to stretch, to spread, to extend;
to throw, to hurl, to fling;
to shoot, to dart;
to draw;
to attract, to entice, to allure, to decoy, to lure;
to carry off, to bring, to drag, to drag along;
to take or suck in, to suck;
to inhale, to aspire, to breathe;
to lengthen out, to prolong, to protract;
*to leave;
— զօդ, to respire, to breathe;
— զաղեղն, to draw a bow;
— զնետ, to let fly an arrow, to shoot;
— զսուրն, to brandish;
to make a sword-thrust or pass;
cf. Սուր;
— զթի, to row, to impel by oars;
— զվարմ, to lay snares, to spread nets;
— զլուծ, to bear the yoke;
— զառագաստս, to sail, to unfurl or set the sails;
— զձեռն, to stretch or hold out one's hand;
յինքն —, to attract, to allure, to entice;
յինքն — զանարգանս ամենեցին, to incur the public contempt or hatred;
յանձնզցասումն ուրուք, to bring indignation or wrath upon one's head, to draw it upon oneself, to expose oneself to anger of;
— ի կորուստ, to lead to ruin or destruction;
— զկեանս, to pass one's life or days;
— զբանս, to provoke, to rouse, to excite to anger;
— առ ոք զհայհոյութեան բան, to load with insult or execration, to insult, to revile, to abuse.
Արմատն է Ձիգ. լծ. եւ արձակ, իբր առձգեալ. որ լինի շարժմամբ արտաքս կոյս, եւ յինքն կոյս. (լծ. եւ թօլէք, սըգը սէօք, ուզագ եւն)։ Քանզի ասի՝
ՁԳԵԼ. ἑκτείνω extendo, porrigo διατείνω, προτείνω, παρατείνω protendo եւ այլն. ἑκπετάζω, ἑκπετάννυμι expando եւ այլն. Տարածել. սփռել. երկայնել. ընդարձակել. կարկառել զձեռն. ձկտիլ. եւ այլն. երկնցընել, փռել.
Ձգել զձեռն, կամ զգաւազան ի վերայ գետոյն, կամ զծայր գաւազանին։ Վարմ ձգել։ Լարս ձգել։ Ձգել զվարագոյրս. զերկինս իբրեւ զխորան. զխարիսխ. զաղեղն. զոտս. զչափն սամարեայ ի վերայ երուսաղէմի. զհիւսիսի զոչնչիւ. գործիս թռչնոց. ցանց ոտից։ Որ ձգի ի ծովն մեծ, կամ յանապատն, կամ մինչեւ ի սիդոն. Չոգան ընդ ամենայն ձգեալն (այսինքն տարածութիւն, դաշտ, անապատ)։ Զձեռս իւր ձգէ յօգուտ։ Մի՛ ձգեսցեն զձեռս իւրեանց յանօրէնութիւն։ Ձգեաց անարատ զճանապարհս իմ։ Մի՛ ձգեր զբարկութիւն քո ազգէ մինչեւ յազգս։ Մի՛ ուրեք հեռի ձգիցիք երթալ. եւ այլն։
Երկիրս իբրեւ զյատակ տան, եւ երկինք իբրեւ զառաստաղ գմբեթաձեւ ձգեցան ի վերուստ. իսկ ձգելն զայն յայտ առնէ, թէ որպէս ոք զհանդերձ ինչ դիւրաւ տարածանէ, մեկնէ, այնպէս դիւրաւ ձգեաց զերկինս. (Գէ. ես.։)
Ջղացն յուղեգնացութենէ ձգեցելոյ. (Յհ. իմ. երեւ.։)
Մի՛ ոք տղայաբարոյ մտօք ձգեսցի առ բանս. (Շ. ՟ա. յհ. ՟Ղ՟Գ։)
Ձգել զպահոց ժուժկալութիւն մինչ ի կէտ եւ այլն. այսինքն յերկարել. (Շ. մտթ.։)
Ի վերայ ամենայն դարուց ձգեաց զբանս իւր. (Եփր. համաբ.։)
Մինչեւ ցվախճան մեծ ասէ, փոխանակ ասելոյ՝ թէ հարուստ ժամս ձգեցին զխօսսն։ Զի մի՛ ձգիցեմք զժամանակս, եւ ծախիցեմք մագաղաթ. (Կիւրղ. թագ.։)
ՁԳԵԼ. ἐλκύω, ἔλκω, σπάω, ἑκσπάω, ἑπισπάω traho, extraho, attraho. Քարշել յո՛ր կոյս եւ է. եւ Կորզել. եւ Կրել. քաշել.
Ձգել զլուծ, կամ ակօս ի դաշտի. կամ պարանօք, ցանցիւ, կապանօք. կամ զուռկանն, զգործին ի ցամաք։ Ձգել արտաքոյ տաճարին. կամ ի հրապարակ, ի տագնապ, ի գթութիւն։ Ձգեցից առ իս։ Ձգել զսուր, զբան։ Ձգել ի ջրոց (ի դուրս)։ Ձգել զդուռն զկնի։ Ձգել զօդ։ Ձգել զմեղս իբրեւ երկայն պարանաւ։ Մի՛ ձգէք յանձինս զսատակումն. եւ այլն։
Մտանէ արեգակն, եւ ի տեղի իւր ձգի (այսինքն կըքաշուի)։ Ելին ձգեցան ի քաղաքէ անտի։ Փորձի՝ առ ի յիւրոցն ցանկուցեանց ձգեալ. եւ այլն։
Հոտ անուշութեան բուրեալ, որպէս զի զմեզ զամենեսեան գրեթէ ի քուն ձգել. (ՃՃ.։)
Ձգել զոստայնս իւրեանց զգլխովք նորա. (Ագաթ. (որ հայի եւ յաջորդ նշ)։)
Զընկերին շահս, կամ զատուծոյ պատիւն յինքն ձգել. (Յճխ. ՟Ժ. ՟Ժ՟Զ։)
Բռնադատութեան տոռամբ ձգել։ Ձգեն զարեան խոնաւութիւն. (Նար. ՟Ի՟Ը. ՟Կ՟Թ։)
Ձգել ի հաւատս. (Իգն.։)
Ի կարծիս (այսինքն ընդ կարծեօք) ձգել. (Լմբ.։)
ՁԳԵԼ. τοξεύω, κατατοξεύω jaculor, sagittas emitto ῤίπτω, ἑπιρίπτω, ἑκπέμπω projicio, injicio, ejicio, emitto եւ այլն. Ձիգ դնել. նետաձիգ լինել. եւ Ընկենուլ, զընկենուլ, արկանել, արձակել, թողուլ ի վայր. (որ եւ ռմկ) հեռու կամ մէկ դի կամ վար ձգել. ջուղ՛՛. գձել. (լծ. ընդ քշել) որպէս եւ նետել, է իբր նետաձգել.
Ձգել զնետ կամ զփքին կամ զքարինս։ Ձգեա՛, եւ ձգեաց։ Ձգեսցէ նմա զամենայն անօթ խարդախութեամբ։ Իբրեւ ի նետէ ձգելոյ ի նպատակ։ Արմատս ձգեալ.եւ այլն։
Ի խուռն քարանց ձգելոց. (Ճ. ՟Բ.։)
Ձգել զանձն ի խոնարհ (այսինքն արկանել ի վայր). (Շ. մտթ.։)
Ի խորխորատ չարեաց ձգես. (Լմբ. պտրգ.։)
Բամբասանք յանհաւատիցն ձգեցաւ զկնի աշակերտաց աւետարանին։ Տուգանք եւ զրկութիւնք ձգին ի վերայ մեր. (Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Դ։ եւ Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Ե։)
Չքաւորն եւ ձգելին յամենայն պատճառէ բարւոյ. (ընկեցիկ. ձգած). (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 14։)