aspect;
appearance, look, sight, view;
air, mien, visage, image;
spectacle, representation;
vision, apparition, phantom, spectre, dream;
phenomenon;
contemplation;
theory, idea;
գեղեցիկ —, — գեղոյ, beauty, loveliness;
գեղեցիկ տեսլեամբ, handsome, beautiful, charming;
երկնային —, celestial vision;
— դիմաց, figure, physiognomy;
ի — ածել, to represent, to perform, to put upon the stage;
— լինել աշխարհի, to be made a spectacle unto the world;
— տեսանել, to have a vision;
արար տօն տեսլեան, խաղու, he held a festival with public games;
ի — ամենեցուն, before all men, or all eyes;
եղեւ բան տեառն առ աբրամ ի տեսլեան, God spoke in a dream to Abram;
տեսլեամբ բնութեան պարապեալ, given to the contemplation of nature;
— աչացն է հաւատարիմ եւ ոչ լուր ականջացն, hearing is believing but seeing has no fellow.
aspect;
apparence, vue, coup d'œil;
air, mine, visage, image;
spectacle, représentation;
vision, songe;
phénomène;
contemplation;
théorie;
ի — ածել, donner en spectacle, mettre sur la scène, représenter;
գեղեցիկ տեսլեամբ, d'un bel aspect;
— գեղոյ, գեղեցիկ —, beauté;
— դիմաց նորա, sa figure, sa physionomie;
— ետես, il a eu une vision;
ի — սիրելւոյն իւրոյ Վիրգինեայ, à la vue de sa chère Virginie;
երկնային —, vision céleste;
ի — ամենեցուն, à la vue de tout le monde, devant tous les yeux.
eyes, sight, look;
աչս արկանել՝ արձակել, to cast eyes upon, to desire;
ըստ աչս դատել, to judge by first sight;
յաչս դնել, to despise;
առ աչս հայել, to pay respect to persons;
յաչաց հանել, to render odious;
յաչաց ելանել, to be in disgrace, to lose the good graces of any one;
առ աչօք, fantastical, fanciful, chimerical;
visibly;
առ աչօք ինչ՝ տեսիլ՝ երեւոյթ, spectre, phantom, ghost, vision, illusion;
կալ աչաց, to become blind, cf. Կուրանամ;
աչս առնուլ, cf. Աչառեմ;
թերաբաց —, half-closed eyes;
յաչս դնել, to be bold, to brave, to defy;
— յարտասուս, tears in the eyes, weeping;
զաչս ի վայր արկանել, to lower the eyes;
ցաւ աչաց, cf. Աչացաւ, cf. Աչացաւութիւն.
to corrupt, to spoil;
to alter, to change, to falsify;
to contaminate, to soil, to dirt, to spot;
to cause to rot, to putrefy;
to deform, to disfigure;
to deprave, to seduce;
to pollute, to profane;
to poison, to infect;
to vitiate;
to debauch, to lead astray;
— զկոյս, to deflour, to debauch;
— զսիրտ, to corrupt the heart;
— զտեսիլ մորուաց, to shave;
— զառողջութիւն, to ruin the health;
— զբարս, to corrupt the morals;
— զօդ, to infect the air;
— զհամբաւ, to libel;
— հրոյ զլերինս, to consume, to burn, to devour the mountains;
— զխորհուրդս ուրուք, to render useless advice;
— զմիտս, to seduce.
of many looks, aspects or forms;
բազմատեսիլք, cf. Բազմատեսակութիւն, cf. Պէսպիսութիւն.
aspect, sight, visage, front;
face, presence;
air, mien, countenance;
manner, fashion, form;
regard, consideration;
person, hypostasis;
— բայից, the persons of verbs;
— գերանուանց, the persons of pronouns;
ի դիմաց, in front, before;
ասա նմա ի դիմաց իմոց, tell him from me;
ի դէմս ածել, to represent, to remonstrate;
to reproach, to object;
դեղնեալ or այլագունեալ՝ առոյգ տխուր՝ զուարթ ou զուարթատեսիլ՝ խոժոռ՝ խորշոմ —, pale, florid, sad, serene, severe, wrinlded, livid, disfigured countenance;
դիմիւ ելանել, to run up to one;
յամենայն դէմս, thoroughly.
cf. Դժնէատեսիլ.
cf. Դժոխատեսիլ.
mournful, dismal, dreary;
lamentable, plaintive;
tragic;
— կատակերգութիւն, tragi-comedy;
— վախճան, մահ, tragic end or death;
— տեսիլ, tragic, sad spetacle, tragedy.
Saturn (planet);
cf. Երեւոյթ;
cf. Տեսիլ.
տեսիլ լուսնի, phase;
ընթացք լուսնի, lunation, the lunar course.
cf. Սքանչելատեսիլ.
cf. Հրատեսիլ.
cf. Հրատեսիլ.
cf. Բազմատեսիլ.
— or առակ —ի, spectacle, butt, object of derision, laughing-stock;
առակ —ի կացուցանել, յառակ —ի դնել, to expose to the mockery or contempt of the people, to set up to public ridicule;
տեսիլ —ի լինել, to make a show of oneself, to make oneself ridiculous to everybody;
— լինել, կալ, գտանիլ, to become an object of opprobrium, to be a prey or victim to ignominy, to be exposed to dirision;
— կալ կշտամբանաց, to be exposed to the darts of reproach or rebuke;
եդին զիս — իւրեանց, they regarded me with horror, or as an abomination;
եղիցին դիակունք — ընդ երեսս դաշտաց, the carcasses shall lie as dung upon the open field;
— եղէ ես բազմաց, I was as a wonder unto many;
cf. Առակ;
— ի նետաձգութիւն, skilful in archery.
cf. Ողորկատեսիլ.
cf. Ողորկատեսիլ.
pessimist, croaker;
cf. Չարատեսիլ.
cf. Սիւնատեսիլ.
cf. Տխրատեսիլ.
cf. Փոքրատեսիլ.
cf. Քաղցրատեսիլ.
œil, yeux;
vue, regard;
հաճոյ թուեցաւ բանն յաչս նորա, la proposition lui plut;
աչս արկանել՝ արձակել, jeter les yeux, manger des yeux, regarder avidement, être amoureux, avide de, convoiter;
յաչաց հանել, faire perdre les bonnes grâces, l'affection, la faveur de quelqu'un;
յաչաց ելանել, perdre les bonnes grâces, l'affection, la faveur de quelqu'un, être disgracié, en défaveur, tomber en disgrâce;
ըստ աչս դատել, juger sur l'apparence, sans examen;
կալ աչաց, devenir aveugle, cf. Կուրանամ;
թերաբաց —, yeux à peine ouverts;
յաչս, aux yeux, sous les yeux;
առ աչս, avec acception de personnes, partialement;
առ աչօք ինչ՝ տեսիլ՝ երեւոյթ, fantôme, spectre;
առ աչօք պատրանք, illusion, chimère;
յաչս դնել, mépriser, ne faire aucun cas de, affronter, braver;
աչս առնուլ, cf. Աչառեմ;
զաչս ի վայր արկանել, baisser les yeux;
*— գոցել, fermer les yeux, faire semblant de ne pas voir;
*— խաբել, jeter de la poudre aux yeux, éblouir par des apparences trompeuses;
* — առնուլ, éblouir les yeux;
*— ընել, faire signe des yeux;
լինել իմաստուն յաչս անձին իւրոյ, être sage à ses propres yeux;
*—ը մէկուն վրայ լինել, avoir l'œil sur quelqu'un, le surveiller;
նախանձալից աչօք հայել ընդ միմեանս, se regarder d'un œil jaloux;
— յարտասուս, les larmes aux yeux;
*աչքին հանդիպիլ՝ դպչիլ, tomber sous les yeux, voir;
*—ը կտրել, voir de loin, apercevoir;
croire capable, croire bon, *—ը չկտրել, ne pas croire, ne pas croire capable, ne pas trouver bon;
ne pas se sentir capable, ne pas avoir le courage;
*—ը բանալ, ouvrir les yeux;
de différents aspects;
բազմատեսիլք, cf. Բազմատեսակութիւն, cf. Պէսպիսութիւն.
cf. Գեղեցկատեսիլ.
visage, figure, face;
air, mine, contenance, apparence;
personne;
part;
sens, intention;
դեղնեալ ou այլագունեալ՝ առոյգ տխուր՝ զուարթ ou զուարթատեսիլ՝ խոժոռ՝ խորշոմ —, figure pâle, — fraîche, — triste, — sereine, — sévère, — ridée;
— բանի, intention;
բերել զդէմս ուրուք, représenter quelqu'un, avoir l'air de quelqu'un;
մեռելատիպ՝ այլանդակեալ —, visage mourant, défiguré;
— նորա բոցագոյն, son visage était enflammé;
ցաւ դառնակսկիծ ի դէմս նորա նկարեալ, une douleur amère était peinte sur son visage;
այլայլեցան — նորա, son visage s'altéra, parut troublé;
որչափ դիմաց էր նշանակել, à ce qu'il semblait, à ce qu'on pouvait juger de sa figure;
շրջէր գոյն դիմաց նորա, son visage changeait de couleur;
պարզեցան՝ զուարթացան — նորա, son visage devint serein, gai;
ի դէմս, dans ou en la personne;
ի դէմս քահանայապետին, en la personne du grand prêtre;
ի դէմս ածել՝ բերել, représenter, rappeler;
ի դիմաց, de la part;
ի դիմաց ժողովոյն, de la part de l'assemblée;
ի դիմաց իմոց, de ma part.
tragique, lugubre;
— տեսիլ, spectacle tragique, tragédie;
— մահ՝ վախճան, mort, fin tragique.
cf. Բազմատեսիլ.
cf. Չքնաղատեսիլ.
cf. Սիւնատեսիլ.
cf. Սակաւատեսիլ.
Զարմանաւոր եւ սքանչելապայծառ (կամ սքանչելատեսիլ). (Նար. գանձ հոգ.։)
Զտարաբնակութ Հօտարութեանն յակոբու զմտաւ ածեալ։ Զամենայն արտակացութիւն եւ արտալուծութիւն հանդերձ տարաբնակութեամբս ըստանձնեալ։ Հեռասցին տարաբնակութեամբ։ Ամպատեսիլ եւ միգապատ տարաբնակութեամբն. (Նար. խչ.։ Մագ. ՟Ե։ Կանոն.։ Անան. եկեղ։)
Ցուցումն. ցոյց. տարացոյց. եւ Տեսիլ գեղոյ.
Ցանկացեալ փափագեցուցանէ զնոսա կեղծաւոր տեսիլ զոհիցն ուտել զզոհեալն։ Սոյն իսկ այս յամելս մեր ի ձէնջ եւ հեռանալ՝ տեսանել զերեսս ձեր մեծաւ ցանկութեամբ. (Եփր. ՟ա. կոր. եւ Եփր. ՟ա. թես.։)
Զորմանս ի տեսիլս (հայեցողական կեանս) կոչէր, եւ զոմանս յարդիւնարկութիւնս առաքինութեան մատուցանէր. (Վրք. հց. ձ։)
Ունօղ զտեսիլ բուրաստանի. նման դրախտի.
Սակաւ ժամանակեայ տեսիլ, դէտ աշխարհի, բախտի խաղալիկ, կենաց մաշիչ. (Պիտառ.։)
ԺԱՀԱՏԵՍԻԼ ԺԱՀԱՏԵՍԱԿՈՒԹԻՒՆ ԺԱՀԱՏԵՍՈՒԹԻՒՆ. δυσειδές deformitas Տգեղութիւն, տձեւութիւն, անվայելչութւին.
Ժանտ կերպ. տխուր տեսիլ. վատթարութիւն.
Տեսիլ կամ երեւոյթ խաւարային. մթութիւն.
Շնչատեսիլն (ակնարկէ) յօդ, եւ ի կենդանականագոյն շունչ. (Փիլ. լին. ՟Գ. 3։)
Նոր սքանչելիք. նորահրաշ տեսիլ.
Վասն մեծախորհրդե՝ պարգեւասիրագոյն է. (Փիլ. տեսիլ աբր.։)
Ի ձեռն նկարագրականութեան եւ ստեղծականութեան կերպարանելով տեսիլս (կռոց). (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Արժան էր զերկնաւոր զայս աստուածտեսութիւն ոչ տալ լռութեան. (Կիւրղ. եէմի առ կոստանդ.։ (իբր տեսիլ ցուցեալ յԱստուծոյ)։)
Զգեղեցկադիմութեան կերպարան ի չարագեղն դարձոյց տեսիլ. (Պիտ.։)
Ունելն զտեսիլ գեղեցիկ. գեղեցկութիւն.
Գոլոն ժանտատեսիլ. տխուր տեսիլ. ժանտութիւն.
Վասն մեծախորհրդութեան՝ պարգեւասիրագոյն է (աստուած). (Փիլ. տեսիլ աբր.։)
Քանզի յոյժ հաւատացեալ էր այրն, չէր ինչ պիտոյ տեսիլ երեսաց յայտյանդիմանակաց. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 4. ըստ Ճ. ՟Գ.։ Իսկ ի բուն օրինակն, յանդիմանակաց։)
Օրէնք, որպէս աստուածաբանութիւն ասէ, ի ձեռն հրեշտակաց պարգեւեցան մեզ։ Ամենիմաստ աստուածաբանութիւն զտեսիլն զայն վայելչաբար կոչէ Ատուածոյ երեւումն։ Զամենայն երկնայինսն էութիւնս աստուածաբանութիւն ինն յայտնաբանական մականունութեամբ կոչեաց. (Դիոն. ստէպ։ եւ Շ. հրեշտ.։)
ԱՍՏՈՒԱԾԱՏԵՍՈՒԹԻՒՆ. մերթ Տեսիլ աստուածային.
Մի՛ կարծեր այժմ ա՛րս ըստ առ կանայս հակառակադասութեան ասացեալ. (Փիլ. տեսիլ աբր.։)
Տեսանելն զհրեշտակս, եւ ունելն զհրեշտակատեսիլ պատկեր.
Մշտնջենաւորութիւն ի տեսիլ (այսինքն ի տեսութիւն) մեծամեծ եւ զարմանալի իրացն։ (Ախտարաց) մշտնջենաւորութիւնն ի սնոտիս. (Վեցօր. ՟Ա. ՟Զ։)
Բազումս՝ որչափ միանգամ ի ձեռն նկարագրականութեան եւ ստեղծականութեան կերպարանելով տեսիլս, մեհեանս եւ տաճարս նոցա շուրջ արկեալ փակեցին. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
τὸ σκιοειδές . Ստուերականութիւն, նմանութիւն եւեթ. առ աչօք տեսիլ. լոկ պատկեր.
Արտանուագ ձայն ունելով՝ երգել ձեռնարկիցէ, կրկին աներաժշտութեան ցուցանելով տեսիլ, զայն՝ որ ի գործիսն, եւ կարի յառաջագոյն զայն որ ի բարսն է. (Փիլ. նխ. ՟բ.։)
Ոչ կոյր, այլ սրատեսիլ մեծութիւն է՝ առաքինութեանցն աւելաստացութիւն. (Փիլ. իմաստն.։)
Ունելն զտեսիլ բոլորակաձեւ. բոլորակութիւն.
Մ. Լծորդ է երբեմն ընդ ն. զոր օրինակ՝ ամբիծ, իբր անբիծ. ըմբերանել՝ իբր ընբերանել. բամբասել կամ բանբասել։ Եւս առաւել՝ բաղադրական մասնիկդ համ, փոխի ստէպ ի հան. զի Հանդէս՝ է իբր համայն տեսիլ. հանգոյն՝ իբր համգոյն. հանուր՝ իբր համուր, համօրէն. հանգանակ, իբր համագայութիւն կամ համարկութիւն. եւ այլն։
Այնպէս ահագին էր տեսիլն, զի եւ Մովսէս ասէր, թէ զահի հարեալ եմ եւ դողամ. (Եբր. ԺԲ. 21։)
Ո՜վ սքանչելի եւ տեսիլ ահաւոր։ Ո՜վ համբոյր՝ նենգութեան նշան. (Շար.։)
Ո՜վ սաստկագոյն հառաչումն։ Ո՜վ անհնարին եւ արտատեղի տարակոյսք։ Ո՞վ նոր իմն եւ սքանչելի՝ անկարծելի տեսիլ. (Պիտ.։)
Զսկզբնաչար զդրախտին օձն իբրեւ զաւազակապետ ժանդատեսիլ կալեալ, եւ ձաղածանակ արարեալ ... ուր թագաւորն փառաց պսակեալ ի խաչին՝ յանդիման առնելով զնա ի հայհոյութենէն ի խոստովանութիւն արքայութեանիւրոյ՝ լուծանէ զանէծս, ընդ իւր տանելով ի դրախտն. (Արշ.։)
Առ յականէ տեսողացն զտեսիլ իւր եւ այլն. (Եփր. համաբ.։)
Ակն գահանակ։ ականս սարդիոնս, եւ ականս գրոյ։ ականց պատուականաց։ սարդիոն ակամբք։ իբրեւ զվէմ շափիղայ ական։ յականց շափիղայ։ իբրեւ զտեսիլ ական կարկեհանի։ զամենայն ականս պատուականս. եւ այլն։
Ամպ խտացեալ կամ լրթագոյն, ահագնատեսիլ, կարկտաբեր, անձրեւաձիր, հրածին, լուսարփի. (Պիտ.։ Նար. եւ այլն։)
Առ աչօք տեսիլ. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Ժ՟Բ։ Նեղոս.։)
Դուռն իմ բա՛ց էր ամենայն եկելոց։ Եւ դուռն բա՛ց էր ինձ ի տէր։ Պատուհանք բա՛ց էին նմա։ Բա՛ց էին ականջք ձեր, եւ ոչ լուարուք։ Լինել բա՛ց աչաց քոց։ Եղիցին աչք քո եւ ականջք քո բա՛ց ի խնդրուածս ծառայի քո։ Որպէս գերեզման բա՛ց՝ է կոկորդ նոցա։ Ամենայն աման բա՛ց, որ ոչ իցէ խփեալ։ Որ զտեսիլ Աստուծոյ ետես ի քուն աչօք իւրովք բացօք։ Տեսեալ աչօք բացօք զհրեշտակն Աստուծոյ։ Աչօք բացօք ոչ զոք տեսանէր։ Բացաւ երեսօք զփառսն տեառն իբրեւ ընդ հայելի տեսեալ.եւ այլն։
Գեղ երեսաց։ Տեսիլ գեղոյ։ Գեղն աննման։ Ճշմարիտ գեղոյն (երկնաւորին). (Ագաթ.։)
σχῆμα habitus, figura ῤυθμός modulus ὐπόδειγμα , τύπος exemplum μορφή forma եւ այլն. Տեսիլ լրման քանակի. չափ եւ դիտակ մարմնոյ. յարդարուած. յօրինուած. զարդ. եղանակ. օրինակ. տարազ. տեսակ. կերպարան. կերպ. տիպ. նմանութիւն. համեմատութիւն. ունելութիւն.
Այլ հնչեալ յեբր. ման, մանա, (թ. մանէ՛ ) է քննութիւն. մեկնութիւն, զի՞նչ. եւ զի ի նորահրաշ տեսիլ երկնատեղաց մանանային՝ ասէին որդիքն իսրայէլի, զի՞նչ է այս, աստի կոչեցաւ անուն նորա ասեն Ման. ըստ այլոց նաեւ Մաննա, եւ ի մեզ Մանանայ. որպէս եւ վր. մանանա, μάν, μάννα man, manna. (ա՛յլ է եւ Մաննայ, զոր տեսցես ի կարգին)
Անուանեցին որդիքն իսրայէլի զանուն նորա Ման։ Լցէ՛ք լի չափով զմանանայդ յաման մի։ Միայն ի մանանայն են աչք մեր։ Եւ մանանայն էր իբրեւ զսերմն գնձոյ սպիտակ, եւ տեսիլ նորա իբրեւ զտեսիլ սառին. (Ել. ՟Ժ՟Զ. 51=53։ Թուոց. ՟Ժ՟Ա. 6. եւ այլն։)
Զմտաւ ածել զնմանէ կատարեալ իմաստութիւն է։ Պետրոս զմտաւ ածէր վասն տեսլեանն։ Զմտաւ ածէր՝ թէ իմասցին եղբայրք նորա։ Մինչդեռ նա զայս ածէր զմտաւ։ Իսկ նա ոչ այսպէս ած զմտաւ։ Այդպէս ածէ՛ք զմտաւ։ Ա՛ծ զմտաւ զբանդ, եւ ի մի՛տ առ զտեսիլդ.եւ այլն։
Ցանեսցէ յարենէ անտի զորմով մեղանոյն։ Յորմս տանն։ Տեսիլ նորա զնստագոյն իցէ քան զորմոցն։ Մինչեւ ցղոպայն, որ յորմն ելանէ։ Քարինք որմոց.եւ այլն։
Զաթոռոյն տեսիլ կամ զչափ մի՛ քննեսցուք». յն. մի բառ, զյատկութիւն. (Կոչ. ՟Ժ՟Դ։)
պ. սուխ. թ. սօղան. վր. խախու. κρόμμυον, κρόμυον cepa, cepe. իտ. cipolla. Արմատ բանջարոյ գնդատեսիլ՝ կծուահամ եւ կծուահոտ.
Նմանութիւն հաստատութեան ի վերայ գլխոյ գազանացն իբրեւ զտեսիլ ական վանի. (Եզեկ. ՟Ա. 22։)
Ի քսանամենից եւ ի վեր։ Ի քսան եւ ի հինգ ամենից ի վեր։ Յամենայն գօտիածուաց եւ ի վեր։ Ի խոյակէն եւ ի վեր կանգնաւ։ Ի միջոյն եւ ի վեր իբրեւ զտեսիլ փայլական։ Ի բնէն եւ ի վեր ցեղջիւրսն կանգուն մի.եւ այլն։
ὄρασις, ὅψις visus, aspectus. Արմատ Տեսանելոյ. որպէս Տեսութիւն. տեսիլ. տեսնալը, տեսնուիլը.
ՏԵՍ. Դէմ յանդիման տեսութիւն. տեսիլ դիմաց դէմ առ դէմ.
ՏԵՍ. εἷδος species σχῆμα figura. (ռմկ. տեսք) Տեսիլ. կերպհարան. ձեւ. Ցուցանելով յաղագս աստհուծոյ ոչ ձայն եւ ոչ տեսիլ. զի վերագոյն է նատ քան զտես եւ զձայն. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 39։)
ՏԵՍ. θέα, θέαμα spectaculum. Տեսիլն հանդիսի. տեսարան բազմութեան. զբօսանք. սեյիր, սեյրան.
Այն ինչ դեռ տէգ մուրուացն ի վերայ գեղեցկատեսիլ ծնօտիցն բուսանէր. (Փարպ.։)
Արտաքս վազեալ փիծդ այդ (ցանկութիւն ) գարշատեսիլ ամենեցուն՝ յայնժամ ապա ծանակ երեւութանայ. (Անյաղթ հց. իմ.։)
λῆμμα. lemma, sumtum, propositio, apophthegma. Առեալ ի մէջ բան ինչ. որպէս առակ, վճիռ, զրոյց հասարակաց իբրեւ սկիզբն ըստ ինքեան ծանուցեալ, կամ որպէս առակ եղեալ սովորական. եւ ի սուրբ գիրս ՝ Պատգամ տեառն, սպառնալիք. յայտնութիւն. գուշակութիւն. տեսիլ.
Ինչ մի առաջի եդեալ ի տեսիլ ամենեցուն, կամ առարկայ հանդիսի.
Տեսիլ ահաւոր մարդոյ՝ բարձր եւ ահեղ, որ զառաջսն ունէր եւ զէջսն ի վերուստ։ Այրս՝ որ զառաջն ունի զլուսոյն. (Ագաթ.։)
ԱՐԱԳ (աչք). Սուր. սրատեսիլ. (ըստ հոմաձայնութեան յն) (Շ. յուդ.։)
Յաճախեցին ինձ արարս։ Կերպարանք անուոցն, եւ արար նոցա իբրեւ զտեսիլ ականց։ Ամենայն արար նոցա ձուլածոյ. (Ժղ. ՟Բ 4. 11։ Եզեկ. ՟Ա 15։ ՟Գ. Թագ. ՟Է 33։)
Արմաւն զիւր տեսիլն եւ զգոյնն եւ զհամն եւ զարարն բերիցէ. նոյն պէս եւ թուզն զտեսիլս իւրոյ տերեւոյն, եւ զարար կեղեւոյն. (Ագաթ.։)
Հոտոտելիքն՝ լուսաւորագոյն եւ մաքրագոյն (այսինքն նո՛ւրբ) քան զճաշակելիս եւ զշօշափելիս, եւ բւոթ է եւ դժուարատեսիլ քան զտեսանելիս եւ զլսելիս. (Փիլ. լին.։)
Ծաղկաբոյս կամ բազմափայլ գոյնս։ Գոյնս ազգի ազգիս։ Կարմրատեսիլ գունոց։ Սպիտակափայլ կամ ամպեղէն գունով. (Փարպ.։)
Որք զդրօշսն արարին հեռաւորքն զնոյն տեսիլ նկատեցին։ Ի կերպարանել զդրօշս նոցա. (Լմբ. իմ. ՟Ժ՟Դ. եւ ՟Ժ՟Ե։)
ὔπνος somnium, insomnium Երեւեալն ի քուն անուրջք. տեսիլ ուրուական երեւութացեալ յանկողնի. որ ասի եւ ԵՐԵՒԱԿ, իբր երեւոյթ, եւ ցնորք.
Ոմն գեղեցկատեսիլ աստղ լուսաբեր ծանուցեալ, եւ մթացուցեալ երեկ, քարոզ գոլով գիշերի, եւ մարգարէ տուընջեան. (Պիսիդ.։)
πρόσωπον, ὅψις facies, vultus, aspectus Առաջին երեւեալն եւ երեւեցուցիչն յամենայնի. մանաւանդ ի կենդանիս, դէմք, կերպարան. տեսիլ. երեւոյթ. մակերեւոյթ. ... որպէս ի բանական կենդանին.
Երկու երկունք սիրոյ ստիպէին զնա. յիշատակ մեռելոյն, եւ տեսիլ կենդանի սիրելւոյն. (Մամբր.։)
Զարդարեն զթագաւորս մեծատեսիլ զարդիւքն (այսինքն զարդուքն). (Փարպ.։)
Բառ յն. θέα, θέατρον ludi theatrales, spectaculum այն է ըստ յն. Տեսիլ, եւ Տեսարան. Հանդէս խաղուց հրապարակաւ. խաղ հանդիսական՝ աշխարհական եւ անվայելչական. եւ Ասպարէզ այնպիսի խաղուց. որ եւ ասի ԹԷԱՏՐՈՆ, ՏԵՍԼԱՐԱՆ .... եւս եւ Հանդիսատեսք.
Ինքնակալքն ազգի ազգի տեսիլս թատերց ցուցին։ Թատերք ի դաշտին առեայ զցայգ զերիս աւուրս եդան. (Եւս. քր. ՟Բ։)
Բառ յն. εἷδος species, forma. Տեսիլ. տեսակ. կերպարան. (որպէս եւ իդիոս, ἵδιος , յատուկ, իւր, առանձինն. ա՛յլ է եւ ἱδέα idea. գաղափար ի միտս.)
Եւ բանն ի խառն սովորութենէ անտի հաւատարիմ ցուցանել։ Զի այնպէս էր խառն եւ խոնարհ տեսիլ նորա, զի եւ սամարացի կանայք, եւ մաքսաւորք մատչել եւ խօսել կարէին. (Ոսկ. յհ. ՟ա. 11. 12։)
Տեսիլ նորա աչաց խիստ էր։ Որ ինչ աչաց տտեսանել խիստ է. (Եփր. համաբ.)
Ա՛յլ դառնագոյն տեսիլ՝ զոր տեսանեն յերազի, վասն խռո՛վ ննջելոյն լինի, եւ անհաշտ մնալոյն առ ընկերն. (Կիր. ՟ը. խհ.։)
Այն ինչ դեռ տէգ մուրուացն ի վերայ գեղեցկատեսիլ վարդափթիթ ծնօտիցն բուսանէր. (Փարպ.։)
Գրեալ ի սկզբանն կարգս ինչ սակաւ՝ ոսկետեսիլ գրովգ այլ կարգք ինչ եղծեալքգ Կարգ մի եւ կէս կարգիգ Սքանչելատեսիլ ոսկէգիր կարգովն. (Փարպ.։)
μορφή, forma. Տարազ. եղանակ. օրինակ. որակ. որպիսութիւն. ձեւ. նմանութիւն. տեսիլ. հանգամանք. տեսակ պատահական. թարզ, շէքշ, թավր, քէրվ.
εἷδος, species, genus. Տեսիլ. տեսակ.
Զի մի՛ յաճախեսցի բանս առաւելութեամբ վկայութեանց, կնիք դնեմք սորին ըզտեսիլն անտոնի։ այս հօր աստուծոյ է շնորհակալութիւնս, զոր կնիք դնէ գոհացողական աղօթից. (Լմբ. էր ընդ եղբ. եւ Լմբ. սղ.։)
իսկ հովիւքն քանզի վայրենագոյնք էին, եւ նոցա յայտյանդիման տեսիլ պիտոյ էր. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 4։)
Որք յայգւոյ անպաղացեալք, եւ ի ներտից արտակացեալ։ Զներտս տրամիքս խոկաս կակղացուցանել։ Անփշաբեր, եւ այյլոց յոքնատեսիլ ներտից եւ արմատոց հերքեալ. (Մագ. ՟Բ. ՟Է. ՟Կ՟Բ։)
Որ շուք ունի եւ ստուեր։ Զօրէն արեգական միտքս արթուն լինելով՝ շուք եւ ստուեր առնէ զգայութեանց։ Գունոց եւ ձեւոց եւ շքոց տեսիլք։ Եւ ոչ հետ կամ շուք. (Փիլ.։)
Դաշտն այրարատոյ ... ի նմանէ ծնեալ որդունս ի զարդ կարմրատեսիլ գունոց ընծայէ. (Փարպ.)
νυκτερίς vespertilio. գրի եւ ՉԵՂՋ. Չղջիկան. մաշկաթեւ՝ մկնատեսիլ կենդանի թռչական ընդ աղջամուղջ գիշերոյ. չղջիկ, սէկէմուկ.
Իբրեւ տեսիլ սառին։ Իբրեւ զձիւն կամ իբրեւ զսառն պաղեալ։ Յո՞յր արգանդէ ելանէ սառն։ Ձիւն եւ սառն։ Իբրեւ զսառն ձմեռայնոյ։ Ցուրտ եւ սառն.եւ այլն։
Ամենայն մարդ սուտ է։ Լաւ է աղքատ արդար քան զմեծատուն սուտ։ Սուտ են որդիք մարդկան։ Վկայ սուտ։ Ոգի սուտ։ Շրթունք սուտք։ Լեզու սուտ։ Սուտ է ձի ի փրկութեան իւրում. եւ այլն։ Կամ Բան սուտ։ Տեսիլս սուտս։ Մի վկայեր զընկերէ քումմէ վկայութիւն սուտ. եւ այլն։
Տարածն եւ սփիռ խանչումն (լուսոյ)։ Սփիռ եւ տարած լոյսն։ ժողովեաց զսփիռ լոյսն յանօթ արեգականն։ Զի աստուած ի չորրորդ աւուր ժողովեաց զսփիւռ լոյս, եւ երեւեցաւ արեգակն. (Փիլ. տեսիլ աբր.։ Խոսր.։ Տօնակ.։)
Յորս իւրաքանչիւր ոք ի վերջէ զփոյթն գործոյն ունէր, յայսոսիկ եղեւ ի ձեռն երազոյն կարծեցեալ։ Որք ի վերջէ լինին աստուածերեւութիւնք։ Երկմտեալ յառաչս տեսիլն՝ ի վերջին փութով հոգացելոցն երեւութանայ. (Նիւս. կազմ. ՟Ժ՟Ե։)
Որոց ոչ միայն վնասն կարօղ էր խորտակել զնոսա, այլեւ տեսիլն ահիւ սատակել. (Իմ. ՟Ժ՟Ա. 20։)
ՑՈՅՑ. Առակ նշաւակի. տեսիլ նշաւակի. հանդէս յաղթանակի. ձաղ.
ὔπνος somnus եւ κοίμησις . (լծ. հյ. քուն. լտ. cubitus. պ. խապ ). Նինջ. նիրհ. հանգիստ մահճի՝ թրութեամբ զգայութեանց, իբր պատկեր մահու. եւս եւ Երազ, տեսիլ. նմանութեամբ՝ Մահ. քուն. սայգու.
Քաղցր քուն է ծառայի։ Զարթեաւ յակոբ ի քնոյ անտի իւրմէ։ Զայս օր՝ քնոյ շնորհ կացին նոքա։ Զնոյն քուն ննջեցին։ Ննջեսցեն քուն յաւիտենից։ Զտեսիլ աստուծոյ ետես ի քուն աչօք իւրովք բացօք.եւ այլն։
Թխացան քան զածուխ տեսիլք իւրեանց։ Այլ ըստ նախկին նշանակութեան է Փայտ կամաւ խանձողեալ եւ փոխեալ ի նիւթ սեաւ յոյժ ի պէտս տոկուն կրակի. գործելի.
Զաղեղն իմ եդից յամպս։ Իբրեւ զտեսիլ աղեղանդ՝ որ ձգի յամպս յաւուրս անձրեւաց. (Ծն. ՟Թ. 13։ Եզեկ. ՟Ա. 28։ եւս եւ Ոսկ. ես. եւ այլն։)
Ընդհարցի մանուկն ընդ ծերոյն, եւ անարգն ընդ պատուականին։ Տեսիլ նորա անարգ՝ նուազեալ քան զամենայն որդւոց մարդկան։ Աստուածս համարեալ զորս եւ յանասունս թշնամեացն (կամ թշնամանացն) անարգք էին։ Չիք մարգարէ անարգ, եթէ ոչ յիւրում գաւառի եւ յիւրում տան։ Դուք փառաւորեալք, եւ մեք անարգք. եւ այլն։
Լուսինաւորդաց մխիթարիչ. բոլորակ՝ որում չհասանի ոք. անծագ տեսիլ. պահպանորդ գիշերոյ. (Պիտառ.։)
Անկած լանջատեսիլ եւ ի վերայ պատմուճանի՝ նշանակ երկնի։ Սարդ իբրեւ կատարեսցէ զանկածսն, ըստ միջոցի տեղւովն իբր ի կիտի դարանամուտ լինի. (Փիլ. քհ. եւ Փիլ. լիւս.։)
Անտեսիդ տեսիլ, եւ անձեւիդ կերպարան. (Շ. գանձ վրդվռ.։)
Զարմաւն քաղցրահամ եւ գեղացկատեսիլ. (Ագաթ.։)
Արասցես նոցա անդրավարտիս կտաւեայս՝ ծածկել միջովք չափ, եւ բարձիւք չափ։ Մէջք նորա, եւ բարձք՝ պղնձիք։ Ի տալ տեառն զբարձս քո ի քակտումն, եւ զորովայն քո յուռուցումն։ Ոչ խորտակեցին զբարձս նորա։ Բարձք նոցա՝ բարձք ուղղորդք։ Բազուկք, եւ բարձք նորա իբրեւ զտեսիլ փայլուն պղնձոյ։ Եւ ոչ սասանեցան բարձք իմ։ Առնապանք պղնձիք ի վերայ բարձից նորա.եւ այլն։
Կապուտակ ի վեր կրկնեալ՝ իբրեւ զտեսակ բեզակի ... այլ իբրեւ զտեսակ բեզակի, որ է փայլատական. (Եւագր. ՟բ. ի տեսիլն եզեկիէլի.)
Սէր օգտի ընկերացն բերելով։ Զտեսիլս կերպարանացն բերիցեն։ Զբարս յինքեան բերէ. (Ագաթ.։)
Բերել զմահս դժնդակս, կամ զաղէտս, կամ համբերութեամբ զխրատ. կամ զահաւոր տեսիլ. (Շար.։ Խոր. ՟Գ. 68։ Ղեւոնդ.։ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 37։ Նար. ՟Դ. ՟Հ՟Թ։)
Տունք գձուձք։ Հանդերձ գձուձ։ Խարազնազգեացս, գծուծս եւ խոշորս։ Գծուծ կերպարանք։ Ի գձուձ հանդերձին տեսիլ։ Ի գձուձ քաղաքի ծնաւ. (Փիլ. Նիւս.։ Յհ. կթ.։ Ոսկ.։ Շ. մտթ.։ Նար.։ Մանդ.։)
Դագաղքն էին ոսկեղէնք։ Տեսիլ լուսեղէն խաչին ի վերայ երթայր դագաղացն. (Խոր. ՟Բ. 17։ ՟Գ. 67։)
Դէմ, դէմք. երես. տեսիլ. կերպարան. եւ Տեսակ. կերպ.
Քակտեցաւ տեսիլն, եւ յայտնեցան դիմակքն։ Հեռացեալ մերժիցի դիմակն կեղծաւորութեան. (Ոսկ. ղկ.։)
Բայց սակայն՝ թէպէտեւ նոքա յոյժ զուարթութեամբ խնդային ըստ ներքին մարդոյն, արտաքին տեսիլն կարի ողորմելի էր։ Թէպէտեւ փակեաց եւ կնքեաց զդրունս եկեղեցեաց, նոքա զամենայն տուն եկեղեցի արարին։ Թէպէտեւ հայեսցուք ի ստորին կողմն երկրիս, տեսանեմք զսա լի ամենայն ապականութեամբ. (Եղիշ.։)
Բնակէ ի գեղացկատեսիլ դաշտի միում, որ իբրեւ պարսպեալ իմն է բարձրագագաթն սպիտակափառ լերամբք։ Սկսաւ շրջել զքաղաքօք ոմամբք՝ իբրեւ նուաճել զնոսա. (Յհ. կթ.։)
ԼՈՒՐՋ. ἰλαρός hilaris, -rus. Զուարթատեսիլ. զուարթ. պարզերես.
Ի տեսիլ գեղոյ նորա զեղեալ խուռն կաճառացն՝ կուտակէր. (Ագաթ.։)
Խռնել ի մի վայր կոտորել ի նորանշան տեսիլ տանջանաց. (՟Գ. Մակ. ՟Է. 2։)
Վարպետն, եւ ծանօթն։ Որդիք առ ծնողս, եւ ծանօթք առ վարդապետս։ Վարդապետաց սովորութիւն է, յորժամ ինչ ծանօթիցն պատմիցեն տեսիլ (կամ տեսութիւն), հրամայեն յիշել եւ ասել։ Վարդապետաց ծանրացեալ ընդ ծանօթից դժուարուսմնութիւն. (եւ այլն. Փիլ.։)
Որպէս ծաղիկ գարնանոյ՝ մինչդեռ կկչեն, ուրախ ունին (կամ առնեն) զտեսիլ երեւաց. իսկ յորժամ անցանիցեն, բառնան զբերկրութիւն յաչաց. (Ոսկ. ես.։)
Կնքեա՛ զտեսիլդ, կամ զգիրդ։ Արգելեալ եւ կնքեալ են բանքս մինչեւ ցժամանակ վախճանի. (Դան. ՟Ը. 26։ ՟Ժ՟Բ. 4. 9։)
Քազի հարած է, բորոտութիւն գլխոյ է։ Տեսանիցէ զարած հարածոյն. կամ զարած հարածին։ Տեսիլ հարածոյն։ Ըստ ամենայն արածոյ եւ բորոտութեան եւ հարածի. (Ղեւտ. ՟Ժ՟Գ. 30։)
Ահաւոր հրաշիւք։ Ի թմրութիւն հրաշից։ Ի տեսիլ հրաշից փառաց միածնին. (Շար.։)
Ապա թէ ճշդէք ի վերայ մեր զտեսիլն սրբոյն սահակայ. իմա՛, ճգնիք ստուգել իսպառ, կամ խստիւ մեկնէք։
Մալեալս, եւ ի բաց հատեալս զծննգականսն՝ հալածէ։ Զսոսա տէրունական օրինացն արձանքն զեկուցանեն մալեալս. (քանզի որպէս մալեալն եւ ջախջախեալն ի բաց բառնայ ընկենու զօրականութիւնն եւ զտեսիլն։ Իգական ազգդ եւ զարին մալել եւ խենեշացուցանել կարէ. Փիլ. բագն. եւ Փիլ. սամփս.։)
Պարզ եւ մեկին մեկնեաց (զտեսիլն), յառաջագոյն ասաց. (Եւս. պտմ. ՟Դ. 15։)
Մի՛ նկուն համարիր (այս ինքն՝ մի՛ արհամարհիր) զայր ի տեսիլ նորա. (Սիր. ՟Ժ՟Ա. 2։)
ՆՇՄԱՐ ՆՇՄԱՐԱՆ ՆՇՄԱՐԱՆՔ. նաց. ἵχνος vestigium τεκμήριον argumentum, signum ἑρείπιον rudera οἱκόνισμα species ἅποψις perspectus եւ այլն. Նիշ եւ նշան իմն մնացեալ. ստուերագիծ մնացորդ՝ նշխար՝ հետք իրաց՝ հազիւ երեւեալ. երեւոյթ. տեսիլ կամ ակնարկութիւն աղօտ. իշմար, իշմարանք
ՈԼՈՌՆ կամ ՈԼԵՌՆ. ռմկ. ոլոռ, ոլեռ, ուլեռ. ὅχρος, ὡχρός ervilia, phaselus, cicera λαθύρος cicercula, genus leguminis πίσον, ὅσπρος pisum. իտ. pisello. θερμός lupinus. ըստ այլեւայլ հին գրոց թարգմանելոց. կամ ի սուրբ գիրս κύαμος faba. (իսկ յն. օլիրա է հանճար եւ լտ. օ՛լուս, օ՛լէրիս, է բանջար. ի ձայնէս ոլոր, բոլոր. յն. օլօս։ Հանրական անուն բոլորշի կամ գնդատեսիլ ընդոց, որք ի մի պարկ կամ պատեան մատնաձեւ՝ եւ եւս բարակ՝ կարգաւ շարին ի բնէ. զորօրինակ է մաշ ընտանի եւ վայրի, եւ որ ինչ նման է նմա. պուրչախ. եւ լովիաս, լուբիաս. ֆասուլ, ֆասուլիա.
Ձայն ողորմ։ Կոծ ողորմ։ Ի ձայն ողորմ լոլոյ։ Ողորմ տեսիլ. (Իմ. ՟Ժ՟Ը. 10։ Երեմ. ՟Զ. 26։ ՟Թ. 19։ ՟Գ. Մակ. ՟Ա. 3։ ՟Բ. Մակ. ՟Գ. 23։)
Առ յականէ տեսողացն, եւ առ յունկանէ լսողացն զտեսիլ իւր եւ զբան իւր լսեցուցանէր։ Եւ զի ընդ ունկնն եւայի եմուտ մահ, ընդ ունկն մարիամու մտին կեանք. (Եփր. համաբ.։)
Եւ էր ամենեցուն տեսիլն նոր եւ չքնաղ՝ իբրեւ զտեսիլ հրեշտակաց։ Այս երիցս անգամ երեւեցաւ չքնաղ տեսիլս՝ առնն երանելւոյ։ Տեսանիցէ զամենայն զսպասաւորացն (յարքունիս) զչքնաղ եւ զսքանչելի տեսիլն. (Եղիշ. ՟Ը։)
Բազում չքնաղ տեսիլս ցուցանէր (ի թէատրոնի). (Եւս. քր. ՟Բ։)
Էր ճարտարապետ դարբին պղնձոյ եւ երկաթոյ։ ոսկի եւ արծաթ, եւ պղինձ։ Պատեսցես զնա պղնձով։ Իբրեւ զտեսիլ փայլուն պղնձու եւ այլն։
Այլայլի պշնեալ (կամ պշրեալ) տեսիլն, եւ զլոյսն իբրեւ զմռայլ իմն տեսանէ. (Վեցօր.։)
Վիպէ եւ զայս խորհուրդ խորին՝ զլուսոյ տեսիլն ի թաբորին. (Յիշատ.։)
Տարածիւք օդոյն։ Այլայլի տեսիլ աչացն երկնահայեաց տարածիւք. (Վեցօր. ՟Բ. ՟Զ։)
εἷδος species, forma, facies, status. Տեսիլ կերպարանաց. երեւոյթ եւ հանգամանք իրական առարկայի. տեսք, կերպարանք.
Տեսակ (կամ տեսիլ) նորա իբրեւ լիբանան ընտրեալ։ Երգ. (՟Ե. 15։)
ՏԵՍԱԿ. որպէս Նմանութիւն ըստ իմիք կամ այլաբանական. տեսիլ. երեւոյթ.
Ոչ են բաւական լուսաւորել զտխուր տրտմութիւն գիշերոյն։ Անարգ եւ փոքր եւ տխուր է տեսիլ մարմնոյս քան զհոգւոյ կենդանեացն անմահից։ Կապեալն ի կապանս տխուրս. (Վեցօր. ղ։ Յճխ. ՟Բ։ Վրք. հց. ՟Ժ՟Գ։)
Պարառեալ զիւրն աթոռակ եւ զտեսիլ շրթանն՝ ցուցանէր զտարազ սանի. (Մագ. ՟Հ՟Է։)
Շրջեցաք ընդ ամենայն անապատն ընդ մեծ եւ ընդ ահագին։ Այնպէս ահագին էր տեսիլն։ Ահագին գազանաց. եւ այլն։
Կործանումն ահագին։ Պատկեր մի մեծ, եւ երեսք նորա եւ տեսիլ նորա ահագին յոյժ. (Յոբ. ՟Ժ՟Ը. 12։ Դան. ՟Բ. 31։)
Զերեսացն աղտեղի տեսիլ. (Նար. ՟Ի՟Թ։)
Գեղն աննման։ Ի տեսիլս անպատումս, յաննման փոփոխմունս. (Ագաթ.։)
Այնպէս անշքեսցի տեսիլ քո ի մարդկանէ. (Ես. ՟Ծ՟Բ. 14։)
(լծ. յն. օ՛նար, կամ օ՛նիրօս. եւ հյ. անլուրջ) ὅναρ, ὅνηρος, ὅνειρον, ὁνειράτα. somnium, visus, umbra. Երազ. տեսիլ ի քուն. ցնորք. տիւշ, րույամ խէյալ.
Անվթար նահատակութիւն. հանդէս, հանդիսութիւն. կամ կեանք, ցնծութիւն, տեսիլ. (Պիտ.։ Մագ. ՟Ի՟Ը։ Լմբ. ատ.։ ՃՃ.։)
Անքննին տեղի ուրախութեան, կամ տեսիլ. (Ագաթ.։)
Զօրէն լինկեայ առասպելացելոյն ամենայն ուստեք աչացեալ։ Հա՛րկ է զընդունօղ ոգին այսչափ բարեաց՝ բոլոր բոլորովին աչանալ։ Ի տեսանելեաց, առակելով զիմաստունն աչացեալ։ Զբոլորն ի ձեռն բոլորեցունց աչանալ նմա, եւ եղեալ աչք՝ սկսանել տեսանել զաստուածային տեսիլն. (Փիլ.։)
Ապազէն եղեալ՝ մատնեցայց։ Որ առ աչաց տեսիլ՝ ապազէնք եւ նուաստագոյնք. (Նար. ՟Է. եւ ՟Կ՟Ը։)
Ակն նորա իբրեւ զակն բիւրեղ. հեբրայեցի, իբրեւ զտեսիլ մարգարիտ. (Եփր. ել.։)
Գերծցէ (կամ գերծեսցէ) զամենայն զմազ իւր։ Զտեսիլ մօրուաց մի՛ գերծուցուն։ Յաւուրն եօթներորդի գերծցի։ Եգործ զմօրուս նոցա, կամ զնոսա։ Ապա թէ գերծուցում (կր), մեկնեսցի յինէն զօրութիւն իմ։ Եգործ զեօթանասին գիսակս գլխոյ նորա։ Գերծի՛ր, եւ կտրեա՛ ի վերայ փափուկ որդւոցն քոց.եւ այլն։
Զօրացուցանել իբրեւ զտեսիլ եղեման». թնթերցի՛ր, զեղման. որպէս եւ ի հին ձեռ. գտանի, զեղեման. յն. վերհեղման. համաձայն եբր։
Զայսպիսի յաղթութիւնս կատարելով գեղեցկատեսիլ եղնորթքս այս. (Նար. յովէդ.։)
Զղժացուցանել (զմարդիկ) բաւական էր մեռեալ եղնորթուցն տեսիլ. (Մխ. երեմ.։)
ԵՐԵՒԱԿ. Տեսիլ. երեւոյթ. երեւեցուցիչ. պատկեր. նշանակ. օրինակ.
Յորոց կարմրագոյն փայլմամբ երփնէր գոյնն. (Ճ. ՟Բ. տեսիլ սահակայ.)
Եւ այն զի ասէ իբր զտութիւն երկնից, հեբրայեցի՝ իբրեւ զտեսիլ երկնից, այսինքն սուրբ. (Եփր. ել.։)
Զբնակիչս տեղւոյն ընդոստ առ ժամայն ի նորա տեսիլն հաւաքէր. (Լաստ. ՟Ի՟Գ։)
Սեւացեալ թխացայ։ Թխացան քան զածուխ տեսիլք նոցա. (Երգ. ՟Ա. 5։ Ողբ. ՟Դ. 8։)
Ըզլուղակացն բազմատեսիլ զանազանութիւն Նար. (՟Հ՟Ա.։)
Լպրծոտ, ողորկատեսիլ, ապակատարազ։ զօրէն վիմի լպրծոտ՝ ոտից անհաստատելի։ Լպրծոտ՝ լակոնացի եւ արաբացի վիմաց. (Մագ. ՟Ի. ՟Ի՟Բ. լ.)
Ոչ աչաց եւ ոչ լսելեաց վնասակար լսմունս կամ տեսիլս ի սիրտն առաքելոց. (Բրս. թղթ.։)
Իբրեւ զճճիս եւ զազրատեսիլ զեռունս կայտռեալխլրտէին։ Համարէին զնա մեռեալ, եւ յետ անցանելոյ երից ժամացն խլրտեաց ձառամբն. (Ճ. ՟Բ.։)
Ի միջոյն եւ ի խոնարհ՝ հուր. եւ ի միջոյն եւ ի վեր իբրեւ զտեսիլ փայլական. (Եզեկ. ՟Ը. 2։)
կամք իցեն խուզել ումեք ըստ իւրաքանիւր դարուց։ Զպարտս աստեղաց եւեթ խուզելով։ Իմաստութեամբ ի քնին առեալ խուզեսցէ զլուղակացն բազմատեսիլ զանազանութիւն. (Խոր. Ա. 4։ Պիտ.։ Նար. ՀԱ։)
Զպատանի հրաշատեսիլ եւ զգօն ծածկել (ընդ հողով), յորմէ ակն ունէի ծածկիլ. (Մագ. ՟Կ՟Գ։)
ἕνδειξις, δοκίμιον, ἑπίδειξις probatio, experientia, argumentum. (իբր Համայն, Տես, տեսիլ, կամ հանումն ի տես. լծ. եւ յն. էնտիծիս ). Փորձ եւ քննութիւն ի տեսիլ բազմութեան. մանրազնին այցելութիւն ատենական. կամ Հրապարակաւ ատեան. դատ. հաւաստիք. ապացոյց. ցոյց. ցուցակութիւն. բացերեւութիւն. դիտողութիւն. համար տալն կամ առնուլն. թիւ համարոյ. գումար.
ՀԱՆԴԷՍ. θέα spectaculum. Տեսիլ. տեսարան. հրապարակ. ասպարէզ. մրցարան.
πυροειδής igni similis πυραμίς pyramis, figura in conum velut flamma ignis. Որ ունի զձեւ հրոյ կամ բոցոյ. բրգաձեւ. մանաւանդ՝ հրատեսիլ. հրակերպ. հրեղէն. լուսափայլ. լուսաճաճանչ.
Ձգական եւ կորզական ունելով զօրութիւնս։ Ազդողագոյն եւ ձգական է տեսիլ աչաց քան զլուր ականջաց. (Փիլ. իմաստն.։ Սարկ. քհ.։)
Ի բերանոյ նորա ղամբարք (կամ լամպարք) բորբոքեալք։ Իբրեւ զտեսիլ ղամբարաց։ Տեսիլ նորա իբրեւ զղամբարաց (կամ լամբարաց)։ Իբրեւ զլամպարս հրոյ ի մէջ եղեգան։ Եօթն լամբարք հրոյ բորբոքելոյ։ Անկաւ յերկնից աստղ մի մեծ բորբոքեալ իբրեւ զլամբար. (Յոբ. ՟Ի՟Ա. 10։ Եզեկ. ՟Ա. 13։ Նաւ. ՟Բ. 4։ Զաք. ՟Ժ՟Բ. 6։ Յայտ. ՟Դ. 5։ ՟Ը. 10։)
Զի՞նչ տեսիլ յայտնի քան զայս՝ յարութիւն մեռելոց մարդկան մարթի ցուցանել։ Զիա՞րդ մարթիցի լինել թողութիւն. (Կոչ. ՟Ժ՟Ը. եւ ՟Բ։)
Եւ ինքն մարիամ բարետեսիլ դիմօք, մեծակն, եւ անձամբ չափաւոր։ Ասի ըստ մարմնոյ մեծակն, եւ լայն երեսօք, որ է պատկեր իմանալի հոգւոյն գեղեցկութեան. (Տօնակ.։ Վրդն. յանթառամն.։)
Մարդատեսիլ եւ հրեշտականման երեւէր՝ մտահաս ըստ հանդուրժելոյ աչաց. (Ագաթ.։)
Առն կամ կնոջ եթէ լինիցի արած բորոտութեան ի գլուխ կամ ի մօրուս։ Մի՛ ապականիցէք զտեսիլ մօրուաց ձերոց։ Կալաւ զմօրուացն ամեսայայ։ Ամենայն մորուք խզեսցին։ Որպէս իւղ զի իջանէ ի գլուխ եւ ի մորուսն ահարոնի. ի մորուացն իջանէ, եւ այլն։
Դանիէլ մարգարէ ետես տեսիլ հոգւով աստուծոյ, եւ նկարեաց զայն մեզ մարդկօրէն։ Նկարէ զլինել նեղութեանցն որ ի նեռնէն. (Եւս. պտմ. ՟Ա. 2։ Նախ. դան.։)
ՆՇԱՒԱԿ. σημεῖον signum τέρας prodigium βδέλυγμα abominatio παράδειγμα exemplar θρίαμβος , θέατρον publicum spectaculum եւ այլն. նմանութեամբ է Նպատակ նախատանաց. տեսիլ խայտառակ եւ խորշելի. ձաղանք. առակ եւ այպն կատականաց՝ յօրինակ տեսողաց.
Պահեցան նոքա, զի եղիցին ի տեսիլ նշանակի (կամ նշաւակի՝ ի տեսլարանի յաղթանակաց) քան զայլ ժողովուրդն. զի սատակեսցին ի տեսիլն նշաւակի ի սուր եւ ի գազանս. (Եւս. պտմ. ՟Գ. 7։)
Տեսիլ նշաւակի եղեւ ամենայն տոհմին իւրոյ եւ գաւառին մարդկան. վասն զի ի խորհրդակցէն ի դիւէն իւրմէ տանջեալ ամս բազումս առաջի ամենեցուն հանապազօր նշաւակօք, եւ այլն. (Փարպ.։)
Զարհուրեցոյց տեսիլն զմարդարէն, շտապեաց ահն. (անդ. յն. բազում ահ արկ։)
Սարրա յուրաստ լինէր զծաղրն։ Յուրաստ կացելոց զաւանդս։ Ոչ կարեմք յուրաստ լինել զահագին տեսիլ յարութեանն։ Զոր եւ յուրաստ կինն լինէր՝ ասելով, չիք իմ այր։ Յուրաստ կալով զմինն՝ թուի նշանակել զայլսն. (Փիլ. իմաստն. եւ Փիլ. ՟ժ. բան.։ Եղիշ. յար.։ Նանայ.։ Անյաղթ պերիարմ.։)
Բառ յն. օֆի՛դիս, (այսինքն օձային, օձատեսիլ) ὁφίτης ophita, lapis in modum serpentis maculosus. Քար պատուական, որոյ բիծն կամ գոյնն է խայտ իբր զօձի. որպէս եւ կազմեալն յայնպիսի քարէ.
Ի տնկագործութեան առաքինութեանցն ... գործօնեայ է նոցա եւ պահապան։ Ի վեր համբարձ զաշխարհ իբր պահպանօք. եւ պահպանօք իւրովք զօրութեամբք ամրացուցեալ։ Ճանապարհն այն (առաքինութեան) պարիսպ է եւ պահպան այնոցիկ՝ որ ապրելն կարեն ոգիք. (Փիլ. այլաբ.։ եւ Փիլ. տեսիլ աբր. եւ Փիլ. լին. ՟Գ. 27։)
ՊԱՏԿԵՐ. Տեսիլ. երեսք. դէմք. կերպարան. տեսք. եիւզ.
Ի սքանչման յարուեստագիտէն, այն որ ըստ երկնին է անտեսիլ բանին՝ ջլաձիգ լինել բնաւորեցաւ. (Փիլ. ել. ՟Բ. 81։)
Ոչ է պարտ քահանայից ի հարսանիս կամ ի քաղաքի տեսիլս ինչ ստահակս տեսանել. (Կանոն.։)
որ եւ Շուք. յն. սքիա՛. σκιά umbra. Մթագին նիշ դիմահար մարմնոյ խափանողի զլոյս. նսեմութիւն պատճառեալ ի մարմնոյ ընդ մէջ անկելոյ. հովանի. եւ Ուրուական տեսիլ. աղօտ նմանութիւն. երեւոյթ.
ՍՐԱՏԵՍ ὁξύ βλέπων, ὁξυωπής, ὁξυδερκής, ὁξυδερκέστατος acute vel acutum cernens, acutus visu, perspicax, acutissimi visus. որ եւ ՍՐԱՏԵՍԻԼ. Սրակն. սրահայեաց. կորովաբիբ. նրբատես. նրբիմաց.
Ցից վարեալ երկաթի ընդ ճակատն՝ յորմն վարսել հրամայէ ի տեսիլ անցաւորաց. (Խոր. ՟Ա. 13։)
Զերկուս տախտակսն վկայութեան, տախտակս քարեղէնս՝ գրեալս մատամբն աստուծոյ։ Խնդրեաց տախտակ, գրեաց։ Գրեաց եւ տախտակ մի պիղատոս։ Զայն տախտակ ընթերցան բազումք ի հրէից։ Նի՛ստ գրեա՛ ի տախտակի եւ ի գիրս։ Գրեա՛ զտեսիլդ զայդ յայտնապէս ի տախտակս։ Գրեցին ՛տ տախտակս պղնձիս. եւ այլն։ Գրեցաւ անուն մարտիրոսութեան քո յոսկի տախտակս. (Գիւտ թղթ. առ վաչէ։)
Նկարուք տաստակացն։ Կայ մանաւանդ երանգն ի տաստակին. (Փիլ. նխ. ՟բ.։ եւ Փիլ. տեսիլ աբր.։)
որպէս լտ. index եւ indicium. յն. δείξις եւ այլն. Ցուցիչ կամ ցուցանօղ (իմն կամ ոք). յայտարար. նշանակ. օրինակ տարացոյց, ցոյցք. տեսիլ. կերպարան.
Զգեղ երեսացն, զփաղփեալ գոյնն ի տեսիլ արուսեկի ի մէջ սպիտակափայլ ալեացն. (Արծր. ՟Գ. 2։)
χαροπός caesius, laetus. Վառ ի վառ աչօք, կամ աչք զուարթատեսիլ, եւ շնորհալի եւ քաղցրահայեաց. ծաւի.
ՔԵՐՈՎԲ ՔԵՐՕԲ ՔԵՐՈԲ ՔԵՐՈՒԲ ՔԵՐՈՎԲԷ ՔԵՐՈԲԷ ՔՐՈՎԲԷ ՔԵՐՈՎԲԻՄ ՔԵՐՈԲԻՄ. Բառ եբր. քերուպ. յոքնակի՝ քերօպիմ, քէրուպիմ. χερούβ, χερουβείμ, -βίμ, -βεῖν, -βίμ cherub, cherubim, -bin. Վերին դաս զուարթնոց զկնի Սրովբէից, քառակերպեան երեւեալ ի տեսիլս, եւ քառաթեւ եւ բազմաչեայ հրացայտ. եւ նկար կամ քանդակ գրուագաց նոցա ի նոյն նմանութիւն. ասի եւ զբանսարկութենէն՝ որ երբեմն գլուխ էր հրեշտակաց.
Սուրն բոցեղէն, եւ քրոբիմն։ Բոցեղէն սրոյն տեսիլ, եւ քերոբիմն. (Եփր. ծն.։)
մ. ὁφιοειδής, ὁφιώδης serpenti similis, serpentinus, anguinus. Ունօղ զձեւ եւ զնմանութիւն օձի. օձատեսիլ. օձակերպ.
Օրինակ ցուցանելի՝ եթէ իցէ ուրուք, թէ չիցէ, տեսիլն մարդոյն թշուառականացն է. (Եւս. պտմ. ՟Գ. 6։)
Եւ էր տեսիլ երազոյն օրինակ այս. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Բ. 12։)
Լաւ է ակնաբեր լինել երբէք, եւ սրատեսիլ ի ստոյգ հասումն գիտութեան բարւոյն եւ չարի. (Փիլ. լին.։)
իբր Այլակարծ. յեղակարծ եւ նորատեսիլ իմն անկարծելի.
Յերրորդ կարգն՝ լինգիրոն, ակատ, ամեթիւստոս։ Ամեթիւստոս՝ եւ սա ըստ իւրումն ունի շրջաբոլոր բացագոյն թանձրութեամբ, բայց նշոյլ սպիտակ ի միջին գինետեսիլ երեւի. (Տօնակ.։)
cf. ԱՄՊԱՏԵՍԻԼ.
Ի տեսիլ նմանութեան անասուն խոտակեր կենդանեաց։ Իշխան անասուն կենդանեաց։ Անասուն կենդանիքն. (Ագաթ.։ Սահմ.։ Պիտ. եւ այլն։)
Անհամար տեսիլս. (Ագաթ.։)
ἁνείδεος. forma carens, inforemis եւս եւ deformis Ոյր չիք տեսակ, տեսիլ կամ կերպ զգալի. աննիւթական. անկերպարան.
Զերեւելի փառս լքանել, եւ յաներեւոյթ եւ յանտեսիլ փորձ առնել փոխել։ Անտեսիլ եւ աներեւոյթ փողոյ հնչմամբ։ Անտեսիլ հնչումն։ Որ զամենայն աշխարհս վարելով, իբրու զի անտեսիլ է, ուղղել վարէ. (Փիլ.։)
Կերպարանեն զանտեսիլն ի տեսիլ ընդ կալն յաղօթս. (Եւագր. ՟Ի՟Զ։)
Ոչ գոյր նորա տեսիլ ... զոր վերագոյն անտեսիլ ասաց, աստ խոնարհութիւն անուանէ. (Սկեւռ. ես.։)
Մի՛ անմասն եւ անտեսիլ կացուցաներ զիս ի հարսնարանէ միածնիդ քո. (Բենիկ.։)
ՅԱՆՏԵՍԻԼՍ. ἁφανῶς. non apparens. Աներեւութաբար.
Զի մի՛ ինչ ըստ դաւմանց յանտեսիլս աներեւոյթ թաքուցեալ ոք. (Փիլ. նխ. ՟բ.։)
Առաւել ըստ հյ. ոճոյ. Արիւն յորդ կամ հեղեալ, կամ յորդութիւն արեան, կամ անըմբերելի տեսիլ արեան, եւ շարաւոյ եւ արիւնախառն իրաց. զի ուր ըստ յն. ասի Արիւնաշաղախ, ի մեզ դնի ԱՐԻՒՆ եւ ԱՊԱԺՈՅԺ՝ ուրոյն ուրոյն.
πεπυρώμενος. ignitus. Շէկ իբրեւ զկրակ. հրատեսիլ. հրացեալ. շանթացեալ.
Մոլեալ ի գազանս, յորոց ծնանել տրորեստք օտարակերպք այլանդակատեսիլք. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Զարտաքոյս եկեղեցւոյն, կամ արքունեացն ամրացուցանել, կամ հոգածել։ Զարտաքոյսն (մարմնոյն) զգեստաւորեալ։ Արտաքոյքդ միայն են ի տեսիլ արտաքնոց. (Յհ. կթ.։)
ԲԱԼԱՁԵՒ կամ ԲԱՂԱՁԵՒ. ὁμιχλώδης nebulosus, caliginosus Բալի նման. միգատեսիլ.
Բարի դիմօք կամ տեսլեամբ. գեղեցկատեսիլ. εὑπρόσωπος speciosus
εὑσχήμων decorus, honestus Վայելուչ ձեւով. բարետեսիլ. պարկեշտ. համեստ.
ἁγαθότυπος boniformis Ունօղ զտիպ կամ զտպաւորութիւն բարի. բարեձեւ. բարետեսիլ. վայելուչ.
Զորս յանդիման պատուել ոչ կարէին մարդիկ վասն հեռի բնակելոյ, զբացական տեսիլն՝ զնոյն օրինակ քանդակեցին. (Իմ. ՟Ժ՟Դ. 17։)
Բոցատեսիլ. հրեղէն.
cf. ԲՈՑԱՏԵՍԻԼ. φλογοειδής
ԲՈՑԱՏԵՍ ԲՈՑԱՏԵՍԱԿ ԲՈՑԱՏԵՍԻԼ. Բոցանման տեսլեամբ. բոցակերպ. բոցատիպ. բոցաձեւ. բոցանման. բոցեղէն.
Հրանուտ եւ բոցատեսիլ. (Զքր. կթ.։)
Բոցատեսիլ հրոյ երեւումն տարածանէր զնովաւ. (Փիլ. ել.։)
Բոցատեսիլ սերովբէք. (Գանձ.։)
Գեղաղէշ ծաղիկ, կամ աշխարհիս տեսիլ։ Ծառայք եւ աղախնայք գեղեցկակերպք, եւ յոյժ գեղաղէշք. (Փիլ.։)
Գեղեցկատիպ. գեղեցկատեսիլ.
καλός, -λή, -λόν pulcher, -chra, -chrum;
formosus, καλλίον, κάλλιστος pulchrior, pulcherrimus, ὠραῖος tempestivus, speciosus, decorus, venustus Գեղաւոր. գեղանի. գեղաղէշ. չքնաղ. բարետեսիլ. համեմատ մասամբք՝ հանդերձ լաւութեամբ գունոյ. եւ լայնաբար՝ Վայելուչ, վայելչական, հաճոյական, լաւ, ընտիր. ազնիւ, անոյշ, ախորժելի, գովելի, զարմանալի, քաջ, եւ այլն. աղուոր, սիրուն, աղէկ, ըռինտ, աղէկուկ, տեսքով.
Գերծցէ (կամ գերծեսցէ) զամենայն զմազ իւր։ Զտեսիլ մօրուաց մի՛ գերծուցուն։ Յաւուրն եօթներորդի գերծցի։ Եգործ զմօրուս նոցա, կամ զնոսա։ Ապա թէ գերծուցում (կր), մեկնեսցի յինէն զօրութիւն իմ։ Եգործ զեօթանասին գիսակս գլխոյ նորա։ Գերծի՛ր, եւ կտրեա՛ ի վերայ փափուկ որդւոցն քոց.եւ այլն։
Գինէհամ եւ կարմրատեսիլ. (Զքր. կթ.։)
ԳՆԴԱՁԵՒ կամ ԳՆՏԱՁԵՒ σφαιροειδής, σφαιρόμορφος , σφαιρωτήρ, στρογγύλος sphaericus, globosus, pilaris, rotundus, teres Գնդատեսակ. գնդատեսիլ. ունօղ զձեւ գնտոյ. բոլորակ. բոլորշի. գնդակի ձեւով, կունտ, կըսկլոր, թօփիկ. եումրու, եուս եուվարլագ.
Զի՞նչ է գեղեցկութիւն. նկար բարութեան, ծաղիկ՝ որ թարշամի, դրոշմած շնչաւոր, տեսիլ ցանկալի. (Պիտառ.։)
Տեսիլ նորա իբրեւ զտեսիլ հրեշտակի աստուծոյ՝ երեւելի յոյժ. (Դատ. ՟Ժ՟Գ. 6։)
ἑπιφάνεια, φαντασία, φάντασμα apparitio, revelatio, imaginatio Երեւումն. երեւութիւն. յայտնութիւն. տեսիլ. կերպարան. նմանութիւն. ճշմարիտ կամ սուտ ինչ երեւեալ. երազ. ցնորք.
Կոչի դարձեալ զբօսանքն՝ հանգիստ մարմնոյ, եւ հեշտալիք ի տեսիլ աչաց, եւ ի լուր ականջաց. (Վրդն. երգ.։)
Զմայլեալ էր միտք ծերոյն ի տեսիլս Աստուածայինս. (Վրք. հց. ՟Գ։)
Չի՛ք տեսիլ հողմոյ, եւ ոչ զննութիւն օդոյ. (Մծբ. ՟Ժ՟Թ։)
ԹԷԱՏՐՈՆ θέατρον theatrum, spectaculum գրի եւ ԹԵԱՏՐՈՆ. Բառ յն. թէ՛ադրօն. այսինքն Տեսարան. տեսլարան. տեղի հանդիսի խաղուց, կամ աշխարհաժողով բազմութեան. հրապարակ շրջափակ. cf. ԹԱՏՐ, որ է տեսիլ, եւ տեսարան.
Թանձր կտաւով թխագունիւ. (Ճ. Բ. Տեսիլ Սհկ.։)
Տըւնջենային գործոցն գարշատեսիլ ժիժմունքն (յերազի). յն. արձագանք ձայնից. խժռտոց։ (Նիւս. կազմ.)
Զսզբնատիպն փոխեալ կերպարան յիգկերպ տեսիլ. (Փիլ. բագն.։)
Լպրծոտ, ողորկատեսիլ, ապակատարազ։ զօրէն վիմի լպրծոտ՝ ոտից անհաստատելի։ Լպրծոտ՝ լակոնացի եւ արաբացի վիմաց. (Մագ. ՟Ի. ՟Ի՟Բ. լ.)
Արփիատեսիլ ճառագայթիւք փայլեալ՝ ծիր ի ծիրանւոյ վառ ի վառեալ զդէմս (սուրբ եկեղեցի) Նար. (տաղ.։)
Արփիատեսիլ ճառագայթիւք փայլեալ՝ ծիր ի ծիրանւոյ վառ ի վառեալ զդէմս (սուրբ եկեղեցի) (Նար. տաղ.։)
Բագնօքն հրովն եւ աղբերբն ահագին իմն տեսիլ եւ փայլումն, եւ թնդմունս եւ կայթմունս գործէին. (Խոր. պտմ. հռիփս.։)
Իբրեւ զճճիս եւ զազրատեսիլ զեռունս կայտռեալ խլրտէին. (Ճ. ՟Բ.։)
Իբրեւ զճճիս եւ զազրատեսիլ զեռունս կայտռեալ խլրտէին. (Ճ. ՟Բ.։)
Յոր դիպեցուցեալ զհայեցած նորոգատեսիլ մարդոց. (Փարպ.։)
Ունօղ զկերպարանս հրոյ. հրատեսիլ. հրեղէն. եւ Հրեշտակք.
Հրակերպ դասուք վայրիջեալ։ Հրատեսիլ հրակերպիցն։ Դասք հրակերպից. (Շար.։ Նար. ՟Ձ՟Ա։ Գանձ.։)
Ոչ ձեւանայ ի տեսիլ տարրեղէն. (Եղիշ. ՟Բ։)
Այլ հնչեալ յեբր. ման, մանա, (թ. մանէ՛ ) է քննութիւն. մեկնութիւն, զի՞նչ. եւ զի ի նորահրաշ տեսիլ երկնատեղաց մանանային՝ ասէին որդիքն իսրայէլի, զի՞նչ է այս, աստի կոչեցաւ անուն նորա ասեն Ման. ըստ այլոց նաեւ Մաննա, եւ ի մեզ Մանանայ. որպէս եւ վր. մանանա, μάν, μάννα man, manna. (ա՛յլ է եւ Մաննայ, զոր տեսցես ի կարգին)
Անուանեցին որդիքն իսրայէլի զանուն նորա Ման։ Լցէ՛ք լի չափով զմանանայդ յաման մի։ Միայն ի մանանայն են աչք մեր։ Եւ մանանայն էր իբրեւ զսերմն գնձոյ սպիտակ, եւ տեսիլ նորա իբրեւ զտեսիլ սառին. (Ել. ՟Ժ՟Զ. 51=53։ Թուոց. ՟Ժ՟Ա. 6. եւ այլն։)
Կնքեա՛ զտեսիլդ. է զիի մտի ունել պահել, եւ է՛ զի գրել եւ մատանել եւ առ հաւատարիմ տալ յաւանդ. (Վրդն. դան.։)
Զտեսիլ կնոջ պոռնկի. զգոյն երեսաց նորա, եւ զմրակերպ (կամ զմրրակերպ) ծարիր արտեւանաց նորա. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 17։)
Յառաջեաց զնենգութիւն հերովդի՝ տեսիլն հրեշտակին։ Յառաջեաց զհպարտութիւնն ամբարտաւանութեան նորա փելիքս. (Եւս. պտմ. ՟Ա. 8։ ՟Թ. 21։)
ՆԱՅԵՑԱԾ ՆԱՅԵՑՈՂՈՒԹԻՒՆ ՆԱՅԵՑՈՒԱԾ. ὅψις aspectus, visus. Նայեաց. հայեացք. հայեցուած. նկատումն. դիտողութիւն. տես. տեսութիւն. եւ Տեսիլ. նայուածք
ՆՇՄԱՐ. ՆՇՄԱՐԱՆ. ՆՇՄԱՐԱՆՔ. ἵχνος, vestigium, τεκμήριον, argumentum, signum, ἑρείπιον, rudera, οἱκόνισμα, species, ἅποψις, perspectus եւ այլն. Նիշ եւ նշան իմն մնացեալ. ստուերագիծ մնացորդ՝ նշխար՝ հետք իրաց՝ հազիւ երեւեալ. երեւոյթ. տեսիլ կամ ակնարկութիւն աղօտ. իշմար, իշմարանք, շոշորդ. իշարէթ, նիշանէ, իզ, իսր. ասար.
Զգեղեցկադիմութեանն կերպարան ի շառագեղն (կամ շարագեղ, չարագեղ) դարձոյց տեսիլ. (Պիտ.։)
ἁμαυρός obscurus. Թերատեսիլ. թխատեսիլ. մթնագոյն. նսեմագոյն. աղօտ.
Տեսիլ սքանչելի խաչանման լուսաւոր շողաւոր ձեւ երեւէր ի վերայ ապարանիցն. (Կորիւն.։)
Ի կռոցն ի բաց ոստուցեալք՝ դարձտն եւ պաշտէին զաստուած։ Ոչ վաղվաղակի ի բաց ոստեաւ, այլ գիտէր խորհրդաբար։ Ո՞ կարէ լսել դմա ... կամեցան ի բաց ոստնուլ։ Յորժամ ի տեսիլ այսց իրաց աստուածայնոց ածցէ ոք զքեզ, ի բաց ոստնուս. (Ոսկ. յհ.։)
Զմարմնոյն բարեշքութիւն ի չարագեղն դարձոյց տեսիլ. (Պիտ.։)
Ձառադէմ. ժանտատեսիլ.
Ամենեքեան ոչ թուին սեաւք յաղագս ոմանց այնպիսեաց, եւ ոչ չարազգիք կամ զազրատեսիլք կամ խենէշք. (Առ որս. ՟Ժ՟Ե։)
ՉԱՐԱՏԵՍ ՉԱՐԱՏԵՍԱԿ ՉԱՐԱՏԵՍԻԼ. κακοειδής, δυσειδής mala specie, deformis. Չար տեսլեամբ. դժնեայ ըստ հայեցուածոյ իւրոյ կամ ըստ տեսութեան յայլոց. գարշ. յոռի. չարադէմ. ժանտ.
Տեսանել՝ չարատեսիլն զգեղ պատկերի իւրոյ. (Իսիւք.։)
(Կերակուրն մարսեալ) փոխանակ ցանկալի տեսլեանն՝ լինի չարագոյն՝ չարատեսիլ. (Մծբ. ՟Ժ՟Ա։)
ՊՌԵՍՏԵՐ. որ եւ ՊՐԵՍՏԵՐ. Բառ յն. πρηστήρ prester. այլուր թարգմանեալ կիզումն, կիզումունք. Ազգ հրատեսիլ ցոլմանց յամպոց՝ հանդերձ ուռուցիկ մրրկաւ հողմոյ.
Սարդիոն բժշկական զօրութիւն ունի, որ զհատեալն ի սրոյ բժշկէ. եւ է շիկագոյն արիւնատեսիլ. (Տօնակ.։)
Սոսկալի տեսիլ։ Սոսկալի հիացմամբ. (Շար.։)
Սրտալիր ուրախութիւն, եւ ակնավայել տեսիլ. (Ագաթ.։ Կորիւն.։)
Հիւսեալ ի սոսա տեսիլ սանդղոցն յակոբայ, օծեալն այն ստորակայ, զ՝ի քեզ բանին գալն վարակայ. (Տաղ. (լաւ եւս է վերծանել՝ Վերակայ, այսինքն բարձրելոյ)։)
Մի՛ ինչ ի դժնդակացն վեհերել։ Իբրեւ աշխատութիւն իմն՝ վեհերեալ՝ համարիմք զվայելուչ տեսիլ սքանչելեացն. (Բրս. հց.։ Վեցօր. ՟Դ։)
Զհրաշատեսիլ երեսս իւր ուղղէր ընդդէմ տարաձիգ վիմացն. (Աթ. ստեփ.։)
ըստ որոյ եւ Փիլ. ի տեսիլ աբր.
ՏԵՍԱՐԱՆ. Տեսիլ հանդիսի. տեսութիւն եւ նշանակութիւն առաջի բազմութեան.
Ողորմապէս լինէր տեսարան մեծ։ Քանզի տեսարան եղեն հրեշտակաց եւ մարդկան։ Զի՞նչ իցէ՝ տեսիլ եղեաք. գո՛յ հնար մարդկան լինել տեսարան։ Չարագանեալ եւ կործանեալ, եւ տեսարան աշխարհի եղեալ։ Որ ի տեսարան հանէ զայնոսիկ, որք պհարկեշտութեամբ եւ ամօթխածութեամբ ի տան են սնեալք. (Վրք. հց. ՟Դ։ Շար.։ Ոսկ. ՟բ. կոր.։ Լաստ. ՟Ժ՟Ա։ Լմբ. իմ.։)
Տեսանելի. երեւելի. զգալի. ունօղ զտեսիլ զօշոտիչ ական.
ՏԵՍՈՒԱԾ. իբր Տեսիլ, երեւոյթ.
Սրեցից իբրեւ զփայլակն զսուսեր իմ։ Ելցէ իբրեւ զփայլակն նետ նորա։ Իբրեւ զփայլակն յայսկոյս եւ յայնկոյս ընթանան։ Որպէս փայլակն՝ որ ելանէ յարեւելից, եւ երեւի մինչեւ յարեւմուտս։ Եւ էր տեսիլ նորա իբրեւ զփայլակն։ Տեսանէի զսատանայ անկեալ յերկնից իբրեւ զփայլակն.եւ այլն։
Իբրեւ զտեսիլ փայլական. ա՛յլ ձ. օդոյ. ի յն. եւս կրկին ընթերցուած տեսանի. φέγγος կամ αὕρα.
Իբրեւ զտեսիլ փայլուն պղնձոյ։ Ոչ գոյր չափ պղնձոյ փայլնոյ։ Ձորձք նորա եղեն փայլուն սպիտակ յոյժ։ Փոխեցաւ հանդերձ նորա, եւ եղեւ սպիտակ փայլուն։ Լինիցի տեղի այրեցածին փայլուն։ Փոխեալ իցէ մազն ի սպիտակ ի փայլուն։ Եղիցի ի տեղի կեղոյն սպիտակ փայլուն. եւ այլն. որ եւ ասի ՓԱՅԼԱԾՈՒՆ։
ՔԵՐՈՎԲ ՔԵՐՕԲ ՔԵՐՈԲ ՔԵՐՈՒԲ ՔԵՐՈՎԲԷ ՔԵՐՈԲԷ ՔՐՈՎԲԷ ՔԵՐՈՎԲԻՄ ՔԵՐՈԲԻՄ. Բառ եբր. քերուպ. յոքնակի՝ քերօպիմ, քէրուպիմ. χερούβ, χερουβείμ, -βίμ, -βεῖν, -βίμ cherub, cherubim, -bin. Վերին դաս զուարթնոց զկնի Սրովբէից, քառակերպեան երեւեալ ի տեսիլս, եւ քառաթեւ եւ բազմաչեայ հրացայտ. եւ նկար կամ քանդակ գրուագաց նոցա ի նոյն նմանութիւն. ասի եւ զբանսարկութենէն՝ որ երբեմն գլուխ էր հրեշտակաց.
Սուրն բոցեղէն, եւ քրոբիմն։ Բոցեղէն սրոյն տեսիլ, եւ քերոբիմն. (Եփր. ծն.։)
Իբրեւ օձի քնթռնոցք երեւին ի պատիճն (փղի), յորժամ այսր անդր շրջշրջիցի. (Վեցօր. ՟Թ. յն. օձատեսիլ եւ դիւրաշրջիկ բնութեամբ։)
Անձամբդ չափ զկիրս նեղութեան (ուրուք ի ծով անկելոյ) քսմնիս, եւ վշտանաս ընդ թշուառութեան տեսիլն. արդ դու քսմնիս, բայց բացում անգամ ոչ լինիս ձեռահաս օգնել։ Յորժամ զայլ ոք տեսանեմք ի նեղութիւն, եւ մեք խանդաղատեալ քսմնիմք ընդ դժնդակութիւնն, ողորմութիւն է. (Լմբ. սղ.։)
Երկրի զթանձրագոյնն, հրոյ եւ ջրոյ զօդագոյնն։ Զոհարի օդագոյն գօտին վիճակեցաւ. (Փիլ. տեսիլ աբր.։ Շիր.։)
Օդատեսիլ. օդանման. օդագոյն.
Այնչափ աղիողորմ տեսիլ. (Մամբր.։)
Տեսութիւն առաքինութեան ամենագեղեցիկ է։ Իբրեւ նկար ամենագեղեցիկ։ Ամենագեղեցիկ գործ։ Սիրամարգ՝ ամենագեղեցիկ տեսիլ ցուցանէ. (Փիլ.։)
Զամենածախն յայտնատեսիլ։ Ամենածախ հրովն. (Նար. ՟Ի՟Ը. եւ Նար. խչ.։)
Հիացեալ զարմանայ ի տեսիլն ամենատես. (Մծբ. ՟Ժ՟Թ։)
Արեգակն շող ամպագոյն ի վերայ ծագեաց. (՟Բ. Մակ. ՟Ա. 22։ (Իսկ իբր ամպատեսիլ՝ ըստ յն. ասի))
Առաքինութիւնն լուսատեսիլ է, եւ բնութիւնն պատկառոտ ամօթագեղ. (Փիլ. լին. ՟Բ. 35։)
Եղեւ տեսիլ երեսաց նորա այլակերպ։ Գազանք այլակերպք ի միմեանց։ Առաւել այլակերպ քան զամենայն գազանսն. (Ղկ. ՟Թ. 29։ Դան. ՟Է. 3. 7. 19։)
Երեք ոստքն՝ անառաւել միաթիւք պտղովք. (Տեսիլ սհկ. ի ճ. (ըստ Փարպ. եւ էին առաւել)։)
Ի նախանձէ եւ յաչաղմանէ ի բացեայ է բարի, անհամբար եւ առանց պահելոյ յանձնելով (ընկերաց՝) զոր հանճարոյն տեսիլքն են. (Փիլ. լին. ՟Դ. 107։)
Անհանճարիցն եւ խստապարանոցաց մարմնաւոր իմն տեսիլքն վայելէին։ Ոմանք յանհանճարիցն ասեն։ Անհանճարացն ոչ այնպէս պատուհասք ծանունք թուին, որպէս տանջանքն ահագինք։ Զանհանճարացն ճառել. (Ոսկ.։)
Անքնին եւ անպատում է առ արարածս իւր։ Անպատում բարիք։ Ի տեսիլս անպատումս։ Առեալ զանպատումն ի պատմել. (Ագաթ.։)
Որ ինչ հայի յանուրջս, յերազս, ի տեսիլս.
Անփշաբեր, եւ յայլոց յոքնատեսիլ ներգից եւ յարմատոց հերքեալ. (ագ. կբ։)
Ապականել զերկիր. զբերս երկրին, զվճիռ, զերեսս, զտեսիլ մօրուաց, եւ այլն։
Տեսիլ ահաւոր մարդոյ առաջապահ յառաջեալ. (Ագաթ.։)
ἕστασις, φοβισμός, φόβητρον , δεῖμα, τὰ φρίητα եւ այլն. extasis, terror, terriculamentum, horror, formido. Ահ աւիր (այսինքն վայրապար, ավարէ) կամ ահաւոր իրք. երկիւղ մեծ սաստկացեալ յերեւակայութենէ. սոսկումն. զարհուրանք. երկիւղալի իրք եւ ցնորք, խրտուիլ եւ տեսիլ ուրուական. գօրգու, գօրգուլուգ, հիւրիտ. Տե՛ս (Իմ. ՟Ժ՟Է. 8։ Սղ. ՟Ձ՟Է. 18։ Երեմ. ՟Ե. 30. ՟Ժ՟Ը. 13։ ՟Ի՟Գ. 14։ ՟Ծ՟Ա. 39։ Ովս. ՟Զ. 10։ Յոբ. ՟Լ՟Է. 16։ Ղկ. ՟Ի՟Ա. 11։ ՟Բ. Մնաց. ՟Ժ՟Դ. 14։ ՟Ժ՟Ե. 15։ ՟Ժ՟Է. 40։ ՟Ի. 29։)
πολύσχημος multarum figurarum, πολυειδής, ποικίλος multiformis, varius Բազում ձեւով յօրինեալ. յոքնատեսիլ. պէսպէս. բազմագոյն.
Լի բաւանդակ ունէր զտեսիլն բարւոք. (Աթ. անտ.)
Տեսեալ բերկրալի սրտիւ զհաճոյական տեսիլն. (Վրդն. լս.։)
Եւ բորբոքեցաւ հուր ի վիմէ անտի, եւ եկեր զբաղարջսն։ Բորբոքեցաւ բոց հրոյն ի վերայ փայտից սեղանոյն։ Եւ հնոցն բորբոքէր եօթնպատիկ առաւել յոյժ։ Հուր եկի արկանել յերկիր. եւ զի՞նչ. կամիմ թէ արդէն իսկ բորբոքէր։ Ասող մի մեծ՝ բորբոքեալ իբրեւ զղամբար։ Առաջ նորա հուր ծախիչ, եւ վերջ նորա հուր բորբոքեալ։ Ի հնոցն հրոյն բորբոքելոյ։ Սրբեսցէ զնա հրով բորբոքելով։ Եւ ոչ շիջցի բոցն բորբոքեալ։ Եւ տեսիլ փառաց տեառն իբրեւ զհուր բորբոքեալ ի վերայ գլխոյ լերինն։ Երբեմն ի մէջ ջրոյն առաւել քան զզօրութիւն հրոյ բորբոքէր. եւ այլն։
Որ ինչ է ի գոյն բոցոյ. բոցանման. բոցատեսիլ. կարմրագոյն կամ շառագոյն. եւ ջերմ.
Բոցատեսիլ. բոցեղէն. հրակերպ.
Արար զհրեշտակս իւր հոգիս, եւ զպաշտօնեայս իւր ի բոց հրոյ. որպէս եւ ի տեսիլս բազում անգամ փայլակնաձեւ երեւէին։
Գերծցէ (կամ գերծեսցէ) զամենայն զմազ իւր։ Զտեսիլ մօրուաց մի՛ գերծուցուն։ Յաւուրն եօթներորդի գերծցի։ Եգործ զմօրուս նոցա, կամ զնոսա։ Ապա թէ գերծուցում (կր), մեկնեսցի յինէն զօրութիւն իմ։ Եգործ զեօթանասին գիսակս գլխոյ նորա։ Գերծի՛ր, եւ կտրեա՛ ի վերայ փափուկ որդւոցն քոց.եւ այլն։
Ունօղ զգոյն գինւոյ. գինետեսիլ. գինիի գունով.
Իձեռն դեղոց գունատեն զտեսիլ երեսացն. (Երզն. մտթ.։)
Դանիէլ ի տեսիլ հրեշտակին գունատէր. (Երզն. մտթ.։)
Իբր Ահագնատեսիլ. խոժոռ.
Տեսիլ, կամ երեւոյթ երազական. (Մագ.։ Լմբ.։)
Տեսիլն երեկորին եւ առաւօտին՝ որ ասացաւ, ճշմարիտ է. (Դան. ՟Ը. 16։)
φάσις, ἑπιφάσις, ἑπιφάνεια apparitio, apparentia, species Երեւիլն. տեսանիլն. տեսութիւն. տեսիլ. երեւոյթ. երեւնալը, երեւցածը, տեսք, տեսիլք.
Ափշեալ ի փայլակնացայտ երեւմանէ։ Երեւումն սքանչելատեսիլ եցոյց քեզ։ Յայտնական երեւմամբ կայր գունդն։ Մինչեւ ցերեւումն պղծոյն. (Փարպ.։)
Ի տես անառակ եւ պիղծ երեւմանց։ Կերպարանէ արհաւրաց տեսիլս եւ երեւմունս. (Խոսր.։)
Երեւմունք աստուածայինք եղեն առ սուրբսն։ Ամենիմաստն աստուածաբանութիւն (սուրբ գրոց) զտեսիլն զայն վայելչաբար կոչէ Աստուծոյ երեւումն. (Դիոն. երկն.։)
Հայրն ձեր երկնաւոր։ Բազմութիւն զօրաց երկնաւորաց։ Որպէս երկնաւորն, նոյնպէս եւ երկնաւորք։ Երկնաւոր տեսիլ, կոչումն, պարգեւ, եւ այլն։ Վկայեն մեզ երկինք երկնաւորօքն. (Եղիշ. ՟Գ։)
ԶԱԶՐԱՏԵՍ ԶԱԶՐԱՏԵՍԱԿ ԶԱԶՐԱՏԵՍԻԼ. δυσειδής, δυσειδέστατος, αἱσχρός deformis, turpissimus Զազիր տեսութեամբ, տեսանելով, տեսլեամբ, տեսակաւ. տգեղ. գարշ. դժոխատեսիլ. գարշելի տեսքով, գէշ.
Զի՞նչ զազրատեսիլ քան զմեռեալ. (Ոսկ. կոր.։)
Զազրատեսիլ զոհ. (Ճ. ՟Ա.։)
Զազրատեսիլ զարդ. (Եղիշ. թաղմ.։)
Քան զսողունս զազրատեսիլս ե՛ւս գարշելիք եղեն. (Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Թ։)
Ի սմա՝ որ զարթխումսն թուելոց երեւելիքն (կամ երեւելիք իմն) եւ ժանտատեսիլք. (Նիւս. կազմ. ՟Ժ՟Ե. (ի լս. մի ձ. զարթմունսն)։)
Եւ ի զարթման եղեալ ետես զտեսիլն զայն, եւ ո՛չ յանուրջս ինչ. (Ճ. ՟Զ.։ եւ Վրք. հց.։)
Զարմասցին ընդ նա։ Զարմանային ընդ իմաստութիւն նորա։ Զարմացեալ էի ընդ տեսիլն։ Զարմանայր վասն անհաւատութեան նոցա։ Զարմացան ի վերայ ամենայնի։ Զարմասցին ի վերայ քո։ Զարմանայցես ի վերայ իրացն, կամ ի վերայ բանից. ի վերայ բարեացն. եւ այլն։
Տեսիլ նորա զիջագոյն իցէ քան զմորթն. (Ղեւտ. ՟Ժ՟Գ. 25։)
Եւ այն զի ասէ իբր զտութիւն երկնից, հեբրայեցի՝ իբրեւ զտեսիլ երկնից, այսինքն սուրբ. (Եփր. ել.։)
Զրաբանեն դոքա ձեզ (զտեսիլս, որպէս կից իմանան այլք). (Երեմ. ՟Ի՟Գ. 16։)
Զի՞նչ է եթեր. օդք տարածք եւ թաթաւաւունք, տեսիլ սուրբ յստակ, լի հողմօք բազմութեան. (Պիտառ.։)
Թափանցիկ եղեալ ընդ երկինս՝ յանմատոյց տեսիլն մերձեցուցանէ. (Եղիշ. ՟Ե։)
Տըւնջենային գործոցն գարշատեսիլ ժիժմունքն (յերազի). յն. արձագանք ձայնից. խժռտոց։ (Նիւս. կազմ.)
Տեսանելով զահս սաստկացեալ ժանդատեսիլ ժպրհերես լայնադեմ անհուն բազմութեանն. (Կաղանկտ.։)
Ոչ գիտացին զտեսիլն (զաքարիայի), այլ միայն իմացմամբ նկատեցին՝ նշանս եւ զօրութիւնս ինչ լինել ի տեղւոջ սրբութեան։ հրեայքն եւ այլքն մարմնաւորօքն (աչօք) ըստ մարմնի իմացմանցն տեսանէին ... եւ դուք իմացմամբ տեսանէք առաւել յետ չարչարանացն. (Կիւրղ. ղկ.։)
Եթէ ի նուազութեան եղիցին հարկաւորացն ... յանկարծօրէն ակնկալեալք զառատութիւն եւ զառաւելութիւն պիտոյիցն ինքնացեալս գըտանիցեն։ Ոչ ինչ՝ որ զկնի լոյսնոյս է՝ ինքնանայ. այլ ամենայն ինդ փոքր եւ մեծ, զոր օրինակ ի սքանչմն, յարուեստագիտէն՝ այն որ ըստ երկնին է անտեսիլ բանին՝ ջլաձիգ լինել բնաւորեցաւ։ Կենդանեաց ազգք եւ տնկոց ինքնանան։ Յորոց ամենեցունց ինքնացեալ կայ նմայ ի նմին նմանութեան, ոչ յեղեղեալ. (Փիլ.։)
Ժանգատեսիլ ժպրհերես լայնապէմ անհուն բազմութեանն. (Կաղանկտ.։)
Տեսօղ լուսոյ, եւ ունօղ զտեսիլ լուսոյ.
Ոմն գեղեցկատեսիլ աստղ լուսաբեր ծանուցեալ, եւ մթուցուցեալ երեկ. (Պիսիդ.։)
Լուսատեսիլ. լուսատեսակ. Լուսակերպ. լուսոյ նման. պայծառ.
Ամպ լրթագոյն ահագնատեսիլ. (Նար. լ։)
Անուսմունք ոգւովն աչօք կուրացեալք եւ կամշոտեալք ... հայել ոչ կարեն առ ի տեսիլս իմանալեացն. (Փիլ. լին. ՟Դ. 168։)
Հանդէպ ապարանից նորին կաշկառեալ վիմօք ի տեսիլ անցաւարացն թողոյր զնա. (Մագ. ՟Ժ՟Ղ։)
Որպէս ի կառանշան տեսիլն ասէին քերոբէքն. (Շ. բարձր.։)
ԿԵՐՊԱՐԱՆ մանաւանդ ԿԵՐՊԱՐԱՆՔ. μορφή forma եւ ἱδέα, οἵδος, σχῆμα, ὀμοίωμα species, habitus, similitudo եւ այլն. πρόσωπον facies εἱκών imago τρόπος modus եւ այլն. Կերպ, որպէս տեսիլ երեսաց. տեսակ. բնութիւն. իսկութիւն. եւ Դէմք. պատկեր. ձեւ. նմանութիւն. յեղանակ.
Տեսիլ կերպարանաց։ Վասն չքնաղագեղ կերպարանին։
ԿԵՐՊԱՐԱՆ. εἵδωλον, σκιά, ὐπόκρισις, τύπος եւ այլն. որպէս Առերեւոյթ տեսիլ, կամ ցոյցք առաչօք. օրինակ, եւ ոչ ճշմարտութիւն. կեղծիք.
Գրեա՛ զտեսիլդ ի տախտակի, եւ ի գիրս հաստատեա՛։ Արձան հաստատեա՛ միշտ անկործան՝ սբոյդ առաջի. (Կորիւն.։ Նար.։)
Արկեալ զիւրեւ կամ կրօղ յինքեան զհուր. հրատեսիլ. հրազինեալ.
Կանայքն կանչիւք հերարձակ զայտսն ցտեն։ Ի տեսիլ անամօթ կանանցն հերարձակաց. (Մանդ. ՟Ի՟Գ։)
Մի՛ անտեսիլ կացուցաներ զիս ի հիաչքնաղ հրապարակաց հրաբուն սեռից. (Բենիկ.։)
Հիացման տեսիլ. (Նար. ՟Ի՟Է։)
Կրկնեաց ... զնոյն տեսիլ, եւ հինգկնեաց սպառնալեօք. (Ագաթ.։)
Այն որ թանձրագոյն է եւ հոծագոյն. (Փիլ. տեսիլ աբր.։)
Տաճար հրաշազան։ Հրաշազան խաչ, կամ պատկեր, եկեղեցի, տեսիլ, յօրինուած, գործք, պատուհաս. (Յհ. իմ. եկեղ. ։ Նար. խչ.։ Ճ. ՟Ա.։ Հ. կիլիկ.։ Արծր. ՟Ա. 15։ Երզն. լս.։ Տօնակ.։ Ոսկ. ես.։ Նչ. եզեկ.։)
πυροειδής, πυρώδης igneae formae, igneus, ignitus. որ եւ ՀՐԱՏԵՍԻԼ. Ունօղ զտեսիլ եւ զհանգամանս հրոյ. հարգոյն. հրախառն. կրակի նման.
Հրատեսիլ գոյն, կամ երեւմունք, երեսք, կամ երեւեցուցանել եւ այլն. (Փիլ. ել. ՟Բ. 85։ Յհ. իմ. եկեղ.։ Ճ. ՟Ա.։ Եզնիկ.։ Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Մատնցոյցք եղեն առաջի թշնամեաց իւրեանց. (Յոբ. ՟Լ՟Դ. 26. (յն. տեսիլ եղեն։))
Բայց մեկնապէս հագար ասաց. (ասէ. տեսիլ աստուծոյ երեւեցաւ ինձ. Եփր. ծն.։)
Որոյ ակն է իբրեւ զաչս մեղուաց. մեղոյշ. անուշահայեաց. քաղցրատեսիլ.
Այլոց հաստատութեանցս (այսինքն արարածոց) միատեսիլ եւ միատարազ է արարչութիւն. բայց մարդն ոչ այսպէս. (Իսիւք.։)
μονοειδής uniformis. Միատեսիլ. միակերպ. միաձեւ եւ համաձեւ. միագոյն. պարզ. միօրինակ.
Միատեսիլ եւ միատարազ է. (Իսիւք.։)
Նոր եւ զարմացուցիչ կամ ահաւոր կերպարանօք. նորատեսիլ. այլանդակ. այլատարազ.
Ցուցեալ իբրու նոր ինչ. նորատեսիլ. նորանշան. անլուր. այլանդակ.
Զնրբագոյնն եւ զթեթեւագոյնն (զնիւթ՝ կարգեաց) ի հրոյ ծնունդ. ի ջրոյ՝ զնրբագոյնն՝ երկրի եւ այլն. (Փիլ. տեսիլ աբր.։)
Ունօղ զկերպ կամ զտեսիլ տղմոյ. աղտեղի.
χρυσοειδής auri speciem vel colorem referens. Ունօղ զգոյն կամ զտեսիլ ոսկւոյ. ոսկետեսակ.
ՉԱՐԱԳՈՅՆ. Չար գունով. չարագեղ. ժանտատեսիլ.
Փոխանակ ցանկալի տեսլեանն ... դառնայ եւ լինի չարագոյն՝ չարատեսիլ. (Մծբ. ՟Ժ՟Գ։)
Պահանորդ պահանորդի մի՝ զգիշերային տեսիլն պատմէր. (Եղիշ. դտ.։)
Առաքինութիւն լուսատեսիլ է եւ հաստատուն, եւ բնութիւն պատկառոտ ամօթագեղ։ Ի պատկառոտս շառագունութիւն է։ Այնպէս կացցես՝ պատկառոտ եւ խոնարհ եւ լուռ. (Փիլ. լին.։ Պիտառ.։ Վրք. հց.։)
ὐδρατοειδής aquae formam habens, aqueus ὐδατώδης ad aquae naturam accedens, aquosus. Ունօղ զտեսակ այսինքն զտեսիլ ջրոյ. ջրոյնման. եւ ջրի.
ՍԱՌՆԱՏԵՍ ՍԱՌՆԱՏԵՍԱԿ. κρυστάλλινος crystallinus κρύσταλλος crystallus. Ունօղ զտեսիլ սառին. նման պաղպաղակի, եւ Պաղպաղակ. սառի պէս. պիլլօռի պէս. պիլլօռ.
Ի դէպ եւ սիրամարգք, որք զպայծառ եւ զանազան թեւաւորութեանն՝ զօրէ ոստայնից տեսանելով եւ ամենագեղեցիկ տեսիլ ցուցանէ տեսողացն. (Փիլ. լիւս.։)
Ունօղ զձեւ սեան. սիւնատեսիլ, նման սեան.
Ետես տեսիլ ահեղ սոսկաւոր։ Մարտեար ընդ հսկային մարտիւ սոսկաւոր. (Գանձ.։)
Ի ստորակային զանազանութիւն գտանեմք։ իւրաքանչիւր ուրուք որակութեան տեսիլ բանիւ ի ստորակայէն մեկնեալ որոշի. (Նիւս. կազմ.։)
Գեղեցկատեսիլ եւ առիւծադէմ, յաջողական եւ սրագլուխ, այր քաջ եւ պատերազմող. (Ուռհ.։)
Ոչ կոյրն, այլ սրատեսիլ մեծութիւն է՝ առաքինութեանցն աւելաստացութիւն։ Սրատեսիլ աչօք տեսեալ զսոսա։ Սրատեսիլ մտաց աչօք։ Կուրացեալք յայն, առ որմիայն սրատեսիլ լինել հարկաւոր էր. (Փիլ.։)
Բա՛ց են աչք մտաց մերոց, եւ սրատեսիլ եմք մարմնոյ աչօք։ Լուսաւորին միտքն, եւ լինին յոյժ սրատեսիլք։ Փոյթք էին ի հայհոյութիւն, եւ սրատեսիլք ի ձաղանս անարգանաց նորա. (Եղիշ. ՟Ը. եւ Եղիշ. խաչել.։)
Բոց ծիրանատեսիլ վառվառէր շուրջ զամանովն. (Հ. նոյ. ՟Ը.։)
Տօն այլակերպութեան քրիստոսի ի թաբոր. որ եւ ՊԱՅԾԱՌԱԿԵՐՊՈՒԹԻՒՆ. ի դէպ եկեալ արեգականակերպ փայլման դիմացն իբր վարդ կարմիր, եւ ձիւնատեսիլ երեւման հանդերձից իբր վարդ սպիտակ։ Թո՛ղ զի սովին կոչմամբ խափանել կամեցան նախնիք մեր զհեթանոսական տօն հերայի, կամ արտեմեայ անահտայ, եւ կամ ափրոդիտեայ ոսկեծղի եւ վարդամատն կոչեցելոյ։ (Հ. օգոստ. ՟Զ.։ Տօմար.։ Տօնաց.։)
ՎԱՐԴԱՏԵՍ ՎԱՐԴԱՏԵՍԱԿ. Ունօղ զտեսիլ վարդի. վարդագոյն. վարդատիպ.
Ստիպել տագնապել զհրէայսն՝ անցանել զհարցն օրինօք։ Արքունի հրամանաւն տագնապէր։ Ի խոշտանգանս գանի տագնապէին ուտել խոզենի։ Տագնապեաց զքեզ պատերազմ անհնարին։ Ամենակալն տագնապեաց զիս։ Նեղութիւն տագնապեաց զնա։ Տեսիլ գլխոյ իմոյ տագնապեաց զիս.եւ այլն։
Ոչ ձեւանայ ի տեսիլ տարրեղէն։ Տարրեղէն փայտակերտն սուրբ քառաթեւն։ Էութիւնք իմանալեաց եւ տարրեղինաց։ Հրեղինաց եւ տարրեղինաց ստեղծօղ. (Եղիշ. ՟Բ։ Շար.։ Շ. գանձ.։)
Տխուր երանգով. թխատեսիլ. սեաւ.
βορβορώδης, λιμνώδης coenosus. Որ ունի զտեսակ եւ զտեսիլ ցխոյ. նման գիճին տղմոյ, գայռի, մրրոյ. ցեխի նման.
Ցնորական խոժոռադէմ տեսիլք. (Լմբ. իմ.։)
Որ ունի զտեսիլ փշոյ. փշակերպ. փշանման. փշի նման.
Առ որդեակ զմագաղաթսդ, եւ փոխադրեա զտեսիլդ ի դմա։ Առէ՛ք եւ զայդ եղբարք, եւ փոխագրեցէք, եւ դիք յամենայն եկեղեցիս. (Ճ. ՟Ա.։)
Խաւարն քայքայեալ ցրուեսցի յիմանալի ճառագայթից քոց։ (Յերեսաց արեգական) քայքայի սակաւ տեսիլն ականն ի տկար զօրութենէ լուսոյն զոր ունի։ Որ քայքայէ զտեսիլ աչացդ լուսաւորաց, որ ոչ ետ ճշգրտիւ նշմարել. (Սարկ. աղ.։ Շիր.։ Վեցօր. ՟Զ։)
εὑειδής, εὕμορφος speciosus, formosus. Բարետեսիլ. գեղեցիկ կերպարանօք.
Որպէս քարադրօշիցն է տեսանել. քանզի առաջի կայ արուեստագիտին՝ կենդանւոյ ուրումն տեսիլ ի քարի ցուցա նել. (Նիւս. կազմ.։)
ՔԵՐՈՎԲ ՔԵՐՕԲ ՔԵՐՈԲ ՔԵՐՈՒԲ ՔԵՐՈՎԲԷ ՔԵՐՈԲԷ ՔՐՈՎԲԷ ՔԵՐՈՎԲԻՄ ՔԵՐՈԲԻՄ. Բառ եբր. քերուպ. յոքնակի՝ քերօպիմ, քէրուպիմ. Վերին դաս զուարթնոց զկնի Սրովբէից, քառակերպեան երեւեալ ի տեսիլս, եւ քառաթեւ եւ բազմաչեայ հրացայտ. եւ նկար կամ քանդակ գրուագաց նոցա ի նոյն նմանութիւն. ասի եւ զբանսարկութենէն՝ որ երբեմն գլուխ էր հրեշտակաց.
Սուրն բոցեղէն, եւ քրոբիմն։ Բոցեղէն սրոյն տեսիլ, եւ քերոբիմն. (Եփր. ծն.։)
Ոչ ի տեսիլ բարւոյ ցոփութեան զչարս քողարկեցից։ Քողարկեալ զդաւաճանօղ կերծաւորութիւնն։ Քօղարկեալ եւ պատրուակեալ էր զյանդիմանութիւնն. (Նար. ՟Հ՟Բ։ Արծր. ՟Դ. 1։ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 33։)
Քստմնելի սպառնալիքն։ Տեսիլ քստմնելի։ Եթէ պարտ է զքստմնելիսն ասել։ Սաստիկ եւ քստմնելիս ունի սողոմոն զդարձին իւրոյ յիշատակարան. (Նար.։)
ἁεραιδής aerius. Իբր Օդատեսիլ օդակերպ. օդանման. օդոյն։
ՕՁԱՏԵՍԱԿ ՕՁԱՏԵՍԻԼ. cf. ՕՁԱՁԵՒ.
Վասն խածման օձատեսիլ ցանկութեանց զգենուլ եւ զկօշիկս։ Օձատեսիլ ցանկութեամբն յունկն եւայի. (Տօնակ.։)
ՕՁԱՏԵՍԱԿ ՕՁԱՏԵՍԻԼ. cf. ՕՁԱՁԵՒ.
Վասն խածման օձատեսիլ ցանկութեանց զգենուլ եւ զկօշիկս։ Օձատեսիլ ցանկութեամբն յունկն եւայի. (Տօնակ.։)
Արար երեւելին տեսիլ ականակետղ աչաց տեսանելի. (Վեցօր. ՟Բ։)
Անդ էր այնուհետեւ սրտալիր ուրախութիւն, եւ ակնավայել տեսիլ հայեցելոցն. (Ագաթ. եւ Կորիւն.։)
Կորուսեալ դրամին մաքրումն յաղբատեսիլ ախտիցն. (Լծ. ածաբ.։)
ԱՄՊԱՏԵՍԻԼ որ եւ ԱՄՊԱՁԵՒ. Ամպագոյն. ամպանման. νεφελοειδής nubis specimen habens, nubilus Ունօղ զտեսիլ ամպոյ.
Օրհնեալ ես փայտ սուրբ՝ ամպատեսիլ սիւն. (Անյաղթ բարձր.։)
Ամպատեսիլ միգով շուրջ փարի. (Մագ. ԺԳ։)
Երկիր էր աներեւոյթ։ Աներեւոյթ ընթացք, կամ տեսիլ, հարուածք, կամ աւանդք։ Եւ նա եղեւ ի նոցանէ աներեւոյթ։ Հետախաղաղ ծածկէին, զի ամենայն (կամ ամենեւին) տեղին աներեւոյթ լիցի։ Աներեւոյթք նորա ի սկզբանէ աշխարհի՝ արարածովքս իմացեալ տեսանին։ Յաներեւութից զերեւելիսս եղեալ։ Զաներեւոյթսն իբրեւ զտեսեալ համբերութեամբ համարեցաւ։ Որ է պատկեր աներեւութին Աստուծոյ. եւ այլն։
Նըմա դշխոյն հարաւային՝ եկն ի տեսիլ ըղձմամբ սրտին, քեզ քառանկիւն կողմ աշխարհի՝ անտեսաբար երկիր պագին. (Յիսուս որդի.։)
Ունօղ զնիչ եւ զտեսիլ աստեղ.
ԱՍՏԵՂԱՏԵՍԱԿ ԱՍՏԵՂԱՏԻՊ Որ ունի զտեսիլ եւ զնմանութիւն աստեղ. աստղակերպ. աստեղաձեւ.
Վէմ արթընաչեայ (կամ արծնոյնաչեայ) մեզ նոր աւետիք՝ աւետաւոր տեսիլ. (Նար. տաղ ղզր.։)
Արքունեան տաճար, կամ տեսիլ, պողոտայ, ճեմարան, սեռ. (Նիւս. կազմ.։) (Փիլ. ել.։) (Սկեւռ. լմբ.։) (Շ. առ ապիրատ.։)
Բազմակերպ գունոց եւ ձեւոց տեսիլք. (Փիլ. քհ.։)
Բալատեսիլ գոլորշիւք զօրէն խիտ ամպոյն զսրբոյ հոգւոյն ճառագայթսն ի բաց հալածեն. (Բրս. պհ.։)
Ունօղ զբարի նշմարանս կամ նշանակս. բարետեսիլ, բարեվայելուչ.
εὑειδής speciosus, formosus, pulcher որ եւ ԲԱՐԵՏԵՍԻԼ. Գեղեցիկ, բարեձեւ, վայելուչ. տէսքով, սիրուն, աղուոր.
Ոչ զսեաւն սպիտակ յօրինէ, եւ ոչ զտգեղն գեղեցիկ կամ բարետեսիլ. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 24։)
Աստղ բարետեսիլ. (Ճ. ՟Ա.։)
Տուն, կամ օծումն բարետեսիլ. (Նար. ՟Հ՟Ե. ՟Ղ՟Գ։)
Բարետեսիլ երեւեալ ամենեցուն յաչս քո. (Մագ. ՟Խ՟Բ։)
Ու՞ր բարետեսիլ եւ ակնարկող աչքն. (Ոսկ. ննջ.։)
Ասէ սակս աղաւնոյ, բարետեսիլ է, եւ ամենայն որ ինչ ի կենցաղումս է կենդանի, հաճոյ նորա թուացեալ. (Մագ. ՟Խ՟Բ։)
Որ ունի բարւոք ձեւ. բարեձեւ. գեղեցիկ, բարետեսիլ.
cf. ԲԱՑԵՐԵՒ, եւ Ընդարձակատեսիլ.
Բիւրակերպ տեսիլք անքննելի տանջանացն. (Բենիկ.։)
Յայնժամ բոլորովին ես ինքն էի լուսատեսիլ. (Յհ. իմ. ատ.։)
Եւ եզեկիէլի հրատեսիլ եւ բոցալեզու՝ ազգի ազգի կերպարանօք երեւեցուցանէր. (Եզնիկ.։)
ԲՈՑԱՏԵՍ ԲՈՑԱՏԵՍԱԿ ԲՈՑԱՏԵՍԻԼ. Բոցանման տեսլեամբ. բոցակերպ. բոցատիպ. բոցաձեւ. բոցանման. բոցեղէն.
Հրանուտ եւ բոցատեսիլ. (Զքր. կթ.։)
Բոցատեսիլ հրոյ երեւումն տարածանէր զնովաւ. (Փիլ. ել.։)
Բոցատեսիլ սերովբէք. (Գանձ.։)
ԲՈՑԱՏԵՍ ԲՈՑԱՏԵՍԱԿ ԲՈՑԱՏԵՍԻԼ. Բոցանման տեսլեամբ. բոցակերպ. բոցատիպ. բոցաձեւ. բոցանման. բոցեղէն.
Հրանուտ եւ բոցատեսիլ. (Զքր. կթ.։)
Բոցատեսիլ հրոյ երեւումն տարածանէր զնովաւ. (Փիլ. ել.։)
Բոցատեսիլ սերովբէք. (Գանձ.։)
Էր եւ անձամբ վայելուչ, գանգրահեր եւ գեղեցկատեսիլ. (Արծր. վերջ։)
ԳԻՆԵՏԵՍԱԿ ԳԻՆԵՏԵՍԻԼ. Ունօղ զտեսիլ կամ զնմանութիւն գինւոյ. եւ Գինեգոյն.
Զի նա էր պատառոտուն եւ հին տիկն, ոչ ժուժեաց գինետեսակ եւ ուրախացուցիչ բանից տեառն։ Նշոյլ սպիտակ ի միջին գինետեսիլ երեւի. (Տօնակ.։)
ԳԻՆԵՏԵՍԱԿ ԳԻՆԵՏԵՍԻԼ. Ունօղ զտեսիլ կամ զնմանութիւն գինւոյ. եւ Գինեգոյն.
Զի նա էր պատառոտուն եւ հին տիկն, ոչ ժուժեաց գինետեսակ եւ ուրախացուցիչ բանից տեառն։ Նշոյլ սպիտակ ի միջին գինետեսիլ երեւի. (Տօնակ.։)
Արհաւիրք եւ բոմբիւնք գիշերականք։ Թռեաւ իբրեւ զտեսիլ գիշերական։ Զբազմամբ գիշերականաւ. (Յոբ. ՟Դ. 13։ ՟Ի. 8։ ՟Լ՟Գ. 15։)
ԳԻՇԵՐԱՏԵՍ եւ ԳԻՇԵՐԱՏԵՍԱԿ. Իբր Գիշերատեսիլ. գիշերակերպ. սեւատեսակ.
Ըստ ձեւոյ գնդատեսիլ մարմնոյ. (Նիւս. կազմ.։)
Նովաւ զգաստանան երիտասարդք նոցա ի սրբութիւն։ Ի տեսիլ մերձաւորութեան նորա զգաստացան լկտիք. (Եղիշ. ՟Ը։)
Չի՛ք տեսիլ հողմոյ, եւ ոչ զննութիւն օդոյ. (Մծբ. ՟Ժ՟Թ։)
Տեսիլ արածին (կամ հարածոյն) զնստագոյն իցէ (կամ չիցէ) քան զմորթ մարմնոյն. (Ղեւտ. ՟Ժ՟Գ. ստէպ։)
Ողջոյն եւ քեզ արեգակնատեսիլ թագագլուխ. (Ճ. ՟Ա.։ Հ=Յ. յունիս. ՟Ը.։)
Թըթուագոյն եւ տըտպատեսիլ ճգնողական վարուք. (Վահր. երրորդ.։)
ԺԱՀԱՏԵՍԻԼ ԺԱՀԱՏԵՍԱԿՈՒԹԻՒՆ ԺԱՀԱՏԵՍՈՒԹԻՒՆ. δυσειδές deformitas Տգեղութիւն, տձեւութիւն, անվայելչութւին.
Ունօղ զկերպարանսզնմանութիւն լուսոյ եւ լուսեղինաց. լուսատեսիլ.
Աձր մի գեղեցկատեսիլ ի կերպարանս ալեւորի լուսակիզն փայլմամբ. (Արծր. ՟Գ. 13։)
Անդ ի տեսիլ խոնարհեալ՝ գերեզմանին լուսընկալ։ Առ մարմնացեալդի քէն, լուսընկալ. (Գանձ.։)
σεληνοειδής, σεληνίς lunula. Որ ունի զձեւ նորոյ լուսնի եղջերաւոր. որպէս զմահիկ. Լուսնատեսիլ.
σταυροειδής, -δῶς crucis forma praeditus, in crucis formam. Ունօղ կամ ունելով զտեսիլ եւ զնմանութիւն խաչի. խաչակերպ. խաչաձեւ. խաչատիպ. խաչանման.
Տգեղ. անշուք գեղով. ձառագեմ. ահագնատեսիլ. խոժոռադեմ.
Կարմիր որակաւ. կարմրագոյն. կարմրատեսիլ.
Տեսիլ կմբեթաձեւ խորանայարկ ամպեղէն. (Ագաթ.։)
ՀԱՅԵՑՈՒԱԾ ὄρασις, ὄραμα aspectus, conspectus ὅψις visus եւ այլն. որ եւ ՀԱՅԵՑԱԾ. Հայեացք. հայեցումն. հայեցութիւն. հայելն, նայելն. տեսութիւն. աչք. տեսիլ. գիրք. նայուածք, եւ տեսք.
γεώδης terrenus. Ունօղ զտեսակ կամ զտեսիլ հողոյ. հողային.
Հրաշակերտ շինուած, վայելչութիւն, տեսիլ, յարութիւն, եկեղեցի, պարիսպ. (Եղիշ.։ Յհ. կթ.։ Արծր.։)
Որ է ի գոյն ձեան. ձիւնատեսիլ. սպիտակ յոյժ. որ եւ ՁԻՒՆԱԹՈՅՐ.
χιονειδής niveus, candidus modo nivis. Ձայլուն իբրեւ զձիւն. ձիւնատեսիլ.
θανατώδης letalis, exitialis. Ունօղ զտեսիլ մահու. մահակերպարան երեւեալ.
Զհրեշտակաց փոխեցելոց ի մարդակերպ տեսակ (այսինքն տեսիլ). (Փիլ. իմաստն.։)
Գործակից եղեն ի շինութիւն մեծատեսիլ քաղաքին. (Պտմ. աղեքս.։)
Կոյսս մերկանդամս ածեալ ի կռիւ առ ի տեսիլ նշաւակութեան արանց։ Մերկանդամ մարտնչէին, եւ յաղթեցին. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 1. 24։)
κηροειδής cerae speciem ferens κήρινος cereus. Որ ինչ ունի զտեսիլ կամ զնմանութիւն մոմոյ.
Երանութեանց մօտաւորիլ։ Մօտաւորին ի տեսիլ փառացն. (Նար. երգ.։ Ոսկ. ես.։)
Երանութեանց մօտաւորիլ։ Մօտաւորին ի տեսիլ փառացն. (Նար. երգ.։ Ոսկ. ես.։)
Յայտնապէս ի քաղաք մտանել։ Աստուած մեր յայտնապէս եկեսցէ։ Խնդրեցից վրէժ յայտնապէս։ Ետես ի տեսլեան յայտնապէս։ Յայտնապէս ասէ։ Գրեսցե՛ս ի վերայ քարանցն զամենայն զօրէնս զայսոսիկ յայտնապէս յոյժ։ Գրեա՛ զտեսիլդ զայդ յայտնապէս ի տախտակս.եւ այլն։
Գեղեցկատեսիլ եւ առիւծադէմ, յաջողական, եւ սրագլուխ. (Ուռհ.։)
ՆԱՅԵՑԱԾ ՆԱՅԵՑՈՂՈՒԹԻՒՆ ՆԱՅԵՑՈՒԱԾ. ὅψις aspectus, visus. Նայեաց. հայեացք. հայեցուած. նկատումն. դիտողութիւն. տես. տեսութիւն. եւ Տեսիլ. նայուածք.
Տէգն նիզակի (որպէս թէ նիզէք դիքէնի ). երկաթն նիզակի, որպէս սլաք փշատեսիլ. եւ Նիզակն հանդերձ տիգաւ իւրով.
cf. ՆՈՐԱՏԵՍԻԼ.
Նոր տեսիլ տեսաք՝ նորանորոգ եւ հրաշալի (ի թաբոր). (Շ. տաղ.։)
Կոտորել ի նորատեսիլ (կամ ի նորանշան տեսիլ) տանջանաց. (՟Գ. Մակ. ՟Է. 3։)
Եւ ոչ ի սրբոյն խորհրդոյ նուիրումն ձեռնարկէր, եթէ ոչ նախ նմա տեսիլ երեւիւր. (Դիոն. թղթ.։)
Փիղ՝ ահագին տեսիլ կերպաանաց ունի յանձին՝ մարնեղէն շաղղայեղց անարի. (Վեցօր. ՟Բ։)
Տեսիլ նորա շնորհալից եւ չքնաղ տեսողացն երեւեսցի. (Սարգ. յկ. ՟Դ։)
ՇՆՉԱՏԵՍԱԿ ՇՆՉԱՏԵՍԻԼ. ψυχοειδής, -δές animae similis, animalis, natura animae. Ունօղ զտեսակ կամ զտեսիլ շնչոյ. շնչական. եւ Շունչ.
Շնչատեսակին աղբիւր է զգայութիւն, եւ զգայութիւն ի դէմսն է։ Որոշեալ շնչատեսիլն յօդ եւ ի կենդանականագոն շունչ. (Փիլ. լին. ՟Ա. 5։ ՟Գ. 3։)
ՇՆՉԱՏԵՍԱԿ ՇՆՉԱՏԵՍԻԼ. Ունօղ զտեսակ կամ զտեսիլ շնչոյ. շնչական. եւ Շունչ.
Շնչատեսակին աղբիւր է զգայութիւն, եւ զգայութիւն ի դէմսն է։ Որոշեալ շնչատեսիլն յօդ եւ ի կենդանականագոն շունչ. (Փիլ. լին. ՟Ա. 5։ ՟Գ. 3։)
Զտեսիլ կնոջ պոռնկի, եւ զշրջշրջումն ակնարկելով աչաց նորա. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 17։)
Յիշատակաւ հարման հեղուսիցն քսամնափուշ դաժանատեսիլ ոգեպահանջից. (Նար. ՟Ի՟Ը։)
Ծիածանն ըստ երկնային գնդին երեւի ի տեսիլ կամարաձեւ ողորկակող. (Շիր.։)
Անդ էր տեսանել տեսիլ ողորմագին, եւ զարհուրական յոյժ. (Լաստ. ՟Ժ՟Բ։)
որ եւ ոսկիծաղիկ. Բոյս՝ որոյ ծաղիկն է ոսկետեսիլ. եւ Անուն ծաղկի՝ որպէս մանեակ ոսկի. իբրու մանուշակ վայրի, եւ նարկիզ, եւ անթեմ. զէրին. χρυσάνθος.
χρυσοειδής, χρυσοειδέστερος specie aurea, magis aureus. որ եւ ՈՍԿԵՏԵՍԻԼ, ՈՍԿԵՏԻՊ. Ունօղ զտեսիլ եւ զնմանութիւն ոսկւոյ. ոսկեգոյն. ոսկեղէն իմն.
Ոսկետեսիլ գրով. (Փարպ.։)
Ոսկետեսիլ վարուք։ Ոսկետեսիլ առաքինութիւն. (Լծ. ածաբ.։)
φανταστικός speciem meram habens ἵνδαλμα species, spectrum . Ի բառէս Ուրու. (ռմկ. րույ, իւրեա ). որպէս թէ երեւական. երեւութական ինչ. երազական. ցնորական. խօլական. եւ Ցնորք. երազ. երեւոյթ առ աչս. պատկեր. ստուեր. օրինակ. տեսիլ նմանութեան. խէյալ, խէյալ կիպի. (լծ. հյ. խօլ)
Ուրուական տեսիլ՝ կերպարան կռոց։ Խելացնորեցուցեալ առ ի տալ պագանել երկիր ուրուականաց մեռելոտւոց։ Զմարդկան ուրուականս ի պաշտօն առեալ՝ դիս անուանէին։ Ուրուականացն ծառայելով։ Ուրուականաց կռոց մեռելոտեաց։ Ուրուական զձիցն անտառաց. (Փիլ. ել. ՟Ա. 13։ Ագաթ.։ Եզնիկ.։ Խոսր.։ Ճ. ՟Բ.։ Նար. ՟Հ՟Ե։)
ՉԱՐԱՏԵՍ ՉԱՐԱՏԵՍԱԿ ՉԱՐԱՏԵՍԻԼ. κακοειδής, δυσειδής mala specie, deformis. Չար տեսլեամբ. դժնեայ ըստ հայեցուածոյ իւրոյ կամ ըստ տեսութեան յայլոց. գարշ. յոռի. չարադէմ. ժանտ.
Տեսանել՝ չարատեսիլն զգեղ պատկերի իւրոյ. (Իսիւք.։)
(Կերակուրն մարսեալ) փոխանակ ցանկալի տեսլեանն՝ լինի չարագոյն՝ չարատեսիլ. (Մծբ. ՟Ժ՟Ա։)
ՉԱՐԱՏԵՍ ՉԱՐԱՏԵՍԱԿ ՉԱՐԱՏԵՍԻԼ. κακοειδής, δυσειδής mala specie, deformis. Չար տեսլեամբ. դժնեայ ըստ հայեցուածոյ իւրոյ կամ ըստ տեսութեան յայլոց. գարշ. յոռի. չարադէմ. ժանտ.
Տեսանել՝ չարատեսիլն զգեղ պատկերի իւրոյ. (Իսիւք.։)
(Կերակուրն մարսեալ) փոխանակ ցանկալի տեսլեանն՝ լինի չարագոյն՝ չարատեսիլ. (Մծբ. ՟Ժ՟Ա։)
ՉՔՆԱՂԱՏԵՍ ՉՔՆԱՂԱՏԵՍԻԼ. Չքնաղ տեսլեամբ. գեղեցիկ տեսանելով. չքնաղադէմ. եւ Պայծառ՝ չքնաղակերպ.
Համախմբելով ի քում նորակերտ եւ չքնաղատեսիլդ խորանի. (Անան. եկեղ։)
Էր ալեւոր ըստ մարմնոյ, (ունելով) զպատշաճ գեղ երեսացն, զփաղփեալ գոյնն ի տեսիլ արուսեկի ի մէջ սպիտակափայլ ալեացն պատուաբերի. (Արծր. ՟Գ. 2։)
Գովեալ գնդին պետրոսեան րամին այսօր (ի վերնատուն) զգեցոյց հոգին՝ թագ արքայական լուսատեսիլ փայլմամբ. (Տաղ.։)
κρυσταλλοειδής sicut glacies. Ունօղ զկերպարան եւ զտեսիլ սառին. սառնատեսակ. սառի կամ պիլլօռի նման
Երեւեցաւ քեզ ծովագոյն սառնանման տեսիլ աթոռոյն։ Կայր աթոռ ծովագոյն սառնանման։ Երեւեցաւ նմա խաչ սառնանման։ (Փարպ.։ Մեծոբ.։ Հ=Յ. եւ Հ. յուլ. ՟Ը.։)
ՍԽՐԱՍԱՐԱՍ ՍԽՐԱՏԵՍԻԼ. cf. Սխրալի.
Կաթողիկէն սխրատեսիլ՝ զոր հիմնադրեաց սմբատ յիւրում քաղաքին յանի. (Սամ. երէց.։)
ՍԽՐԱՍԱՐԱՍ ՍԽՐԱՏԵՍԻԼ. cf. Սխրալի.
Կաթողիկէն սխրատեսիլ՝ զոր հիմնադրեաց սմբատ յիւրում քաղաքին յանի. (Սամ. երէց.։)
Մարդակերպ ստեղծանին հրեշտակք (ի պատկերս, ի տեսիլս, եւ ի բանս գրոց). (Մաքս. ի դիոն.։)
Սրբատեսիլ եւ սրահայեաց անպղտոր յստակութեամբ ջկտեցուցանէ զհայեցուածս. (Եղիշ. ՟Ե։)
cf. Սքանչելատեսիլ.
Այն ինչ դեռ տէգ մուրուացն ի վերայ գեղեցկատեսիլ վարդափթիթ ծնօտիցն բուսանէր. (Փարպ.։)
Մի՛ ինչ ի դժնդակացն վեհերել։ Իբրեւ աշխատութիւն իմն՝ վեհերեալ՝ համարիմք զվայելուչ տեսիլ սքանչելեացն. (Բրս. հց.։ Վեցօր. ՟Դ։)
Տակառապետ արքային։ Տեսիլ երազոյ տակառապետին։ Յիշեաց զիշխանութիւն տակառապետին։ Եւ ես էի տակառապետ թագաւորին։ Արարի ինձ տակառապետս արս եւ կանայս.եւ այլն։
Ուստի ամենայն մարմինն յօդիւք եւ խաղալեօք տարաբերեալ եւ խառնեալ՝ աճէ զաճումն աստուածոյ. (Կողոս. ՟Բ. 19. (այլք իմանան՝ մատակարարիլ, անտեսիլ)։)
Զհրաբորբոք բարկութեան տեղացումն ի բաց տրոհել։ Քո խնամքդ պահէ զնա յիմ կայծականցս եւ ի կարկտէ փորձանացս տեղացմանէ։ Ամպ լրթագոյն ահագնատեսիլ կրկին տեղացմանց, մինն նետս, եւ միւսն քարինս. (Յհ. կթ.։ Լմբ. սղ.։ Նար. ՟Լ։)
ՏԵՍՈՒԹԻՒՆ. Տեսիլ. տեսք.
ՏԽՐԱՏԵՍԱԿ ՏԽՐԱՏԵՍԻԼ. Տխուր տեսակաւ կամ տեսալեամբ. տխուր. տխրական. թխատեսիլ. մթին. նսեմ.
Փարատեսցո՛ւք ի մէնջ զգիշեր տխրատեսիլ մեղաց։ Ոչ եկն լուծանել զթերութիւն տխրատեսիլ ստուերին. (Խոսր.։ Շ. մտթ.։)
ՏԽՐԱՏԵՍԱԿ ՏԽՐԱՏԵՍԻԼ. Տխուր տեսակաւ կամ տեսալեամբ. տխուր. տխրական. թխատեսիլ. մթին. նսեմ.
Փարատեսցո՛ւք ի մէնջ զգիշեր տխրատեսիլ մեղաց։ Ոչ եկն լուծանել զթերութիւն տխրատեսիլ ստուերին. (Խոսր.։ Շ. մտթ.։)
Եւ զայլս թթուագոյն եւ տըտպատեսիլ ճգնողական վարուք յանճառ բարիսն առաջնորդէ. (Վահր. երրորդ.։)
Ուր է տեսիլ ցնծալից. բերկրական. անտրտում.
Զտեսիլ շռայլութեան ... եւ զամենայն ցոփութիւնս եւ զգոռոզութիւնս յանձանց թօթափել. (Յճխ. ՟Ժ՟Ը։)
Ոչ ի տեսիլ բարւոյ ցոփութեան զչարս քողարկեցիցի. ոչ խենեշացայց ի զարդ օտարոտի. (Նար. ՟Հ՟Բ։)
Ողորկատեսիլ ապակատարազ, որ զօրէն զակոնացի վիմացն սահեալք լպրծին փայառական, եւ լինիցին իբրեւ զխաղքն անդամաբեկ. (Մագ. ՟Ի։)
Փայլակնատեսիլ. լուսափայլ. պայծառ.
Իբրեւ զտեսիլ օդոյ, զոր այլք փայլատակն ասեն (ըստ կրկին գրութեանց ի հյ. եւ ի յն. ) (Նչ. եզեկ. ՟Ը. 2։)
Երեսք նորա իբրեւ զտեսիլ փայլատական, կամ փայլական). (Դան. ՟Ժ. 6։)
Զի՞նչ անուն է քեզ, զի յորժամ եկեսցէ բանն քո, փառաւորեսցուք զձեզ։ Թորի՞ց զպարտութիւն իմ, զոր փառաւորեաց զիս աստուած։ Փառաւորեցեր զորդիսն քո քան զիս։ Միթէ փառաւորե՞լ ինչ զհայր քո առաջի, քո՝ առաքեաց առ քեզ Դաւիթ մխիթարիչս։ Փառաւորեաց զմաւաբէ (իբր պատուով ընկալաւ)։ Յաչս հզօրաց փառաւորեցայց (այսինքն սքանչելի եղէց)։ Ոչ գիտէր Մովսէս, եթէ փառաւորեալ իցէ տեսիլ գունոյ երեսաց նորա (այսինքն փայլեալ)։ Քա՛ջ լերուք ի վերայ օրինացն, զի ի նմին փառաւորեսջիք (յաստուծոյ եւ ի մարդկանէ). եւ այլն։ Ո՞չ որումն բժշկեցաւն ի լեգէոնեն՝ ասացի, թէ փառաւորէ՛ (րեա՛) զաստուած. (Ոսկ. ես.։)
ՓՈՇԵՏԵՍԱԿ κονιορτώδης pulverulentus եւ այլն. գրի եւ ՓՈՇԷՏԵՍԱԿ, եւ ՓՈՇԻԱՏԵՍԱԿ. Որ ունի զտեսիլ փոշւոյ. նման փոշւոյ, մանր, թեթեւ՝ իրօք կամ նմանութեամբ.
ՔԱՂՑՐԱՏԵՍ. ա. ՔԱՂՑՐԱՏԵՍԱԿ. ՔԱՂՑՐԱՏԵՍԻԼ. χρηστοειδής q.d. dulciformis, jucundus. (իսկ χριστοειδής christiformis ). Որ ունի զքաղցր տեսակ կամ զտեսիլ եւ զկերպարան.
Քաղցրատեսիլ եւ զուարճացեալ։ Քրքումք քաղցրատեսիլք. (Վահր. ոտ.։ Երզն. լս.։)
εὑειδής speciosus. Բարետեսիլ. գղգցիկ տեսլեամբ. չքնաղ.
Եւ էր քաջատեսիլ գեղեցկութեամբ. (Նոննոս.։)
λιθοειδής . Ուր ունի զտեսիլ կամ զնմանութթիւն քարի. քարանման.
Յորոց ծնանել արուեստք (կամ հրէշք) օտարակերպք այլանդակատեսիլք. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
εὕμορφος, formosus Ազնիւ կերպարանօք. բարետեսիլ. գեղեցիկ. չքնաղ. կիւղէշ, շիրին, տիլպէր.
Որք զի յականջալուրս իբր ի տեսիլ աչացն հաւատասցեն. (Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ա։)
Յերրորդ կարգն՝ լինգիրոն, ակատ, ամեթիւստոս։ Ամեթիւստոս՝ եւ սա ըստ իւրումն ունի շրջաբոլոր բացագոյն թանձրութեամբ, բայց նշոյլ սպիտակ ի միջին գինետեսիլ երեւի. (Տօնակ.։)
Եւ որպէս πανείδεος. omnis formae Փակօղ յինքեան զամենայն տեսիլ եւ զկերպարան գեղոյ գերազանցապէս.
Եւ ոչ նոքա՝ որ առաւելագոյն առժանաւոր եղեն պատուոյ՝ մարտիւրոսքն. յայտնել ումեք (ի մէնջ զփառս իւրեանց) ոչ կարեն, եւ ոչ ի տեսանիլ գիշերոյ. ապա թէ անգոսաբար ոք կամ անխրատ սովորութեամբ երազօք վարեսցի, այս ի բաց մերժեալ է յեկեղեցւոյ քրիստոսի. (Եղիշ. հոգ. (բանն է ընդդէմ պատմողաց զսուտտեսիլս եւ զերազապատում ըղձութիւնս)։)
Ո՛րպէս անըմբերելի է տանջանացն տեսիլ. (Բրս. ՟խ. մկ.։)
Անհաւատալի ամենեցուն խնդիր, կամ տեսիլ, բանք։ Անհաւատալի իմում տկարամտութեանս կարծեցեալ. (Փարպ.։)
Այժմ լռելեայն եկի, եւ ապա բազում աշխարհատես յայտնութեամբ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 28.) յն. մի բառ, որ առ (Երզն. մտթ.) գրի. Այժմ լռելեայլն, եւ յայնժամ աշխարհատեսիլ յայտնութեամբ։
Ողորկատեսիլ՝ ապակատարազ. (Մագ. ՟Ի։)
Միտքն արագատեսիլք, մինչեւ յառաջագոյն ասել զիրս կարել, եւ զորս յառաջն ետես՝ յիշել. (Փիլ. քհ. ՟Զ։)
Ոչ յարթնութեան տեսիլ. (Խոր. եւ Փարպ.։)
Նման արեան. արիւնագոյն. որ եւ ԱՐԻՒՆԱՏԵՍԱԿ, ԱՐԻՒՆԱՏԵՍԻԼ, ԱՐԻՒՆԱԿԵՐՊ.
Ճանապարհորդեա՛ ոսկետեսիլ վարուք, եւ արծաթանման առաքինութեամբ. (Լծ. ածաբ.։)
Աւազակապետ ժանդատեսիլ. (Արշ. ՟Ի՟Բ։)
Իբրեւ զտեսիլ բազմագունի ականց։ Իբրեւ զտեսիլ ական բազմագունի։ Իբրեւ զգոյն բազմագունի ականն. (Եզեկ. ՟Ա. 4. 27։ ՟Ը 2։)
πολυειδής diversas species habens, multarum formarum, varius Որ ինչ ունի զբազում տեսակս կամ տեսիլս. բազմադիմի. բազմակերպ. բազմօրինակ. ազգի ազգի. կերպ կերպ.
Բազմատեսիլս եւ ազգի ազգիս՝ իբրեւ թէ գոյնք պատկերին. (Նիւս. կազմ.։)
Յորմէ բաղկանայ ձեւ կամարին (ծիածանն) իբրեւ զբազմատեսիլ երանագոց. (Շիր.։)
Խուզեսցէ զլուղակացն բազմատեսիլ զանազաննութիւն. (Նար. ՟Հ՟Ա։)
Բազմօրինակք են եւ բազմատեսիլք՝ որք առ այս մասն մեղանք մարդկան. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Բազմատեսիլ եւ բազմօրինակ շնորհօքն արար Քրիստոսի անդամս. (Ոսկ. եփես.։)
Հանդերձիցն բազմատեսիլք՝ գեղեցկութեամբ եւ բազմութեամբ զանազանեալ. (Փիլ. նխ. ՟բ.։) cf. ԲԱԶՄԱՏԵՍ.
Բազմատեսիլ քերովբէք. (Բրս. պտրգ.։)
Զուարթագին, զուարթատեսիլ.
Ունօղ զձեւ եւ զտեսիլ բաւղակի կամ բաւղաց. բր յն. λαβυρινθώδης լապիրինթոսի նման.
Յայնժամ բոլորովին ես ինքն էի լուսատեսիլ. (Յհ. իմ. ատ.։)
Սրտմտութիւն ... տաղտկալի առնէ եւ գարշատեսիլ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 25։)
Գարշատեսիլ դիմօք. (Ճ. ՟Բ.։)
Գարշատեսիլ ժիժմանքն. (Նիւս. կազմ.։)
Վայելչագեղ. գեղեցկատեսիլ.
ԳԵՂԵՑԿԱՏԵՍ եւ ԳԵՂԵՑԿԱՏԵՍԱԿ ԳԵՂԵՑԿԱՏԵՍԻԼ. καλλήμορφος formosus Գեղեցիկ տեսանելով. վայելչագեղ. գեղեցկակերպ. աղուոր կամ սիրուն տեսքով.
Գեղեցկատեսիլ երեսք, ծնօտք, աշտ, արմաւ. (Մագ. ՟Ի՟Ը։ Փարպ.։ Յհ. կթ.։ Ագաթ.։)
Մերթ որպէս յն. εὑσύνοπτος conspicuus Յայտնատեսիլ. քաջայայտ. պայծառ.
Գեղեցկատեսիլ աստղ լուսաբեր ծանուցեալ, եւ մթացուցեալ երէկ. (Պիսիդ.։)
Գեղատիպ. գեղեցկատեսիլ. գեղեցկակերպ.
Որ ունի զգոյն դալկան. դժգոյն դեղին՝ թխատեսիլ.
Դառնատեսիլ տարտարոս։ Տանջանս դառնատեսիլ. (Ճ. ՟Ա.։)
ԴԺՆԷԱՏԵՍԻԼ կամ ԴԺՆԵԱՏԵՍԻԼ. Դժնեայ տեսելեամբ. խորշելի. տխուր.
Դժնեատեսիլ գոյն, յոքնատխուր գեղ. (Նար. ՟Խ՟Ը։)
ԴԺՆԷԱՏԵՍԻԼ կամ ԴԺՆԵԱՏԵՍԻԼ. Դժնեայ տեսելեամբ. խորշելի. տխուր.
Դժնեատեսիլ գոյն, յոքնատխուր գեղ. (Նար. ՟Խ՟Ը։)
Բարետեսիլ եւ դիւրաճաշակ (դեղձն). (Մխ. առակ.։)
ὁπτασία, ἑπιφάνεια visio, apparitio Երեւումն. երեւոյթ. յայտնութիւն. տեսութիւն. տեսիլ. տեսակ.
Ահագինս իմն բարբառի, եւ կարի երկիւղալիցս։ Ի քաղցրութիւն փոփոխէ զահագին տեսիլն զայն եւ զերկիւղալից. (Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Թ։)
δίμορφος biformis Ունակ երկուց կերպից կամ կերպարանաց. կրկնատեսակ. կրկնատեսիլ.
ԶԱԶՐԱՏԵՍ ԶԱԶՐԱՏԵՍԱԿ ԶԱԶՐԱՏԵՍԻԼ. δυσειδής , δυσειδέστατος, αἱσχρός deformis, turpissimus Զազիր տեսութեամբ, տեսանելով, տեսլեամբ, տեսակաւ. տգեղ. գարշ. դժոխատեսիլ. գարշելի տեսքով, գէշ.
Զի՞նչ զազրատեսիլ քան զմեռեալ. (Ոսկ. կոր.։)
Զազրատեսիլ զոհ. (Ճ. ՟Ա.։)
Զազրատեսիլ զարդ. (Եղիշ. թաղմ.։)
Քան զսողունս զազրատեսիլս ե՛ւս գարշելիք եղեն. (Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Թ։)
ԶԱԶՐԱՏԵՍ ԶԱԶՐԱՏԵՍԱԿ ԶԱԶՐԱՏԵՍԻԼ. δυσειδής, δυσειδέστατος, αἱσχρός deformis, turpissimus Զազիր տեսութեամբ, տեսանելով, տեսլեամբ, տեսակաւ. տգեղ. գարշ. դժոխատեսիլ. գարշելի տեսքով, գէշ.
Զի՞նչ զազրատեսիլ քան զմեռեալ. (Ոսկ. կոր.։)
Զազրատեսիլ զոհ. (Ճ. ՟Ա.։)
Զազրատեսիլ զարդ. (Եղիշ. թաղմ.։)
Քան զսողունս զազրատեսիլս ե՛ւս գարշելիք եղեն. (Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Թ։)
Տեսիլ զարմանազան. (Անան. եկեղ։)
Եղեւ ի վերայ նորա զարմացումն։ Տեսի ի զարմացման տեսիլ։ Կալ յաղօթս ի տաճարին, լինել ի զարմացման. (Գծ. ՟Ժ. 10։ ՟Ժ՟Ե. 5։ ՟Ի՟Բ. 17։)
ԶՈՒԱՐԹԱՏԵՍ ԶՈՒԱՐԹԱՏԵՍԱԿ ԶՈՒԱՐԹԱՏԵՍԻԼ. Զուարթ տեսանելով. զուարթադէմ, կայտառ. եւ Ուռճացեալ.
Զուարթատեսիլ դիմօք հրաշալի. (Գանձ.։)
Զուարթատեսիլ նա տեսողացն երեւէր. (Յհ. կթ.։)
Ոչինչ լքեալ անկանէր յիւրմէ զուարթատեսիլ երեսաց. (Վրք. ոսկ.։)
Ըղձապատումք տեսիլս սուտս եւ երազս սուտս խօսէին. (Զաք. ՟Ժ. 2։)
Տեսիլս ահագին երկիւղի, զոր ետ Աստուած թանձրասրտացն. (ա՛յլ ձ. թանձրաստեղծացն). (Եփր. աւետար.։)
Թանձրութեամբ փշոց պատեալ. յն. ցանկատեսիլ. αἰμαισιώδης ad modum maceriae factus
Ժանգատեսիլ եւ այլուստ գայր ջուր. (Մխ. առակ.։)
cf. ԺԱՆՏԱՏԵՍԻԼ.
ԺԱՆՏԱՏԵՍԻԼ որ եւ ԺԱՆՏԱՏԵՍԱԿ. ժանտ տեսլեամբ. դժնեայ. տգեղ. տձեւ։
Ժանտատեսիլն ժանեօք, եւ կնճթակերպ երեսօքն. (Ագաթ.։)
Մեծն անտոնիոս ետես զժանտատեսիլ բանսարկուն. (Լմբ. սղ.։)
Կին ժանտատեսիլ ծիրանիս զգեցեալ՜ Փիլ. (լին.։)
Իբրութէ դէմք ժանտատեսիլք ի վերայ կերպարանին գեղեցկութեան. (Նիւս. կազմ.։)
Ժանդատեսիլգոյն կամ վատթարութիւն. (Պիտ.։)
Որ ինչ ունի զտեսիլ կմ զձեւ եւ զնմանութիւն լանջաց.
Ապա անկած լանջատեսիլ եւ ի վերայ սորա. (Փիլ. քհ. ՟Գ։)
φωτοειδής luciformis, lucidus. Որ ունիցի զտեսակ՝ զտեսիլ՝ կամ ղնմանութիւն լուսոյ. Լուսատեսիլ. Լուսաձեւ. լուսամպ. լուսի նման.
Լինի իմն առ նուրբ եւ լուսատեսիլ զգալի բնոթեան, մոտաւոր բնութեան ընտանութիւն. (Նիւս. կազմ.։)
Յառաջընթաց փայլումն լուսատեսիլ աստեղն. (Շար.։)
Լուսատեսիլ ծագմամբ. (Մաշտ.։)
Զարհուրեալ տագնապեցան հովիւքնի լուսատեսիլ հրեշտակին ճառագայթիցն. (Կիւրղ. ղկ.։)
Լուսատեսիլ շուշան ողջախոհութեան. (Երզն. լուս.։)
Բանն լուսատեսիլ՝ նախ խոհականաւն խոկոյ, եւ ապա գործէ զխոկացեալն. (Տօնակ.։)
Շնորհաշաւիղք, եւ լուսատեսիլք. (Նար. առաք.։)
Երկաթն երկաթով սրբի ի ժանգէ, եւ լուսատեսիլ վայելէ. (Լմբ. առակ.։)
Աղօտատեսիլ. նուազ լուսով, որպէս յարչալուրչս.
Ընդ լրթնատեսիլ լուսոյն վազս ի վերայ երդեալ. (Արծր. ՟Դ. 7։)
Տեսիլ արածին սպիտակ իցէ, կամ կարմրագոյն. (Ղեւտ. ՟Ժ՟Գ. 43։)
Զերծեալ ի մշտատեսիլ համաբնակից ծերոց. (Մագ. ՟Հ՟Թ։)
Ոչ վաղվաղակի իմն առ աչօք ինչ տեսիլ հարեւանցեալ. (Կիւրղ. առ կոստանդ.։)
Ոչ վաղվաղակի իմն առ աչօք ինչ տեսիլ հարեւանցեալ. (Կիւրղ. առ կոստանդ.։)
Տեսիլ մարմնոյն հեզահայեաց. (Լմբ. սղ.։)
Զպտուղն շուրջ գունեալ, զի երեւեսցի հեշտատեսիլ. (Նիւս. կազմ.։)
Հրեշտակ երիտասարդ երեւեցաւ, որ նշանակէ զմեծ եւ զկատարեալ հեշտութիւն յարութեան. այսինքն զգեղեցկութիւն կամ զհաճոյական տեսիլ. (Բրսղ. մրկ.։)
ἑγκύρτιος textus, textilis. Որ ունի զտեսիլ հուսուածոյ.
Զայս տեսակ հմայութեան եւ գոռոզն այն գործէր։ Տեսիլ նանրութեան եւ հմայութեան. (Նչ. եզեկ.։)
Հրաշալի դիտակաւ. սքանչելատեսիլ.
cf. ՀՐԱՇԱՏԵՍԻԼ.
Հրաշատեսիլ հրակերպիցն. (Նար. ՟Ձ՟Ա։)
Մի՛ զայդպիսի հրաշատեսիլ տիպ պատկերաց տար յապականութիւն մահու։ Զկերպարանս հրաշատեսիլս. (Ճ. ՟Ա.։)
cf. ՀՐԱՇԱՏԵՍԻԼ.
Զճշգրիտն տեսիլ ի նմա ձեռագործեալ ի նիւթոյն. (Նիւս. կազմ.։)
cf. ՃՇՄԱՐՏԱՏԵՍԻԼ.
χολῶδης biliosus. Որ ունի զտեսիլ մաղձոյ. դաժանատեսիլ. տխրատեսիլ. զայրագին.
ՄԱՐԴԱՏԵՍԱԿ ՄԱՐԴԱՏԵՍԻԼ. ἁνθρωποειδής, -δῶς humanae figurae, in humana specie. Որ ունի զտեսիլ եւ զնմանութիւն մարդոյ. մարդակերպ. մարդադէմ.
Յերեւելն իւրում արդարոցն՝ զահ իւր յինքն ամփոփէր, եւ մարդատեսիլ եւ հրեշտականման երեւէր։ Նովիմբ մարմնով բարձրացեալ ի խոնարհութեանց, իբրեւ զմարդատեսիլ կերպարանացն՝ զոր առ՝ բարձրացուցանէր. (Ագաթ.։)
Իբր մարդատեսիլք գազանք շուրջ գալ թուել. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
ՄԱՐԴԱՏԵՍԱԿ ՄԱՐԴԱՏԵՍԻԼ. ἁνθρωποειδής, -δῶς humanae figurae, in humana specie. Որ ունի զտեսիլ եւ զնմանութիւն մարդոյ. մարդակերպ. մարդադէմ.
Յերեւելն իւրում արդարոցն՝ զահ իւր յինքն ամփոփէր, եւ մարդատեսիլ եւ հրեշտականման երեւէր։ Նովիմբ մարմնով բարձրացեալ ի խոնարհութեանց, իբրեւ զմարդատեսիլ կերպարանացն՝ զոր առ՝ բարձրացուցանէր. (Ագաթ.։)
Իբր մարդատեսիլք գազանք շուրջ գալ թուել. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Մեղմատեսիլ եւ քաղցրախօս իբր տատրակ. (Վրդն. երգ.։)
Ունօղ զտեսիլ կամ զերեւոյթ եւ զնշանակ ինչ մեղաց.
αἱθαλώδης in favillas conversus, faliginosus. Ունօղ զտեսիլ եւ զնմանութիւն մոխրոյ, եւ մոխրագոյն. սեւերես.
Անհամար եւ յաճախագոյն տեսիլս արարեալ։ Սկսեալ երանելոյն Գրիգորի ի ճառս յաճախագոյնս՝ դժուարապատումս. (Ագաթ. յորմէ եւ Կորիւն.։)
ἁχυρώδης palearis. Որ ունի զտեսիլ եւ զնմանութիւն յարդի. յերդի նման. սաման միսալը.
Բազմատեսիլ. բազմադիմի. յոգնատեսակ.
Ի տարածումն յոգնատեսիլ զարմանահրաշ ընդարձակութեան. (Նար. ՟Ղ՟Գ։)
Եւ յայլոց յոքնատեսիլ ներտից եւ արմատոց հերքեալ։ Յոքնատեսիլ ծաղկանցն սաղարթացեալ բրաբիոն. (Մագ. ՟Կ՟Բ։)
Հրեշտակք տեսանեն ըստ իւրաքանչիւր չափու կարգացն, այլ յստակասպաս տեսիլն հօր՝ որդւոյն միայն պահեալ է. (Կոչ. ՟Է։)
Եւ բոլորովին՝ որ ի նմին տեսիլք արտաքին, ներքնագունիցն էր հրապարակօղ. (Սկեւռ. ի լմբ.։)
Քան զպետրոս ներքսագոյն էանց։ Գնալ ի բաց հրամայիմք, եւ ելանել աստի. եւ դու ի ներքսագոյննլ ընթանաս։ Մի՛ մտցէ յամենայն ժամ ի սրբութիւնն ներքսագոյն վարագուրին (այսինքն քան զվարագոյրն)։ Տեսիլն ներքսագոյն վարագուրին էր. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 37։ եւ Ոսկ. ՟ա. կոր.։ եւ Ոսկ. ի ծն. քրիստոսի.։)
Նշանակապէս՝ այսինքն այլաբանաբար զտեսիլ մարգարէիս առնու ի խրատ միայնակեցաց. (Լծ. եւագր.։)
Զնոյն օրինակ ծառայք հանդերձ տերամբք տանջեալ։ Զբացական տեսիլն՝ զնոյնօրինակ քանդակեցին եւ դրօշեցին. (Իմ. ՟Ժ՟Ը. 11. եւ ՟Ժ՟Դ. 17։)
Աղօտատեսիլ. անշուք.
Որ ունի զձեւ՝ զտեսիլ շափիւղայի.
Զտեսիլ կնոջ պոռնկի, եւ զշրջշրջումն ակնարկելով աչաց նորա. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 17։)
Տգեղ պատկերաւ կամ տեսլեամբ. գարշատեսիլ. ձառադէմ.
Հիացան ընդ չնաշխարհիկ տեսիլն. (Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ը։)
Չքնաղ կերպարանօք. գեղեցկատեսիլ.
Աստուած ... ծախեսցէ զնիւթն, ո՛չ յոշ դարձուցեալ, այլ ընդդէմ անդրէն յոչնչէ ի գոյանալ ածումն պահպանական. (Փիլ. տեսիլ աբր.։)
cf. ՊԱՅԾԱՌԱՏԵՍԻԼ.
Զտեալ զտեսիլն յերեսացն պայծառմանէ յանձին կրէ, այլ ի ներքս անդ ոչինչ նոր. յն. զերեսս ունի միայն պայծառ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 2։)
Եւ Նկարագիր. տեսիլ. գոյն.
Ընդ վայելչազգեաց եւ ընդ պատշաճագեղ տեսիլ մարմնոյն՝ ծանեան եւ զհոգւոյն գեղեցկութիւնն. (Սամ. երէց.։)
Ժանգատեսիլ եւ այլուստ գայր ջուր, եւ պտղակորոյս զձիթենին առնէր. (Մխ. առակ.։)
ՍԱՌՆԱՏԵՍ ՍԱՌՆԱՏԵՍԱԿ. Ունօղ զտեսիլ սառին. նման պաղպաղակի, եւ Պաղպաղակ.
Սիւնատեսիլ ամպ։ Իմանալի աշտանակ՝ սիւնատեսիլ լուսով զարդարեալ. (Եպիփ. կուս.։ Անան. եկեղ։)
Ընդ լուսափայլ ամպոյն՝ ընդ սիւնատեսիլ հրոյն՝ երդակցելով հովուացն. (Շ. տաղ.։)
Որ ունի զնիշ եւ զտեսիլ սպիտակ. ճերմակագոյն.
σπογγοειδής spongiosus. Որոյ տեսիլն է իբրեւ սպունգ.
Խաղասցէ ստիդիաց ի վերայ բունոյ իժից, եւ ի տեսիլն քարբից ստնահատոյց զձեռն իւր հաստատիցէ. (Ոսկ. ես.։)
Ցնորական խոժոռադէմ տեսիլք որպէս յանուրջս ստուերանային առաջի նոցին ի խաւարի անդ. (Լմբ. իմ.։)
Սրբատեսիլ եւ սրբահայեաց անպղտոր յստակութեամբ ձկտեցուցանէ զհայեցուածս. (Եղիշ. ՟Ե։)
Տեսօղ սրովբէից (եսայի). եւ Ունօղ զտեսիլ սրովբէի (մեսրովբ անուն).
ՎԱՐԴԱՏԵՍ ՎԱՐԴԱՏԵՍԱԿ. Ունօղ զտեսիլ վարդի. վարդագոյն. վարդատիպ.
ՏԵՍՉՈՒԹԻՒՆ. իբր Տեսողութիւն. տեսութիւն. տեսիլ.
Բազում արտասուօք ժտէր ի տեառնէ զտեսչութիւն իրացն (այսինքն տեսանել եւ իմանալ) թէ յորո՛ւմ պատուի էր նա։ Տեսանեմ զարհաւիրս գեհենին, եւ զսոսկալի աղետիցն զտեսչութիւնն (այսինքն զտեսիլն). (Վրք. ոսկ.։ Մանդ.։)
Ոմանք տեսիլ տպաւորաբար եւ օրինակաբար տեսին։ Յայտ արար մարգարէն տպաւորաբար. (Ճ. ՟Գ.։)
Ցանկալի տեսութեան, կամ ըստ տեսոյն. գեղեցկատեսիլ.
ՓՈՔՐԱՏԵՍԱԿ ՓՈՔՐԱՏԵՍԻԼ. Փորք կամ փոքրիկ տեսլեամբ, ձեւով, չափով. պզտիկ.
Փոքրատեսիլ եւ չնչին նուիրաց. (Երզն. մտթ.։)
ՓՈՔՐԱՏԵՍԱԿ ՓՈՔՐԱՏԵՍԻԼ. Փորք կամ փոքրիկ տեսլեամբ, ձեւով, չափով. պզտիկ.
Փոքրատեսիլ եւ չնչին նուիրաց. (Երզն. մտթ.։)
ἁφρῶδης speciem habens spumae, seminosus. ունօղ զտեսիլ փրփրոյ. նման փրփրոյ.
Յիշատակաւ հարման հեղուսիցն՝ քստմնափուշ տաժանատեսիլ ոգեպահանջից. (Նար. ՟Ի՟Ը։)
κροκοείς, κροκοειδής croceo similis, coloris crocei. Քրքմատեսիլ. քրքմագոյն. իբրեւ զքրքում.
Վասն անուանն քրիստոսի ընտծեմ գնալ յօտարութիւն։ Արտաքին տեսիլն կարի ողորմելի էր յօտարութեանն։ Շկոթակ արարի զնա յայնչափ օտարութիւն հեռաւոր։ Զի տանէն գաղութ բնակափոխութեանն, զօտարութիւնսն ստէպ բտէպ. (Փարպ.։ Եղիշ. ՟Բ. եւ ՟Ը։ Փիլ. իմաստն.։)
Ոմանք տեսիլ տպաւորաբար եւ օրինակաբար տեսին։ Զնոյն ճշմարտապէս, որպէս եւ այժմ օրինակաբար ի վերայ նորա հանգեաւ. (Ճ. ՟Գ.։ Յհ. իմ. ատ.։ Վրդն. սղ.։)
Ամպ լրթագոյն ահագնատեսիլ։ Զահագնատեսիլ կերպարանս նորա. (Նար. լ։ Լմբ. սղ.։)
Առ ի յահարկութիւն բազմաց։ Առ ի տեսիլ եւ յահարկութիւն բազմաց։ Մի՛ ահարկութեամբ առ փոշիս։ Ի յահարկութիւն ապստամբիցն. (Յհ. կթ.։ Նար. ՟Ժ՟Է։ Շար.։)
Ամենաբազում ասեմ ներբողեանս։ Ամենաբազում տեսիլք են։ Ունի եւ այլ առաքինութիւնս (կամ զօրութիւնս) ամենաբազումս։ Տեսանելով ամենաբազում ինչ. (Փիլ.։)
Անսահմանելի բարձրութիւն, կամ տեսիլ։ Իմաստութեամբ անսահմանելեաւ։ Զանսահմանելիդ միշտ թախանձեսցէ։ Բերումն պարանոցի անսահմանելւոյն. (Նար.։)
ԱՍՏԵՂԱՏԵՍԱԿ ԱՍՏԵՂԱՏԻՊ Որ ունի զտեսիլ եւ զնմանութիւն աստեղ. աստղակերպ. աստեղաձեւ.
Ունօղ զտեսիլ եւ զնմանութիւն ինչ արեգական. արեգակնակերպ.
Որոյ ոչինչ արտաքոյ (ըզգալի) տեսանելոյ՝ յառաջագոյն պատուեալ էր արժանատեսիլքն եւ արժանիքն փութոյ. (Փիլ. լին.։)
Սարդիոն է շիկագոյն արիւնատեսիլ. (Տօնակ.։)
Սարդիոն է շիկագոյն արիւնատեսիլ. (Տօնակ.։)
Ունօղ զձեւ եւ զտեսիլ արուսեկի. լուսապայծառ.
Բոցատեսիլ եղեալ, պայծառացեալ.
Յաւէտ իմն զուարթատեսիլ եւ բոցակնագոյն նա տեսողացն երեւէր. (Յհ. կթ.։)
εὕμορφος, εὑμορφότατος formossus, speciosus Գեղեցիկ կերպարանօք. գեղեցկատեսիլ, գեղեցկազան.
ԳԻՇԵՐԱՏԵՍ եւ ԳԻՇԵՐԱՏԵՍԱԿ. Իբր Գիշերատեսիլ. գիշերակերպ. սեւատեսակ.
ժանտ եւ դժնդակ տեսլեամբ. դժոխատեսիլ.
Այլայլի տեսիլ աչացն երկնահայեաց տարածիւք. (Վեցօր. ՟Զ։)
Տեսիլ ողորմագին եւ զարհուրական յոյժ. (Լաստ. ՟Ժ՟Բ։)
Ի վերայ թանձրախուռն ոսկերաց հնացելոց (ի տեսիլն Եզեկիէլի). (Ագաթ.։)
Իմացո՛ նմա զտեսիլդ. (Դան. ՟Ը. 16։)
Որ ունի զտեսիլ կամ զնմանութիւն եւ զյատկութիւն ինչ լուսնի.
Աղօտաբար իմն ծագէր լուսնատեսիլ նշոյլք արդարութեան օրինացն. (Տօնակ.։)
Առ յականէ տեսողացն եւ առ յունկանէ լսողացն զտեսիլ իւր եւ զբանն իւր լսուցանէր. (Եփր. համաբ.։)
σκοτοειδής, σκιοειδής tenebricosus, umbrosus. Ունօղ զտեսակ զտեսիլ՝ եւ զնմանութիւն խաւարի. խաւարակերպ. ստուերատեսակ. խաւարային.
Իբր Ծիրանատեսիլ. ծիրանաշուք. ծիրանազարդ. թագաւորական.
Մարգարտատեսիլ եւ ծիրանազգեաց հրաշափառագոյն կոյս. (Շար.։)
Մարգարտատեսիլ եւ ծիրանազգեաց հրաշափառագոյն կոյս. (Շար.։)
Ծնեալ որդունս՝ ի զարդ կարմրատեսիլ գունոց ընծայէ. (Փարպ.։)
Վարդագոյն կարմրատեսիլ արիւնն. (Արծր. ՟Գ. 7։)
Գինեհամ եւ կարմրատեսիլ. (Զքր. կթ.։)
ԿԵՆԴԱՆԱԿԵՐՊ. ա. Կենդանատեսիլ. կենդանի՛ նկարեալ. կենդանագրեալ.
Ըստ ձեւի գնդատեսիլ մարմնոյն ի թիկանց կողմանէն արեգակնային ճառագայթիցն կոնաձեւապէս աղխեալ. (Նիւս. կազմ.։)
Հաճոյ կամ բարի տեսլեամբ. բարետեսիլ, սիրուն. գեղեցիկ.
Հաճոյ ինձ թուեցեալ հաճոյատեսիլն աղաւնի. (Մագ. ՟Խ՟Ա։)
Սոցա հասարակազօր է տեսականն եւ տեսանողական. (Փիլ. տեսիլ աբր.։)
(Հրեշտակք) լուսատեսիլք եւ ձիւնափայլեալք երեւին. (Երզն. մտթ.։)
Ճշմարտատեսիլ. հանգունատիպ. յար եւ նման.
Որք յայնմ վանս ճշգրտատեսիլ եւ հրեշտակակրօն դասուն. (Մագ. ՟Ժ՟Գ։)
Կին ժանտատեսիլ՝ ծիրանիս զգեցեալ, յայտնագոյն ցուցանելով զմախազութիւնն։ Մախազութիւն խռովիչ ախտիցն եւ այլն. (Փիլ. լին. ՟Դ. 93, եւ 238։)
Յոքնատեսիլ ծաղկանցն մակընձիւղել զբոլորակութեանցն սաղարթացեալ բրաբիոն. (Մագ. ՟Կ՟Բ։)
μαργαρώδης margaritae similis. Սեպհական մարգարտի. եւ Մարգարտատեսիլ. եւ Մարգարտախուռն.
Ուր իցէ երեւոյթ կամ տեսիլ որպէս մարդոյ.
σωματοειδής corporis speciem gerens, corporeus. Ունօղ զտեսակ կամ զտեսիլ մարմնոյ. մարմնաձեւ. մարմնակերպ. մարմնաւոր.
ՄԱՐՄՆԱՏԵՍԱԿ. σαρκοειδής carni similis, carnis figuram habens. Ունօղ զտեսիլ եւ զնմանութիւն մսոյ.
Հրեշտակ ի մարդկանէ, մարմնատեսիլ քերովբէ. (Նար. ձ։)
Զխորութեա՞ն զանչափութիւն, թէ զամենածախն յայտնատեսիլ. (Նար. ՟Ի՟Ը։)
φανέρωσις, δῆλος, δήλωσις manifestatio, patefactio, declaratio ἑπιφάνεια apparitio σαφήνεια perspicuitas եւ այլն. (լծ. թ. այտընլըգ ). Յայտնի եւ երեւելի գոլն. յայտնելն, եւ յայտնիլն. արեւանման երեւումն. տեսիլ. բացումն. բացերեւութիւն. բացայայտութիւն. պարզութիւն. պայծառութիւն. լոյս կամ ազդեցութիւն աստուածային.
ՅԱՅՏՆՈՒԹԻՒՆ. ἁποκάλυψις apocalypsis, revelatio. Գիրք Յայտնութեանն Յովհաննու. եւ նոյն իսկ տեսիլն նորա.
Մնայ (ի) յիշատակարանի հոգւոյն տուընջենային գործոցն գարշատեսիլ ժիժմանքն. (Նիւս. կազմ.։)
Սխրացեալ ընդ սքանչելատեսիկն տեսիլ՝ ի նկարապաճոյճ ի տախտակսն յօրինէին. (Ագաթ.։)
Յոր դիպեցուցեալ զհայեցած նորոգատեսիլ մարդոց. (Փարպ.)
Շնորհաշաւիղք եւ լուսատեսիլք. (Նար. առաք.։)
ՈՂՈՐԿԱՏԵՍԱԿ ՈՂՈՐԿԱՏԵՍԻԿ ՈՂՈՐԿԱՏԵՍԻԼ. λεῖος laevis. Ողորկ եւ փայլուն տեսլեամբ. նմանութեամբ՝ Ջինջ. պայծառ եւ անստուեր.
Ողորկատեսիլ ապակատարազ, որ զօրէն զակոնացի վիմացն սահեալք լպրծին փայառական. (Մագ. ՟Ի։)
ՈՂՈՐԿԱՏԵՍԱԿ ՈՂՈՐԿԱՏԵՍԻԿ ՈՂՈՐԿԱՏԵՍԻԼ. λεῖος laevis. Ողորկ եւ փայլուն տեսլեամբ. նմանութեամբ՝ Ջինջ. պայծառ եւ անստուեր.
Ողորկատեսիլ ապակատարազ, որ զօրէն զակոնացի վիմացն սահեալք լպրծին փայառական. (Մագ. ՟Ի։)
ՈՂՈՐԿԱՏԵՍԱԿ ՈՂՈՐԿԱՏԵՍԻԿ ՈՂՈՐԿԱՏԵՍԻԼ. λεῖος laevis. Ողորկ եւ փայլուն տեսլեամբ. նմանութեամբ՝ Ջինջ. պայծառ եւ անստուեր.
Ողորկատեսիլ ապակատարազ, որ զօրէն զակոնացի վիմացն սահեալք լպրծին փայառական. (Մագ. ՟Ի։)
Որ ունի զտեսիլ եւ զնմանութիւն ինչ որոման.
ՉՔՆԱՂԱՏԵՍ ՉՔՆԱՂԱՏԵՍԻԼ. Չքնաղ տեսլեամբ. գեղեցիկ տեսանելով. չքնաղադէմ. եւ Պայծառ՝ չքնաղակերպ.
Համախմբելով ի քում նորակերտ եւ չքնաղատեսիլդ խորանի. (Անան. եկեղ։)
Իբր Քաջ պահպանեալ, կամ պահպանելով. Էին զօրութիւնք ... զդէմս՝ զօդ եւ զերկին զվերաբեր բնութիւնսն գոգեալ պահպանագոյն ծածկեն. (Փիլ. տեսիլ աբր.։)
Զպատկերագործդ ո՞չ տեսանես. զի պղինձ ոչ առնելով՝ պատկերս կազմէ։ Պարտ էր արդեօք զնոյն ինքն զկենդանագիրսն եւ պատկերագործսն առաւելութեամբ պատուոց աստուածացուցանել։ Ասեմք ի պատկերագործէ ծախել (այսինքն ծախիլ) զպղինձն ի պատկերն. (Փիլ. նխ. ՟բ. եւ Փիլ. ՟ժ. բան. եւ Փիլ. տեսիլ աբր.։)
Տեսիլք պատկերի, եւ նկարք ամենայն զպատկերագործն յայտ արարեալ յինքեան ցուցանեն. (Եպիփ. սղ.։)
Որ ինչ ունի զկերպ եւ զտեսիլ պատկերի. նկարեալ. դրոշմեալ. քանդակեալ.
Մի խաբեսցէ զքեզ սակաւատեսիլն նորա (արեգական) որ երեւի. (Վեցօր. ՟Ղ։)
Եօթներեակն՝ միակին է ընդանեգոյն, եւ սկզբնատեսիլ մոլորակացն.
Միակին է ընտանեգոյն եւ սկզբանն, եւ տեսիլ մոլորակացն։
σκιοειδής umbrae similis, umbrosus. Ստուերատեսակ. ունօղ զկերպ եւ զտեսիլ նմանութեան ստուերի. ստուերական. ուրուական.
Զհրաշափառ եւ զվայելչազարդ տեսիլ փառացն աստուծոյ։ Պտուղք գեղեցիկք, քաղցրահամք եւ վայելչազարդք։ Վայելչազարդ տեղին՝ որ կապուտաքարն անուանի. (Զքր. կթ.։ Երզն. լս.։ Ասող. ՟Գ. 6։)
Զգազանամիտ եւ զվայրենագոյն եւ զճիւղաբարոյ զաշխարհաբնակն։ Իսկ հովիւքն քանզի վայրենագոյնք էին, եւ նոցա յայտյանդիման տեսիլ պիտոյ էր. (Ագաթ.։ եւ Կորիւն.։ Ոսկ. մ. ՟Ա. 4։)
Յիշատակաւ հարման հեղուսիցն՝ քստմնափուշ տաժանատեսիլ ոգեպահանջից. (Նար. ՟Ի՟Ը։)
Տաղտկալի տեսակաւ այսինքն տեսլեամբ. զազրատեսիլ.
Տեսիլ դիմաց. գիտակ. տեսք.
Ամենայն՝ որ տեսանէ մտացն աչօք, սոցա հասարակազօր է տեսականն եւ տեսանողականն. (Փիլ. տեսիլ աբր.։)
Իբրու Փայլակնատեսիլ.
մ. Ի ձեւ փայլական. իբրեւ զփայլակն. փայլակնատեսիլ.
Տեսիլ փայլակնաձեւ զուարթնոյն. (Շար.։)
ՔԱՂՑՐԱՏԵՍ ՔԱՂՑՐԱՏԵՍԱԿ ՔԱՂՑՐԱՏԵՍԻԼ. χρηστοειδής q.d. dulciformis, jucundus. (իսկ χριστοειδής christiformis ). Որ ունի զքաղցր տեսակ կամ զտեսիլ եւ զկերպարան.
Քաղցրատեսիլ եւ զուարճացեալ։ Քրքումք քաղցրատեսիլք. (Վահր. ոտ.։ Երզն. լս.։)
ՔԱՂՑՐԱՏԵՍ ՔԱՂՑՐԱՏԵՍԱԿ ՔԱՂՑՐԱՏԵՍԻԼ. χρηστοειδής q.d. dulciformis, jucundus. (իսկ χριστοειδής christiformis ). Որ ունի զքաղցր տեսակ կամ զտեսիլ եւ զկերպարան.
Քաղցրատեսիլ եւ զուարճացեալ։ Քրքումք քաղցրատեսիլք. (Վահր. ոտ.։ Երզն. լս.։)
Հրամայեաց՝ քաջալերաբար ասել զնշանին տեսիլն. (Պտմ. աղեքս.։)
Ոչ ստուերացուցեր զտեսիլ աչացս ի քումդ ակնարկութիւն։ Զակնարկութեանց իբրեւ զարդիւնականաց մեղանաց։ Ընդ աղօտ ակնարկութեամբ նկատել։ Առ որ բնաւքդ ունելով զակնարկութիւն. (Նար. ՟Ե. ՟Խ՟Ե։ Լմբ. ստիպ. եւ Լմբ. թղթ.։)
Տեսութիւն առաքինութեան ամենագեղեցիկ է։ Իբրեւ նկար ամենագեղեցիկ։ Ամենագեղեցիկ գործ։ Սիրամարգ՝ ամենագեղեցիկ տեսիլ ցուցանէ. (Փիլ.։)
Որ իցէ տեսիլ եւ վիճակ առաւելեալ ամենայն լաւութեամբ.
Անտեսանելին եւ անեղծական (հոգի բանական) յառաւելատեսիլ փոփոխեալ՝ չունի պէտս առ մարմնականս առ այս կեանս. (Եղիշ. հոգ.։)
Ունօղ զտեսիլ եւ զնմանութիւն առաքինական. լաւ. գովելի.
Աստուածակերպ փառք, կամ տեսիլ, յայտնութիւն. (Ագաթ.։)
Իբրեւ զարեգակն փայլուն կամ փայլեալ. յն. արեգակնատեսիլ կամ արեգակնակերպ.
Ուսուցանէ՝ զի արծաթաճաճանչ է տեսիլն. յն. արծաթատեսիլ. (Կոչ. ՟Ժ՟Ե։)
εὑπρεπής decorus, decens, speciosus Քաջայելուչ. բարեյարմար. բարեձեւ. բարետեսիլ. գեղեցիկ. ազնիւ, պատուական.
Գեղեցիկ հասակաւ եւ կերպարանօք. գեղեցկատեսիլ.
ԳԵՂԵՑԿԱՏԵՍ եւ ԳԵՂԵՑԿԱՏԵՍԱԿ ԳԵՂԵՑԿԱՏԵՍԻԼ. καλλήμορφος formosus Գեղեցիկ տեսանելով. վայելչագեղ. գեղեցկակերպ. աղուոր կամ սիրուն տեսքով.
Գեղեցկատեսիլ երեսք, ծնօտք, աշտ, արմաւ. (Մագ. ՟Ի՟Ը։ Փարպ.։ Յհ. կթ.։ Ագաթ.։)
Մերթ որպէս յն. εὑσύνοπτος conspicuus Յայտնատեսիլ. քաջայայտ. պայծառ.
Գեղեցկատեսիլ աստղ լուսաբեր ծանուցեալ, եւ մթացուցեալ երէկ. (Պիսիդ.։)
ԳԵՂԵՑԿԱՏԵՍ եւ ԳԵՂԵՑԿԱՏԵՍԱԿ ԳԵՂԵՑԿԱՏԵՍԻԼ. καλλήμορφος formosus Գեղեցիկ տեսանելով. վայելչագեղ. գեղեցկակերպ. աղուոր կամ սիրուն տեսքով.
Գեղեցկատեսիլ երեսք, ծնօտք, աշտ, արմաւ. (Մագ. ՟Ի՟Ը։ Փարպ.։ Յհ. կթ.։ Ագաթ.։)
Մերթ որպէս յն. εὑσύνοπτος conspicuus Յայտնատեսիլ. քաջայայտ. պայծառ.
Գեղեցկատեսիլ աստղ լուսաբեր ծանուցեալ, եւ մթացուցեալ երէկ. (Պիսիդ.։)
Հոտոտելիքն բութ է եւ դժուարատեսիլ քան զտեսանելիս եւ զլսելիս. (Փիլ. լին.։)
(Իւղաբերք) յիւրաքանչիւր եկաւորութեան այլեւայլ հրեշտակական տեսիլս տեսին. (Սկեւռ. յար.։)
Երեւելի լինելն. երեւումն. երեւոյթ. յայտնութիւն. տեսիլ. հանդէս.
ԶՈՒԱՐԹԱՏԵՍ ԶՈՒԱՐԹԱՏԵՍԱԿ ԶՈՒԱՐԹԱՏԵՍԻԼ. Զուարթ տեսանելով. զուարթադէմ, կայտառ. եւ Ուռճացեալ.
Զուարթատեսիլ դիմօք հրաշալի. (Գանձ.։)
Զուարթատեսիլ նա տեսողացն երեւէր. (Յհ. կթ.։)
Ոչինչ լքեալ անկանէր յիւրմէ զուարթատեսիլ երեսաց. (Վրք. ոսկ.։)
ԶՈՒԱՐԹԱՏԵՍ ԶՈՒԱՐԹԱՏԵՍԱԿ ԶՈՒԱՐԹԱՏԵՍԻԼ. Զուարթ տեսանելով. զուարթադէմ, կայտառ. եւ Ուռճացեալ.
Զուարթատեսիլ դիմօք հրաշալի. (Գանձ.։)
Զուարթատեսիլ նա տեսողացն երեւէր. (Յհ. կթ.։)
Ոչինչ լքեալ անկանէր յիւրմէ զուարթատեսիլ երեսաց. (Վրք. ոսկ.։)
ԶՈՒԱՐՃԱՏԵՍԱԿ ԶՈՒԱՐՃԱՏԵՍԻԼ. Զուարճալի. հեշտալի.
Շնորհեցար տունկ զուարճատեսիլ եւ նշան փրկութեան. (Զքր. կթ.։)
ԶՈՒԱՐՃԱՏԵՍԱԿ ԶՈՒԱՐՃԱՏԵՍԻԼ. Զուարճալի. հեշտալի.
Շնորհեցար տունկ զուարճատեսիլ եւ նշան փրկութեան. (Զքր. կթ.։)
Տեսիլ դիմացն եւ ընկողմանումն մարմնոյն՝ մարդ ցուցանեն (զՔրիստոս). (Երզն. մտթ.։)
Զոր օրինակ դիմակօք ոք զարդարի, ոչ զոք երբէք առ տեսիլ ցանկութեան իւրոյ խնդացուցանէ. իմա՛ յանկուցանէ. (գուցէ՝ խանդացուցանէ)։
Մարգարտատեսիլ եւ ծիրանազգեաց հրաշափառագոյն կոյս. (Շար.։)
ԿԵՆԴԱՆԱՏԵՍԱԿ. Կազմած ունօղ զտեսիլ կամ զձեւ կենդանւոյ. արձան կամ պատկեր կազմեալ ի նմանութիւն կենդանեաց.
ԿԵՆԴԱՆԱՏԵՍԱԿ. ա. Խաչանիշ. խաչադրոշմ. Ունօղ զտեսիլ կենսատու խաչի.
Տեսիլ հրաշնչութեան բաւական էր տալ սատակումն. (Լմբ. իմ.։)
Մարդատեսիլ եւ հրեշտականման երեւէր. (Ագաթ.։)
ՃԱՃԱՆՉԱՏԵՍԱԿ ՃԱՃԱՆՉԱՏԵՍԱԿԱՆ. Լուսատեսիլ. լուսափայլ. փալփլօղ, պլպլացօղ աչք, ու աչքին էրեւցած փայլուն բանը.
φεγγώδης, σπινθηροειδής, κερκώδης radii formae եւ այլն. Ունօղ զձեւ կամ զտեսիլ եւ զնմանութիւն ճառագայթից. ճառագայթատեսիլ. լուսատեսակ. եւ Անուաձեւ. ճախարակաձեւ ինչ.
ՃԱՌԱԳԱՅԹԱՏԵՍ եւ ՃԱՌԱԳԱՅԹԱՏԵՍԻԼ. cf. ՃԱՌԱԳԱՅԹԱՁԵՒ.
Ճառագայթատես լուսով։ Ճառագայթատեսիլ ակամբք շրջապատեալ. (Փիլ. լին.։ Անան. եկեղ.։ Ճ. ՟Ա.։)
Սքանչելիս աստուածագործանշանս ճշմարտատեսիլս. (Նար. ՟Լ՟Ե։)
Որ էապէսն է բարի, պարզ եւ մեկնակատեսիլ է բնութեամբ, ամենայն երկպատկութեան եւ առ ընդդէմն լծորդութեան օտար. (Նիւս. կազմ.։)
Տարածեաց զթեւս իւր, եւ ընկալաւ զնոսա, եւ համբարձ զնոսա ի վերայ միջնաթիկանց իւրոց. (Փիլ. տեսիլ աբր.։)
ՇԱՄԱՆԴԱՂԱՁԵՒ ՇԱՄԱՆԴԱՂԱՏԵՍԻԼ. Որ է իբր մառախուղ, կամ հանգոյն միգի. իբրեւ զհիւղէ մանրամաղ.
Զմիգախառն տարածումն շամանդաղատեսիլ ամպոյն. (Անան. եկեղ։)
Սպասս վայելուչս՝ գունագոյնս՝ պայծառատեսիլս. (Կորիւն.։)
Անմահութեան փառացն ցանկացի՛ր. այն է պայծառատեսիլ եւ լուսաւոր. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 41։)
Պատկան տեսլեամբ. վայելչատեսիլ. գեղեցիկ.
Եւ միւս ոմն ե՛ւս սքանչելակերպ՝ թէ տեսի զտէր ի վերայ աթոռոյ։ Եզեկիէլ յորժամ սքանչելակերպ զյարութիւնագործ տեսիլն պատմէ. (Ագաթ.։)
Վայելչազգեաց եւ պատշաճագեղ տեսիլ մարմնոյն. (Սամ. երէց.։)
Ընդ տապեղուլունս զբօսանել, եւ յանօրէն տեսիլս թատերցն դեգերել. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 6։)
cf. ՏԱԺԱՆԱՏԵՍԻԼ։
Փայլակնատեսիլ, եւ փայլակերպ։ (Պիտառ.։)
Ճառագայթատեսիլ լուսով շուրջանակի փայլատակունս ընդունել։ Որպէս զճառագայթս իսկ զգեցեալ այնպէս պայծառագոյն առնէ, ոչ յերկիր ծագեալ զփայլատակունս, այլեւ քան զերկինս ի վեր տարածեալ։ Բացեալ տեսանելեացն՝ փայլատակունս արձակէր լուսոյ. (Փիլ. լին. ՟Գ. 43։ Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 11։)
Ունօղ զտեսակ՝ զտեսիլ եւ զձեւ փառազնեայ եւ մեծազգի անձանց. ազնուափառ. փառացի. հոյակապ.
Ո՛րչափ ինչ քաղցրահայեաց եւ ցանկալի իցէ տեսիլ լուսոյն։ Զքաղցրահայեաց նշուլից արեգականն։ Քաղցրահայեաց ճառագայթից. (Վեցօր. ՟Բ. ՟Ե։ Շիր.։ եւ Ճ. ՟Ա.։)
Զգենու զգոյնս զանազանս, եւ ըստ երկնային գնդին երեւի ի տեսիլ կամարաձեւ. զոր եւ մարդիկք աստուածակամար կարդացին. (Շիր.։)
Իսկ Դանիէլ հոգւովն զաստուածասքանչն տեսանէր տեսիլ. (Լմբ. հանգ.։)
θεοειδής deiformis, divinae speciei որ եւ ԱՍՏՈՒԱԾԱՏԵՍԻԼ. Աստուածատիպ. աստուածազան. աստուածանման. աստուածակերպ.
Աստուածատեսիլ բարի։ Պատկեր աստուածատեսիլ։ Աստուածատեսիլ գեղեցկութեամբ պատեալք. (Փիլ.։)
Աստուածատեսիլ շնորհ. (Նիւս. կազմ.։)
Այր աստուածատեսիլ. (Բուզ. ՟Գ 10։)
Ողջոյն եւ քեզ արեգակնատեսիլ թագագլուխ. (ՃՃ.։ Հ=Յ. յունիս. ՟Ը.։)
Բարետեսիլն գոլ. գեղեցկութիւն. վայելչութիւն.
Դժնեհայեաց. ժանտատեսիլ. գարշելի.
Որ էապէսն է բարի, պարզ եւ մեկնակայ տեսիլ է բնութեամբ, ամենայն երկպատկութեան եւ առ ընդդէմն լծորդութեան օտար. (Նիւս. կազմ. ՟Ի՟Բ։)
Զուարթ հայեցիւք. զուարթատեսիլ.
Կամաւոր բարուք զաչս ոգւոց ընդաղօտատեսիլ արարին. յն. աղօտացուցին. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Սիրամարգք, որք զպայծառ եւ զզանազան թեւաւորութեանն՝ զօրէն ոստայնից տեսանելով, եւ ամենագեղեցիկ տեսիլ ցուցանէ տեսողացն. (Փիլ. լիւս.։)
գարշ տեսիլ դիմաց. տգեղութիւն. ձառադիմութիւն. պէթ սուրաթ.
ԺԱՀԱՏԵՍԻԼ ԺԱՀԱՏԵՍԱԿՈՒԹԻՒՆ ԺԱՀԱՏԵՍՈՒԹԻՒՆ. δυσειδές deformitas Տգեղութիւն, տձեւութիւն, անվայելչութւին.
Իբր Պայծառագոյն. լուսատեսիլ եւ լուսափայլ յոյժ յոյժ. կնմ Կարի նման լուսոյ.
Հրատեսիլ, բոցաճաճանչ. կայծակնակերպ.
Կայծակնատեսիլ կարմրացայտ ամպոյ. (Գանձ.։)
Դիրք կերպերանաց. Տեսիլ. օրինակ. եւ կերպագրութիւն.
Յերկեղալի հիահրաշութենէ արփիափայլ ճառագայթից։ Զտեսիլ անճառ ճառագայթի հիահրաշութեան։ Յերկնաւոր հիահրաշութենէդ. (Բենիկ.։)
ՀՐԵՇՏԱԿԱՏԵՍԱԿ ՀՐԵՇՏԱԿԱՏԵՍԻԼ. ἁγελοειδής angelicae formae. Որ ունի զտեսիլ հրեշտակի. հրեշտակակերպ.
Գո՛նէ ի հրեշտակատեսիլ երեսացն պարտ էր ցածնուլ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 23։)
Ոչ սարսափեաց ի հրեշտակատեսիլ երեսաց նորա. (Բաբիղ. յհ. մկ.։)
Զարդափայլեալն գոլով։ Եւ ինքն մարիամ հրեշտակատեսիլ կուսութեամբն անկապուտ գոլով. (Զքր. կթ. յորմէ եւ Տօնակ.։)
Հովիւ բարի, որ յերկնայինսն նմանեալ հրեշտակատեսիլ. (Տաղ ի լս. քերթ.։)
ՀՐԵՇՏԱԿԱՏԵՍԱԿ ՀՐԵՇՏԱԿԱՏԵՍԻԼ. ἁγελοειδής angelicae formae. Որ ունի զտեսիլ հրեշտակի. հրեշտակակերպ.
Գո՛նէ ի հրեշտակատեսիլ երեսացն պարտ էր ցածնուլ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 23։)
Ոչ սարսափեաց ի հրեշտակատեսիլ երեսաց նորա. (Բաբիղ. յհ. մկ.։)
Զարդափայլեալն գոլով։ Եւ ինքն մարիամ հրեշտակատեսիլ կուսութեամբն անկապուտ գոլով. (Զքր. կթ. յորմէ եւ Տօնակ.։)
Հովիւ բարի, որ յերկնայինսն նմանեալ հրեշտակատեսիլ. (Տաղ ի լս. քերթ.։)
ՄԱՐԳԱՐՏԱՏԵՍԱԿ ՄԱՐԳԱՐՏԱՏԵՍԻԼ. Որ ունի զտեսիլ մարգարտի. նման մարգարտի.
Մարգարտատեսիլ եւ ի ծիրանազգեաց հրաշափառագոյն կոյս. (Շար.։)
Մարգարտատեսիլ (կամ մարգըրտատեսիլ) սեղան. (Գանձ.։)
ՄԱՐԳԱՐՏԱՏԵՍԱԿ ՄԱՐԳԱՐՏԱՏԵՍԻԼ. Որ ունի զտեսիլ մարգարտի. նման մարգարտի.
Մարգարտատեսիլ եւ ի ծիրանազգեաց հրաշափառագոյն կոյս. (Շար.։)
Մարգարտատեսիլ (կամ մարգըրտատեսիլ) սեղան. (Գանձ.։)
ՆԱՅԵՑԱԾ ՆԱՅԵՑՈՂՈՒԹԻՒՆ ՆԱՅԵՑՈՒԱԾ. ὅψις aspectus, visus. Նայեաց. հայեացք. հայեցուած. նկատումն. դիտողութիւն. տես. տեսութիւն. եւ Տեսիլ. նայուածք. ...
Նորատեսիլն գոլ։
Զարհուրեցոյց տեսիլն զմարդարէն, շտապեաց ահն. (անդ. յն. բազում ահ արկ։)
Տեսիլք ահագինք, եւ արհաւիրք սրտաբեկութեան։ Եւ արդ ի վերայ այսքանեաց յուսահատութեանց եւ ահարկու սրտաբեկութեանց։ Ցաւոցն սրտաբեկութեանն. (Վեցօր. ՟Ե։ Նար. ձ։ Բուզ. ՟Դ. 13։)
ՍՔԱՆՉԵԼԱՏԵՍԱԿ ՍՔԱՆՉԵԼԱՏԵՍԻԼ ՍՔԱՆՉԵԼԱՏԵՍԻԿ. cf. ՍՔԱՆՉԵԼԱՏԵՍ. ըստ ՟Ա նշ.
Վասն սքանչելատեսիլ գեղոյն։ Զսքանչելատեսիլ զամրութիւն տեղւոյն։ Զէիցն բնութիւն, որոց սքանչելատեսիլ է եւ տեսիլն, եւ տենչալի։ Տեսանեմ զքեզ սքանչելատեսիլ եւ իմաստուն. (Խոր. պտմ. հռիփս.։ Փարպ.։ Փիլ.։ Տէր Իսրայէլ. հոկտ. ՟Ա.։)
Սխրացեալ ընդ սքանչելատեսիկն տեսիլ՝ ի նկարապաճոյճ ի տախտակսն յօրինէին. (Ագաթ.։)
ՍՔԱՆՉԵԼԱՏԵՍԱԿ ՍՔԱՆՉԵԼԱՏԵՍԻԼ ՍՔԱՆՉԵԼԱՏԵՍԻԿ. cf. ՍՔԱՆՉԵԼԱՏԵՍ. ըստ ՟Ա նշ.
Վասն սքանչելատեսիլ գեղոյն։ Զսքանչելատեսիլ զամրութիւն տեղւոյն։ Զէիցն բնութիւն, որոց սքանչելատեսիլ է եւ տեսիլն, եւ տենչալի։ Տեսանեմ զքեզ սքանչելատեսիլ եւ իմաստուն. (Խոր. պտմ. հռիփս.։ Փարպ.։ Փիլ.։ Տէր Իսրայէլ. հոկտ. ՟Ա.։)
Սխրացեալ ընդ սքանչելատեսիկն տեսիլ՝ ի նկարապաճոյճ ի տախտակսն յօրինէին. (Ագաթ.։)
ՍՔԱՆՉԵԼԱՏԵՍԱԿ ՍՔԱՆՉԵԼԱՏԵՍԻԼ ՍՔԱՆՉԵԼԱՏԵՍԻԿ. cf. ՍՔԱՆՉԵԼԱՏԵՍ. ըստ ՟Ա նշ.
Վասն սքանչելատեսիլ գեղոյն։ Զսքանչելատեսիլ զամրութիւն տեղւոյն։ Զէիցն բնութիւն, որոց սքանչելատեսիլ է եւ տեսիլն, եւ տենչալի։ Տեսանեմ զքեզ սքանչելատեսիլ եւ իմաստուն. (Խոր. պտմ. հռիփս.։ Փարպ.։ Փիլ.։ Տէր Իսրայէլ. հոկտ. ՟Ա.։)
Սխրացեալ ընդ սքանչելատեսիկն տեսիլ՝ ի նկարապաճոյճ ի տախտակսն յօրինէին. (Ագաթ.։)
Տեսիլ սքանչելութեան գունոյ նորա. (Փարպ։)
ἑπιφάνεια, ἑπιπολή superficies. Արտաքին երեւոյթ կամ տեսիլ.
Տեսականն գոլ, եւ Տեսութիւն (ըստ ամենայն նշ). տեսիլ եւ կերպարան. եւ Միտք.
Որոյ տեսիլն է իբրեւ զփայլակն. փայլակնացեալ դիմօք.
Երեսք հօրն պամբոյի պայծառացան իբրեւ զփայլակն. եւ նոյն շնորհաց հաղորդք էին հայրն սիլովանէ, եւ սիսոյի՝ արք փայլակնատեսիլք. (Վրք. հց. ՟Ի՟Ա։)
Այլանդակ տեսլեամբ. նորատեսիլ. հիացուցիչ. յն. մեծահամբաւ. παλίμφημος. famosus
Արուեստք (այս ինքն հրէշք ծնանին) օտարակերպք այլանդակատեսիլք։ Մի՛ ինչ ծնցի կամ ծնուսցէ այլանդակատեսիլ ինչ. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Արտանուագ ձայն ունելով՝ երգել ձեռնարկիցէ, կրկին աներաժշտութեան ցուցանելով տեսիլ, զայն՝ որ ի գործիսն, եւ կարի յառաջագոյն զայն որ ի բարսն է. (Փիլ. նխ. ՟բ.։)
Բոլորովին աչանալ, եւ անստուերութեամբ եւ ճառագայթատեսիլ լուսով շուրջանակի փայլատակունս ընդունել. (Փիլ. լին.։)
Երեւոյթ. տեսիլ.
Ոչ զանխլացուցանէր զայնպիսի հրաշալի տեսիլ։ Զանխլացոյց զինքն. (ՃՃ.։)
Ոչ ծածկէր զնորահրաշ տեսիլն, եւ ոչ զանխլացուցանէր յԱստուածային խորհրդոյն. (Նիւս. երան.։)
Յարեւելական ճառագայթէն ծայրագիշերական զտեսիլն ունիցին. (Շիր.։)
Մարգարտատեսիլ եւ ծիրանազգեաց հրաշափառագոյն կոյս. (Շար.։)
Ամպատեսիլ սիւն՝ կայծակնաբորբոք ճառագայթիւքն պայծառացեալ ի յերկրի. (Թէոդոր. խչ.։)
Տեսութիւն կամ տեսիլ հրաշից եւ հրաշալեաց.
ՀՐԱՊԱՐԱԿԱՏԵՍԻԼ ԱՌՆԵԼ. cf. ՀՐԱՊԱՐԱԿԱՏԵՍ.
Հռչակել եւ հրապարակատեսիլ ի բազումս զաստուածային եւ զսուրբ էութիւն նոցա. (Փիլ. ել.։)
Զբժշկութիւն տեռատեսին հրապարակատեսիլ առնել, զոր ոչն դիտէին. (Նիւս. կազմ.։)
ՃԱՃԱՆՉԱՏԵՍԱԿ ՃԱՃԱՆՉԱՏԵՍԱԿԱՆ. Լուսատեսիլ. լուսափայլ. փալփլօղ, պլպլացօղ աչք, ու աչքին էրեւցած փայլուն բանը.
ՃԱՌԱԳԱՅԹԱՏԵՍ եւ ՃԱՌԱԳԱՅԹԱՏԵՍԻԼ. cf. ՃԱՌԱԳԱՅԹԱՁԵՒ.
Ճառագայթատես լուսով։ Ճառագայթատեսիլ ակամբք շրջապատեալ. (Փիլ. լին.։ Անան. եկեղ.։ Ճ. ՟Ա.։)
ՇԱՄԱՆԴԱՂԱՁԵՒ ՇԱՄԱՆԴԱՂԱՏԵՍԻԼ. Որ է իբր մառախուղ, կամ հանգոյն միգի. իբրեւ զհիւղէ մանրամաղ.
Զմիգախառն տարածումն շամանդաղատեսիլ ամպոյն. (Անան. եկեղ։)
Ընդ տեսիլս եւ ընդ կրթութիւնս բնութեան պարապեցուցեալ զինքն. (Փիլ. նխ. ՟բ.։)
εἷδος species, forma ὅψις, ὄρασις aspectus, facies, visus ἱδέα idea. Տես. տեսակ. տեսութիւն. որպէս Երեւոյթ դիմաց. կերպարան. հայեցուած. երեսք. պատկեր. նմանութիւն.
Զազիրք տեսլեամբ։ Գեղեցիկս տեսլեամբ։ Տեսիլ նորա իբրեւ զտեսիլ սառին։ Իբրեւ զտեսիլ որդւոց թագաւորի։ Աչք նորա իբրեւ զտեսիլ արուսեկի։ Եւ էր տեսիլ նորա իբրեւ զիփայլակն։ Իբրեւ զտեսիլ բորոտութեան ի մորթ մարմնոյ նորա։ Թխացան քան զածուխ տեսիլք իւրեանց։ Տեսիլ փառացն տեառն իբրեւ զհուր բորբոքեալ։ Եւ ոչ զտեսիլ նորա տեսէք։ Եղեւ տեսիլ երեսաց նորա այլակերպ։ Իջանել հոգւոյն սրբոյ մարմնաւոր տեսլեամբ իբրեւ զաղաւնի ի վերայ նորա։ Փափաքէ պատկերի մեռելոյ անշունչ տեսլեան։ Այնպէս անշքեսցի տեսիլ քո ի մարդկանէ.եւ այլն։
Ազնիւ երեսօք, եւ գեղեցիկ տեսլեամբ յոյժ։ Երեսք նորա եւ տեսիլ նորա ահագին յոյժ։ Տեսիլ արածին զնստագոյն։ Մի՛ ապականիցէք զտեսիլ մօրուաց ձերոց։ Տեսիլհ անուոցն իբրեւ զտեսիլ ական կարկեհանի. եւ այլն։
Իբրեւ զտեսիլ հրեշտակի աստուծոյ։ Տեսիլ հրոյ կամ լուսոյ, աղեղան, մարդոյ։ Ի տեսիլ աչաց քոց. եւ այլն։
ՏԵՍԻԼ. ὁπτασία, ὄραμα, ὔπνος, ὅναρ visio, apparitio, somnus. Յայտնութիւն. երեւումն իրաց առ յաստուծոյ. ցուցակութիւն. երազ ճշմարիտ. անուրջք ի քուն. եւ Երեւոյթք առ աչօք.
Ի մի՛տ առ զտեսիլդ։ Տեսի ես դանիէլ միայն զտեսիլն, եւ արքն՝ որ ընդ իս էին, ոչ տեսին զտեսիլն։ Անցեալ տեսից զտեսիլն զայն մեծ։ Ի տեսլեան գիշերի։ Տեսլեամբ երեւեցայց նմա։ Բարձր բազկաւ, եւ մեծամեծ տեսլեամբք։ Ասէ ցիս հրեշտակ աստուծոյ ի տեսլեան։ Եւ էր տեսիլ երազտոյն օրինակ այս։ Խելամուտ էր ամենայն տեսլեան երազոց։ Ոչ գոյր տեսիլ՝ որ դուշտեէր.եւ այլն։
Եղիցես յիմարեալ վասն տեսլեանց աչաց քոց՝ զոր տեսանիցես։ Զարհուրեցուցանես զիս երազովք, եւ տեսլեամբք հարկանես զիս։ Տեսիլս սուտս եւ ըղձութիւնս. եւ այլն։
Ի տեսլեանց անցանել. (որպէս երազափորձութիւն). (Կանոն.։)
Սքանչելի տեսլիւք եւ ահագին արուեստիւք։ Ահագին տեսլեօք. (Եփր. աւետար.։)
ՏԵՍԻԼ. θέατρον theatrum, spectaculum. Տեսարան. հանդէս. ցոյցք.
Տեսիլ եղեաք աշխարհի եւ հրեշտակաց եւ մարդկան. (՟Ա. Կոր. ՟Դ. 9։)
Յորմն վարսել հրամայէ ի տեսիլ ամենայն անցաւորաց. (Խոր. ՟Ա. 12։)
Արար նա անդ տօն տեսլեան խտղու. (Եւս. պտմ. ՟Բ. 10։)
Ազգի ազգի տեսիլք մոլեգինք լինին ի քաղաքս բազումս. բայց մեք ունիմք զտեսիլ մեծամեծաց սքանչելեացն աստուծոյ։ Որ ոք զտեսիլ աշխարհիս սիրեցին տեսանել։ Տեսօղ պէսպէս տեսլեանց երեւելի արարածոցս. (Վեցօր. ՟Դ. ՟Զ։)
ՏԵՍԻԼ. ὄρασις visus. որպէս Տեսութիւն աչաց. տեսանելն. եւ Տեսանելի իրք.
Որպէս տեսիլս աչաց զարեգական զլոյս։ Տեսիլ աչացն է հաւատարիմ, եւ ոչ լուր ականջացն։ Միայն տեսլեանն զգայութեանց աստուած ծագեաց լոյս. (Յճխ. ՟Գ։ Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ա։ Փիլ. իմաստն.։)
Ի տեսիլ մարմնացելոյն ժամանեալ։ Ի տեսիլ հրաշից փառաց միածնին։ Գային ամենեքեան ի տեսիլ սքանչելեացն. (Շար.։ Ճ. ՟Բ.։)
Զանազան տեսիլ տանջանաց։ Ազգի ազգտի տեսիլ տանջանաց. (Ճ. ՟Ա.։)
ՏԵՍԻԼ. θεωρία theoria, contemplatio. Տեսութիւն մտաւոր կամ իմաստասիրական. զննութիւն.
Իմաստասէրի լինելով, եւ տեսլեամբ բնութեան պարապեալք. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Բասիլիոս զբարձր զամենայնիս (այսինքն զտիեզերացս) զարդարանս դիւրաւ ըմբռնելի բազմաց ի ձեռն իւրոյ տեսլեանն արար։ Գիտուն եւ ծանօթ ի ձեռն իւրոյ իմաստութեանն տեսլեամբ՝ աշակերտացն գործեաց. (Նիւս. կազմ. ՟Ա։)