heart;
heart, soul, mind, intellect, memory, intelligence;
courage, spirit, heart;
heart, inmost thought;
heart, centre;
առ սրտի, through anger;
սրտի դիւր, ease, pleasure, contentment, satisfaction;
բարութիւն, խստութիւն սրտի, kindness, hardness or obduracy of heart;
լքումն սրտի, faintheartedness, despondency;
ուղիղ, անկեղծ սրտիւ, sincerely, openheartedly, openly;
բոլորով սրտիւ, ի բոլոր սրտէ, յամենայն սրտէ, սրտի մտօք, with all one's heart or soul, heartily, with good will, willingly, voluntarily;
կրթել զ—, to form the mind or character;
հեռացուցանել յանձնէ զ—ս, to alienate good will;
գերել զ—, to captivate, to gain the heart or affection;
յինքն արկանել զ— ուրուք, to gain a person's good;
յափշտակել զ—ս, to charm or gain all hearts;
գորովել, ժառանգել զ—, to touch, to move, affect or stir, to possess the heart;
իջանել ի խորս սրտին, to descend into one's heart;
թափանցել ի խորս սրտին, to penetrate the inmost recesses of one's heart;
տալ, նուիրել զ— իւր, to give one's heart;
խոտարեցուցանել զ—, to pervert, to deprave the heart;
խօսել ընդ սրտի, to speak to the heart;
ասել ի սրտի իւրում, to say within oneself, to say in one's heart;
սրտի մտօք վաստակել, to labour heartily, to take to heart, to occupy oneself seriously with;
— ի բերան շրջել, to seek painfully for;
սրտի դիւր լինել, to be in a state of contentment or tranquillity, to feel pleased, comfortable, contented;
զեղուլ զ— իւր առաջի աստուծոյ, to open one's heart before God;
հայրական, մայրական, գողտր, զգայուն, խաղաղ or անդորր, խաղաղաւէտ, երախտագէտ, ազնուական, բարի, ազնիւ, վսեմախոհ, վեհ, անվեհեր —, paternal, maternal, tender, feeling or sensible, calm, pacific, thankful, noble, good, excellent, elevated (high-minded), great, intrepid or dauntless heart;
անզգայ, ապերախտ, խիստ, ապականեալ, վատ, անգութ, անողորմ, չար, լքեալ —, unfeeling or insensible, ungrateful, flinty or obdurate, spoilt or corrupt, craven or dastard, hard(hearted), unmerciful or pitiless, cutting, drooping, dejected or despondent heart;
խորհուրդք մեծամեծք ի սրտէ գան յառաջ, great thoughts take their rise in the heart;
—ն բաբախէ, թնդայ, the heart palpitates;
արկ ի — իմ, he placed in my heart, he inspired me;
անկցի գութ ի — քո, let your heart be touched;
նուաղեալ էր — նորա, his heart was weak;
հրճուէր ի սրտի, he rejoiced from the bottom of his heart;
եթէ ուրուք — առնուցու կերիցէ, let him eat it if he has the heart to, if he has courage enough;
— իմ գելանի, my heart is moved;
— ի բերանն էր, he struggled with death;
որ յաչաց հեռացաւ՝ ի սրտէ հեռացաւ, out of sight, out of mind.
լծ. յն. լտ. καρδία cor, cordis եւ ψυχή animus, anima διάνοια mens, cogitatio. (որպէս սիրոյ տեղի, դիրք, օթարան. եւ սերտ մասն. յորմէ եւ յն. քարտի՛ա. լտ. քօռ, քօ՛ռտիս. (որպէս եւ քա՛ռրիդաս ՝ է սէր. քա՛ռուս ՝ սիրելի). սանս. հռիտ. դաղմ. սէ՛ռտքէ ). Պատուականագոյն մասն յընդերս կենդանւոյ՝ իբրեւ սկիզբն կենդանութեան, եւ զգայական բաղձանաց. ուստի եւ լայնաբար՝ յոժարութիւն, ոգի, կամք, միտիք, խորհուրդ, եւ այլն.
Սիրտ իմ ջեռաւ յիս։ Սիրտ իմ խռովեցաւ յիս։ Եւ առ յովաբ երես նետս, եւ հար զնոսա ի սրտի աբեսողոմայ։ Եհաս ի սիրտս նոցա։ Եթէ սիրտ մեր ոչ ստգտանիցեն զմեզ։ Սիրտ սուրբ հաստատեա յիս աստուած։ Յամենայն սրտէ։ Յամենայն սրտից ձերոց։ Այր ըստ սրտի իմում։ Խորհուրդք չարք ելանեն ի սիրտս ձեր։ Սրտիւք մերովք.եւ այլն։
Եդին ի սիրտս իւրեանց, այսինքն մտախոհ եղեն, սկսան քննել. (Մեկն. ղկ.։)
Առ չժուժել սրտիցն դառնութեան։ Քաղցրացո զդառնութիւն սրտիդ։ Սիրտն ի բերանն էր (յեփթայեայ ընդ զոհել զդուստրն). (Եղիշ. ՟Գ. ՟Ը. եւ Եղիշ. դատ.։)
Ահաւասիկ ես եւ հայր քո սիրտ ի բերան շրջեալ խնդրէաք զքեզ. (Ոսկ. մտթ.) (ուր վրիպակ է գրելն միոյ գրչի, սրտիբերան)։
Ես եւ հայր քո տառապեալ՝ սիրտ ի բերան գնայաք եւ խնդրէաք զքեզ. (Եփր. համաբ.։)
ՍԻՐՏ. Ըստ հոմաձայթութեան յունին որ է ոգի, եւ սրամտութիւն, վարի ի թագ. Նիւս. կազմ. ՟Ի.
Սրտիւ պահին հմակերք, եւ ցանկութեան հեշտութեամբ՝ բազմածինք կենդանեացն։ Այսպէս առ սրտին ընդ յառնել ազգակից է անասնոցա յարձակման։ Առնէ սիրտն զարիութիւն, եւ երկիւղն զգուշութիւն. (որպէս եւ ռմկ. սրդողիլ կամ սրտոտիլ, է իբր սրտադողիլ, սրտմտիլ)։
ՍԻՐՏ ՊՏՂՈՅ ասի նմանութեամբ միջուկն նոցա։ (Վստկ. ՟Մ՟Ը։)
ՍՐՏԻ ԴԻՒՐ. cf. դիւր։
ՍՐՏԻ ՄՏՕՔ, կամ ՅԱՄԵՆԱՅՆ ՍՐՏԷ. Ի ՍՐՏԷ. եւ այլն. մ. ψυχικῶς animitus, ex animo εὕνοιᾳ, εὑνοϊκῶς benevolentia, benevole ἑκτενίᾳ, ἑκτενῶς extense, vehementer. Ամենայն յօժարութեամբ. սիրով. մտադիւր. սերտիւ. յամենայն անձնէ. սրտանց, բոլոր սրտանց. ... տես ՟(Բ. Մակ. ՟Դ. 37։ Եփես. ՟Ղ. 7։ Յուդթ. ՟Դ. 8. 10։ Յովէլ. ՟Ա. 14։ Յովհն. ՟Գ. եւ այլն։)
Ի խորոց սրտից. (Նար. ստէպ։)
Մտօք սրտիւք. (Նար. յովէդ.։)
Տես եւ ի բառն Բոլոր, Բոլորով սրտիւ, Ի բոլոր սրտէ եւ այլն։