եւ զարեամբ արհամարհէր (դեւն), ի մարմնազգեաց մարդոյ (յանտոնէ) փախստեայ լեալ կործանէր. (Աթ. անտ.)
Զփափկութիւն կերակրոց եւ զսեղանոց արհամարհեաց. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 15։)
Մի՛ կարծէք, թէ Աստուած զուրուք բարեգործութիւն վասն փոքրութեան արհամարհէ, որպէս թագաւորք զսակաւ ընծայսն. (Բրսղ. մրկ.։)
Արհամարհեաց զքաջամարտիկ զինուորութիւնն. (Ճ. ՟Ա.։)
Մանաւանդ՝ անարգանք. անպատուութիւն. արհամարհութիւն. խայտառակութիւն. ամօթ. նախատինք. իբր ἁτιμία ignomina եւ այլն. րուսվայլըգ, րէզալէթ, պէտնամլըգ.
Վիճակ անկածի, յետնեալ, կամ աննշան, նուաստ եւ արհամարհ. անտոհմութիւն. տկարութիւն. յետնութիւն. ընկածութիւն, ցածութիւն. հագարէթ. տիւշկիւնլիւք. εὑτέλια. ignobilitas.
Զանկածութիւն ազգին կամէին ի բաց քերել յանձանց։ Ո՛չ զվարդապետութիւնն պարսաւէին, այլ զազգին անկածութիւնն արհամարհէին։ Անկած հարս եւ հաւս ունէին։ Որք առ անկածութիւն հարցն հպարտանայցեն. (Ոսկ. մտթ.։)
Ոչ ոք անհնազանդի եթէ ոչ նախ արհամարհէ. (Բրս. հց.։)
Արհամարհութիւն լինէր առաջին պատուիրանին վասն նորին տկարութեան եւ անշահութեան. (Եբր. ՟Է. 8։)
Յոչինչ համարելի. արհամարհ.
ἁθεωρισία. negligentia in spectando, ὐπεροψία despectus, despicientia. Անտես առնելն. անփոյթ առնել. անխնամութիւն. անհոգութիւն. արհամարհութիւն.
Լի է անփառութեամբն. զի ցանկալ փառաց անփառութիւն է. եւ փառք ճշմարիտ՝ որ զփառս արհամարհէ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 2։)
Ապախտ լինել. ապաշնորհութեամբ արհամարհիլ. փոխանակ երախտեաց անարգիլ՝ յոչինչ գրիլ.
ἑξουθένημα, ἑξουδένωσις, μυκτηρισμός եւ այլն. abjectio, contemptus, subsannatio եւ այլն. րհամարհելն, իլն. արհամարհութիւն. անարգութիւն. անարգանք. ըստ յն. յոչինչ դնելն, կամ իլն. մերժումն. Տե՛ս Սղ. ՟Ի՟Ա 7։ ՟Ճ՟Ժ՟Ը. 22։ ՟Ճ՟Ի՟Բ 3. եւ 4։ Կամ Ստունգանումն, պատուիրանազուցթիւն.( ՟Գ. Թագ. ՟Ը 50։ Երեմ. ՟Ժ՟Բ 1։) Կամ Ունչս առնելն. եպերանք. այպանք. (Սղ. ՟Լ՟Դ 16։ Յոբ. ՟Լ՟Դ 7։ Նեեմ. ՟Դ 4։ Կամ Անտես առնելն. ՟Բ. Մակ. ՟Ե. 17. եւ այլն։)
Տանջեցէ՛ք զթշուառականդ յաղագս արհամարհանաց դորա զիմ արքայութինա. (Ճ. ՟Ժ.։)
Ամենայն իրիք արհամարհանս առնել ցանկութեամբ խրատու։ Զօրութիւն ոչ առնու յանձն զայլոյն արհամամարհանս. (Փիլ. լիւս.։)
Մի՛ արհամարհանս զբաւական յամենայնի տէրութեամբն արասցեն. (Պիտ.։)
Վասն զնովաւ արհամարհանացն. (Խոսր.։)
ամենայն ինչ որ դիւրաւ անկանի ի բուռն՝ ընդ արհամարհանս ունիմք. (Վէցօր. ՟Գ։)
Իբր Արհամարհ ինչ.
Ծառայել օրինաց, որ եւ մտաց մերոց ծանր թուի, եւ արհամարհանք. (Փարպ.։)
cf. ԱՐՀԱՄԱՐՀԵՄ.
Ընդէ՞ր ասէ արհամարհեայք դուք զեկեղեցեաւն Աստուծոյ. (Եփր. ՟ա. կոր.։)
Զամենայն զոր խօսեսցիս՝ իբրեւ բաղբաջանս արհամարհեսցեն. (Սեբեր. ՟Ժ։)
Զնոյն սատակումն կրել, նաեւ դժնդակագոյնս եւս, որչափ դժնդակ՝ քան որ արհամարհեն զօրէնս մովսէսի, արհամարհել զտէրն. (Բրս. հց.։)
Իբրեւ զարհամարհ եւ զքամահանաց եւ զերեքդանգեան ի մէջ արկեալ կտտէին զյիսուս. (Ոսկ. մտթ.։ եւ ՃՃ.)
Իբրեւ զայր ոք արհամարհեալ եւ երեքդանգեան»։
Հպարտագոյնս արհամարհանօք ընդ յուդա հայէին. (՟Բ. Մակ. ՟Ծ՟Բ։ 14։)
ἕπαρσις, ὐπερηφανία, ὐπερηφάνεια , ὔβρις, ἁλαζωνία, φισιώσις, ὅγκος elatio, suberbia, arrogantia, jactantia, tumor, fastus. որ եւ ՀՊԱՐՏԱՆՔ. (լծ. յն. է՛բարսիս եւն). Հպարտն գոլ. հպարտանալն. ամբարտաւանութիւն, բարձրամտութիւն. պարծենալութիւն. փքացումն. խրոխտումն. յանձնապաստանութիւն. յանդգնութիւն. ամբարհաւաճութիւն. անկարգ սէր գերազանցութեան. փառասիրութիւն. ինքնահաւանութիւն, եւ արհամարհութիւն այլոց.
Որ զմարմնով եւ զարեամբ արհամարհէր (դեւն), ի մարմնազգեաց մարդոյ (յանտոնէ) փախստեայ լեալ կործանէր. (Աթ. անտ.)
Որ զմարմնով եւ զարեամբ արհամարհէր (դեւն), ի մարմնազգեաց մարդոյ (յանտոնէ) փախստեայ լեալ կործանէր. (Աթ. անտ.)
Զկուսութիւն նախապատուեաց, եւ զամուսնութիւն ոչ արհամարհեաց. (Վրք. սեղբ.։)
Որ ինչ հայի յոտնհարութիւն՝ յարհամարհանս՝ յերգիծանս.
Առանց պաճուճազարդ բանից ճշմարիտ պատգամքն (սուրբ գրոց)։ Զպաճուճազարդ ճշմարտութիւնսն (կամ ճարտարութիւնսն) որ ստեղծան ի մտաց, արհամարհեսցուք եւ այպանեսցուք. (Վեցօր. ՟Ա. ՟Գ։)
Արհամարհողք սնոտիապատիր դոցն մոլորութեան։ պաշտօն տանել սնոտիապատիր ձուլածոյ պատկերաց. (Ճ. ՟Ա. Ճ. ՟Գ.։)
Առ փոխելուեան իշխեսցէ արհամարհել զպաշտօն դիցի. (Ագաթ.։)
Արհամարհելով. անարգաբար.
Հանեալ լինէին եւ զոհքն որպէս եւ կամէր ոք ըստ զեղխութեանն՝ որ ի հեթանոսացն իմաստնոցն լինէր արհամարհաբար. (Մեկն. ղեւտ.։)
Եթէ կամիցի ոք զաստուածեղէն մեր գրաւորութիւն արհամարհել. (Ճ. ՟Ա.։)
Զի մի՛ դիւրարհամարհելի լինիցիմք՝ դիւրագտանելի լեալք. (Մխ. առակ.։)
Գործք ոչ դիւրախոշտանգք եւ արհամարհելիք. (Փիլ. իմաստն.։)
ԴԻՒՐԱՐՀԱՄԱՐՀ ԴԻՒՐԱՐՀԱՄԱՐՀԵԼԻ. Դիւրաւ արհամարհելի, անգոսնելի. որ ասի եւ ԴԻՒՐԱԽՈՇՏԱՆԳ.
Կարի յոյժ փոքր, եւ դիւրարհամարհ լինի. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 43։)
Զի մի՛ դիւրարհամարհելի լինիցիմք. (Մխ. առակ.։)
Աղքատութիւն, անարգութիւն, արհամարհիլ, ընդվայրընկէց զանձն առնել. (Ոսկ. ՟ա. թես. ՟Գ։)
Որք թշնամանիցեն եւ արհամարհիցեն, զայնոսիկ՝ որ անձանց պատկառ կայցեն՝ եւս առաւել ժուժկալագոյնս առնեն. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 32։)
Որ զօրէնսն արհամարհէ, կարճաժամանակլինի. (Լմբ. առակ.։)
εὑκαταφρόνητος qui facile aut valde despectui est. Դիւրաւ արհամարհելի. իսպառ յոչինչ գրելի.
Բազմութիւնք ժողովրդեանն հեշտարհամարհք էին առ նոսա (առ փարիսեցիս). (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 11։)
Արհամարհիցէ ոք զհրապարակախօսն. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 34։)
Որ զմարմնով եւ զարեամբ արհամարհէր (դեւն), ի մարմնազգեաց մարդոյ (յանտոնէ) փախստեայ լեալ կործանէր. (Աթ. անտ.)
Վարեցեալք ոչ նուազօք առ ի յիմաստասիրութիւնն յարձակմամբք, զմեծամտութիւնն փոխանակ քամահանաց յարգեալ. այսինքն լաւ համարեալ մեծամիտ երեւիլ՝ քան արհամարհ. (Փիլ. տեսական.։)
Լեզու յանդիմանախօս եւ ժանտ զառատութիւն ձեռաց արհամարհել տայ. (Սիրաք. վերջ։)
Անպատուութիւն արհամարհանաց. (Նեղոս.։)
Իբր Այն՝ որոյ ընդ վայր եւ ընդունայն է պատիւ. անարգ. արհամարհ.
Ագահութեանն (ընդդէմ դնել) զչափաւորութիւնն, ընչասիրութեանն՝ զարհամարհանս. (Յճխ. ՟Ի՟Գ։)
Մարգարէաբողոք պատգամօք պարաբառնայր զարհամարհանս տանն աստուծոյ. (Անան. եկեղ։)
Ի լսել զմարգարէութիւն ազարիայ մարգարէի։ Ահա գրեալ է ի մարգարէութիւնն եսայեայ։ Զմարգարէութիւնս մի՛ արհամարհէք։ Ամենայն մարգարէութիւն իւրոց գրոց լուծումն ոչ ունի։ Քանզի ոչ եթէ ըստ կամաց մարդկան տուաւ մարգարէութիւն երբէք, այլ ի հոգւոյն սրբոյ կրեալք՝ խօսեցան մարդիկ յաստուծոյ.եւ այլն։
ՅՈՒԼԱՑՈՒՑԱՆԵԼ. Տալ յուլանալ. եւ Արհամարհոտ կացուցանել. առնել յուլն կամ յողն կալ եւ բարձրավզիլ.
Զհանդիսից եւ զճգնաց ժամանակս՝ զբաղմանց եւ վայրաքարշութեանց առնեմք ժամանակ։ Բայց դու մի՛ իրս արհամարհ վայրաքարշութեան համարիր (զծոցն հայրենի). (Սարգ. ՟բ. պ. ՟Ա։ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 14։)
Վասն վերնագրութեան գործոց առաքելոցն։ Մի՛ արհամարհեր զվերնագրութիւն աստուածային գրոց. (Ոսկ. գծ.։)
Եւ էր տեսանել զբնութիւն առ ոտն կոխեալ, եւ զոտարսիրութիւնն պատուեալ. զորդիսն արհամարհեաց, եւ զօտարսիրութեան զհետ չոգաւ։ Զոտարսիրութենէն՝ ելից զպատուիրանն ... Պատկառէին յօտարսիրութենէն՝ զոր եցոյց նոցա. (Ոսկ. պետր. եղ.։ Ճ. ՟Ա.։ Նոյնպէս եւ Խոսր.։ Սարգ.։ Շ. ՟ա. պ.։ Սարկ.։)
Զամենածայրագոյն փրկանս խորհրդոյ պատարագին՝ արտաքոյ կալով՝ արհամարհեցաք. (Լմբ. պտրգ.։)
Այպնարարութեամբ արհամարհութիւն բանից. (Լմբ. ամովս.։)
Աներկիւղութեամբ եւ արհամարհանօք զպատուիրանն առ ոտն կոխել. (Սարգ. ՟բ. պետ. 4։)
Զանձնագովութիւնն արհամարհէ. (Երզն. մտթ.։)
Դոքա էին որդւոցն իսրայէլի՝ ըստ բանին բաղաամու՝ ապստամբեցուցիչք, եւ արհամարհիչք բանին տեառն ի բեղփեգովր. (Կիւրղ. թուոց.։)
Ոտնհարութիւն. արհամարհութիւն.
cf. ԱՐՀԱՄԱՐՀԱՆՔ.
Արարից այպն զարհամարհութիւն. (Երեմ. ՟Ի 8։)
Արհամարհութիւն լինէր առաջին պատուիրանին վասն նորին տկարւոթեան. (Եբր. ՟Է 18։)
Արհամարհութիւն կրեալ ի քեռւոյն իւրմէ. (Խոր. ՟Բ 17։)
Անպատիւ արհամարհութիւն. (Պիտ ՟Ժ։)
Պսակ եդին արհամարհութեան. (Նար. ՟Հ՟Է։)
ԶԱՍՏՈՒԱԾ ԱՐՀԱՄԱՐՀՈՒԹԻՒՆ. Անսովոր բարդութիւն է, որպէս Արհամարհութիւն Աստուծոյ. անարգելն զԱստուածոյ.
Ագահութիւն, զԱստուածարհամարհութիւն, ամբարշտութիւն, (Ոսկ. գծ.։)
Արհամարհելի եղեւ մեծութիւն փառաց մարմնոյ եւ արեան որդւոյն աստուծոյ, եւ ամենեցուն դիւրամերձենալի. (Խոսր. պտրգ.։)
Իբրեւ զնաւ երեքառագաստեան կարէ արհամարհել զալիս աշխարհիս. (Իսիւք.։ յորմէ եւ Վանակ. յոբ.։)
Զներելովն եւ զերկայնմտութեամբն արհամարհիցես։ Որ համբերն բազում երկայնմտութեամբ. (Հռ. ՟Բ. 4։ ՟Թ. 22։)
Երանի՛ իցէ առն, որ արհամարհիցէ զամենայն վասն երկիւղածութեան. (Առակ. ՟Ի՟Ը. 14։)
ԶԻ՞նչ է արհամարհելն. նախատել, խոտել, ընդ խեղկատակութեամբ արկանել. (Երզն. մտթ.։)
Քան զերծուցանել ի մահուանէ՝ հաւանեցուցանելն արհամարհել զմահ կարի մեծ է. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 9։)
Մեծապանծութեամբ եւ արհամարհանօք՝ խրոխտալով յանձն. (Լմբ. ատ.։)
Դատապարտք եղեն յանդիմանութեանց։ Յանդիմանութեանց իմոց ոչ անսայիք։ Արհամարհեցին զյանդիմանութիւնս իմ։ Եղեւ ի յանդիմանութիւն մտաց մերոց։ Ջուրն յանդիմանութեան (յայտնիչ գաղտնի յանցանաց).եւ այլն։
Արհամարհանք եւ զրկանք, նենգախոհութիւնք (կամ նենգախոխութիւնք), եւ զրպարտութիւնք. (Մաշկ.։)
Ոչ վասն վեհերկոտութեան, եւ ոչ վասն արհամարհելոյ. (Բրս. հց.։)
ἁφιλοχρηματία, ἁκτησία. contemptus divitiarum, inopia. Չունելն զսէր ընչից. արհամարհութիւն ընչից. անստացուածութիւն.
ἁγνωμοσύνη. ingratitudo. Անճանաչողութիւն երախտեաց. արհամարհութիւն. ապերախտութիւն.
ԴԻՒՐԱՐՀԱՄԱՐՀ ԴԻՒՐԱՐՀԱՄԱՐՀԵԼԻ. Դիւրաւ արհամարհելի, անգոսնելի. որ ասի եւ ԴԻՒՐԱԽՈՇՏԱՆԳ.
Կարի յոյժ փոքր, եւ դիւրարհամարհ լինի. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 43։)
Զի մի՛ դիւրարհամարհելի լինիցիմք. (Մխ. առակ.։)
Միջակ ուսմամբ տալ զգիտութիւն գրոց, զի մի՛ դիւրընկալութեամբն արհամարհեսցի. (Նար. երգ.։)
Ետ Դանիէլի յառաջագիտութիւն վասն յապայ լինելոցն։ Զի եւ զյառաջագիտութիւնն արհամարհել անօրէնութիւն է. (Իսիւք.։)
Գնեմ սակաւոյ, եւ վաճառեմ շատի. եւ առնեմ վաճառաշահութիւն։ Ի նաւաստիկ վաճառաշահութեանց դիւրաւ ճանաչի։ Թողին զվաճառաշահութիւն իւրեանց։ Զվաճառաշահութիւնսն արհամարհելով։ Արգելու ի վաճառաշահութենէ շահից։ Եթէ յուղեգնացութեանդ վաճառաշահութիւն ինչ յուսալի է. (Վրք. հց. ձ։ Պիտ.։ Անան. ի յովնան.։ Նանայ.։ Սոկր. է. 46։ Մագ. ՟Թ։)
Զհանդիսից եւ զճգնաց ժամանակս՝ զբաղմանց եւ վայրաքարշութեանց առնեմք ժամանակ։ Բայց դու մի՛ իրս արհամարհ վայրաքարշութեան համարիր (զծոցն հայրենի). (Սարգ. ՟բ. պ. ՟Ա։ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 14։)
Դաւող ամպարհաւաճութիւն։ Ամպարհաւաճութիւն եւ բազում այլոց չարեաց գործա՛կ է։ Մի՛ բարձրասցի փքացեալ յամպարհաւաճութենէ։ Մի՛ գուցէ թագաւոր ոք զգեղջուկ արհամարհեսցէ՝ լցեալ ամբարտաւանութեամբ եւ ամպարհաւաճութեամբ. (Փիլ.։)
ὐπερηφανία, ὔβρις, ἕπαρσις, ἁλαζονεία. superbia, fastus, elevatio, tumor, arrogantia, insolentia, jactantio, gloriatio Հպարտութիւն. անկարգ բաղձանք գերազանցելոյ զայլովք. ախտ բանսարկուին, եւ արմատ ամենայն մեղաց. որոյ ծնունդք են ամբարհաւաճութիւն, փքացումն, ինքնահաւանութիւն, եւ արհամարհութիւն այլոց, փառասիրութիւն, սնապարծութիւն, անհնազանդութիւն. եւ այլն. մազրուրլուգ. ֆօտուլլուգ. քիպր. թէքեպպիւր. ղուրուր. դաֆրա.
Սէր եւ յօժարութիւն անգոսնելոյ. արհամարհութիւն.
Բարիոք է անստացուածութիւն, եւ ընչիցն արհամարհանք. (Ածաբ. աղքատասիր.։)
Ստասցի զանստացուածութիւն, եւ ընչից արհամարհութիւն. (Նիւս. սքանչ.։)
Արհամարհեաց զվարս աշխարհիս, եւ որ ի սմա զբօսանք աշխարհավարութեան են. (Ճ. ՟Ա.։)
Յիւր ճանապարհն ամբիծ լինիցի, աշխարհականն յաշխարհավարութիւնն, ամուսնացեալն յամուսնութիւնն։ Թէ՛ իշխան է, թէ ընդ իշխանութեամբ, թէ ի կարգ աշակերտութեանն, թէ յաշխարհավարութեան։ Արհամարհելով զօրէնսն՝ եւ աշխարհավարութիւնն ոչ յաջողի նոցա. (Լմբ. սղ. եւ Լմբ. առակ.։)
Արհամարհելն. խոտումն.
Արհամարհելութիւն ընչից եւ զաղքատութիւն սիրելով. (Խոսր.։)
ἑξουδενόμενος, εὑτελέστερος, καταφρόνητος contemnendus, omnino despiciendus, vilissimus եւ այլն (իբր Ան՝ համարելի) Յոչինչ գրելի կամ գրեալ. ստգտանելի, ստգտանելի, ստգտեալ. ընդ վայր հարկանելի. խոտելի, խոտան. անարգ. ընկեցիկ. անպիտան. նուաստ. ցած. խոնարհ.
Զարհամարհն ի մարդկանէ յարուսցէ ի վերայ նորա. (Դան ՟Դ 14.)
Էին արհամարհ իբրեւ զայլս ի մարդկանէ։ Մի՛ իրս արհամարհ վայրաքարշութեան համարիր. (Ոսկ. յհ. ՟Ա 20. եւ 14։)
Ջուրս այս չէ՛ ինչ, զի անա՛րգ է, եւ արհամարհ. (անդ. 31։)
Կրթութիւն խոնարհութեան՝ յարհամարհ իրս խոկումն (այսինքն դեգերումն). (Բրս. հց.։)
ԱՐՀԱՄԱՐՀՔ. գ. իմա՛, կամ ընթերցի՛ր Արհամարհք.
Արհամարհք այսոցիկ ոչ է առ մարդ մարմնաւոր, այլ առ Աստուած ծածկագէտ։ Ածազգ. (՟Դ։)