Enriched dictionaries of Armenian

Anglais Français

s.

mind, intellect, understanding;
sense, judgement, reason, intelligence;
thought, idea;
intention, design, project;
opinion;
advice, counsel;
meaning, intent;
maxim;
ըստ մտի, ըստ —ս, at one's will or pleasure;
according to one's fancy, liking, desire;
ըմբռնումն մտաց, apprehension, idea;
մարդկեղէն —ք, human reason;
հասարակաց —ք, good sense;
—ք անմտութեան, foolish thoughts;
—ք անարգութեան, reprobate sense;
—ք առակիս, the moral of the fable, or of the apologue;
ուղիղ մտօք, in good faith;
պարզ մտօք, frankly, sincerely, without artifice;
սրտի մտօք, with all one's heart;
ազնուական —ք, noble sentiment;
արդարակորով, խորախորհուրդ, վսեմ, հաստատուն or անյողդողդ, լուսաւորեալ, ընդարձակ, եռանդուն, սուր, թափանցող, արգասաւոր, հնարագիւտ —ք, upright, profound, elevated, firm, enlightened, vast, lively, sharp or piercing, penetrating, fertile, inventive wit, mind or intellect;
թեթեւ, անարգասաւոր, շփոթ, ցրուեալ, տկար —ք, frivolous or light, barren, confused, distracted, weak mind or intellect;
ունել ի մտի, to have the design or intention, to propose to oneself, to project;
ի —ս լինել, գալ, —ս ուսանել, to regain one's intellectual faculties, to be restored to one's senses, to awake;
դնել ի մտի, հաստատել ի —ս, to form a resolution, to take into one's head, to be determined, to resolve, to project, to propose, to presume, to imagine;
— դնել, to be attentive, to apply or devote oneself to, to observe, to regard, to consider with care, to think, to reflect;
ի —ս առնուլ, to understand, to comprehend, to perceive, to conceive, to know, to remark;
to study, to learn by heart;
զմտաւ or ընդ — ածել, to consider, to regard attentively, to meditate, to recollect, to imagine;
աշխատ առնել զ—ս, to fatigue the mind, to rack one's brains;
անկանել ի մտտաց, to be out of one's mind or senses, to lose one's senses, to be crazy;
անկանել or ելանել ի մտաց, to escape or slip from one's memory;
to forget;
—ս դնել, to admonish, to warn, to apprise of;
դնել ի մտի ուրուք, to suggest, to insinuate, to hint, to intimate, to entangle, to involve;
ընդ — մտանել, ըստ մտի լինել, to please, to gain one's affection or good will, to conciliate one's favour, to insinuate oneself in the good graces of, to win one's favour;
ընդ — տանել, to take offence at, to be offended, to take ill, to take a pique, to be nettled;
արկանել ի —ս, to suggest, to inspire;
տալ ի — առնուլ, to cause to understand;
փոխել զ—ս, շրջիլ ի մտաց, to think better of, to change or alter one's mind or intention;
ի չար կամ ի բարւոք —ս առնուլ, to take well or ill;
գերել զ—ս, to captivate one's understanding;
ընդ —ս անկանել ուրուք, to occur to mind, to enter the imagination or thoughts;
հանել ինչ ի մտաց ուրուք, to drive out of one's head, to persuade to the contrary;
—ս ունել, to be witty;
ասել ի մտաց, to say to oneself;
ընդ — արկանել, to think, to recollect, to conceive;
բարգաւաճել, կրթել զ—ս, to cultivate, to form the mind, to improve;
այսր անդր մաղել զ—ս, to distract the mind;
անխիղճ —ս ունել, to keep a clear conscience;
ի մտի պահել, to keep in memory;
բարձրանալ ի —ս իւր, to become proud, vain, puffed up;
— առնել, to listen to, to mind, to agree with;
ընդ —ս հարկանիլ, to occur, to come to mind or memory, to recollect;
առնել ի մտաց իւրոց, to do without intention, to do unintentionally;
առ ի —ս առնուլ, to understand allegorically;
իսկ առ ի —ս, and in mystic or allegorical sense;
բազումք ի —ս ունողաց, the generality of intelligent persons, most witty people;
ոչ ոք ի —ս ունողացն, one of good sense, no sensible person;
եդեալ էր ի մտի, he decided, he was resolved;
չառնում ինչ ի —, I understand nothing of it, I don't understand it, I am quite at a loss;
անմարթ է ի — առնուլ զայն, nothing can be known about it, it is impenetrable, it's marvelously obscure;
—ք իմ առ իս դարձան, my mind was restored;
եւ ոչ ի —ս անգամ անկեալ էր նորա, he never even dreamed of it;
խորհէի եւ ասէի ընդ —ս, I thought and said to myself;
յորմէ ի — առնուլ է, whence it follows that;
բազում անգամ եղեւ ինձ ի մտի, I was more than once tempted to, I several times intended to;
գայ ի —ս իմ, it has just come into my thoughts, mind or head;
ստէպ ի մտի իմում յեղյեղեմ զայն, I often repeated it to myself;
յաս են —ք բանիցս, this is the sense of the passage;
նա չառնու ինչ ի —, he understands nothing of it, he knows nothing about it, it is Chinese to him;
այսպէս եցոյց զչարութիւն մտաց իւրոց, thus he betrayed his malicious intention;
զմտաւ ածեմ, to think, to regard, to consider.

s.

esprit, intelligence;
pensée, intention, dessein, projet, idée, opinion, avis;
raison;
maxime;
sens, signification;
— դնել, faire ou prêter attention à, appliquer son esprit à, s'appliquer, s'adonner, vaquer à;
միտս դնել, avertir, admonester;
դնել ի մտի, հաստատել ի միտս, se mettre dans l'esprit, se mettre en tête, prendre une résolution, une décision ou son parti, se décider, se déterminer, se proposer de, projeter;
songer à;
եդեալ էր ի մտի, il était résolu;
դնել ի մտի ուրուք, suggérer, engager, inspirer;
զմտաւ ou ընդ միտ ածել, se représenter en esprit, considérer, penser, méditer, s'aviser, s'imaginer, se figurer, juger;
անկանել՝ ելանել ի մտաց, perdre l'esprit, la raison, la tête, tomber en frénésie;
passer de la tête, échapper à la mémoire, oublier;
ընդ միտ մտանել, ըստ մտի լինել, plaire à quelqu'un, gagner ses bonnes grâces, se concilier sa faveur, s'insinuer dans son esprit, être en grâce, en faveur auprès de lui, gagner son affection, sa bienveillance, le captiver, s'insinuer;
ի միտս լինել՝ գալ, reprendre ses sens, l'usage de ses sens, revenir à soi, à son bon sens, rentrer en soi-même, se réveiller;
ընդ միտ տանել, se formaliser, se piquer, se sentir offensé, prendre en mauvaise part;
ի — առնուլ, comprendre, concevoir, saisir;
juger, pénétrer;
չառնում ինչ ի միտ, je n'y conçois rien, je m'y perds;
չառնու ինչ ի միտ, il n'y entend rien, c'est de l'algèbre pour lui;
անմարթ է ի միտ առնուլ զայն, on n'y connaît rien, c'est la bouteille à l'encre;
արկանել ի միտս, mettre dans l'esprit, inspirer, suggérer;
տալ ի միտ առնուլ, faire comprendre ou sentir;
աշխատ առնել զմիտս, fatiguer ou se fatiguer l'esprit;
փոխել զմիտս, շրջիլ ի մտաց, changer d'avis, se raviser;
ունել ի մտի, avoir dans l'esprit, former le dessein, le projet, se proposer, songer, penser;
հաճել զմիտս ուրուք, plaire ou complaire à quelqu'un;
ի չար միտս ou գէշ մտքի առնուլ, prendre en mauvaise part;
ի բարւոք միտս ou բարի մտքի առնուլ, prendre en bonne part;
համբառնալ զմիտս առ Աստուած, élever l'esprit à Dieu;
գերել զմիտս, captiver l'esprit;
ընդ միտս անկանել ուրուք, մէկուն միտքը գալ, venir dans l'esprit, dans la pensée de quelqu'un, avoir l'idée;
հանել ինչ ի մտաց ուրուք, ôter quelque chose de la tête à quelqu'un;
միտս ունել, avoir de l'esprit;
եւ ոչ ի միտս անգամ անկեալ էր նորա, il n'avait pas même songé, il ne s'avisait pas seulement;
ասել ի մտաց, dire de soi-même;
ասել ընդ միտս, dire en soi-même;
ասէի ընդ միտս, je disais en moi-même;
ի նոյն միտս լինել, être du même avis;
բազում անգամ եղեւ ինձ ի մտի, je fus plus d'une fois tenté, j'ai eu plus d'une fois l'idée de;
խորհէր ընդ միտս, elle pensait en elle-même;
ընդ միտ արկանել, penser, se rappeler, concevoir;
բարգաւաճել՝ կրթել զմիտս, cultiver —, former l'esprit;
ստէպ ի մտի իմում յեղյեղեմ զայն, je me le redis souvent à moi-même;
յորմէ ի միտ առնուլ է, d'où il suit, il s'ensuit que;
ըստ մտի, ըստ միտս, à son idée, à sa fantaisie, à son gré, à volonté;
commode, aisé;
բազումք ի միտս ունողաց, la plupart des gens d'esprit;
ոչ ոք ի միտս ունողացն, personne parmi les hommes de sens;
սրտի մտօք, de tout son cœur;
ուղիղ մտօք, de bonne foi;
պարզ մտօք, par le bon sens, sans ruse;
հասարակաց միտք, le bon sens;
մարդկեղէն միտք, la raison humaine;
*մտքէս ելաւ, cela m'a passé de la tête, m'a échappé, je l'ai oublié;
*մտքէ չհանել, ne pas oublier;
*միտքը բերել, se rappeler, se souvenir;
*միտքը չգալ, ne pas se rappeler;
*միտքը պահել, retenir;
արդարակորով՝ խորախորհուրդ՝ բաւական ի մեծամեծս թեւակոխելոյ, հաստատուն ou անյողդողդ՝ լուսաւորեալ՝ ընդարձակ՝ թափանցող՝ սուր՝ վսեմ՝ տկար՝ ցրուեալ՝ շփոթ՝ թեթեւ՝ եռանդուն՝ անարգասաւոր՝ արգասաւոր՝ հնարագիւտ —, esprit juste, — profond, — propre à concevoir de grandes entreprises, — ferme ou solide, — éclairé, — vaste ou étendu, — pénétrant, — perçant, — élevé, — faible, — distrait ou dissipé, — embrouillé, — léger, — vif, — stérile, — fécond, — inventif;

s.

ՄԻՏՔ մտաց, մտօք - ՄԻՏ ՄԻՏՔ. νοῦς mens διάνοια , ἕννοια, νόημα cogitatio, intellectus φρήν ingenium ἑνθύμησις φρόνησις intellectio, consilium. Իմացական եւ էական զօրութիւն հոգւոյ՝ ծնօղ ներքին բանի. վարի եւ իբր հոգի. խորհուրդ. սիրտ. կամք. հանճար. ուշ. իմաստ, դիտաւորութիւն. հաճոյք. կարծիք. (լծ. հյ. մէտ. մուտ. եւ լտ. իտ. մէնս, մէնդէ. սանս. մաթի, մանաս) ռմկ. միտք. խելք.

Մինչ չեւ իմ կատարեալ զխօսս ի մտի իմում։ Ասէր եսաւ ի մտի իւրում։ Ասէր ընդ միտս իւր։ Ասէ ընդ միտս իւր։ Խօսեցաւ ըստ մտաց կուսին։ Զարմացաւ ի միտս իւր յակոբ։ Հայիցիս ի նա մտօք։ Որ գիտեսդ զմիտս մարդկան։ Կուրացան միտք նոցա։ Գերեմք զամենայն միտս ի հնազանդութիւն քրիստոսի.եւ այլն։

Զորս ոչ էր կարողութիւն առանց գրոյ ի մտի պահել. (Նախ. ծն.։)

Որ յիւր միտս չէ, եւ սպանանէ զանձն. (Կանոն.։)

Բանք չկարիցեն ի մտէ հանել (զսովորութիւնն). (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 18։)

Այս է միտ բանիս՝ որ զկնի. (Համամ առակ.։)

Եթէ ջերմագոյն ոք ի միտն (բանիս) կամիցի նայել, զօրինացն խնամոց ասէ. (Ոսկ. ես.։)

Զիա՞րդ միով բանիւն այնչափ միտք թարգմանէին։ Ոչ կարաց ողջ բերել զմիտս բանին։ Երկու միտք են բանիս. (Կիւրղ. ծն.։ Կիւրղ. ել.։)

Ի գործ արկեալ (մեկնեալ) զմիտս բանին. (Սեբեր. ՟Բ։)

Մի՛ վայրապար եւ խառնիխուռն զմիտս ածիցէք, եւ չիմանայցէք զազգի ազգի դէմս մտաց բանիցն եւ զիրաց. (Սեբեր. ՟Գ։)

ՄԻՏ ԱՌՆԵԼ. Ուռ առնել. միտ դնել. միտք ընել, ուշ դնել.

Յուդա կարկառեալ զձեռն իւր՝ եւ մխեցաւ ի սկաւառակն, եւ ոչ արարին միտ աշակերտքն. (Զքր. կթ.։)

ՄԻՏ ԴՆԵԼ. καταμανθάνω, κατανοέω, συνίημι, προσέχω considero, animadverto, contemplor, attendo եւ այլն. Ուշ ունել. դիտել ուշով. ունկն դնել արթուն կամ սրտի մտօք. աղէկ նայիլ, ուշ դնել, խելք տալ.

Եւ այր միտ դնէր նմա։ Միտ եդեալ ճանապարհին։ Եւ ես միտ (կամ ի մտի) դնէի։ Մի՛տ դիր ընթերցուածոց.եւ այլն։

Մի՛տ դիր յովբայ՝ զի՛նչ ասէ։ Սովփարայ մի՛տ դիր։ Որ ընթանայ ընդ կենցաղս միտ դնելով, ոչ երբէք ելանէ առանց շահի. (Իսիւք.։)

Մի՛տ դիր գեղեցիկ կարգի ասացելոցս. (Խոսր.։)

Ոչինչ քաղցրագոյն քան զդնել միտ պատուիրանաց տեառն. (Սիր. ՟Ի՟Գ. 37։)

Կարդային ինձ, եւ ես ոչ դնէի միտ. (Սեբեր. ՟Թ։)

ՄԻՏՍ ԴՆԵԼ. νουθετέω, παιδεύω admoneo, edoceo. Խրատել. ազդել. խելք սորվեցնել, խելքը խօթել.

Չէ՛ պարտ նախատել, այլ խրատել եւ միտս դնել։ Ունկնդրացն միտս եդ՝ մի՛ ի բազմացն բարեկեցութիւնս հայել, այլ ի սակաւուցն վաստակս. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 25։)

Ամենեցուն միտս դնէ՝ որ ի կենցաղումս. (յն. օրինադրէ) (Բրս. գոհ.։)

Միտս դնէ նոցա, որ շուրջն կային. (Սեբեր. ՟Բ։)

Ի ՄՏԻ ԴՆԵԼ. ἕχω κατὰ νοῦν, κρίνω judico, statuo. Հաստատել եւ վճռել ի միտս. յառաջադրել. լաւ վարկանել. դատել. խելամտել. յիշել. եւ Միտ դնել. միտքը դնել՝ բերել.

Դնել ի մտի իւրում հասանել ինքն ի վերայ քաղաքաց։ Արդ եդի ի մտի՝ զնա ածել կենաց կցորդ. Զի ի մտի եդեալ էր պօղոսի նաւել առ եփեսեաւ. եւ այլն։

Ոչ գիտացին իւրաքանչիւր ոք ի նոցանէն, եւ ոչ եդին ի մտի. յն. յոգւոջ կամ ի սրտի. (Ես. ՟Խ՟Բ. 25։)

Ի ՄԻՏ ԱՌՆՈՒԼ. νοέω, κατανοέω, συνίημι, καταλαμβάνω intelligo, comprehendo, cognosco, cogito, considero, animadverto . Իմանալ. ըմբռնել մտօք. տասու լինել. միտ դնել. ուսանել. իմաստասիրել. քաջ խորհել. խելամուտ լինել. հասկընալ, միտք առնել, խելքը հասնիլ, գիտնալ, մտածել.

Ի միտ առնուլ զարդարութիւն, կամ զառակս եւ զբանս իորինս, կամ զհանճար։ Լուարո՛ւք, եւ ի մի՛տ առէք։ Յայնժամ ի միտ առին։ Ի միտ առից, եւ զարհուրեցայց ի նմանէ։ Զգործս ձեռաց նորա ոչ առնուն ի միտ։ Զյանցուածս իւր ո՞վ կարէ առնուլ ի միտ։ Ի մի՛տ առ զաղաղակ իմ.եւ այլն։

Աստուած ինքեան բնութեամբն, ամենայն որ ինչ գոյ հնար ի միտ առնուլ բարի. ա՛յն է. տի՛նա անդր եւս է քան զնոսա. (Նիւս. կազմ. ՟Ժ՟Ը։)

ԶՄՏԱՒ ԱԾԵԼ, կամ ԱԾԵԼ ԶՄՏԱՒ. εὑνοέω, ἑνθυμέομαι, νομίζω, ὐπολαμβάνω cogito, inmente agito, considero, existimo եւ այլն. Խորհել, յածել ընդ միտս. խոկալ. որոճել. իմանալ. եւ Կարծել, համարել, դնել ի մտի.

Զմտաւ ածել զնմանէ կատարեալ իմաստութիւն է։ Պետրոս զմտաւ ածէր վասն տեսլեանն։ Զմտաւ ածէր՝ թէ իմասցին եղբայրք նորա։ Մինչդեռ նա զայս ածէր զմտաւ։ Իսկ նա ոչ այսպէս ած զմտաւ։ Այդպէս ածէ՛ք զմտաւ։ Ա՛ծ զմտաւ զբանդ, եւ ի մի՛տ առ զտեսիլդ.եւ այլն։

Ի ՄԻՏՍ ԳԱԼ, կամ ԼԻՆԵԼ. (յն. պէսպէս ոփոջ) Յինքն գալ. զգաստանալ. զգալ անձին. խորհել, եւ զօրանալ. ինքնիրեն գալ, խելաբերիլ.

Եկեալ ի միտս իւր ասէ։ Պետրոս իբրեւ ի միտս եղեւ։ Եւ լեալ ի միտս ասէ. (Ղկ. ՟Ժ՟Ե. 17։ Գծ. ՟Ժ՟Բ. 11. 12։)

Մի՛ երկնչիր դանիէլ, ի միտս քո լե՛ր, յո՛տս կաց. (Կոչ. ՟Ժ՟Բ։)

Ի ՄՏԱՑ ԱՆԿԱՆԻԼ. Ի ՄՏԱՑ ԵԼԱՆԵԼ. Մատթափ լիենլ։ ցնորիլ.

Եւագորաս ի մտաց անկաւ. (Եւս. քր. ՟Բ։)

Ոգիք ըմբռնեալ ի չարիս՝ եւ ի մտաց եւս անկանին. (Ոսկ. մտթ.։)

Յանկարծակի սկսաւ ելանել ի մտաց իւրոց. (Եւս. պտմ. ՟Է. 16։)

Զի այնպիսի ոք կին եւ ի մտէ իմն սովոր է ելանել. (Ոսկ. ես.։)

Ի ՄՏԱՑ ԱՍԵԼ. որպէս Ըստ մտի եւ ըստ հաճոյս խօսել. իր խելքէն՝ իր քովէն ըսել.

Եթէ ի մտաց ինչ ասիցեմք, մի՛ հաւատար. (Սեբեր. ՟Գ։)

Ի ՄԻՏ ԱՐԿԱՆԵԼ. որպէս Զմտաւ ածել.

Ի միտ արկեալ զբանս հրեշտակին՝ մրրկաւ անյուսութեան ծփէր. (Բրսղ. մրկ.։)

ԸՆԴ ՄԻՏՍ ՀԱՐԿԱՆԻԼ. Անցանել ընդ միտս քննութեամբ. բովանդակիլ մտօք.

Աստուած՝ ոչ միայն ի ձեռաց չզննի, այլ եւ ոչ ընդ միտս ուրուք հարկանի. (Եղիշ. ՟Բ.) (որ եւ ասի, չանկանիլ ընդ մտօք. ռմկ. խելքէ մտքէ չանցնիր. մտքի կամ խելքի մէջ չիսղմիր։)

ԸՆԴ ՄԻՏ ՄՏԱՆԵԼ. ԸՍՏ ՄՏԻ ԱՅԼՈՅ ԼԻՆԵԼ. Հաճոյանալ. մարդահաճել. հաճել զայլս կամ զմիտս այլոց. գողանալ զմիտս. աչք մտնալ, հաճոյ ըլլալ, ուրշի քեֆը ընել.

Կամէր ընտանեբար ընդ միտ մտանել անօրինին։ Նաեւ առն այնպիսի իսկ ընդ միտ մտանիցես։ Ոչ խաբէութեամբ ընդ միտ ինչ մտից մեծին։ Ապրեցուցին զյովնաթան, զի ընդ միտ մտցեն հօր նորա։ Ընդ միտ մտանել աստուծոյ։ Աւետաբերն կարծեաց, եթէ ընդ միտ ինչ մտանիցէ դաւթի. (Եղիշ. ՟Դ։ Ոսկ. եբր.։ Եփր. թագ. ստէպ։)

Հաճեաց զմիտս նորա. եւ եղեւ նա ըստ մտի լինել՝ բարեաց եւ չարաց. (Սարգ. յկ. ՟Զ.)

ԸՍՏ ՄՏԻ անձինն. Ըստ հաճոյս իւր. ըստ կամի. ըստ քմաց.

Հանգստեամբ վայելել, եւ ըստ մտի շրջել։ Եւ ոչ զայսոսիկ ըստ մտի ունիմք. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Թ։ եւ Սարգ. ՟բ. պետ. ՟Զ։)

Ամենայն ինչ ըստ մտի էր սորա. (Լաստ. ՟Ժ՟Բ։)

ՍՐՏԻ ՄՏՕՔ. cf. ՍԻՐՏ. որպէս եւ զայլ բազում ոճս առընթեր այլոց բառից կամ բայից։

Warning, for now, these are the entries' title sharing the same character string regardless of its position, not the entries sharing the same root.