command, order, injunction, ordination, behest;
permission, authorization, license, leave;
decree, edict;
հակառակ —, counterorder;
—ք, destiny, fate, lot, fatality;
doom;
— հաւատոց, doctrine of faith;
— պատասխանւոյ, oracle;
անդարձ —, irrevocable order;
— հանել, դնել, տալ, to command, to order, to dispose;
to appoint, to decree;
to give leave, to permit;
— առնուլ, — պատուիրանի առնուլ, to obtain leave;
to receive orders or directions;
— տալ վասն տանն իւրոյ, to make one's will;
ես եդի զ—ս զայս, յինէն ել —ս այս, I have signed this decree;
cf. Զէն;
fire-pot.
ordre, ordonnance, commandement, injonction;
permission, autorisation, permis;
— տալ, donner ordre, commander;
donner permission, permettre;
— պատասխանւոյ, oracle;
հակառակ —, contre-ordre;
—ք, destin, destinée, sort, fatalité;
— պատուիրանի առնուլ, recevoir des ordres, des instructions;
անդարձ —, ordre irrévocable.
to serve, to wait on, to assist;
to administer, to bestow, to confer;
— փառաց ուրուք, to serve to a person's glory;
— հրամանի, to fulfil, accomplish or execute an order or command.
to change, to convert, to transform, to modify;
to remove, to displace, to transfer, to transport;
to succeed;
to translate;
— զհրամանս or զիրաւունս տեառն, to transgress God's commandments;
— զհանդերձս, to change one's clothes;
— զշապիկ, to shift one's shirt or shift;
— զբնակութիւն, to shift one's quarters, to remove;
— զկարծիս, to alter or change one's mind;
— զպատիժ (ամոքել), to commute a punishment;
— զաչս յերկինս, to raise the eyes to heaven;
— ի հայ լեզու, to translate into Armenian;
cf. Լեզու.
to pass;
to flow, to run;
to pass away, to end, to cease;
to passover, to omit;
— զանցանել, to exceed;
to surpass, to excel, cf. Գերազանցեմ, cf. Յառաջատեմ;
զբանիւ՝ ըստ հրամանն, to infringe, to transgress, to violate, to break;
— ընդ մէջ, to cross;
to pierce, to penetrate;
— վերստին, to repass;
—ի տեղի այլոյ, to succeed;
— ընդոստ, to leap;
— արագ, to hasten;
— զաւուրբք, to grow old, cf. Ծերանամ, cf. Պառաւեմ, cf. Զառամանամ;
— ճրագի, to be extinguished;
— ժամանակի, to elapse;
— անցից, to happen;
— յաշխարհէ, to die, to expire;
հասանել —, to cross, to traverse;
— ըստ չափ՝ ըստ սահման, to surpass, to exceed, to go beyond the limit;
հապճեպ զբազում իւիք, to pass rapidly over many things;
սակաւ ինչ — բանիւ, to speak briefly.
mysterious;
— հրաման, վարդապետութիւնք հաւատոյ, eminent, sublime, mysterious dogma.
arm, weapon;
armament, armour, munition, harness;
հին —ն, woman, female;
— եւ զարդ, armour, arming;
— ի ձեռին, in arms;
armed, arms in the hands;
զինու զօրութեամբ, with arms;
hy main strength;
—ս կրել, to carry, to bear arms;
ի — գնալ, ընթանալ, դառնալ, — առնուլ, զգենուլ, ի վեր առնուլ, ի — վառիլ, to fly to arms, to buckle on one's armour, to take up arms, to arm one's self;
— առնուլ ընդդէմ, to bear arms against;
ի — վառել, to put under arms;
ի բաց թողուլ զ—ս, to lay down one's arms;
հրաման կրելոյ —ս, license to shoot;
հրաթափ —ք (հրազէնք), fire arms, guns, muskets, rifles;
հատու —ք (սուսեր սուին), side arms, weapons, cutting, edge;
վառեալ ի — եւ ի զարդ, armed from head to foot;
առաջին փորձ զինուց, one's first passage in arms;
այր զինու, man at arms;
ազգ կիրթ ի հրահանդս զինուց, a nation inured to war;
ի — ! ի -! to arms! — ի վեր ! — յառաջ ! — ի վայր ! carry, present, ground arms ! կազմ ի — ! ready ! — կալէք, — առէք, — ի ձեռս ! support arms! սպամամել զինուք, to put the sword;
ելանել ընդ —ս, cf. Ելանեմ;
դուլ զինուց, a truce;
սահմանք քաջաց —ն իւրեանց, the arms of the brave decide the limits of their power.
—ք, hiding-place;
the secrets;
the private parts;
—ք սրտի, bottom, the inmost recess of the heart;
— հրամանք վերին Տեսչութեան, the inscrutable ways of Divine Providence.
—, առ —, equally, alike, likewise, conformably, in the like manner;
— թղթոյն, copy, duplicate;
— գտանիլ, լինել, to equal, to match, to be on a par or level with;
to rank, to be at par;
— հրամանին առնուլ զկատարումն, to be executed according to orders or command;
զանձն — առնէր աստուծոյ, he made himself equal with God;
զօրութիւն եւ դաւ — են առաջն նորա, force or stratagem are the same to him.
cf. Հրամանակարգք.
cf. Հրամանատրութիւն.
cf. Հրաման տամ;
to deliver an oracle.
squadron, navy;
հրամանատար —խմբի, commodore.
the port of salvation;
cf. Նաւակայք;
ընդարձակ, անքոյթ, գեղեցիկ —, a spacious, safe, fine harbour or port;
— գետոյ, wharf, quay;
հրամանատար — գստից, harbour-master;
դիւրամերձենալի —, port accessible at any time of the tide;
դժուարամուտ —, harbour with a bar;
մտանել, հասանել, իջանել ի —, to harbour;
(նաւ) to sail into or enter harbour;
(շոգենաւ) to steam into harbour;
հասանել ողջամբ ի —, to get safe into port;
to arrive safe;
նաւաբեկ լինել ի —գստեան, to be wrecked in port.
answer, response, reply;
return, repartee, rejoinder;
account, reason, defence, apology, excuse, justification;
հրաման —նւոյ, oracle;
համարձակ, յանդուգն, խուսափական, նպաստամատոյց, հաւաստի, դրական, ժխտական, լակոնական, աննշան, չոր, անմիտ, կարճ —, haughty or imperious, impertinent, evasive, favourable, certain, positive, negative, laconic, insignificant, dry, foolish, curt or short reply;
— առնել, to answer, to reply, to make answer to;
— տալ, to answer for;
to defend, excuse or justify oneself;
տալ վասն անձին —, to plead one's own cause;
ընդունել զ—, to receive the reply;
ի — նամակիդ, in reply to your letter;
չընդունել զ—, to receive no reply;
սպասել —նւոյ, to await a reply;
չիք —, there is no reply, no answer;
cf. Ընդդէմ.
commandment, order, injunction;
precept;
warrant, commission;
instruction, lesson;
ordinance, decree;
— տալ, դնել, to give orders or directions, to command, to order, to charge, to dispose, to enjoin;
to commission, to intrust with a message;
— հրամանի ի վերայ դնել, to order;
to appoint, to decree;
— or հրամանի ընդունել, to receive orders to.
to increase in force, in intensity, to be strengthened by, increased, to grow;
to be enraged, very angry;
— մարտին, to become exasperated, to grow most ferocious;
—նայր հրաման թագաւորին, the king's order was pressing.
to render intense, violent or strong, to strengthen, to augment, to increase;
— զպատերազմն, to foment, to exasperate warfare;
to turn the enemy's flank;
— զհրամանն արքունի, to enforce the king's command.
servir;
— հրամանաց ուրուք, agir par les ordres de quelqu'un, exécuter les ordres de quelqu'un;
— ցանկութեանց, servir ses passions.
caché, secret, occulte;
furtif, clandestin;
— ou ի — secrètement, en cachette;
— հրամանք վերին Տեսչութեան, les ordres secrets de la divine Providence;
commandement;
ընդ հրամանատարութեամբ նորա, sous sa conduite.
cf. Հրամանատրութիւն.
cf. Հրաման տամ.
réponse, repartie, réplique;
défense, apologie, excuse, justification;
— առնել, faire réponse, faire une réponse;
— տալ, donner ou rendre réponse;
s'excuser, s'expliquer, se justifier, se défendre;
հրաման պատասխանւոյ, oracle;
տալ վասն անձին —, se défendre;
ընդունել զ—, recevoir la réponse;
չընդունել —, ne point recevoir de réponse;
սպասել պատասխանւոյ, attendre réponse;
չիք —, il n'y a pas de réponse;
ի — նամակիդ, en réponse à votre lettre;
համարձակ՝ յանդուգն՝ խուսափական՝ նպաստամատոյց՝ հաւաստի՝ դրական՝ ժխտական՝ լակոնական՝ աննշան՝ չոր՝ անմիտ՝ կարճ —, réponse cavalière, — impertinente, — évasive, — favorable, — certaine, — positive, — négative, — laconique, — insignifiante, — sèche, — sotte, — courte.
ordre, commandement, injonction;
précepte;
mandat, commission;
instruction;
ordonnance, décret;
— դնել՝ տալ, donner ordre, ordonner, commander, enjoindre;
donner commission;
— հրամանի ի վերայ դնել, ordonner;
— ou — հրամանի ընդունել, recevoir ordre de.
Abas;
էր մեծ սպարապետ հայոց՝ եղբայր առաջներորդ աշոտայ արքայի, այր քաջ՝ անձնեայ եւ թիկնաւէտ, առոյգանձն եւ գեղեցիկ հասակաւ, կորովի եւ յաջողակ ի պատերազմունս. որ եւ աջակցեալ եղբօր իւրում աշոտայ արար քաջութիւնս բազումս, եւ եղեւ հռչակաւոր եւ հոյակապ ի մէջ բազմաց։ Առ սա գրեաց թուղթ յանդիմանութեան եւ խրատու իմաստնաբար մեծ վարդապետն հայոց մաշտոց։ (ի հին պատմագիրս)
Աբաս էր արքայ հայոց որդի սմբատայ արքայի, եւ եղբայր չորրորդ աշոտոյ արքայի։ Սա թագաւորեաց յԱնի ամս 27։ (ի հին պատմագիրս)
Աբաս էր այլ արքայ հայոց, որ եւ կոչիւր շահն շահ։ Սա թագաւորեաց ի կարս քաղաքի, որ է խաբս, հրամանաւ ազգապետին իւրոյ գագկայ արքայի, որ թագաւորէր յանի ի 951 թուականիս հայոց։ (ի հին պատմագիրս)
Էիդ Աստուծոյ։ Հրամանաց էիդ։ Ի հրամանէ էին։ Գոյանալոյն յէէն՝ էակացս։ Հեղեալ ի յէէն. եւ այլն. (Նար.։ )
Մատ հրամանոյն (մակբայ). աղէ՛, թո՛ղ, ա՛ծ, ե՛կ, բե՛ր։ (Թր. քեր։)
Հրաման տայ առիւ զիշխանութիւն պառակտելոցն նուազեցուցանել. (Խոր. Գ. 6։)
Յինէն անսամ ձեզ, եւ ո՛չ է հրամանաւ թագաւորին։ Մեր մեզէն իսկ հասեալ է ի վերայ ստուգութեան դոցա. (Եղիշ. ՟Ը։)
Օրէնքս ոչ տայ հրաման կնոջ լինել երաշխաւոր յոչ եւ մի ինչ իրս. (Մխ. դտ.։)
Զի՞նչ մեղաք, որ այսպէս կորնչիմք։ Գիտեմ որ պսակեցան, եւ զարքայութիւնն ժառանգեցին։ Գիտեմ որ կամիք լսել։ Զի՞նչ եղեւ քեզ, որ այդպէս աշխարես։ Ակնունիմ առ աստուած, որ եւ մի բան ի հրամանաց քոց ոչ խափանեսցի։ Է ճշմարիտ՝ որ ունայնութիւն է կենցաղս։ Զսէր եւ զերկիւղ բնութիւն արա՛ քեզ, որ ընդ վայր չաշխատիս. (Ճ. ՟Բ. եւ Ճ. ՟Ժ.։ Լաստ. ՟Ժ՟Զ։ Վրք. հց. ՟Ը. ՟Ի՟Զ։)
Իմքս ամենայն քոյ են, եւ քոյքն՝ իմ։ Քոյոյ փութոյդ։ Քոյումդ հետեւել խոստովանութեան։ Հրամանաւ քոյով։ Բանիւ քոյով։ Քոյով օժանդակութեամբ։ Քով մեծաւ ողորմութեամբդ։ Պա՛րտ է իբրեւ քոյոյ (այսինքն քոյում) անդամոյ խնամ ունել ընկերին։ Զքոյս ի քոյոցս քեզ մատուցանեմք. (Կիւրղ. գանձ.։ Ոսկ. յհ.։ Աթ. ՟Ը։ Մաշտ.։ Շ. բարձր.։ Խոսր.։ Մանդ.։ Պտրգ.։)
Մատհրամանոյն (մակբայ). աղէ՛, թո՛ղ, ա՛ծ, ե՛կ, բե՛ր։ (Թր. քեր.)
Գամ ես յամպոյ։ Ամպովքն զհրամանսն կատարէ. (Ագաթ.։)
Եթէ եւ այլ տեսանեմք զանօրէնութիւնդ զայդ, տամ հրաման եւ այլն։ Ոչ եւս այլ շատ խօսեցայց ընդ ձեզ։ Ի կորուստ մատնեցար, եւ այլ ոչ եւս իցես յաւիտեան. (Նեեմ. ԺԳ. 21։ Յհ. ԺԴ. 30։ Եզեկ. ԻԷ. 36։)
Եւ այն զի հրաման ընկալաք՝ ոչ քրիստոնէից եղբարց, այլ եւ հեթանոսաց ցուցանել զայս. (Լմբ. ատ.։)
Փեսեկդ թարգմանի անց. արդ զենուն զանցարանս՝ զբնակութիւն փոփոխեալ ըստ հրամանաց բանին. (Փիլ. ել.։)
ԲԱՆ ՏԵԱՌՆ. իբր Պատգամ, հրաման, պատուէր. λόγιον oraculum
Զի մի՛ յոլովագոյն բայ կշռովք բարձցէ զնա։ Ապարասանեալ բայ յաղագս բազմորդութեանն։ Հրաման տայր բայ նմին։ Արդ եթէ կամիք, բայ կարօղ եմ ես զնա ձեզ ցուցանել. (Պիտ.։)
Զի մի՛ յոլովագոյն բայ կշռովք բարձցէ զնա։ Ապարասանեալ բայ յաղագս բազմորդութեանն։ Հրաման տայր բայ նմին։ Արդ եթէ կամիք, բայ կարօղ եմ ես զնա ձեզ ցուցանել. (Պիտ.։) Եւ իբր զձայն յունական, ի՛բա, ի՛բէ. այսինքն ասաց, ասէ.
Մարմինն ունի (սուրբ գիրն) զճառական հրամանսն, եւ հոգի՝ որ կայ ի բառսն անտեսանելի միտքն. (Փիլ. տեսական.։)
Գիր սիրոյ, կամ հրամանի, կամ թախծանց։ Գրեալն էր ի գիրս վասն մեր։ Էր ի գիրս ասացեալ. եւ այլն. (Շ. թղթ.։)
Զոր գոգցես նմա պարգեւեալ ի տեսչութենէ շնորհացն աստուծոյ։ Աստուածային գոգցես պատշաճողութեամբ։ Հողմ ահագին գոգցես իմն աստուածային հրամանաւ շնչեալ։ Աստուածասաստ իմն գոգցես բարկութեամբ հարեալ. (Յհ. կթ.։)
Հնազանդիմ հրամանաց քոց ամենայն դիմօք. (Վրք. հց. ՟Ե։)
Խօսին իբրեւ ընդ մի բերան։ Ընդ մի բերան զհրամանն գովէին. (՟Գ. Թագ. ՟Ի՟Բ. 13։ ՟Գ. Մակ. ՟Ե. 11.) որ եւ ասի՝ Ի միոջէ բերանոյ. մէկ բերնով, մէկ բերան.
Ոչ յայտնի ինչ տուաւ հրամանն, եւ ընդ առաջ գնաց. յն. ի վերայ կամ ի վեր վազեաց։
Վաղվաղակի գնայր ընդ առաջ հրամանին. (Ոսկ. ես.։)
Ըստ հրամանացն։ Ըստ օրինացն. (՟Ա. Եզր. ՟Է. 9։ ՟Ը. 23։) յն. հետեւապէս, կամ հետեւողութեամբ։
Ժողովեալ առ տէրն Մամիկոնէից Վարդան, եւ հանդերձ նովաւ մտին թափ զգրոց հրամանին բոլորեքեան առ իշխանն Սիւնեաց Վասակ. (Փարպ.։)
Յորժամ առ հրաման կազմել զվրան ժամուցն. (Զքր. կթ.։)
Իղձք լինէին վաղվաղակի զհրամանն կատարեալ. (Եղիշ. ՟Բ։)
Օրէնքս ոչ տայ հրաման կնոջ լինել երաշխաւոր յոչ եւ մի ինչ իրս. (Մխ. դտ.։)
Ի հրամանս լոկոց բանից։ Լոկովք մարմնովք մնացեալք. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 9. 10։)
Յորժամ լու եղեւ հրաման թագաւորին։ Լու եղեւ վաճառականաց աշխարհին։ Լու եղեն բանքն, զոր խօսեցաւ դաւիթ. (Եսթ. Բ. 8։ Ա. Մակ. Գ. 41։ Ա. Թագ. ԺԷ. 31։)
Լռեա՛ ի բարութենէ. աստ ցուցանէ մարգարէն արգելուլ զբարի խօսն բազում անգամ։ Ի սակաւ խօսն հրամանաւ հօրն առնուլ համարձակութիւն. (Լմբ. կան. բենեդ.։)
Առանց հրամանաց կալ եւ կապ ունիցի զնոսա. (Ոսկ. յհ. Բ։)
Առանց հրամանաց կալ եւ կապ ունիցի զնոսա. (Ոսկ. յհ. Բ։)
Գային ժողովէին ի հրամանէ միաբանութեան յեդեալ կէտս. (Կանոն.։)
Զձուկն ի կիթ հրամանեաց մեզ. (Տօնակ.։)
Կերա՛յք յիմոց հացից՝ իմաստութիւնն քաղցելոց հրաման տայ. (Նիւս. կազմ.։)
cf. ՄԱՏՀՐԱՄԱՆ։
Որպէս հնոյն Իսրայէլի ասէր աստուած, եւ ի նորումս տէրն։ Հրաման է տէրունական թէ՛ ի հինն եւ թէ՛ ի նորս՝ յամենայն ժամ աղօթել. (Խոսր.։)
Իբրեւ սպան անակ զխոսրով, եւ դեռ յոգոջ էր, հրաման տայր. (Զենոբ.։)
Մեծաւ ուժով եկեալ դիմեալ։ Զայն ամենայն ոյժ պնդութեան տեսեալ։ Ո՛չ իմով զօրութեամբ, այլ ուժով շնորհի տեառն իմոյ։ Նա տայ ինձ ոյժ եւ զօրութիւն։ Որչափ յուժի կայր՝ մարթացեալ ըստ հրամանացն պատմեսցուք. (Ագաթ.։)
Հարկանել ընդ ոտն զհրաման պատուիրանի օրինացն. (Եփր. յես.։)
Ստորագրեցաւ հրովարտակս հրամանաւ մեծի պապուս հռովմայեցւոց։ Սրբոց եւ գլխաւորաց առաքելոցս, եւ փոխանորդի նոցա պատուելի պապիս։ Սեղբեստրոսի պապի. (Թղթ. դաշ.։)
Յետ բժշկութեանն հրաման տայ՝ մի՛ ումեք ի վեր հանել (յն. ասել). (Ոսկ. մ. ՟Բ. յ։)
Թարց հրամանի. (Մծբ. ՟Ժ՟Ա։)
Սոյնպէս սի՝ Հրաման կամ պատուէր տալ. Պատասխանի տալ. Պատերազմ տալ. Գոյժ տալ. Տալ աւետիս. Երանի՛ տալ. Վրէժս տալ. Ճարակ տալ. Թոյլ տալ. Տեղի տալ. Ի վարձու տալ։ Տե՛ս ի յարակից անուանս։
Քան զի ոչ էր սովոր արհամարհել զհրաման (հօրն), ետ զանձն իւր երթալ (առ եղբարսն). (Եփր. ծն.։)
Պատահեաց երկուց արանց արդարոց եւ քաջաց քան զնա։ Տէր ետ հրաման ցրել զքաջ խորհուրդն աքիտոփէլայ.եւ այլն։
Քաջի արանցն անպարտելի հրամանաց հետեւելով. (Ճ. ՟Ա.։)
Քաջ արանց խոսրով հայոց արքայ։ Սկայազօր արքայն՝ քաջ արանց սէգն տրդատ։ Մանաւանդ վասն քոյոյ հրամանիդ, քաջ արանց տրդատ արքայ հայոց մեծաց. (Խոր. ՟Գ. 48. եւ հռիփս։ Ագաթ. յռջբ։)
Զահեղ հրամանն։ Յահեղ մրրկէ։ Զանունն ահեղ ... Ճառագայթիւք ահեղ բարձրութեան. (Եղիշ.։ Յհ. կթ.։ Նար.։)
Անդր քան զհրամանն՝ զհանդէս առաքինութեանն լցին. (Յհ. կթ.։)
Յանձն առին ազգք ամենայն ըստ հրամանին արքունի։ Յանձն առ Յովնաթան զառաջնորդութիւն։ Ոչ յանձն առին։ Չառնում յանձն։ Առ յանձն Շմաւոն, եւ հաճեցաւ։ Զաշխատութիւնս զայս յանձն առաք. եւ այլն։
Ի ժամ հաւուն ասելոյ՝ հրաման տային զպաշտօն ժամում կատարել. (Փարպ.։)
Եղիցի խաղաղութիւն հրամանաւ մեծիդ՝ ամենավարան բքոյս սասանման. (Նար. ՟Հ՟Ա։)
Իբրեւ ընդ գինիս մտին, հրաման ետ թագաւորն. (Ագաթ.։)
Որ մատակարարիցէ զինչսն ըստ հրամանի գնացելոյն. (Շ. ընդհանր.։)
Զհետ հրամանացն գնացեալ. (Ագաթ.։)
Սակաւ գրակօք զամենայն հրամանսն հաւատոց ի ներքս առաք. (Կոչ. ՟Ե։)
Մի՛ գուցէ ի քումմէ հրամանէ յանդուգն ոք հոլովեալ գրթի քարանց իջանիցէ. (Արշ. վերջ։)
Երթային զհետ նորա։ Գնացին զհետ նորա։ Զհետ եղեն նորա կոյրք երկու։ Զհետ շրջէին նորա։ Զո՞յր զհետ երթիցես։ Երթալ զհետ սրտից, կամաց, կամ վհկաց, կամ զբարեաց, կռոց, տեառն, հրամանի Տեառն.եւ այլն։
Արագապէս զոյգ ընդ բանին՝ ետ ըզմեռեալն ըստ հրամանին. (Շար.։)
Զի՞նչ խոսիս. ժանդ կոչես զեղբայրն, զոր եւ ռակաչառեր հրաման կոչել։ առնակնոջ ո՛չ ազնիւ այր ոք ցանկանայ, այլ ժանդ ոք. (Ոսկ. մտթ.։)
Եթէ ոչ նախ ա՛ռ հրաման յաստուծոյ, ոչ ժտեցաւ փորձել զնա։ Անձնիշխան եղեւ մարդն առնել զբարի, եւ ժտել ի չար. իբր ոչ եթէ չար ինչ առաջի կայր յոր ժտիցի։ Ի գործ շնութեան ժտի. (Եզնիկ.։)
Յանիրաւ հրամանս յիշեցուցանել զիրաւն եւ զմարդասիրելն. (Խոր. ՟Բ. 7.)
Արիք եւ լուարուք բարբառոյ իմոյ։ Քաղցրութեամբ լսէր նմա։ Որ ձեզ լսէ, ինձ լսէ։ Ահա որդիքն իսրայէլի ոչ լուան ինձ, եւ զի՞արդ լսիցէ ինձ փարաւոն։ Լսել ձայնի տեառն, կամ պատուիրանաց, հրամանաց. եւ այլն։ Լո՛ւր ո՛րդեակ խրատու հօր քո։ Ամենեքեան հնազանդութեամբ լսէին միում։ Ի կարդալ իմում լուաւ ինձ։ Տէր լո՛ւր աղօթից իմոց. եւ այլն։
Որում լսող եղեալ խաղցր եւ մեծին թէրդոսի զօրավարի։ Այսմ լսօղ եղեալ վռամ՝ հրամանէ զամենայն կատարել. (Խոր. ՟Գ. 29. 65։)
Հրաման ունիմք ի տեառնէ քաղցրութեամբ քլել զնա ի մարմնոյն։ Իշխանքն որք դուստր ունէին, խլել ջանայինզմանուկն։ ի փեսայութիւն. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Թ. եւ ՟Ժ՟Դ։)
ԽՐԱՏ. τάξις ordo. Կարգաւորութիւն. Հրաման. օրէնք.
Հրաման տուր ծաղերն, թէ ե՛րթ, եւ երթայ. (Կլիմաք.։)
Տէր համազասպ ի պատուաւոր յազգէն մամիկոնեանց ետ հրաման ծրել փծուն գրչի սարգսի (զղեւոնդ պտմ) (Յիշատ.։)
Հրաման ետ ծփալ եւ դարձեալ կակղանալ. (Երզն. մտթ.։)
Ետ հրաման բերել կոճեղս փայտից, եւ առնել ըստ՝ ոլոքի խոտցաց ոտից նորա. (Ագաթ.։)
Անխափան եւ անարգելն հրաման հաստիւք հաստատեալ ի պարզուածս ինքնաձեղուն յարկին. (Անան. եկեղ։)
ἁνάγκη necessitas. (որ եւ ստէպ թարգմանին ի մեզ՝ վիշտ, տագնապ, վտանգ) Պէտք կարեւոր. կարօտութիւն ստիպօղ. բռնադատութիւն. բուռն կարիք կամ անձկութիւն կամ հրաման. ինչ մի ակամայ եւ անհրաժեշտ. (լծ. ընդ Երկն. որպէս եւ յն. խրիա՛. թ. կէրէք, հաճէթ, ըհթիյաճ, իգթիզա ).
Հրաման հանէր ամենայն զօրաց իւրոց հետեաց եւ հեծելոց. (՟Գ. Մակ. ՟Գ. 1.) (ոմանք ընթեռնունն, հետեւակաց։) cf. ՀԵՏԻՈՏՔ, կամ cf. ՀԵՏԻՈՏՍ։
Ունին զանլուրն լինել հրամանացն աստուծոյ, եւ հլուն անառակ խօսից եւ երգոց. (Խոսր.։)
Իսկ ՁԵՌՍ ՅԱՆՁԻՆ ՀԱՐԿԱՆԵԼ, որպէս Զաջն ի լանջն կամ ի ճակատն մերձեցուցանել ի նշանակ կատարելոյ զհրաման մեծին. գլխուս վրայ ըսել.
Եւ նորա ձեռս յանձին հարեալ առ արքային՝ առ ի կատարել զհրամանն արքունի. (Ուռպ.։)
Ճրագ թագաւորի՝ աստուծոյ հրամանքն են, եւ հրաման թագաւորի՝ ճրագ է ժողովրդեանն. (Կիւրղ. թագ.։)
Գտաք մեք անդ ջուր դանդաղամած թանձրացեալ. ապա ետ նոցա հրաման երթալ մխոցաւ առնուլ (կամ մխոց առնել), եւ բերել. (՟Բ. Մակ. ՟Ա. 21. յն. ἁποβάπτω immergo et haurio ...)
Չիշխէ յայտ հրաման տալ։ Չկարէ յայտ երթալ եւ ասել, թէ դու խիստ ես. (Եզնիկ.։)
Յանգ հանեալ՝ պտղոմեանցն զժամանակ թագաւորութեանցն։ Տայ հրաման յանգ հանել զխորհուրդ անօրէն աստուածատեաց առն. (Արծր. ՟Ա. 8. 14։)
ἀμάρτημα peccatum, delictum. Անցք զանցք ընդ պատուիրանս՝ զհրամանաւ. յանցումն, յանցանք. յանցաւորութիւն. զանցումն. առանցանք. մեղք.
Նշան՝ որ հրամանաւ, որպէս այն՝ թէ ե՛րթ, որդին քո կենդանի է, կամ ղա՛զարէ արի՛ ե՛կ արտաքս. (Ոսկ. գծ.։)
Հրաման առնու առնել կին շուն։ Վասն շուն կնոջ, որ այլաբանի ի ժողովս կռապաշտից. (Նախ. ովս. եւ Նախ. առակ.։)
Եռաց ի նմա որդն։ Որդն՝ փայտի վնասակար է։ Թաթաւին մարմինք իմ զազրութեամբ որդանց։ Մարդ երր, եւ որդի մարդոյ որդն։ Հրաման ետ աստուած որդանն, եւ եհար զդդմանին, եւ այլն։
Ամենազօր հրամանաւ ի հակառակիցն սիաբանեալ, ի պատճառս առ ի չըմեղ բնութեանն. (Գանձ.։)
Որ ինչ մի անգամ պէտք էին իւրեանց հաստատութեան։ Զամբոխն ժողավեալ յիւրաքանչիւր պէտս հրաման տուեալ ցրուէին. (՟Ա. Մակ. ՟Ծ՟Դ. 34։ ՟Գ. Մակ. ՟Է. 19։)
զսասան աճեցուցանելով զգուշացուցանէ։ Զսաստ ահարկու հրամանին յոյժ հնչեցուցանէր. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Սարսէ ի գոչելոյն սաստիւ։ Թէ ոչ սաստ արարչին յանդիմանէր զնոսա։ Սաստիւ նուաճեալ։ Սաստիւ հրաման ի վերայ դռնապանացն առնէին։ Սաստիւ մեծաւ ի վերայ նոցա բարկանամք. (Եզնիկ.։ Խոր. ՟Բ. 66։ Եղիշ. ՟Բ։ Ոսկ. յհ. ՟Բ. 5։)
Սպաս առնել տաճարին բարձիցն պատրաստութեան։ Սպաս արար մարթանօք զհրամանն կատարել. (՟Գ. Մակ. ՟Գ. 8։ ՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Դ. 29։)
Զանփոխադրելի աստուածավճիռ հրամանս, եւ զանլուծելի վարկս փոխեաց. (Վրդն. յանթառամն.։)
ἁπόκριμα, ἁπόφασις , ψῆφος, ψήφισμα, χρηματισμός եւ այլն. sententia, enunciatio, decretum, responsum πέρας terminus ἁπόλυσις dissolutio ὐπομνήματα monumenta. (գրի եւ ՎՃԻՌ. լծ. վէճ, վճար, եւ այլն). Վճարումն վիճի կամ դատից ոճրի. որոշումն դատաւորի եւ թագաւորի. դատակնիք. հրաման. պատգամ. սահման. օրէնք.
Յաղագս որոց ենն վճիռ հատանելոց (դատաւորք)։ Զտասն բանս կամ զօրէնս վճիռ եհատ՝ լոկ հրամանօք եւ հրաժարութեամբք։ Ոչ վճիռ հատանելով ի վերայ՝ պատմեմք։ Հատաւ վճիռ մահու ի վերայ նորա։ Մի՛ հատաներ ի վերայ իմ զվճիռ անմահ մահուն. (Փիլ. ՟ժ. բան.։ Նիւս. կազմ.։ Եղիշ. է։ Բենիկ.։)
Մի՛ տեղի տալ բազմացն հաճութեան կամաց։ Զհետ երթայ, եւ հրամանացն նոցա տեղի տայ. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Ընդէ՛ր ա՛րքայ ցայդ վայր միայն ետուր ընթեռնուլ։ Ցայդ վայր եղեւ հրաման պատուհասիդ ձերոյ. (Եղիշ. ՟Ա. ՟Ը։)
Ցրել զուխտն Աստուծոյ, կամ զպատուիրանս նորա, կամ զոր Աստուած խորհեցաւ։ Ցրել զհրաման թագաւորին, կամ զխորհւորդ աքիտոփէլայ։ Կամ, Զգունդնլ ամենայն յայսկոյս յայնկոյս ցրել։ Ցրեցից զձեզ ընդ ազգս.եւ այլն։
Ցրիչ եւ խայտառակիչ թագաւորին հրամանի. (Փարպ.)
Երկինք պատմեն զփառս Աստուծոյ։ Տեսջիք զփառսն տեառն։ Փառք տեառն երեւեցան ամպով։ Բազմութեամբ փառաց քոց մանրեցեր զհակառակորդս։ Ծագեսցէ Աստուած խորհրդովք՝ փառօք իւրովք յերկիր։ Լի է ամենայն երկիր փառօք նորա։ Փառք Աստուծոյ ծածկեն զբան։ Փառք թագաւորի պատուեն զհրամանս։ Ի հօր մերոյ ընչից արար իւր զայն ամենայն փառս։ Պատմեցէ՛ք հօր իմոյ զամենայն զփառս իմ։ Ետու քեզ զմեծութիւն եւ զփառս։ Պատմուճան սուրբ Ահարոնի ի պատիւ եւ ի փառս։ Հանդերձ կամ աթոռ փառաց։ Զփառս իմաստունք ժառանգեսցեն, իսկ անմիտք բարձրացուցին զանարգանս։ ՓԱռք են առն խոտորիլ ի հայհոյութեանց.եւ այլն։
Տայր հրաման երկաթի կապանօք արկանել ի փիւղ. (Բուզ. ՟Դ. 5։)
Գրոյ եւ յիշատակի, որ ի քարտէս։ Ի քարտէս արքունի։ Գրեաց ի քարտիսի։ Հրամանք թագաւորին գրին առ իշխեցեալս ի վերայ քարտեսի. (Փիլ.։ Խոր.։ ՃՃ.։ Շ. բարձր.։)
Հրաման առաք օտար լինել յայսմ կենաց. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 37։)
Զհրամանն աստուծոյ եւ զօրէնս նորա։ Զհրամանս իմ եւ զօրէնս իմ։ Ըստ օրինացն եւ ըստ դատաստանի։ Զգիր օրինացս այսոցիկ։ Երկրորդումն օրինաց։ Սկսաւ մովսէս մեկնել զօրէնս զայսոսիկ։ Օրէնք եւ մարգարէք։ Որդեակ զօրէնս իմ մի՛ մոռացար։ Ըստ օրէնս նախնեաց իւրեանց։ Ըստ օրինացն հեթանոսաց. եւ այլն։
Զօրաժողով լինի իբրեւ ի միոջէ հրամանէ օրինօք. (Առակ. ՟Լ. 26։)
Անգէտս հրամանի թագաւորին, կամ քո նենգաւոր գործոյդ. (Փարպ.։)
Թեւաւորին եւ անթեւին հասարակ ունէր զհրաման։ Առաքեալքն անթեւք. (Եղիշ. յես. եւ Եղիշ. դտ.։)
Անխէթ՝ աստուածահրաման պատուիրանացն հնազանդել։ Եւ ձեզ անխէթ ի սոյն պարտ է յառնել վրէժխնդիր. (Ագաթ.։)
Եւայ անմեղ ետ զպատասխանին (ցօձն). ասէ. վասն միոյ առաք մեք պատուէր հրամանի. զի մի՛ կերիցուք, եւ մի՛ մեռցուք. (Եփր. ծն.։)
Ոչ եթող աստուած անջան համարձակել քաոզութեանն։ Որ այնպիսի անիրաւ հրամանաւ անջան տանէին ի սպանումն. (Ոսկ. ՟բ. կոր. եւ Ոսկ. մտթ.։)
Որով կարողն է անսալ եւ չանսալ հրամանացն։ Արժանաւոր մեծաց վարձուց լինիցի, եթէ անսայցէ աստուծոյ. այլ զի եւ չանսալոյն իշխանութիւն ունիցի. (Եզնիկ.)
ԱՊԱԽՏ ԱՌՆԵԼ. φαυλίζω, ἁκωρόω, κενόω. contemno, praevaricor, non pareo, evacuo, irritum facio եւ այլն. Զանց առնել. անցանել զհրամանաւ. յոչինչ գրել. արհամարհել. խոտել. խափանել. ի դերեւ հանել. կեչմէք, պասմագ, խօր դութմագ, սայմամագ, պօշա չըգարմագ.
Առնէ զնա հրամանատար հայոց. (Յհ. կթ.։)
Արասցե՛մ ըստ հրամանի քում. այսինքն արարից. (Ճ. ՟Ժ.։)
Իւրաքանչիւր ոք յարուեստագիտացն նիւթ ծնանել ոչ բնաւորեցաւ, իսկ զոր առնու՝ ձեւէ, արդէ, եւ զարուեստի հրամանս դնէ ի նմա. (Փիլ. նխ. ՟բ.։)
Կշռեա՛ ինձ զարժանն բաւականութեամբ։ Բայց աղէ՛ զարժանն իսկ։ Մի՛ առաւել ինչ խորհել քան զարժանն խորհելոյ։ Այն է արժանն։ Հրաման տալ քեզ զարժանն.եւ այլն։
պ. էրհէմէն. ահրէմէն. ահրաման cf. ԽԱՐԱՄԱՆԻ։
որպէս Կտակ, եւ որ ինչ փոխանցի իբրու կտակաւ. վասն որոյ ասի եւ զօրինաց, զհրամանաց, զվարդապետութենէ, եւ զամենայն իրաց յանձելոց, որոց վասն յետոյ համար պահանջի հաւատարիմ պահպանութեան.
ԲԵՐԱՆ. որպէս Բան ելեալ ի բերանոյ ուրուք. հրաման, պատգամ, վկայութիւն, եւ այլն.
Արեգակն բերի հրամանաւն Աստուծոյ յընթացս. (Լմբ. սղ.։)
Հրաման ետ բերել աղ եւ բորակ, եւ բարկքացախ. (Ագաթ.։ Նոյնպէս ՃՃ. ստէպ. (զի այդոքիւք շփէին զվէրս վկայից առ առաւել կսկծեցուցանել)։)
Որպէս զանզօր տղայ ի բուռն առցուք։ Հրաման տայր ի բուռն առնուլ զնոսա. (Խոր. ՟Ա. 26։ ՟Բ. 18։)
Ի գլուխ հանել զբան, զծով, զնաւարկութիւն, զհրաման, զօրէնս, զգործն. (Եւս. քր.։ ՟Գ. Մակ. ՟Ե. 15։ Փարպ.։)
Ի գլուխ ելանէ հրամանն, մարգարէութիւն. վարքն առաքինութեան, չարիքն. ամացն թիւ. ողոմպիադն. ամառն. (Փարպ.։ Յճխ. է։ Նար. ՟Խ՟Է։ Լմբ. ատ.։ Եւս. քր. ՟Ա. եւ ՟Բ։)
Անկեալ ի փառացն հանդերձէ հրամանաւ տեանռ գձձեալ, ընդ մուրօղս անկեալ. (՟Բ. Մակ. ՟Ը. 35։)
Անկեալ ի փառացն հանդերձէ հրամանաւ տեանռ գձձեալ, ընդ մուրօղս անկեալ. (՟Բ. Մակ. ՟Ը. 35։)
Զգոռոզ թագաւորին (փարաւոնի) հրամանս. (Պիտ.։)
Ոչ կարացեալ դիմակ գոլ հրամանի արքային։ Յարեւելից դիմակի քարանձաւին. (Յհ. կթ.։)
Եթէ երբէք ուրեք խորհէի արդեօք զհրամանացն խորտակել զլուծ. (Յհ. իմ. ատ.։)
Զանձն անիծանէ. եւ զոփայ։ Զանձն ստգտանէ, եւ զոփայ։ Զի՞ լայցես եւ զոփայցես։ Վասն որոյ եւ յոյժ իսկ զոփամ, զի որք հրեշտակաց՝ մանաւանդ թէ տեառն իսկ հրեշտակաց առաք հրաման նմանօղ լինել, մեք սատանայի նախանձաւորք լինիմք. (Ոսկ. մտթ.։)
Հրաման տացէ քահանայն թափել զտունն (այսինքն դատարկել ի կահուց). (Ղեւտ. ՟Ժ՟Դ. 36։)
Թերեւս յոյժ դիւրին իցէ զալիս ծովու թուել ... եւ ոչ զհրամանն Աստուծոյ պատմել բանիւք՝ թէ որչափ ունիցի արագութիւն առ ի գործս. (Վեցօր. ՟Է։)
Ոչ իշխէր ոչ հարցնել, կամ ոչ ոք իշխէր հարցնել։ Ոչ ոք իշխէր հայել։ Ոչ իշխեմ խօսել ինչ։ Իշխէ. ոք ի ձէնջ. եւ այլն։ Կամ իշխեն ըստ կամս իւրեանց երթալ ուրեք, եւ կամ գործել, եւ ոչ իշխեն անցնել զհրամանաւ թագաւորի. (՟Ա. Եզր. ՟Դ. 11։) (յն. ո՛չ կարեն, եւ կամ այլազգ։)
Տէրն մահու եւ կենաց եւ՛ կարճել իշխէ զհրամանն իւր, եւ երկայնել. (Եզնիկ.։)
Հրաման տայ ... գործաւորաց յասորեստանեաց. եւ յայլոց իշխեցելոց. (Խոր. ՟Ա. 15։)
հրաման տայ ոսկի լականաւ ջուր պատրաստել առ ի զոգանալ նմա. (Լաստ. ՟Ը։)
Հարօրով ակօս խազեցին շուրջ զքաղաքաւն ի նշան պարսպի, եւ հրաման հանին ոչ ումեք իշխել քայլել ի վերայ խազածին. (Մարթին.։)
Եւ ետ հրաման թագաւորն զօրաւարին իւրոյ հանել խաշար յաշխարհէն բազում, եւ բերել զվայրենի կաղին մայրեաց, եւ տնկել. (Բուզ. Գ. 8։)
Իսկ եթէ բէլ հրամանատու արամազդայ իցէ, զիա՞րդ իցէ՝ զի արամազդ ի գօտւոյ իւրմէ խաշիցի հրամանաւ բելայ. (Արծր. ՟Ա. 1։)
Հրամանեաց խնդիր առնել ի տունս մատենագրաց. (՟Ա. Եզր. ՟Զ. 28։)
Այսինքն հրամանին եւ ուխտին խոխօղք են. (Երզն. խրատ.։)
Ախտք՝ մարմնոյս է, եւ հոգին՝ տեսող նոցին, դատախազ եւ խտրիչ։ Աստուծոյ օրինացն խտրիչ եւ քննօղ ե՞րբ առներ հրաման լինել, մարդ գոլով. (Լմբ. սղ. եւ Լմբ. պտրգ.։)
ԽՕՍԵԼ. որպէս Ճառել. պատմել (բանի կամ գրով). քարոզել. պատգամ կամ հրաման տալ, եւ այլն.
Ծառայս իմ նաբուգոդոնոսոր. վասն զի զհրաման նորա կատարեաց, ծառայ անուանեցաւ. (Ոսկ. հռ.։)
Զհրամանս հոգւոյն աստուծոյ կոխան արարէք. (Մանդ. ՟Ե։)
Ի խորհուրդս ամբարշտաց հայեցար։ Հայեա՛ց տէր յիրաւունս իմ։ Եղիցին ականջք քո հայել յաղօթս ծառայից քո։ Հայեցար յերկիր, արբեցուցեր զնա։ Հայեցարո՛ւք ի հրամանս օրինացն։ Ոչ հայեցան յօրէնս քո։ Հայեա՛ց յանձն քո, կամ հայեցարո՛ւք յանձինս ձեր, գուցէ եւ այլն։ Պա՛րտ եւ արժան է խնամակալութեամբ ի թագաւորի հայել բանս. (Ածաբ. ժղ.։)
Ոչ հակառակ, այլ հաւան։ Միամիտ, հաւան, հլու, հնազանդ։ Առ ամենայն հրամանսն հաւան եւ հպատակք. (Յճխ.։)
Առեալ զաշակերտսն իբր զբարեսէրս եւ զհաւանս հրամանաց քրիստոսի. (Կաղանկտ.։)
Բազմանային ձկունքն (ի նաւն պատրոսի). քանզի փութանային ղօղակքն՝ թէ ո՞վ յառաջագոյն սպասաւորեսցէ տէրունական հրամանին. (Ոսկ. ղկ.։)
Ի հրամանէ թագաւորին ճեպեսցեն զնոսա շինել զեկեղեցիս. (Եւս. պտմ. ՟Ը. 17։)
Պնդին ի մետաղս ահեղ հրամանիդ՝ այսականացն գումար. (Նար. ՟Ղ՟Ա։)
Ետ հրաման՝ ժողովել փայտ յաճախ, եւ բոց մեծ առնել. (Ճ. ՟Ա.։)
պ. նամէ. ἑπιστολή epistola, litterae, literae χειρόγραφον chirographum γράμμα, γραπτόν scriptum. Թուղթ գրեալ առ ոք. գիր ողջունի կամ պատուոյ կամ հրամանատրութեան, ամբաստանութեան եւ այլն. հրովարտակ. ձեռագիր. գրուած. բարեւագիր. ...
Պատուէր հրամանի նեխեաց զմանանայն. (Եփր. ծն.։)
Հրաման պատուիրանին նեղեաց զնոսա (այսինքն ստիպեաց)։ Այս է աստուած, որ նեղէ սիրովն իւրով զմահկանացուս, զի եղիցին աստուածք. (Եփր. ծն.։)
Կորուսանիցե՞ս զնոսա, եւ ո՛չ ներեսցես ամենայն տեղեացն վասն յիսուն արդարոցն։ Ոչ ներիցէ մեղաց եւ անօրենութեանց ձերոց։ Ոչ ներեցից նոցա։ Յանձն առ, ներեաց, եւ արար ընդ նոսա խաղաղութիւն։ Զայս ասեմ՝ ներելով, եւ ոչ հրաման տալով։ Ներելով առնել զպատուհասն.եւ այլն։
Էր նոցա հրաման յերրորդ նուագին ելանել ի պատերազմ. (Եփր. դտ.։)
Զժամանակ հրամանի ի նեղ եւ ի նուրբ (միջոց) արգել. (Ոսկ. ապաշխ.։)
Ի բաց շեղեցաւ ի քումմէ պատուիրանապահուեւենէ։ Բնաւ ոչինչ շեղեցաւ ի բանս հրամանաց նոցա։ Չշեղել բնաւ յապստամբութիւն։ Ի դասուց անտի նոցա շեղեալ անկան։ Շեղեցաւ ի դրախտէն. (Մաշտ.։ Ճշ.։ Յհ. կթ.։ Իգն.։ Տօնակ.։)
Վասն անհաւաստի հրամանատուութեանն՝ շեղիչ եւ պատրիչ կոչէին զնա. (Ոսկ. գծ.։)
Շրջեցաւ սիրտն փարաւոնի եւ ծառայից նորա ի վերայ ժողովրդեանն։ Գոյն երեսաց նորա կամ իմոց շրջեցաւ։ Զի մի՛ այլ ազգ ինչ իրք շրջեսցին վասն դանիէլի։ Հրամանի մարաց եւ պարսից ո՛չ է օրէն շրջել։ Որպէս դուրք շրջին ի ծղխնւոջ, նոյնպէս վատ ի մահիճս իւր։ Յորում չիք փոփոխումն, եւ կամ շրջելտոյ ստուեր։ Զշրջանաց փոփոխումն, եւ զշրջել ժամանակաց։ Մինչեւ շրջեսցի օրն.եւ այլն։
Առ ոչինչ համարեցան զհրամանս արքունի։ Ոչինչ երեւին ձեր արքունիքդ առ նոքօք. (Եղիշ. ՟Գ. ՟Ը։)
Օրէնքս ոչ տայ հրաման կնոջ լինել երաշխաւոր յոչ եւ մի ինչ իրս. (Մխ. դտ.։)
Խնդրէին զնա ունել։ Հրաման ետ սաւուղ ունել զդաւիթ եւ զարս նորա։ Միթէ ո՞չ ունիցի (զանկեալն), եւ յարուցանիցէ զնա։ Կալաւ զձեռանէ նորա։ Խնդրէին զնա ունել։ Զի նենգութեամբ կալցին զյիսուս։ Եւ նոցա աչք կալեալ էին (բռնուած էին) առ ի չճանաչելոյ զնա.եւ այլն։
Գործել զնա եւ պահել. Պահել զճանապարհն ծառոյն կենաց. կամ զճանապարհ Տեառն։ Պահել զհրամանս, զօրէնս, զխրատ, զբանս, զարդարութիւն։ Արածեցից զխաշինս քո եւ պահեցից։ Կերակուրք ի քաղաքս պահեսցին։ Պահէին զքաղաքն։ Ամենայն պահպանութեամբ պահեա՛ զսիրտ քո։ Պահեսցէ զքեզ ի կնոջէ օտարէ եւ չարէ։ Արդարութիւն պահէ զանմեղս։ Պահեաց զտունս Իսրայէլի յԵգիպտոս։ Ծանեաւ զարդարն, եւ պահեաց զնա անարատ Աստուծոյ։ Պահէր յաներկաթ բանտն արգելեալ։ Եւ արքն՝ որ պահէին զնա։ Պահել զպատուիրանս։ Հրեշտակաց իւրոց պատուիրեալ է պահել զքեզ. եւ այլն։
Որպէս թէ պէտս անօղ. կամ առեալ ի պէտս շահեկանս. այն է Հրամանահան. պատգամատու. վկայ հաւատարիմ, կամ օգտակար եւ շահավաճառ. իբր յն. χρησμοδός qui oracula edit. կամ χρεώδης, χρήσιμος utilis եւ χρηματίστης negotiator եւ այլն.
Ճառագայթ քո փառացդ ի յիմաստիցս խորհրդանոց ջահեսցի։ Շօշափելեացս ընդ թովմայի ջահեսցի հրաման քո. (Նար. ՟Ձ՟Դ։ Մխ. աղ.։)
Ջնջեաց զձեռագիր մերոյ հակառակութեանն հրամանօքն իւրովք. (Կող. ՟Բ. 14։)
Առաւել զանընդդիմակաց հրամանն հանդերձ սակեօք կայսերագիր նշանակելովք։ Պատահեալ սպարապետին հայոց՝ հանդերձ սակերօք կայսեր յանդիման լինէին։ Եւ նորա առեալ սակերս կայսերական նշանօք՝ փութայր վաղվաղակի զհրամանն կատարել. (Կորիւն.։)
Ատրներսէհ փուշտիպանացն սաղար։ Հրամանատու եւ աւագ զօրուն՝ փուշտիպան սաղար էր. (Փարպ.։)
Սարիկք եւ տարմահաւք (յն. մի բառ, սէլէւգի՛ս)։ Տրմահաւն եւ սարիկն (յն. մի բառ) առնուն հրաման սատակել զմարախս. (Վեցօր. ՟Ը։)
Բառ լտ. սիճի՛լլում. sigillum. յորմէ թ. սիճիլ. Վճիռ. հրաման. կնիք.
Եթէ ոք իմ հրամանցս, եւ տուեալ սիգէլիս հակառակի. (Յիշատ.։)
Դուք սովոր էք անցանել ըստ հրամանաւ թագաւորին ձեր. (Եղիշ. ՟Ը։)
Ըստ ժամանակի ի վաճառ ըստ հրամանացն մատուցաք։ Զոր մեր ի վաճառ իջուցեալ եւ այլն։ (Ագաթ.։)
Վարան տկարութեան տաղտկայ ընդ հրաման հրամանատուի. (Սեբեր. ՟Գ։)
Յորժամ վասն հօր վիճիցին, սկսանին ասել, մի աստուած հայր։ Ոչ հաւանեցաւ հրամանաց մերոց, այլ եւ վիճեցաւ, զանձն իւր անուանեալ քրիստոնեայ. (Սեբեր. ՟Դ։ Ճ. ՟Գ.։)
Եմուտ տիկինն ի տաճարն խրախութեան։ Մտին ի վերայ շմաւոնի, եւ սպանին անդէն ի տաճարի անդ։ Հրաման տայր մեծի տաճարին կոչնականս նուիրել յամենայն մեծամեծաց։ Սպաս առնել տաճարին բարձիցն պատրաստութեան. (եւ այլն։ (Աստի առեալ է Տաճարապետն. զոր տեսցես։))
Տնգեցին հերձուած ի մէջ հաւատացելոց։ Ի ջուրն տնկեաց հրամանն տեառն զգնալոյն բնութիւն. (Ճ. ՟Ա.։ Վրդն. ծն.։)
Յիշատակաւ հրաման հեղուսիցն ... ցաւեսցի չարին. (Նար. ՟Ի՟Ը. այսինքն ցաւ եւ խոց լիցի բանսարկուին։)
Ահաւասիկ փիլոն ասէ. եւ չկարէ ոք ասել, եթէ այլ ինչ չունէր՝ զոր արկանէր. եւ եթէ բնաւ չարկանէր փիլոն, աւելորդ էր հրաման տալ՝ եթէ բերջիր. (Սարգ. յուդ. ՟Բ։)
Փոխեաց զվարձս իմ։ Փոխեցէք զպատմուճանս ձեր։ Փոխեաց զհանդերձ բանտին նորա։ Որպէս վերարկուս փոխեսցես զնոսա, եւ փոխեսցին։ Փոխեցին զփառս իւրեանց ի նմանութիւն որթու խոտակերի։ Փոխեցին զհրամանս նորա։ Փոխեսցեն զիրաւունս։ Փոխեաց ի նոցանէ զաւազանսն։ Մի փոխեր զսահմանս։ Փոխեսցուք զնա ի գործոյ անտի։ Այդի յեգիպտոսէ փոխեցեր, եւ այլն։
Հրամանս առեալ փողելոյ զաւետարանն։ Փողեցին աշակերտացն աւետիս. (Լմբ. սղ.։ Երզն. մտթ.։)
Ամենայն ինչ ժամանակօք եւ քանոնովք եւ չափովք կշռեալ է։ Այլաբանութեան քաննովք։ զքաղաքավարութեան քանունսն։ զգօնութեան քանուն։ Ի վկայս ապաստանին, որոց բանք քանունք էն դատաւորացն։ Բնաւորական քանոնովն վարեցեալ։ Մոլորեալք ի ճշմարտթենէ քանընոյն։ Ծով ըստ քանոնս հրամանի ոչ էանց։ Չափոցն զուգութեան քաննովն յարմարեալ։ Գարնայնոյն եւ աշնայնոյն արդարակ քաննով զուգօրութեան. (Փիլ.։)
որ եւ երբ. քաղդ. արաբ. քարօզա, քարուզ, քեարիզ. յն. քի՛րիքս . κήρυξ praeco եւ praedicator. Կարդցող ի ձայն բարձր հրապարակաւ. ձայնատու. ազդարար. պատժիչ պատգամաց եւ հրամանաց՝ Աստուածոյ, թագաւորի, զօրավարի, քաղաքապետի. մունետիկ.
Ետ հրաման քերել զկողս նորա երկաթի քերչօք։ Քերել երկաթի քերչօք. (Ագաթ.։ Ճ. ՟Բ.։)
Մի՛ քններ զվարս առաջնորդին եւ մի՛ զքահանային եւ վարդապետին։ Չառեր հրաման զուրուք զմեղս քննել. թո՛ղ թէ զքահանային։ Քրիստոս է որ քննէ եւ դատի. (Մանդ. ՟Ժ։)
Թէ անօրինաց մտեալ (յեկեղեցի՝) օթեակս ոչ առնեն, հրամանաւ եպիսկոպոսին սրբեսցէ։ Ո՛չ է արժան օթեակս առնե կնոջ ի թատերս կամ ի վաճառս. (Կանոն.։)
Հրամանօք եւ սաստիւք ահագին կայր ի վերայ դիւացն. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 1։)
ԱՄԻՐԱՅ որ եւ ԱՄԻՐ. Բառ արաբ. էմիր, միր, միրի միրան, էմիլ, էմին. (ի ամր, էմր հրաման) Իշխան հրամանատար. բդեաշխ. կուսակալ. նախարար. պարոն. տէր. աղա, իշէրի, պէյ, փաշա, եւ այլն.
Հրաման ետ նմա զայսչափ գանձս հանել։ Այսչափ ժամանակս ընդ ձեզ եմ։ Այսնչափ հաց, մինչեւ յագեցուցանել զայսչափ ժողովուրդ։ Այսչափ բազմութիւն վկայից։ Այսչափ մեծութիւն քո. եւ այլն։
Անաչառ հրաման. (Իմ. ԺԸ. 16։)
Տանի զնոսա ի ճանապարհս անբարիս։ Ետու նոցա հրամանս անբարիս։ Յիշեսջիք զգնացս ձեր զանբարիս. (Առակ. ԺԶ. 29։ Եզեկ. Ի. 25։ ԼԶ. 31։)
Անիրաւ հրաման, կամ դատաստան. (Խոր.։) (Պիտ.։)
Անխորշ՝ աստուածահրաման պատուիրանացն հնազանդել. (Ագաթ.։)
Ո՛չ է անվիշտ տէրունական հրամանացն լռութիւն. (ՃՃ.։)
Անփոյթ առնել աւանդիցն, կամ ծանունցն, կամ այսմիկ, կամ հրամանին, կամ ի խորհել. (Յճխ.։ Յհ. իմ. ատ. ՟Ի՟Գ։ Յհ. կթ.։ Լմբ. համբ. եւ Լմբ. սղ.։)
Եղծանել զանօրէն հրաման թագաւորին։ Զաւակ անօրէն անկողնոց։ Անօրէն գնացիւք. եւ այլն։
Զառիգածն հրաման առնու երեմիա թաղել. (Նախ. երեմ.։)
Հրամանն այն արդեամբք եւ գործովք յանկ ելանէր. (Կորիւն.։)
Չիցե՞ն մեզ բաւական օրէնքն բնագիրք, յոր ենն լիով կամքն Աստուծոյ. ընդէ՞ր ունիցիմք զհրամանս նորատուրս եւ զթուղթս պատիրս (յուռութս). (Մանդ.։)
Գաղթեն բնակիչս աշխարհին յամրոցս, եւ ի քաղաքս ամուրս յերեսաց իսրայէլի։ Ելանէ հրաման ի կայսերէն՝ գաղթել զբնակիչս աշխարհին ի քաղաքս ամուրս, եւ ամուր աշտարակս. (Ղեւոնդ.։)
Մարգարէն զիւր ինչ ոչ տայ հրաման, բայց զոր հնչեալն լինի (յաստուծոյ), դնդչէ բանիւք. (Փիլ. լին. ՟Ա. 3։)
Մարգարէն զիւր ինչ ոչ տայ հրաման, բայց զոր հնչեալն լինի (յաստուծոյ), դնդչէ բանիւք. (Փիլ. լին. ՟Ա. 3։)
Զտասն բանն, կամ զաստուծոյ հրամանս, օրէնս, եւ դրմունս. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Հրամանն ի գլուխ ելանէր. (Փարպ.։)
Կայսրն ոչ ելանէ ըստ քո հրաման։ Չի՛ք այն ոք, որ ըստ քո կամս արտաքս կարէ ելանել։ Չէ՛ր ոք ամենեւին, որ իշխէր ըստ ձեռն նորա ելանել. (Եղիշ. ՟Բ. եւ ՟Գ։)
Զեգիպտացիսն կապուտ կողոպուտ արարին. եւ քանզի պատուէր հրամանի աստուծոյ էր, ոչ եպերեցան. (Եփր. ել.։)
Ոչ եւս կարօտանայ ծածկեալ հրամանացն յառակացն երեւակացն». յն. մի բառ, է՛նիղմա. (Նիւս. երգ.։)
Հրաման ետ կապել երկաթեաւ։ Ի կապանաց երկաթոցդ։ Մերձեալ ի կապանս երկաթեաց իմոց։ Վարոցօք երկաթիւք (այսինքն երկաթեօք). (ՃՃ.։ եւ Վրք. հց. ՟Դ։)
Միայն կրտսերն՝ զհրամանն արար, եւ զտէրութեան ժառանգն էառ. (Կրպտ. ոտ.։)
Խոյս ի չարէն ետու առ ի լցումն տէրունեան հրամանին. (Յհ. կթ.։)
Հրամանայ խռովչի. (Մծբ. ՟Գ։)
ընդ հարաւ, եւ ընդ ծովեզրն քանանացւոց։ Յամենայն ծովեզեր ծովուն մեծի։ Որ առ ծովեզերն հրէաստանի էր։ Նստաւ առ ծովեզերն։ Առ ծովեզերբ ծովուց։ Ի ծովեզերէն տիւրոսի եւ սիդոնի։ Կալ կամ բնակել առ ծովեզերբ կամ առ ծովեզեր։ Բնակել զծովեզերբ կամ ի ծովեզերին։ Եդեալ րունր առ ծովեզերին կացաք յաղօթս։ Հրաման տայր շուրջ զծովեզերօքն.եւ այլն։
Զիւրեանց կանանին ընդ նոսա արձակեալ։ Ընդ կանանին տայր հրաման երթալ. (Բուզ. ՟Ե. 43։)
Կարկեալ լինին (Ջուրք) ի ձեռն հրամանին. (Եփր. ծն.։)
Ի հրամանէ թագաւորաց հարկեալ՝ զայս իրագործել. (Խոր. ՟Ա. 4։)
Յարարչէդ հաստատեալք, որում հարկելով հրամանի, եւ այլն. (Պիսիդ.։)
Ոչ լսել, այլ հեստել հրամանաց։ Հետեւել բանին տեառն, կամ տեառն, կամ բերանոյ տեառն։ Հեստեալ կային ի տեառնակողմանն։ Դարձաք յետս յաստուծոյ, եւ հեստեցաք։ Զհեստեալ յամառութիւնն շիջուցանել.եւ այլն։
ՀԻՒՊԱՏ կամ ՀԻՊԱՏ. ՀԻՒՊԱՏՈՍ ՀԻՊԱՏՈՍ. Բառ յն. ի՛բադօս. ὔπατος . որ ըստ լտ. գօնսուլ. consul. Բդեաշխ. իշխան հրամանատար. փոխարքայ. տարեւոր գործակալ կամ կուսակալ.
Հպատակ կալ նոցա հրամանացն։ Առ ամենայն հրամանսն հաւան եւ հպատակք. (Յճխ. ՟Ի՟Գ։)
Ոչ ունիմք հրաման՝ ձաղանաց ձաղանս փոխարինել, այլ զանիծիչսն օրհնել. (Զքր. ծործոր.։)
Եւ ոչ է իսկ մին միաւոր քրիստոս յերկուս բաժանեալ։ Ո՞ է՝ որ զմի միաւոր շունչն ընդ ամենայն մարմինն սփռէ։ Միաւոր է, եւ ներհակ ոչ ունի։ Զերից հատածացն միաւոր զօրութեանն։ Զմիաւոր ճշմարտութիւն հրամանացն քրիստոսի պատմել։ Երրորդութիւն՝ միաւոր ըստ բնութեանն աստուածութեանն։ Ոչ ասաց միաւոր կոչմամբ, բարւոյն, այլ՝ հանդերձելոց բարեացն։ Երկինք յոգնակի, եւ երկիր միաւոր. (զի այլ երկիր ոչ է. Պրպմ. ՟Խ՟Է։ Կոչ. ՟Թ։ Եւագր. ՟Ի՟Ը։ Եղիշ. ՟Ե։ Ագաթ.։ Տօնակ.։ Վրդն. քրզ. եւ Վրդն. սղ.։)
Զմեծ ոմն իշխան մոգպետ կացուցանէր ի վերայ նոցա։ Զբազումս ի մոգուց, եւ զբազմագոյնս ի մոգպետաց։ Հրաման ետու մոգացն եւ մոգպետացն. (Եղիշ. ՟Ա. ՟Բ. եւ այլն։ Փարպ.։)
Պա՛րտ է մեղուցելոյն՝ նախկին արդարանալ ապաշխարութեամբ. եւ ապա եւ այլն։ Գոհացաւ նախկին, եւ դարձեալ այլ եւս գոհանալ հրաման տայ. (Յհ. իմ. ատ.։ Խոսր.։)
Գնացին ի տեղին, ուր նկատեցաւ նոցա ի բնակութիւն՝ հրամանաւն աստուծոյ։ Ուրեք ի նկատեալ սահմանէն ոչ խոտթորի. (Վեցօր. ՟Դ. ՟Զ։)
Ըստ թուոյ նոցա եւ ըստ պայմանի իւրեանց։ Այս էր պայման խորանին վկայութեան։ Պահեսջիք զքահանայութիւն ձեր ըստ ամենայն պայմանի սեղանոյն։ Մի պայման, եւ մի չափ, եւ մի օրինակ ամենեցուն (մեքենովթացն)։ Արտաքոյ բնակութենէ ի տալ (կամ տար) պայման հրամանին տարապարտուց մեռանել (չիք ի յն) Թուոց. (՟Թ. 3։ ՟Ի՟Թ. 6. 24 = 37։ Ել. ՟Լ՟Ը. 21։ Թուոց. ՟Ժ՟Ը. 7։ ՟Գ. Թագ. ՟Է. 37։ ՟Գ. Մակ. ՟Դ. 14. եւ այլն։)
Պահեսջի՛ք զպաշտօնդ զայդ։ Զի՞նչ է պաշտօնս այս ձեզ ... զոհ զատկի Տեառն է այս։ Զսեղան ողջակիզացն, եւ զամենայն զկահ պաշտամանն։ Հրաման ետ Մովսիսի կազմել զպաշտօնն ղեւտացւոցն։ Պաշտել զպաշտօն Տեառն առաջի նորա ... պատարագօք մերովք։ Սրբեցան ղեւտացիքն ... եւ ապա մտին պաշտել զպաշտօն իւրեանց ի խորանին վկայութեան.եւ այլն։
Բանաւորաց հրամանաւ՝ կարգէին ի պաշտօն դրօշեալքն։ Ինքն (մարդն) լաւ է քան զպաշտամունս իւր (զկուռսն)։ Իբրեւ կերաւ, պայթեաց վիշապն. եւ ասէ (Դանիէլ), տեսէ՛ք զպաշտամունսդ։ Խնդիրս ինչ վասն իւրեանց պաշտաման ունէին ընդ նմա. եւ այլն։
ῤῆμα, λόγος, φάτις, χρῆμα , χρησμός, χρηματισμός verbum, sermo, eloquium, dictum, dictio, sententia, oraculum, responsum. (Արմատն Պա, պատ, նոյն ընդ բա, բայ, բառ, բարբառ, բան. լծ. յն. ֆա՛դիս, ֆա՛սիս. լտ. ֆա՛րի, ֆա՛թում, ֆա՛մա. կայ եւ ի բառսդ Պատասխանի, Պատուէր, Պատմել, եւ այլն) Իբրու Պատուէր, հրաման եւ բան յաստուածակոյս կողմանէ. որպէս եւ առ հեթանոսս ի բերանոյ դից. այէթ, քէլիմէթուլլահ, քէլամ.
ՊԱՏԳԱՄ. որպէս Վճիռ կամ հրաման թագաւորի. ազդեցութիւն. եւ Խըրատ ծնողաց կամ իմաստնոց. եւ Լուր. համբաւ. էմր, ֆէրման, նասահաթ, տույ, խապէր.
Ապաքէն (Գաբրիէլ) հրաման ընկալաւ յԱստուծոյ աւետիս բերել (Զաքարիայի), եւ ոչ եթէ պատժել զարդարն. եւ զի՞ պատուհասեաց. (Իգն.։)
Պատկառ կալ թագաւորին հրամանաց, կամ անտի կենացն, առաքինութեանց, սպասաւորութեան, պաշտամանն Աստուծոյ, եւ այլն. (Սարգ. ՟բ. յհ. ՟Ա։ Իգն.։)
Մեծապարգեւ զնախարարսն արձակեալ պարսիկ մարզպանաւ։ Հրաման տայր մի ուսանել զդպրութիւն յունարէն, այլ պարսիկ. (Խոր. ՟Գ. 64. 36։)
Սարիկք եւ տարմահաւք (յն. մի բառ, սէլէւգի՛ս)։ Տրմահաւն եւ սարիկն (յն. մի բառ) առնուն հրաման սատակել զմարախս. (Վեցօր. ՟Ը։)
Արջառ նոցա ոչ սխալեաց ի վրիպեցաւ։ Սխալեալ են խորհուրդք նորա։ Սխալեալ անկան ի մեծամեծ մեղս վասն կանանց։ Կոյր կուրի յորժամ առաջնորդէ, սխալէ։ Ի ժամանակի՝ յորում սխալեսցի ոտն նոցա։ Զի ուսանիջիք զիմաստութիւն, եւ մի սխալիցիք։ Խօսեցայ ընդ քեզ ի սխալելն քում, եւ ասասցեր՝ թէ ոչ լուայց քեզ։ Ոչ սխալեցաւ բան մի յամենայն բարեաց, այլ՝ ամենայն ինչ եղեւ։ Ոչ սխալէին բան մի (ի կարգէ հրամանացն)։ Եւ ոչ էր բան սխալեալ յարքայէ, զոր ոչ մեկնեաց նմա.եւ այլն։
Նոցա սպասիցէք, մինչեւ զարգանայցեն։ Նստէր եւ սպասէր ըստ սովորութեանն ճանապարհին որդւոյն իւրոյ։ Ամենեքեան քեզ սպասեն, եւ դու տաս կերակուր նոցա ի ժամու։ Երանի ամենեցուն՝ ոյք սպասեն նմա։ Պատրաստ են, եւ սպասեն քում հրամանի.եւ այլն։
Ստիպէր ուրանալ զճշմարիտն աստուած։ Տագնապէին ստիպէին արքունի հրամանաւ. (Եղիշ. ՟Բ։)
Տայր հրաման սրամահ առնել զհաւատացեալսն։ Սրամահ արարեալ սպանին։ Արասցէ զձեզ սրամահ. (Ճ. ՟Բ.։)
οἱκονομῶν, οἱκονόμος procurans, procurator domus, dispensator, administrator . Տան օրէնսդիր, կարգաւորիչ տան մեծի՝ կամ տան աշխարհիս. որպէս տնտես, եւ տեսուչ. հազարապետ. մատակարար. հրամանատար. վարիչ. ուղղիչ. բաշխիչ. հոգացօղ. կոնոմոս. իկոնոմոս. որպէս յն. իգօնօ՛մօ, իգօնօմօ՛ն.
Հրաման ետ լնուլ զամանս նոցա ցորենեաւ (ցորենով). (Եփր. ծն.։)
Պարզէ Գաբրիէլ մեկնութեամբ, հրաման առեալ ի վեհագունէ ումեմնէ ի պետացն դասուց, որ եւս միջամուխ են երկնաւոր խորհրդոյն, զոր փելմոնի (կամ փեղմոնի) ասաց, որ է ի նշանաւոր դասուց։
Զգլխաւոր փղացն փղապետաւն հանդերձ սպանանէր։ Հրամայեաց կոչել զփղապետն նիկանովր։ Կոչէր նա զհերմոն փղապետ։ Զայս հրաման տայր փղապետին. (եւ այլն. ՟Բ. եւ ՟Գ. Մակ.։)
առաքել փութով։ Փութով կուտէին։ Յանդիման լիէին փութով կատարել զհրամանն զամենայն։ Վասն այսորիկ փութով. լուծաւ հարսանիքն. (Խոր.։ Ագաթ.։ Եղիշ.։ Մխ. առակ.։)
Գրոյ եւ յիշատակի, որ ի քարտէս։ Ի քարտէս արքունի։ Գրեաց ի քարտիսի։ Հրամանք թագաւորին գրին առ իշխեցեալս ի վերայ քարտեսի. (Փիլ.։ Խոր.։ ՃՃ.։ Շ. բարձր.։)
Գրոյ եւ յիշատակի, որ ի քարտէս։ Ի քարտէս արքունի։ Գրեաց ի քարտիսի։ Հրամանք թագաւորին գրին առ իշխեցեալս ի վերայ քարտեսի. (Փիլ.։ Խոր.։ ՃՃ.։ Շ. բարձր.։)
Գրոյ եւ յիշատակի, որ ի քարտէս։ Ի քարտէս արքունի։ Գրեաց ի քարտիսի։ Հրամանք թագաւորին գրին առ իշխեցեալս ի վերայ քարտեսի. (Փիլ.։ Խոր.։ ՃՃ.։ Շ. բարձր.։)
Հրամանեաց զայսչափ օրինակ շինել. (՟Ա. Եզր. ՟Զ. 25։)
Իշխան եւ առաջնորդ ազգի. հրամանատար ժողովրդոց, ցեղապետ, եւ կուսակալ. ազգի գլուխ, կառավար.
Հրաման ելանէր (ի Թէոդոս կայսերէ փոքուէ) վայելուչ մեծարանօք զսուրբն ակումիտ անուն կոչելոյ. (Կորիւն.։)
Ահարկու դիւաց եւ ամենայն չար պատահարաց։ Ահարկու ախոյեանք, կամ դէմք, հրաման, վկայ։ Ահարկու նուիրեալ փայտիւս։ Ահարկու սրտաբեկութիւնք. (Նար.։)
ԱՅԳՈՐԵՄ որ եւ ԱՅԳԱՒՈՐԵԼ. գրի եւ ՅԱՅԳՈՐԵԼ. ԱԳԵՒՈՐԵԼ. Որպէս թէ այգօրել, բարիլուսի երթալ. (լծ. լտ. աւկու՛րօր բարեմաղթել) Կամ ընդ այգն աւուրն յանդիման լինել մեծի ումեք, եւ ողջունել. գալ յատեան հրաւիրանաւ. կոչիլ եւ մտանել ի հրապարակ արքունի. հրաման առնուլ կամ տալ. պուչուշմագ. հուզուրա կեշմէք. Ուստի եւ ԱՅԳՈՐԵԼԻ ՏԵՂԻ՝ է դահլիճ. դէհլիզ. տիվանխանէ. տիվանի փատիշանի.
(Թագաւորն) նստեալ ի տեղւոջ՛յայգորելի. յն. ի հրամանատեղի. χρηματιστήριον (՟Ա. Եզր. ՟Գ. 15։)
Անունդ Յիսուսի հայհոյի ի մէջ այսականաց։ Պնդին ի մետաղս ահեղ հրամանիդ այսականացն գումարք. (Նար. ԿԱ. ՂԱ։)
Մի՛ այրաթողաց կանանց առանց կանոնական հրամանին դիցէ ոք պսակ. (Շ. ընդհ.։)
Անաշխատ զօրութիւն, կամ հրաման. (Ագաթ.։) (Տօնակ.։)
Անարգել հրաման, կամ յօժարութիւն, կամ սիրտ. (Անան.։ Պիտ.։ Նար.։)
Որ անարգէ զտնանկն, մեղանչէ։ Անարգէ զհայր, եւ մերժէ զմայր։ Որ կամակորի ի ճանապարհս իւր, անարգեսցի։ Խոնարհեսցի մարդ, եւ անարգեսցի այր։ Անարգեսցին փառքն Մովաբու։ Գան հարին, անարգեցին։ Պատուեմ զհայր իմ, եւ դուք անարգէք զիս։ Որ արհամարհէն զիս, անարգեսցի։ Էին արքն անարգեալք յոյժ։ Եւ ես անարգեցի զնա՝ չթագաւորել։ Անարգեսցէ զչարն, եւ ընտրեսցէ զբարին։ Անարգէ Տէր զխորհուրդս ժողովրդոց։ Զպատկերս նոցա անարգեսցես։ Եւ դուք այսօր անարգեցէք զԱստուած։ Անարգեն զհրաման թագաւորի։ Անարգեաց զերդումն, եւ անց զուխտիւն։ Զվէմն՝ զոր անարգեցին շինօղքն։ Զբան Տեառն անարգեցին։ Անարգեաց Եսաւ զանդրանկութիւնն։ Անարգել զմարմինս իւրեանց յանձինս իւրեանց եւ այլն։
Անընկալ եղեալ՝ եւ ոչ կատարէ զհրաման իշխանին իւրոյ։ Անընկալք եղեն բանից նորա. (Ղեւոնդ.։)
Ընդ սմա անկանել հարկաւոր է զԱստուծոյ հրամանս. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Անտես եւ անկատար թողուլ զհրամանն. (Պիտ.։)
Ոչ ձեզ անլուր լինել, եւ անկատար հրամանացն. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 41։)
Անհագագ ոմն, եւ անկենդան, եւ առ ամենայն հրաման նուազեալ. (Նար. ՟Լ՟Դ։)
եւ ընդ բայի. ἁπειθής. inobediens, contumax, ἁπειθέω. non obedio. Որ ոչ հաւանի՝ մանաւանդ հրամանաց. անհնազանդ. հեստ. անսաստ. չանսացօղ. անլուր. չմըռօղ. տինկլէմէզ. իդաաթսըզ.
Հրաման անշուշտ ի վերայ եդեալ։ Անշուշտ սիրոյ միակամութիւն։ Ըստ անշուշտ պատմագրին։ Անշուշտ նամակ, կամ ուխտ, հրովարտակ. (Յհ. կթ.։)
Անցանել զբանիւ իմով, զպատուիրանաւ, զհրամանաւ, կամ զուխտիւ։ Ըստ հաստատութիւն եւ ըստ երդումն։ Ըստ օրէնս հայրենիս։ Եթէ ոք մի ինչ յայսցանէ անցցէ կամ անարգեսցէ։ Որո՞վ ճանապարհաւ անց հոգի տեառն զինեւ, եւ խօսեցաւ ընդ քեզ. եւ այլն։
Անցանել զհրամանաւ թագաւորին. (Եղիշ. ՟Ը։)
ἁπόστολος. missus, legatus, nuntius, apostolus. Այն՝ որ առաքի ի պատմել զհրամանս առաքչին հրեշտակութեամբ իւիք. խրկուած.
ԱՐԴ արդային իմն տնտեսութեան յառաջ քան զծնունդն տէրունական աշխարհագրութիւն վարկանողացն հրամանատրիւր. (իբր նոր, կամ մարդկային). (Ճ. ՟Գ.։)
Ի դաւիթ տանն արքունի։ Օրինաց արքունի։ Ի գանձս արքունի։ Գուդքն արքոնի։ Ըստ հրամանին արքունի։ Ի ձեռանէ արքունի.եւ այլն։
Ի մեծ սպասաւորացն արքունի։ Հրամանաւ արքունի։ Զօրացն արքունի։ Իրաց արքունի։ Հարկաց արքունի։ Ի պատուոյ արքունի։ Դրանց արքունի. (Ագաթ.։ Եղիշ. ՟Բ. ՟Գ։ Խոր. ՟Բ. 6։ Փարպ.։)
Զամենայն ի լրումն ածեալ աւարտեաց։ Հրաման սոսկալի կամացն հօր յորդին աւարտեալ։ Շաղկապեալ աւարտեցաւ ի մի բոլոր լրութիւն։ Ո՜վ որքան մեծ է ի քեզդ աւարտեալ խորհուրդ սը՛րբուհի. (Նար. խչ. եւ կուս։)
Զանթուելիսն ամբարձեալ բարեբախտութիւնս ... զբարեփառսն կացրդեալ մարդիկ։ Բարեփառ երջանկութիւն, կամ շինութիւն, գրդանք, կամ հրամանք. (Պիտ.։)
Բժշկէ բանիւ եւ հրամանաւ ի բացուստ. (Իգն.։)
Տային հրաման ի բերդեանն, զի նեղեսցեն զնոսա։ Զազատ կանանին անդէն ի բերդեանն բաշխէր. (Բուզ. ՟Դ. 58. եւ 59։)
Թագաւոր կամ բռնաւոր։ Բռնաւորաց հրամանաւ։ Զպետս եւ զբռաւորս։ Բռնաւորք խաղալիկք նորա։ Ասացէ՛ք ցթագաւորն եւ ցբռնաւորսն։ Եբեր նմա իշխանութիւն ի վերայ բռնաւորաց նորա։ Յագահութեան բռնաւորաց նորա.եւ այլն։
Տուր ինձ հրաման՝ գեղեցիկ յանդգնութեամբս լինել եզր ի միջի ձերում. (Լմբ. ատ.։)
Հրաման ետ յովսէփ ծառայից իւրոց դիազարդաց. (Ծն. ՟Ծ. 2։)
ԴԻԿԱՏՈՐ կամ ԴԵԿԱՏՈՐ. լաւ եւս՝ ԴԻԿՏԱՏՈՐ. Բառ լտ. տիգդա՛դօռ. dictator δικτάτωρ Հրամանատար. իշխանապետ առժամանակեայ, թելադրօղ եւ կարգաւորիչ ժողովրդեան հռովմայեցւոց.
Մի՛ ոք գտցի դիմակաց այնց հրամանաց. (Եսթ. ՟Ը. 8։)
Դիմակաց եղեալ հրամանի արարչին. (Անան. նին.։)
Սաստիւ հրաման ի վերայ դռնապահացն առնէին. (Եղիշ. ՟Բ։)
Գուցէ եղծանիցեմ զժառանգութիւն իմ։ Մի՛ եղծցես զանուն իմ ի տանէ հօր իմոյ։ Կազմելով կամէր տէր եղծանել զնոսա։ Եղծանելով եղծցես զնոսա։ Յո՛ր կողմ եւ դարձցի ամպարիշտն, եղծանի։ Եղծաւ գեղ կանանց։ Գոյն երեսաց քոց մի՛ եղծցի։ Մի՛ եղծանիցի հրաման մարաց եւ պարսից.եւ այլն։
Անմեղութեամբ ոչ գիտացեալ զերկդիմի միտս թագաւորին։ Գելոյր եւ տապալէր երկդիմի մտօք։ Զիա՞րդ լուիցուք երկդիմի հրամանացդ քոց. (Եղիշ. ՟Ա. ՟Բ. ՟Ը։)
Առ զայրուկս սրտին թագաւորն հրաման ետ կոտորել. (Վրդն. դան.։)
Ընդվզել ընդդէմ հնազանդութեան Տեառն հրամանի։ Զընդվզեալն ապստամբութիւն, եւ այլն. (Նար. ՟Կ՟Զ. եւ Նար. խչ.։)
Հրաման ել ի թագաւորէն կենդանեաց ցամաքայնոց՝ գալ առ նա ամենեցուն. (Մխ. առակ.։)
Մարգարէն զիւր ինչ ոչ տայ հրաման, այլ մեկնիչ է եւ թարգման այլոյ՝ որ արկանէն ինչ նմա ի միտ։ Եւ ոչ մի ինչ շնորհ ո՛չ է ծաղկեալ (բանից իմաստակաց) վասն թարգմանացն ի բարսն եւ ի վարս առանձին անխրատութեան. (Փիլ. լին.։)
Որպէս եւ մարգարէն լինէր թելադիր յառաջագոյն, եթէ մոռա՛ զժողովուրդ քո։ Չտամ հրաման, այլ խրատեմ եւ թելադիր լինիմ. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 3. 10։)
Հրաման ետ զձեռս յետս կապել զթղթաբերացն. (Պտմ. աղեքս.։)
Զաւետաւորս եւ զթղթաւորս, որք զհրամանս թագաւորացն շրջեցուցանէին ընդ ամենայն իշխանութիւնս նոցա. (Գէ. ես.։)
Զաւետաւորս եւ զթղթաւորս, որք զհրամանս թագաւորացն շրջեցուցանէին ընդ ամենայն իշխանութիւնս նոցա. (Գէ. ես.։)
Յական թօթափել ի ձեռն հրամանի կատարեցան գործք. (Եփր. ծն.։)
Յետ ժամանակեալ ժամադիր ժամուն եկին։ Զմե՛ զժամադիր սաստիկ հրամանի զօրհասաւ անցեալ հրէայք՝ եւ զայս օր կեցեալ գտանին. (՟Գ. Մակ. ՟Դ. 14։)
Վաղվաղակի հասանէին ի ժամադիրն ըստ հրամանի՝ ի կողմանս այրարատեան գաւառին. (Ագաթ.։)
Վայրենի իշավայրոյ հրաման ետ՝ գալ եւ բառնալ զինքն. (Վրք. հց. ձ։)
Տայր հրաման արքայն արշակ դնել անուն դաստակերտին յիւրակից անունն արշակաւան. (Բուզ. ՟Դ. 12։)
Ընկալան զգիրն խաբեբայ ողոքանաց թագաւորին։ Զվասակայ խաբեբայ հայթայթանս պատրանացն։ Զխաբեբայ երդմունս։ Խաբեբայ հրամանացդ. (Եղիշ. ՟Գ. ՟Դ. ՟Ղ։)
Խորագետ լինի քրիստոսի անսուտհրամանին։ Խորագետ լինի ի խրատելն եւ ի մարմնոյ քաղաքաւարութեան ուղղութիւն. (Լմբ. առակ.։)
Հրաման տայր կառավարին։ Արասցէ կառավարս եւ հեծեալս. (՟Բ. Մակ. ՟Թ. 1։ ՟Ա. Թագ. ՟Ը. 11։)
Կատարած օրինացն քրիստոսի է։ Սկիզբն եւ կատարած, առաջին եւ վերջին։ Ոչ սկիզբն աւուրց, եւ ոչ կատարած կենաց։ Յետ կատարածի աւուրցն՝ հրաման ետ թագաւորն ածել զնոսա։ Ի սկզբանէ մինչ զկատարած։ Ի կատարած (յն. εἱς τὸ τέλος , որ եւ Ի ՍՊԱՌ )։ Ի կատարած՝ զամօթ դաւոյն ժառանգեր։ Յետին կատարած համարեցան։ Նստեր՝ տեսանել զկատարածն։ Չեւ է կատարած։ Ապա եկեսցէ կատարած։ Հունձքն կատարած աշխարհիս է.
Կատարել զգործ կամ զգործս. զընթացս, զաւուրս։ Յերիր աւուր կատարիմ։ Իբրեւ կատարեցաւ, եղեւ եւ այլն։ Իմի կանգուն կատարեսցես զնա ի վերուստ։ Կատարեցան երկինք եւ երկիր։ Ընդ առն կատարելոյ կատարեսցիս։ Սկսայց, եւ կատարեցից։ Շինել եւ կատարել։ Բժշկութիւնս կատարեմ։ Զհրաման թագաւորին վաղվաղակի կատարէր։ Մինչեւ կատարեալ էր նորա զխօսսն ի մտի իւրում։ Իկատարել բանին տեառն։ Կատարեաց զհոգին ի վերայ մահճացն. (յն. պակասեաց շունչն։) Զհետ որդւոցն եւ մայրն երանելի ի նոյն օրէնս կատարեցաւ։ Ծեր հանդերձ կատարելովն աւուրբք։ Տարին կատարեցաւ. եւ այլն։
Ի կոխումն գռեհաց տուեալ զհրամանն արքունի։ Յարագել ի կոխումն եւ ի կործանումն եւ յընկճումն եւ ի կորուստ ժողովրդեան տեառն. (Յհ. կթ.։)
Հարցին զհաւատարիմս հաւատոյն իւրեանց, որ անուանին ի նոցունց կուռայք. եւ ըստ հրամանին՝ զոր ընկալան ի կուռայիցն, սպանին զնա սրով. (Ղեւոնդ.։)
Կարգէր ի վերայ երկրիս ըստ հակամէտ բարուց իւրոց հրամանատարս, որք զերկիւղ աստուծոյ անգամ եւ ընդ միտս ոչ ածէին. (Ղեւոնդ.։)
Մի՛ ընդ հակառակս ելանել հրամանին. (Վրք. ոսկ.։)
Զամենայն ընդ հակառակս եղբօրն հրամանաց յանդգնութեամբ գործէր. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Հանգոյն գտանէ տէրունական հրամանքն իւր զժողովողիս բանս. (Լմբ. ժղ.։)
Հաւանօղ լինել հրամանացն աստուծոյ. (Փիլ. իմաստն.։)
Եւ գործն հաւասար հրամանին առնոյր զկատարումն. (Խոր. ՟Ա. 15։)
ՀԻՒՊԱՏ կամ ՀԻՊԱՏ. ՀԻՒՊԱՏՈՍ ՀԻՊԱՏՈՍ. Բառ յն. Բդեաշխ. իշխան հրամանատար. փոխարքայ. տարեւոր գործակալ կամ կուսակալ.
ὐπήκοος obediens, subjectus, subditus. Անսացօղ հրամանի. հլու ունկնդիր. կամ հպատակ.
Հրաման տայր հոլանել զամենայն ազատ կանանին. (Ոսկիփոր.։)
ՀՐԱԺԵՇՏ. Հրաման մեկնելոյ.
Կին մի անուանի վավաշոտ հրամանի բարուք։ Դէպ եղեւ լինել պատերազմ որմզդի ընդ հրամանւոյ. (Արծր. ՟Ա. 1։ ՟Գ. 21։)
Ոչ հրէաբար դատարկանալ ի նմա (ի կիւրակէն) հրաման ընկալաք, մինչ զի եւ զկերակուրս անգամ հրէերէն ոչ պատրաստել ի սմա. (Ղեւոնդ.։)
Ոչ հրէաբար դատարկանալ ի նմա (ի կիւրակէն) հրաման ընկալաք, մինչ զի եւ զկերակուրս անգամ հրէերէն ոչ պատրաստել ի սմա. (Ղեւոնդ.։)
Առանց հրամանի աստուծոյ ճոխանալ (ի վերայ այլոց). (Սեբեր. ՟Թ։)
Կալաւ զօրէնս մազդեզանցն, այսինքն զմոգուցն։ Զանաստուած մազդեզանց աղանդան յանձն առեալ պաշտէին։ Աւերէր զատրուշանսն մազդեզանցն. իսկ զմազդեզունսն հրաման տայր հրով խորովել. (Բուզ. ՟Դ. 23. 59։ ՟Ե. 1։) Յորս հին տպ. եւ այլ ձ. ունի, մազդեզաց։
Մահաբեր կորուստ, կամ որոգայթ, կամ աղէտք, ախտ, ջերմն, երկիր, չարութիւն, վարք, հրամանք. (Ճ. ՟Գ.։ Պիտ.։ Մամբր.։ Վրք. հց. ՟Ը։ Փիլ.։ Յճխ. ՟Ժ՟Թ։ Եղիշ. ՟Գ։)
Սպաս արար մարթանօք զհրամանն կատարել. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Դ. 29։)
Տեսչութեամբ մեծազօրին աստուծոյ։ Զօրութիւն մեծազօր։ Մեծազօրն հրամանատարութեամբն. (Վեցօր. ՟Ա. ՟Ը։)
Յորդորական հրաման տէրութեանդ քո միշտ մտրակեաց զիրաւացի հեղգ երկչոտութիւն մտաց իմոց. (Արշ.։)
Հրաման ետ վաղվաղակի յապաւել զնա, եւ ընդ եղբարսն կարգել. (Կլիմաք.։)
Մեծ են յարգանք հրամանաց Տեառն. (Յճխ. ՟Ժ՟Թ։)
Աճեցուցանէ զահն, յոլովէ զկասկածն։ Քանզի եցոյց զվնասն՝ եթէ մեծ է, յոլովէ ե՛ւս զհրամանն։ Անձանց շահս յոլովեմք. (Ոսկ. ես.։ եւ Ոսկ. մ. ՟Ա. 21։ եւ փիլիպ. յորմէ եւ Սարգ. յուդ. ՟Դ։)
Եղբայրութիւն զհրաման նախաթոռին անխիղճ ընկալցի. (Բրս. հց.։)
Ըստ նախատես հրամանի քո. (Մաշկ.։)
Միումն հաւանեալք հրամանի առաջիկայի տեառնն՝ իբրեւ նաւաստւոյ վարչի։ Իբրեւ նաւաստի ի նաւի, եւ իշխան ի քաղաքի, զօրավար ի պատերազմի։ Նաւաստւոյն տանել եւ բերել զմակոյկն, եւ ուղիղ վարել։ Թողեալ նաւաստւոյն զքեղիսն, եւ նաւազքն զայլ եւս զգործիս, զձեռսն յաղօթսն պարզեալ տարածանէին. (Փիլ.։)
Գտաւ անդ նաւավար մի։ Ասէ նաւավարն, կամիմ առագաստ վերացուցանել։ իբրեւ լուաւ նաւավարն զհրամանն թագաւորական, եւ այլն. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)
Շարժեաց զաջ ձեռն իւր, եւ նշանացի նմա զփափաքելի ճանապարհն ցուցանէր։ Ձեռամբ նշանացի արարեալ՝ հրաման տայր նոցա երթալ. (Վրք. հց. ՟Զ. ՟Ի՟Զ։)
ար. եւ պ. նէֆեր. յոք. նէֆէրաթ. ῤαβδοῦχος miles gregarius, vel virgas gerens;
lictor, satelles. Զինուոր սոսկական՝ հրամանակատար. սպասաւոր ատենի. արբանեակ, պաշտօնեայ. ըստ. յն. գաւազանակիր.
Հրաման առեա նուիրակացն՝ եւ ոչ ի դուրսն մօտել տային (զուրացեալսն)։ Որ ոք ասէր ցնուիրակսն, թէ յապստամբացն գնդէն եմ, եւ վաղվաղակի թողուին ի ներքս. (Փարպ.։)
Ապողոն դիւթելով՝ ոչ հաւաստապէս եւ ոչ յանդիմանաբար զհրամանանուութիւն առնէր հրամանառուացն, այլ անհաւաստաբար եւ շեղապէս. վասն որոյ եւ շեղող կոչեցաւ. (Նոննոս.։ (Ըստ այլոց՝ է Ընթացք արեւու առ ի շեղ։))
Անդ գոհացեալ զամենեցունց թագաւորն՝ եւ՛ երկրպագութիւն մատուցանէր, եւ՛ շնորհիս եկելոցն ի նորա հրամանն. (Ճ. ՟Գ.։)
Օդ ըստ հրամանի աստուծոյ պահէ զշնչական կենդանութիւն աստի կենացս ի մարդ եւ յանասուն. (Լաստ. ընթերց.։)
ἑπίσκοπος . (յորմէ Եպիսկոպոս). inspector ἑπιστάτης praefectus ἑπίτροπος procurator, curator, praeses, vicarius, tutor. (լծ. թ. իւսթէ՝ իւսթտէ՝ տուրան, ուսթատ, ուստա ). Վերակացու. տեսուչ. դիտապետ. իշխան. գլխաւոր. հրամանատար. հոգաբարձու. կուսակալ. վրակեցու.
Հրաման ետուր ընդ որմածակ բարձեալ ելանել, եւ ելի. (Ոսկ. ՟ա. թես. ՟Ա։)
Զգուշացուցանէ, քեզ զպակնուլն հրաման տալով՝ թէ հպատա՛կ կացէք նոցա. (Կանոն.։)
Ծով տկար աւազովն պաշարեալ՝ չիշխէ անցանել ըստ հրաման. (Եզնիկ.։)
ἑντολή, ἕταλμα, παραγγελία praeceptum, mandatum, jussum . Հրաման, պատուիրան. պատգամ. կարգաւորութիւն պատուաւոր անձին. բան մեծի ի գործ դնելի, ազդարարութիւն տուեալ ի մեծէ. պուշուրուգ, էմր, սիփարիլ.
զգոյն պատուէր հրամանի առ ամենեսեան արձակէր. (Եղիշ. ՟Գ։)
ՊԱՏՈՒԷՐ ՏԱԼ, ԴՆԵԼ. ἑντέλλω, διαστέμμω, ἑπιτάσσω, παραγγέλλω mando, jubeo, jusum do, praecipio, ordino, denuncio. Հրաման տալ ահարոնի։ Պատուէր ետ բարակ զաբուղոնի եւ նեփթաղիմի։ Պատուէ՛ր տուք յինէն այրարատեան թագաւորութեացն եւ աքսանազեան գնդին։ Պատուէր ետ գրել զհրամանն։ Պատուէր տայ նոցա յոյժ, զի մի՛ ոք գիտասցէ զայն։ Եւ դռնապանին պատուէր տայցէ, զի արթուն լինիցի։ Պատուէր տուեալ էր քահանայապետիցն եւ փարիսեցւոց, զի կալցին զնա։ Նա ետ ինձ պատուէր՝ զինչ ասացից եւ զի՞նչ խօսեցայց։ Պատուէր տայր նոցա՝ յերուսաղէմէ մի՛ մեկնել.
Պատուէր սաստիկ դնէր ի վերայ ամենեցուն։ Պատուեր հրամանի տայր պատրաստական լինել. (Եղիշ. ՟Բ. ՟Գ։)
χρηματίζω oraculum vel sententiam pronuncio, voluntatem declaro. Տալ հրաման պատասխանւոյ. պատգամս բարբառել. ճառել յաստուածակոյս կողմանէ. վարել ի պէտս զբան տեառն. վկայութիւն ի կիր արկանել. վկայել. հաստատել.
Ետ հրաման՝ երկաթի պուտկօք հալել կապար. (Ագաթ.։)
Ըստ հրամանի ջերանելոյ ոստիկանին (այսինքն վառելոյ ի ցասումն). (Յհ. կթ.։)
Վասն է՞ր զքաղցր հրամանսդ սբուժէք (կամ բուժէք). ո՞ւր սուրքն, ո՞ւր կապանքն. (Ածաբ. մակաբ.։)
Զաճումն յառաջադիմութեան, զոր ոչ ի տեսչութենէ մարդոյ վստահեալ յանձինս ունէին, այլ օգնութեամբ վերին խնամակալութենա։ Դու՝ որ սոսկ մարդ ես, հրամանաւ եւ բանիւ վստահես (տպ. վստահիս) առաւել քան զհրեշտակն գործել. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 36։)
ամպք ցօղագին առատութեամբն զհրամանս արարչին կատարեն. (Ագաթ.։)
Պարզէ Գաբրիէլ մեկնութեամբ, հրաման առեալ ի վեհագունէ ումեմնէ ի պետացն դասուց, որ եւս միջամուխ են երկնաւոր խորհրդոյն, զոր փելմոնի (կամ փեղմոնի) ասաց, որ է ի նշանաւոր դասուց։ (Վարդան ի մեկն. դան.)
Քամահէք զիմովք հրամանօք։ Քամահեալ զամենայն մարդկաւ։ Որ քամահէ զընչիւք, անտրտում եւ ուրախ կայ եւ մնայ։ Մի՛ զընկերօքն (կամ զընկերաւն) քամահեր. (Ճ. ՟Ա.։ Պտմ. աղեքս.։ Նեղոս.։ եւ Կանոն.։ Երզն. ոտ. երկն.։)
Հրամանյեաց քակակոփս շինել (զեկեղեցին). (Մամիկ.)
Ել հրաման յաւգոստոս կայսերէ. (Ղկ. ՟Բ. 1։)
տալ օժընդակ իւրոյ օրինացն զհրամանս զայս ահաւորս. (Մխ. դտ.։)
Զազատարարդ հրաման։ Զազատարարդ քո բան. (Նար. ՟Ծ՟Բ. ՟Հ՟Ը։)
Ըստ ամբարիշտ հրամանի նորա։ Զամբարիշտ հայհոյութիւնն Մակեդոնի. (Յհ. կթ.։)
πάνταρχος. omnibus imperans Պետ եւ իշխան բազմութեան. ընդհանուր հրամանատար յարքունիս, եւ ի պատերազմի. հազարապետ տան, եւ սպարապետ. պաշ քեահեա. եւ սէրասքեր.
Ամենարարն հրաման զերկինս նորակերտէր. (Պիտ.։)
Անկոսնել եւ անարգել զհրաման թագաւորաց. (Ագաթ.։)
Մի՛ հաւատասցուք անհաստատ հրամանի նորա. (Եղիշ.։)
ἁκέλευστος, ἁνεπικέλευστος. injussus. Ուր չիք հրաման. առանց հրամանի. ինքնակամ. ինքնին. իզինսիզ. քէնտի պաշընա.
Յանհրաման սեղանոյ անտի (կանգնելոյ). (Եղիշ. դտ.։)
Անհրաման բնութեամբ (վարեալ երկիր). (Փիլ.։)
Յարձակին յանհրամանն որպէս ի հրամայեալ, եւ ոչ հրաժարեցուցեալ. (Սարկ. հանգ.։)
Սովորութեանց՝ զոր ունին անօրէն եւ անհրաման, կանոնս եւ ապաշխարանս սահմանեմք. (Մխ. դտ.։)
Յանհրաման կարգել յեպիսկոպոսութիւն զմեծն Իսահակ. (Խոր. ՟Գ. 50։)
Աննահանջելի հրաման. (Նար. ՟Գ։)
Ամփոփեցար անսահման։ Որքանութիւն անսահման։ Թէպէտեւ ոչ անժամանակք ըստ անսահմանին։ Անսահման թագաւորութիւն։ Անսահման՝ ներքնային խորոց։ Անսահմանդ քո հրամանի. (Նար.։)
Անսաստեցաք ի բանիցն։ Միթէ անսաստեա՞ց քրիստոսի հրամանացն անօթն ընտիր. (Սարգ. ՟բ. պ. ՟Զ։ եւ Սարգ. յուդ. ՟Բ։)
Ոչ զի անսաստիցեմ տեառն հրամանաց. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 7։)
Հրամանս տալով խիստ եւ անտանելիս. (Խոր. ՟Գ. 68։)
Առակապէս ասէ փրկիչն, եւ ոչ յայտնապէս (կամ հրամանաբար). (Ոսկ. ղկ.։ Ճ. ՟Գ.։)
Առաւօտու եղիցի ուրախութիւն։ Լցաք առաւօտու ողորմութեամբ քո։ Պատմել առաւօտու զողորմութիւնս քո։ Հրաման ետ աստուած որդանն՝ առաւօտուն։ Եւ առաւօտու՝ այսօր մրրիկ. եւ այլն։
Արագաթեւ հրաման. (Յհ. կթ.։)
Նոցին արբանեակ ըստ աւետարանական հրամանացն. (Կորիւն.։)
Ազգի ազգի արհաւիրս արկանէր ի վերայ նորա։ Արհաւիրս սաստից։ Արհաւիրք սպառնալեաց։ Կին ոմն այրի հրաման առեալ յարհաւրաց.. (Ագաթ.։)
Ապաշխարեցէ՛ք եւ հաւատացէ՛ք յաւետարանն։ Որ կորուսցէ զանձն իւր վասն աւետարանին, ապրեցուսցէ զնա։ Զոր պաշտեմն հոգւով իմով յաւետարանի որդւոյ նորա։ Տէր հրամանեն՝ յաւետարանէ անի կեալ.եւ այլն։
Զայն հրաման առեալ ի մոգպետէն բանդապահացն. (Ճ. ՟Ա.։)
Այսու զկարի իմն բարեբարսն նշանակէ, եւ զհնազանդսն հրամանին Աստուծոյ. (Տօնակ.։)
Բարեգործ առ ամենեսին։ Վնասակար եմ բարեգործիդ։ Առանց բարեգործիդ հրամանաց։ Բարեգործ աջովդ, եւ այլն. (Նար. ստէպ։)
(Ի յարութեան հասարակաց) իւրաքանչիւր տարր՝ զոր էառն, բացատրեն հրամանաւն Աստուծոյ (այսինքն աւանդեն տերանցն). (Տօնակ.։)
Հրաման տային բերդակալին. (Բուզ. ՟Դ. 59։)
Եւ բերդակալեանքն ... նեղեցին զնոսա ըստ հրամանին տուելոյ. (Բուզ. ՟Դ. 59։)
Եւ բերդակալեանքն ... նեղեցին զնոսա ըստ հրամանին տուելոյ. (Բուզ. ՟Դ. 59։)
Հրաման տայր զօր յարուցանել զբիւրաւորս Ատրպատական նահանգին. (Խոր. ՟Բ. 21։)
Զամենայն իսկ զբոլորեակս երկնակառոյց գումարտակօք քումդ հրամանատրեաց կալ յանդադար սպասահարկութեան. (Անան. եկեղ։)
Զկնի բուսոց եւ ծառք առին հրաման բուսման։ Անդ՝ ուր ոսկին է ազնիւն, որ բուսմամբ է, զոր պահեն մրջմունք։ Ոսկին եփազայ, որ բուսմամբ է՝ ազնիւ քան զամենայն ոսկի. (Վրդն. ծն. եւ Վրդն. երգ.։)
Ապրեցոյց ի գետընկէցն հրամանէ. (Վրդն. ծն.։)
Բուռն հարից զնորին գործական հրամանաց. (Պիտ.։)
Դիւրափոփոխ է իմում հրամանիս. այսինքն յիմմէ հրամանէ. (Արշ.։)
Իսկ դահեկանահատիցն, եւ դրամակոփիցն զձեռսն հատանել հրամանաւ իշխանաց. (Մխ. դտ.։)
Երանական քահանայապետութիւնք, կամ տեսութիւնք նոցա։ Երանական շնորհ, կամ լոյս, պսակ, սահման, հրաման, հատուցումն. (Դիոն.։ Շար.։ Նար.։ Սարկ.։)
Տէրն մահու եւ կենաց ե՛ւ կարճել իշխէ զհրամանն իւր, եւ երկայնել. (Եզնիկ.։)
Հրաման տուեալ երկնային ծովուն հեղուլ ի վերայ ցամաքի». իմա՛ ամպոց, կամ ջուրց վերնոց։
Առ զայրուկս սրտին թագաւորն հրաման ետ կոտորել. (Վրդն. դան.։)
Զառաջեաւ իւրով զսա էր սնուցեալ։ Հրաման տայր կոչել զառաջեաւ իւրով։ Զառաջեօք անկանէր։ Զբազում զախոյանից զգլուխսն բերէր զառաջեաւ. (Բուզ. ՟Դ. 12. 20. 39։ ՟Ե. 7։)
Զառաջեաւ իւրով զսա էր սնուցեալ։ Հրաման տայր կոչել զառաջեաւ իւրով։ Զառաջեօք անկանէր։ Զբազում զախոյանից զգլուխսն բերէր զառաջեաւ. (Բուզ. ՟Դ. 12. 20. 39։ ՟Ե. 7։)
Ըղձալի ընդձեռեցին եկեղեցւոյ հիւր։ Զանլուծանելի կեանս հասարակաց ընդձեռէր։ Լսէր տէրունեան հրամանին, եւ ընդձեռէր զմեռեալն աստուածային հրամանատուութեանն. (Մամբր.։)
Լուսաւորեալ, եւ թեւակուռ թեւամուխ եղեալ Աստուածատուր հրամանացն որպիսութեանց. (Ագաթ.։)
Թեւակուռ թեւամուխ եղեալ աստուածատուր հրամանացն որպիսութեանց. (Ագաթ.։)
Թեւամուխ միջամուխ յաստուածատուր հրամանացն հանգամանս. (Կորիւն.։)
Թուլացաւ առ հրամանն. (Կիւրղ. գանձ.։)
Բառ յն. իմարմէնի, εἰμαρμένη sors, fatum Բաժին. վիճակ. որպէս բախտ, հրամանք, ճակատագիր.
Եւ հրաման յինքնակալէն կոստանդիանոսէ. Ինքնակալ վաղենտիանոս օգոստոս. (Խոր. ՟Բ. 86։ ՟Գ. 19։)
Ինքնօրէն հրամանաւ կամէր նորաձեւս առնել. (Լաստ. ՟Զ։)
Վայրենի իշավայրոյ հրաման ետ՝ գալ եւ բառնալ զինքն. (Վրք. հց. ձ։)
Տանուտէրն իրաւդատ հրաման տացէ խրձունս կապել յայրումն. (Սկեւռ. յար.։)
ԼՈՒԾԱՆԵԼ. որպէս Աւերել զկանոն, կամ եղծանել զհրամանս.
ԼՈՒԾՈՒՄՆ. եղծումն հրամանի, պատուիրանազանցութիւն, օրինազանցութիւն. չպահելն զպահս, զշաբաթ, եւ այլն.
Երկնչիմ իպնտուիրանաց քոց լուծանէ։ Թո՛ղ զլուծումն հրամանին։ Թլփատութիւն առնելն (իշաբաթու՝) լուծումն էր օրինաց. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Ա։ Շար.։ Ոսկ. յհ. ՟Բ. 3։)
Ի լրութենէ նորա մեք անենեքին առաք շնորհս։ Երկինք տացեն զլրութիւն իւրեանց։ Ըստ ժամանակի լրութեան հրամանի հնձոց։ Ոգի լրութեան ի նոցանէ եկեսցէ ինձ։ Առնու ելանէ զլրութիւն նորա ի հանդերձէն։ եթէ յանցանքն նոցա մեծութիւն աշխարհի, ո՞րափ եւս առաւել լրութիւն նոցա։ Լրութեամբ օրհնութեան եկից։ Լիցջիք ամենայն լրութեամբն աստուծոյ.եւ այլն։
Հրամանատրութիւնս խաբէականս առնէր. (Նոննոս.։)
ԽԱՐԱՄԱՆԻ գրի եւ ԽԱՐԱՄԱՅՆԻ, ԽԱՐԱՄԱՆ. պ. ահրաման, էհրէմէն, էհրիմէն . որ եւ ԱՐՀՄՆ. Չար աստուածն համարեալ առ պարսիկս. չար հիշատակ. դեւ. սատանայ. որպէս պատճառ ամենայն չարեաց, եւ կարծեցեալ չար իրաց. տիվ, տէվ.
Թագաւոր աղեքսանդրոս ցուցանէ խնամածուս իւրոյ թագաւորութեանն։ Հրաման տան խնամածուաց թագաւորութեան. (Պտմ. աղեքս.։)
Տալ հրաման խողխողել սրով. (Խոր. ՟Ա. 26։)
Ի բանից խրատականաց եւ հրամանաց աստուծոյ. (Սարկ. քհ.։)
Խրատատու եղեւ մովսեսի աներն իւր։ Եղեւ նա նոցա խրատատու, եւ ոչ հրամանատու. եւ յորդորիչ, եւ ոչ օրէնսդիր. (Եփր. թուոց. եւ Եփր. ՟ա. կոր.։)
Ոչ հեզ բանիւ առ համազգին՝ խօսակցեցայ ըստ հրամանին. (Յիսուս որդի.։)
Եւ հրաման ի ջուր եւ յերկիր վասն կենդանեաց՝ սկսեալ ի կառաբոյսս եւ ի սպունգս. (Վրդն. պտմ.։)
Ղուկաս գրեաց հրամանաւ պօղոսի՝ ընդարձակ եւ առատ բանիւ, որպէս իւր վարդապետին ոճն է. եւ մարկոս՝ պետրոսի, նման իւր վարդապետին՝ կարճաբան եւ համառօտ. (Վրդն. աւետար.։)
Բարձրաբերձ կմբեթանին ի հրամանէ տապալէին. (Գր. տղ. յերուսաղէմ.։)
այսպիսի հրամանօք վարժեալքս եղբարք. այսչափ զգուշութեամբ խրատեալ կրօնակիրք. (Լմբ. պտրգ.։)
Եթէ զերկնից ասիցես, նոյնպէս եւ զերկիր, եւ զայլսն ամենայն համակերտս՝ ծառայացեալս հրամանաց արարչին. (Եզնիկ.։)
ἁναγκάζων coactor. Որ հարկ ի վերայ դնէ. բռնադատիչ. հարկեցուցիչ. հրամանատու.
Ունիմք հարկադիր եւ ստիպօղ ի բարի գործս զքրիստոս եւ զնորին հրամանսն. (Լմբ. անդ։)
Յետս հարկանել զչար լեզուսն, կամ զհրաման, կամ զամբաստանութիւն. կամ ի բաց հարկանել զկարծիս, կամ զծառայութիւն. (Յճխ. ՟Ի՟Բ։ Արծր.։ Ոսկ. յհ.։)
ἑρωτάω, πυνθάνομαι, ἑξετάζω interrogo, sciscitor. Հայցել զտեղեկութիւն. խնդրել զլուծումն բանի կամ զհրաման կամ զպատգամ. յուզել խուզել. փորձել զբերան այլոյ. որոնել. հետաքննել. հետազօտել. քննել յատենի. հարցընել.
ՀԻՒՊԱՏ կամ ՀԻՊԱՏ. ՀԻՒՊԱՏՈՍ ՀԻՊԱՏՈՍ. Բառ յն. ի՛բադօս. ὔπατος . որ ըստ լտ. գօնսուլ. consul. Բդեաշխ. իշխան հրամանատար. փոխարքայ. տարեւոր գործակալ կամ կուսակալ.
Կատարօղ հրամանին. պատուիրանապահ. կամակատար.
Հոգէնկար եւ աստուածահրաման յօրինուածով։ Ի յայս օրինակ հոգենկար պատկերի բանի. (Անան. եկեղ.։ Նար. ՟Հ՟Ե։)
Յաղագս դատաստանի անուանեալ հողադրամաց։ Հողադրամդ այժմ անուանեալ՝ ո՛չ է ի կանոնական հրամանաց։ Դրամդ հողոյ ի կապալաւոր քահանայից եղեւ՝ վաճառել զգերեզմանս. բայց քրիստովնեայք ըստ յուսոյ տան զդրամն հողոյ. (Մխ. դտ.։)
Ի վերուստ (զուարթունք) հպատակէին հրամանաց տղային. (Շ. տաղ.։)
κελεύω, προστάττω, συντάττω եւ այլն. jubeo, mando, praecipio եւ այլն. (լծ. պ. ֆէրմուտէն. յն. խրիմադի՛զօ) Հրաման կամ պատուէր տալ. պատուիրել. տիրաբար առաջադրել. պարտս ի վերայ դնել ի կատարել. կարգաւորել. տնտեսել. կարգել. սահմանել. եւ Թոյլ տալ։ (Գրի եւ կարճելով իբր ռմկ. Հրամել )։
ՀՐԱՄԱՏԱՐ ՀՐԱՄԱՏՐԵԼ. cf. ՀՐԱՄԱՆԱՏԱՐ. ՀՐԱՄԱՆԱՏՐԵԼ. եւ այլն։
Թերեւս եւ ոչ լսես, մաքրապէս հրաման եղիցի քեզ. (Սեբեր. ՟Թ։)
Մի՛ ընդ վատ ծառայի՝ վասն մեծագործ հրամանի. (Սիր. ՟Լ՟Ե. 14. յն. վասն բազում գործոյ։)
Մեծաձայն քարոզ քրիստոսի։ Մեծաձայն բարբառով, կամ հրամանաւ. (Ճ. ՟Բ.։ Արշ.։ Տօնակ.։)
Մեծասաստ հրամանաւն աստուծոյ, կամ թագաւորի, կամ դշխոյին. (Վեցօր. ՟Դ։ Ագաթ.։ Շար.։)
Մեծասաստ իշխանութեամբ ետ հրաման ունել կապել. (Կաղանկտ.։)
Եւ Ոյր սաստն կամ հրամանն է սաստիկ.
Ակնարկելով իւրոյ մեծասաստ հրամանատուին տարածեալ սփռեցաւ լոյսն. (Վեցօր. ՟Բ։)
Բարւոք ասաց հոգին սուրբ. (այս բան) զմիապատիւ հրամանս առանձնաւորութեան երրորդութեանն ցուցանէ. (Ոսկ. ես.։)
Թեւամուխ միջամուխ յաստուածատուր հրամանաց հանգամանս։ Որ եւ սկսան իսկ սիւնք եկեղեցւոյ միջամուխ ձեռամբ զգործս աւետարանչացն քրիստոսի գործել. (Կորիւն.։)
Պատուէր հրամանի ետ քարկոծ լինել անասնոցն, յորում մարդն մտաբերիկ լինէր. (Եփր. ել.։)
Յաճա՛խ են չարիքս, այլ յաղթական են համայնից՝ հզօր ամենակալ՝ քոյդ մարդասիրութիւն։ Ախտից եւ մահու վշտաց տխրութեան ի հրամանէ էին յաղթականք։ Յաղթականք, եւ ոչ պարտելիք. (Նար. ՟Հ՟Դ. եւ Նար. առաք.։)
Ըզնենգական դաւն ընկալեալ, եւ ըզհրամանըն յանձն առեալ. (Շ. վիպ.։)
Հրամանս նորատուրս, եւ թուղթս պատիրս. (Մանդ. ՟Ի՟Զ։)
Նորընծայ հրամանք, կամ վարդապետութիւն, կամ կրօնք, կամ տուրեւառիկ փոփոխմունք, կամ անուն թագաւորութեան. (Ոսկ. ես. Ոսկ. մտթ. Ոսկ. գաղ. եւ այլն։)
Ի ժամ տէրունական հրամանացն վերծանութեան ամենեցուն յակճիռս կալով եւ շականջանել ունկնդրութեամբ. (Խոսր. պտրգ.։)
Ոչ այնքան սարսեցի եւ պատկառեցի ի սաստկութենէ քումդ հրամանի, որքան ալիք ծովուն յեզերացն. (Նար. ՟Զ։)
Զի ընդ երթալն իսկ ոչ ժամանէ ի տեղի պատուհասին իւրոյ։ Ցայդ վայր եղեւ հրաման պատուհասիդ ձերոյ . եւ ի վերայ դորին պատուհասի երթալ ձեզ յասորեստան. (Եղիշ. ՟Ը։)
Այսօր ցնծացան պարունակք հրակերպեան զուարթնոցըն, ի վերուստ հպատակէին հրամանաց տըղային. (Շ. տաղ.։)
Ճայթմամբ պարսատակաց, այսինքն սաստիւ հրամանացն. (Արիստակ. մկրտ.։)
Ոչ է ի նուազս եւ ի բազումս յաղթութիւն եւ պարտումն, այլ յԱյ ակնակութեանն հրամանի. (Փարպ.։)
Կարացեալ սայթաքել զհրամանս չապահոյ. (Խոր. ՟Գ. 34։)
Սիմոն մոգն ի սաստալից հրամանէն պետրոսի յերկիր անկեալ. (Տօնակ.։)
Նշանակէ սարկաւարգն քահանային՝ վասն ամենեցուն զաղօթսն մատուցանել։ Հրաման ետ սարկաւարգացն երգել։ Սարկաւարգաց եւ պաշտօնէից եւ սաղմոսողաց եւ ընթերցողաց. (Ոսկ . հռ։ Ոսկիփոր.։ Ճ. ՟Ժ.։)
երեւեսցի ցամաքն. զի մի կարծիցի, թէ պատճառք սարսատելոյն նորա յարեգականէ իցէ, յառաջագոյն քան զարեգակն սարսատէր ցամաքէր հրամանաւ ամենարդար իմաստութեանն. (Վեցօր. ՟Դ։)
Աշակերտեալքն ցրուեալք են, եւ ոչ ժողովեալք ի վարժարանի։ Ու՞ր մեր վարժարանք ի թագաւորական պատրաստեալ հրամանաց։ Զի հրահանգից վարժարանի՝ չեմ տակաւին ներհուն բանի. (Շ. ընդհանր. եւ Շ. թղթ. եւ Շ. վիպ.։)
Եկն Աբարիս ի դելփէ, եւ վարձաւոր եղեւ ապողանի, եւ ուսաւ ի նմանէ զդիւութիւն եւ զհրամանաբանելն. (Նոննոս.։)
Տե՛ս ո՛վ վեհագոյն (պետրոս կաթողիկոս)։ Ի խնդրոյ վեհագունիդ հրամանաց. (Մագ. ՟Ժ՟Ե։ Շ. թղթ.։)
Անսասցէ հրամանի վերագունի առաջնորդին։ Հրեշտակք բնութեամբ վերագոյն էին քան զմեզ։ Արդ գիտացի ո՛րդեակ, զի վերագոյն քան զիս եղեր. (Բրս. ճգն.։ Իսիւք.։ Վրք. հց. ՟Զ։)
Վերագրէ (աստուածաբանն) զճառն ի յայտնութիւն քրիստոսի, եւ սկսանի ի ծնունդն քրիստոսի։ Ղուկաս զաւետարանն եւ զգործսն առաքելոցն՝ զյունացս աշխարհէն վերագրէ (առ թէոփիլոս ի յոյն լեզու)։ Վերագրէ ղուկաս ի հրամանէ սուրբ հոգւոյն. եւ եղեւ ասէ ընդ աւուրսն ընդ այնոսիկ։ Որպէս վերագրէ երանելին պետրոս, եթէ կերաք եւ արբաք ընդ նմա յարութեան։ Որպէս վերագրեաց երանելին մովսէս, թէ տեսանիցէք զկեանս ձեր կախեալ զփայտէ։ Վասն քո վերագրեաց սողովմոն, փայտ կենաց է ամենեցուն. (Կամրջ.։ Փստ առ զքր։ Զքր. կթ. ծն. Զքր. կթ. հմբ. Զքր. կթ. խչ.։)
Վերնառաք հրամանն երթայր կործանէր զթագաւորութիւն պարսից. (Կաղանկտ.։)
Ստիպել տագնապել զհրէայսն՝ անցանել զհարցն օրինօք։ Արքունի հրամանաւն տագնապէր։ Ի խոշտանգանս գանի տագնապէին ուտել խոզենի։ Տագնապեաց զքեզ պատերազմ անհնարին։ Ամենակալն տագնապեաց զիս։ Նեղութիւն տագնապեաց զնա։ Տեսիլ գլխոյ իմոյ տագնապեաց զիս.եւ այլն։
Հրամանն յոյժ ծանրագոյն եւ տաղտկալից էր։ Զբարեկեցութեան կեանսն ... զծանր եւ զտաղտկալիցն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։ ՟Բ. 28։)
Այս հրամանք աստուածայինք եւ տիրականք՝ տրամագիծ եւ ճշմարիտ տուեալ եղեւ. (Սամ. երէց.։)
Արեգակնն այնչափ փափկերախ լինէր առ հրամանն. (Գեննանդ.։)
Որպէս օրէնսգէտի միոջ հրաման ետ նմա գործել. (Եփր. ծն.։)
νομοθέτης legislator. որ եւ ՕՐԻՆԱԴԻՐ. Օրէնսդրիչ. տէր օրինաց աստուած. եւ մարդ դնօղ օրինաց բանիւ կամ գրով, հրամանաւ աստուծոյ կամ անձամբ անձին. կանոնագիր. սահմանագիր.
Աթենացւոց օրէնսդիրն սողոն։ Ոմանց օրէնսդրաց հրաման տուեալ է՝ ոչ վկայել զլուր. (Փիլ. ել. եւ Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Աներեւոյթ սրով՝ հրամանաւ բարձրելոյն, որ ազդողական զօրութեամբն թափանցական է քան զամենայն սուր երկսայրի. (Ղեւոնդ.։)
Հրաման տայր Վեհդենշապհոյ ամբարապետի։ Հասանէին յանկարծակի բազմութիւնք դահճացն յամբարապետէն. (Փարպ. ստէպ։)
Եթէ մխիթարես, ամէնիշխան ես։ Յամէնիշխան հրամանաց։ Ձեռն ամէնիշխան։ Յամէնիշխան շրթանց կամ բերանոյ. (Նար.։)
Ոչ ինքն եկեալ այսր, այլ զհրաման նորա եւ զզօրս այլաբանելով. (Խոր. ՟Բ. 51։)
Անդառնալի հրաման, կամ պայման, կամ պատիժ. (Սկեւռ. աղ.։ Մխ. դտ.։ Գէ. ես.։)
Հրամանաւ եւ կոչմամբ, եւ մի՛ անձնիշխան կամօք յառաջ եկեսցեն ի հաղորդութիւնն. (Լմբ. պտրգ.։)
Զհրամանն առաջի դնել հրամայեցին, եւ առաջադրեցաւ ի տաճարին. (Ճ. ՟Ա.։)
Արարչադիր աւանդք, կամ հրաման. (Մամբր.։ Գր. հր.։)
Որ զարարչականն եղականաց լուսոյն ի քեզ տանելով։ Արարչական բանին հրաման. (եւ այլն։ Շար.։)
Զի քո արարածք քեզ արարչիդ արբանեկէ։ Արբանեկեալ քոյոց հրամանաց. (Իմ. ՟Ժ՟Զ 24։ ՟Ժ՟Բ 6։)
Կարմիր ծովուն բաժանումն հզօր հրամանաւ բաժանողին առնն Աստուծոյ.
Դժնդակ կրօնիւք եւ բախտաբաշխ հրամանօք. (Ոսկ. ես.։)
Որպէս թագաւորն զգաւառապետին զգործոն քննել պահանջէ։ Որպէս ձեր գաւառապետքն ընդ ձեր հրամանաւ. (Լմբ. իմ.։)
Զգուշութեամբ գլխաւորել զսուրբ պահս, կամ զհրաման արքունի, եւ այլն. (ՃՃ.։)
Դիմոսական հրաման, կամ իշխանութիւն, պարտք հարկ, հոգք, գործ. (Մխ. դտ.։ Վրք. ոսկ. ստէպ։)
Հրաման ետ եւ զդպրոցականսն կոտորել. այսինքն զիմաստունս եւ զգէտս. (Վրդն. դան.։)
Սուսեր պողովատիկ եւ այլն ... հրեշտակն ասէ որպէս զերագասուր էառ ի քէն հրամանս սատակելոյն. (Լմբ. ժղ. 26։)
Վասն երեքօրեայ ապաշխարութեանն (նինուէացւոց) զսաստ հրամանաց իմոց դարձուցի. (Եփր. զղջ.։)
Անսաստեալ զընկէց զպատուիրանն։ Թէ չէր զԱստուծոյ հրամանն զընկեցեալ. (Եզնիկ.։)
Զօրաժողով լինէր Տիմոթէոս, կամ Դեմետր արքայ։ Զօրաժողով է Յուդա։ Զօրաժողով եղեւ յէու ի վերայ Յովրամայ։ Զօրաժողով եղեն ի վերայ Երուսաղէմի։ Մարախ զօրաժողով լինի իբրեւ ի միոջէ հրամանէ օրինօք.եւ այլն։
Հրաման առեալ ի սուրբ ընկերակցացն. (Եղիշ. ՟Ե։)
Խոսեցաւ յականջս ժողովրդեան երկրին։ Դան դատեսցէ զժողովուրդ իւր իբրեւ զմի այր ի մեջ իսրայէլի։ Ժողովրդեանն այլազգեաց։ Լցաւ երկիրդ ժողովրդովք բազմօք։ հրաման ետ փարաւոն ամենայն ժողովուրդն անցանել ընդ յորդանան։ Նա փրկեսցէ զժողովուրդ իւր։ Բժշկէր զամենայն ախտս ի ժողովրդեանն։ Ժողովուրդ է իմ բազում ի քաղաքիս յայսմիկ։ Երկու ազգք են յարգանքի քում, եւ երկու ժողովուրդք յորովայնէ քումմէ զատցին, եւ ժողովուրդ զժողովրդեամբ ելեւել առնիցէ.եւ այլն։
Կռուելոյ ոչ ունիս կարիս հրամանի, զի ինքնաշարժ ես ի բազմաբանութիւն. (Շ. թղթ.։)
Թագաւորն ինքնիշխան հրամանաւ ... ձեռն ի գործ տայր. (Ագաթ.։)
Ի հրամանէ թագաւորաց հարկեալ զայսիրագործել. (Խոր. ՟Ա. 4։)
Լոյսընկալ հրամանն առ եսայի. (Սանահն.։)
Ծանրագոյն իմն հրաման տայր. (Ոսկիփոր.։)
Քո ծառայիս (այսինքն երկրի) մեզ սորուն ծառայակ ցացս հրաման տացես պատրաստել զդարմանոց մերոց պէտս. (Խոսր.։)
Մարդոյ առեալ զանձնիշխանութիւն, ու՛մ կամի՝ ծառայանայ։ Զերկիր եւ զայլսն ամենայն համակերտս ծառայացեալս հրամանաց արարչին. (Եզնիկ.։)
Ունի ծառայս զխորհուրդսն, որ թագաւորաց տիրեն, որ ծիրանաւորին հրաման տան. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 22։)
Որոյ կամակարօղ հրամանին ոչ ոք դիմակալել զօրէր. (Թէոդոր. մայրագ.։)
Կանովնական տառք։ Կանոնական սահմանք, կամ սահմանադրութիւն, կարգադրութիւն, հրամանք, նզովք, բան. (Շար.։ Կանոն.։ Խոր. ՟Գ. 20։ Ճ. ՟Ը.։ Լմբ. սղ. ՟Հ՟Թ։ Մխ. դտ.։ Խոսր.։)
ՀԱԶԱՐԱՊԵՏ. ἕπαρχος, ἑπίτροπος, ἑφεστηκός princeps, procurator, praefectus Իշխան հրամանատար, եւ հոգաբարձու. վերակացու. եպարքոս. դուքս. ոստիկան. նախարար. Տե՛ս ՟(Բ. Մակ. ՟Դ. 227։ ՟Ժ՟Ա. 1։ Ղկ. ՟Ը. 3։ Գաղ. ՟Դ. 2։ Յուդթ. ՟Ժ՟Բ. 10։)
Մի՛ հակառակօղս առ հրամանս վերակացուին. (Յճխ. ՟Ի՟Գ։)
Զօրութեան բանից քոց ո՞ հանդարտեսցէ։ Երկիս ոչ կարէ հանդարտել ամենայն բանից նորա։ Կամ հանդարտիցե՞ն երիվարք ի մէջ մատակաց։ Չորրորդին ոչ կարէ հանդարտել։ Ոչ կարէր հանդարտել քաղաքն ընդդէմ յուդայ։ Ոչ հանդարտէին հրամանին։ Ոչ հանդարտեսցեն բարկութեան, կամ առաջի բարկութեան նորա։ Ոչ հանդարտեաց իւրում ամբարտաւանութեանն։ Ոչ կարէր երկիրն պանդխտութեան հանդարտել նոցա ի բազմութենէ ընչից իւրեանց։ Ոչ կարեմ միայն հանդարտել ձեզ.եւ այլն։
Զճշմարիտ ազատութեան հրամանն հաստարմա՛տ արձանացո՛ առ իս. (Բենիկ.։)
ՀՐԱՄԱՏԱՐ ՀՐԱՄԱՏՐԵԼ. cf. ՀՐԱՄԱՆԱՏԱՐ. ՀՐԱՄԱՆԱՏՐԵԼ. եւ այլն։
ἑπιστολή epistola, litterae βιβλίον libellus μνημοσύνη monumentum σάκρα sacra (լծ. արաբ. հուրուֆ, էհրուֆ, րուքէդ, վէրէքէ եւ հյ. Գրով արտաքս առաքեալ կամ հրատարակեալ) Գիր ողջունի, հրամանի, յեշատակաց. թուղթ. նամակ. կոնդակ. քարտէս, մանաւանդ արքունի. ողջունագիր, բարեւագիր, հրամանագիր.
Հրաման հրովարտակին։ Վասն բանից հրովարտակիս այսորիկ։ Գրել կամ առաքել հրովարտակ, եւ հրեշտակս հրովարտակօք։ Գիր հրովարտակին։ Պատուեսջիք հրովարտակ(ք արքունի.եւ այլն։
Չէր՝ որ ոչ ձեռնամուխ լինէր ի նա։ Իշխեաց ձեռնամուխ լինել ի սուրբն ամենայն աշխարհաց։ Բարւոք արարէք, զի ոչինչ ձեռնամուխ եղէք ըստ հրամանի գրոյ. (Ես. ՟Ի՟Է. 4։ ՟Բ. Մակ. ՟Ե. 15։ Եսթ. ՟Ժ՟Զ. 17։)
εἰμαρμένη, μοῖρα, πεπρωμένη, -νον , τύχη fatum, parca, fortuna. Բախտ եւ վիճակ հեթանոսական՝ որպէս թէ գրեալ ի ճակատ մարդոյ, իբրու վճիռ դիպուածոց անհրաժեշտ. սահման եւ հրաման անյեղլի, չարաչար իմանալով զնախախնամութիւնն, եւ զկամս աստուծոյ զդրական կամ զթոյլտուական. ճակտին գրածը.
Ի բաշխս բախտից, ճակատարգաց, եւ կապելոց հրամանաց։ Եւ ո՞ւր իցէ այն՝ զոր ասենն, եթէ որ ինչ ի ճակատագրին գրեալ է հրամանացն, այնմ չէ հնար վրիպել. ո՜ հրաման տկար, եւ անզօր սահման, զոր եւ գողքն եւ աւազակքն կարեն խախտել. (Եզնիկ.։)
Իշխանական ճոխութեամբ։ Ճոխութեամբ հրամայել։ Հրաման քո ճոխութեանդ։ Կայսերական ճոխութիւնդ։ Ճոխութիւն հրամանին։ Ճոխութեամբ խօսել, կամ գործել։ Նստաւ ճոխութեամբ յաթոռն իւրական. (Յճխ.։ Սեբեր.։ Արծր.։ Ոսկ.։ Նար. ՟Լ՟Դ։)
Են ոմանք ի տգիտաց քահանայից, որ (ի նաւակատիս) հրաման տան ի մատաղամսոյ կերակրիլ, եւ յայլ մսոյ զատիլ. որ ոչ է հաճոյ իմաստնոց. զի մի է մատաղամիս եւ խառնամիս առ հեշտութիւն մարմնոյ. (Տօնակ.։)
Բառ անպէտ. որպէս յն. παρακέλευσις adhortatio, jussio. որպէս թէ՝ Առ հրաման, կամ տարհրամայելն. իմա՛ Յորդորումն (իբր մատամբ, կամ առ ի մօտ մատչել)
Մակբայ մատհրամանոյն. աղէ՛, թո՛ղ, ա՛ծ, ե՛կ, բե՛ր. (Թր. քեր.։)
Մատ հրամանոյն, որ է մօտ հրամանոյն։
Մուտ հրամանին, որ է ստոյգ կամ պարզ հրամանին. եւ ի համառօտն,
Մատհրամանդ կա՛մ նախդիր է (որ է համաձայն յն), կամ մօտ ի հրամայականն ասէ. կամ մոյթ հրամանին, իբր թէ նեցուկ է հրամայականին. կամ որպէս ոմանք պարզ հրամանին ասեն։
Անողորմ հրամանաւ զայն զմարդատեացն զօրացոյց զխորհուրդ. իբր մարդատեցական. (Նիւս. ի մկ. բեթղ.։)
Հրաման առաքեցին յամենայն մօտաքաղաքսն. (՟Բ. Մակ. ՟Զ. 8։) յն. ἁστυγείτων πόλις ... urbi vicina civitas, suburbanus.
Յափշտակելով արար զհրամանն։ Յօժարագոյնս արար՝ յափշտակելով զհրամանն. (Ոսկ. ես.։)
Ունկն դնէին յեղյեղուկ լեզուի նորա։ Հասեալ էին ի վերայ յեղյեղուկ հրամանաց թագաւորին. (Եղիշ. ՟Գ. ՟Է։)
Եւ զոր ասէին՝ ոչ հրամանաւ, այլ յերկուանօք երկիւղալի. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 11։)
διάταξις dispositio, ordinstio ἑκτύπωσις expressio, efformatio κρίμα judicium πολυτέλεια sumptuositas, magnificentia եւ այլն. Յօրինումն, եւ Յօրինեալ ինչ. կազմութիւն. կազմած. գործած. դրուագ. հանդերձանք. զարդ. վայելչութիւն. կարգաւորութիւն, իբր կարգ, եւ տնտեսութիւն. հրաման. օրէնք.
Սիւնհոդոսական հրամանաւ առաքելոցն՝ նախածանօթս հատուցելոցն հեթանոսաց զթեթեւագոյնսն աւանդել. (իբր նորա հաւատից. Ագաթ.։)
Որ վարդապետք եղիցին ըստ իրաւանց. նախակրթեալք հին եւ նոր կտակարանաց, եւ կանոնական հրամանաց յերկուց եւ յերից վարդապետաց. (Մխ. դտ.։)
Ի յայսքան տագնապի նախամեծար զքեզ արարեալ, աշակերտին սիրեցելոյ՝ սպասաւորել (քեզ) հրամանատրեալ. (Սկեւռ. աղ.։)
Հնազա՛նդ լերուք ամենայնի, զոր ինչ իղձքն ձեզ հրաման տացեն. եւ հեղիացւոցն այսպիսի ինչ նախիղձիկս բարբառեալ. թէ հեղիացիք եւ այլն. (Եւս. քր. ՟Ա.) յն. προσαγορεύω praenuncio, denuncio.
Ողբալով յանձինս իւրեանց վասն նկարացոյց հրամանին առ ի նկարել զպատկերս նոցա՝ պիղծ եւ անօրէն թագաւորին. (Ագաթ.։)
Հասեալ առ իս հրամանի ի մեծ արքայէն Տրդատայ՝ կարգել ինձ ի ձեռնարկութենէ նշանագիւտ ժամանակագրացն. (Ագաթ.։)
σημάντωρ qui aliquid significat, dator signi, dux, imperator եւ այլն. Հրամանատու. զօրավար. որ ակնարկէ առնել ինչ.
Ուղեւորեալ լինէր նորին հրամանաւն ոմն ի քահանայիցն. (Նանայ.։)
Ընդ հրաման մտածութեանդ քոյ ուրախացայ։ Յուրախանալն գինւով. (Խոր. ՟Բ. 30. 60։)
Առ ի չունկնդիր լինելոյ հրամանաց նորա. (Եզնիկ.։)
Զպակասամիտս յերիտասարդաց։ Ցպակասամիտսն ասէ։ Պակասամտացդ հրաման տամ. (եւ այլն. Առակ. ստէպ։)
Արդեօք պատահմա՞մբ, եւ կամ ըստ հրամանի ինչ խաղաց մանուկն յորովայնին. (Կիւրղ. ղկ.։)
ՀՐԱՄԱՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆՒՈՅ. cf. ՀՐԱՄԱՆ. յն. խրի՛մա, եւ այլն. χρῆμα, χρησμός, χρηματισμός . որ է պէտք, եւ հրաման կամ պատգամ. եւ այս իմաստ տեսանի նաեւ ի քանի մի բառս սկսեալս վանկովդ պատ.
Տո՜ւր ինձ հրաման պատասխանւոյ։ Աղաչէր հրաման պատասխանւոյ առնուլ (ի դից)։ Զայս ընկալեալ հրաման պատասխանւոյ՝ աղեքսանդրի. (Պտմ. աղեքս.։)
ἑντολή, ἕνταλμα praeceptum, mandatum, statutum, praescriptio, edictum παραγγελία , παράγγελμα denunciatio. որ եւ պատուէր. հրաման Աստուծոյ, եւ երբեմն մարդոյ. պատգամ. օրինադրութիւն. պույուրուգ, վասըյէ, թէմպիհ, էմր.
Ընկալաք զհրաման պատուիրանին յաննախանձ քոյոց բարուց բնութեանդ. (Եղիշ. ՟Ա։)
Հրամանն աստուածային բաւական է ունել զեզր ջրոյ անծանօթ ծօվու՝ ոչ պիտոյացեալ երկցի. (Խոր. աշխարհ.։)
Սուսեր պողովատիկ չանաչառ հրամանդ քո բերեալ. (Իմ. ՟Ժ՟Զ. 16.) (յն. ὁξύς սուր)։
Ի պոռնկանոցէն առ հրաման ունիլ զկինն. (Իգն.։)
Տիրկան հրամանաւ սաստեցին հիւսիսային հողմոցոն սառնագործ եւ անպտղաբեր բանսարկուին. (Վրդն. երգ.։)
Դժուար է սաստկաբար երեւեցուցանել հրամանաւ պատասխանւոյ. այսինքն վճռաբար ասէլ. (Արիստ. առինչ.։)
Սաստկանայր ջուրն։ Սովն եւս քան զեւս սաստկանայր։ Սաստկացան քան զիս։ Սաստկացաւ բանն արքայի առ յովար։ Սաստկացաւ քան զնա պատերազմն։ Սաստկանայ ի տանջանս անիրաւաց։ Սաստկացաւ ի վերայ նորա անօրէնութիւն։ Հրաման թագաւորին սաստկանայր։ Ձայն փողոցն սաստկացեալք յոյժ։ Մատս զուրիա ընդդէմ սաստկացեալ պատերազմին։ իբրեւ մարտն սաստկացաւ.եւ այլն։
Մայր կենաց, հրամանաւ սիրողապէս, եւ հայեցմամբ պաղատանաց բարեխօսեա. (Սկեւռ. աղ.։)
Ոչ ստորանգիլ գողութեամբ թագաւորական հրամանին. (Նիւս. թէոդոր.։)
Եւ վաղվաղակ կատարեն զհրամանս. (Լմբ. իմ.։)
Հրամանն յոյժ ծանրագոյն եւ տաղտկալից էր։ Զբարեկեցութեան կեանսն ... զծանր եւ զտաղտկալիցն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։ ՟Բ. 28։)
Ի տարածանելն ազգի մարդկան ընդ լայնութիւն ամենայնի երկրի։ Ամենեցուն հասարակաց հնարէր զխնամոցն իւրոց ի վերայ տարածանել (կամ տարածել) զգեստս։ Քրիստոնէութիւնն տարածանէր ընդ ամենայն կողմանս։ Չեւ եւս սփռեալ տարածանէր համբաւս այս ի դվին։ Ուստի՞ բան հրամանացն ընդ աշխարհ տարածեալ իցէ. (Խոր. Եղիշ.։ Փարպ.։ Եզնիկ.։)
Տեառնագիր հրաման, ես բարձրանամ գէտ. (Նար. տաղ.։)
Յանրջական տեսութիւն յաստուծոյ առաքելոցն առեալ հրաման. (Խոր. ՟Բ. 8։)
Տէրունեան սուրբ մարմինն։ Տէրունեան մարմնոյ եւ արեան։ Ի տէրունեան մեծի սուրբ զատկին։ Խոյս ի չարէն ետու առ ի լրըումն տէրունեան հրամանին։ Ծառայո չար եւ վատ ըստ տէրունեան յանդիմանութեանն. (Անյաղթ բարձր.։ Շար.։ Եղիշ. ՟Ե։ Յհ. կթ.։ Նար. ՟Է։)
Կարապետն յանապատի՝ սակս տնտեսական հրամանին յեզերս գետոյ. (Մագ. ձ։)
Միտք բանական՝ ցասմնականին արքայ։ Ցասմնականն՝ ընդդէմ եղբօրն ի սրտմտութիւն։ Անձնիշխանն միտք ընդ իւր ունելով եւ զցասմնականն. (զի սորա հրամանաւն ըստ ճշմարթութեան վարին. Լմբ. սղ. եւ Լմբ. պտրգ.։)
Փեսայածուքն կէտ նպատակի եդեալ սահման աւուր զհարսանիսն յօրինելոյ.. . ըստ օրինացն հարսանեաց՝ ըստ հրամանի փեսայածուացն. (Զքր. կթ.։)
Ժողովեալ բոլոր քաղաքայնոցն՝ հրաման լինէր ատեան դնել. (Կաղանկտ.։)
Ընկալեալ զհրամանս օգոստոսական. (Ղեւոնդ.։)
Հրաման առին ջուրքն բղխել զբազում զանազան կենդանիս, եւ ձկունս, եւ թռչունս օդահերձիկս. (ՃՃ.։)
Զբարձրագոյնն եւ զազնուագոյն վիճակ։ Այնպէս ազնուագոյն գիտէր զառաքինութեան ճանապարհ։ Զոր ինչ օրէնս եւ հրամանս ազնուագոյնս գիտէին՝ նորոգեցին։ Ըստ ճահագունին ինչ իցէ ազնուագոյն կարգի. (Ոսկ. յհ. եւ Եբր.։ Եւս. քր. ՟Բ։ Պիտ.։)
Լինել ունկնդիր ամենայն հրամանաց նորա, եւ ականջալուր լինել ամենայն լուսաւոր վարդապետութեան նորա. (Ուռհ.։)
Ձայն ահագնալուր, ոչ գիտեմ զձեզ։ Ահագնալուր սպառնալիք, կամ հրաման. (Ոսկիփոր.։ Շ. ընդհ.։ Ոսկ. լս.։)
Ուստի բղխման առին հրաման, ու աղբիւրօրէն բարժանեցան. (Հին քեր. ինչ։)
Յոգնապատճառեան ամենավարան (մեղաւորն)։ Ամենավարան տարակուսանաց։ Պատասխանատուութիւնս ամենավարանս։ Զամենավարան ձայն կողկողանաց սրտիս։ Եղիցի խաղաղութիւն հրամանաւ մեծիդ՝ ամենավարան բքոյս սասանման. (Նար. լ. ՟Ա. ՟Ի. ՟Լ՟Ա. ՟Հ՟Ա։)
Անդատապարտ մնաց ի կանոնական հրամանաց. (Վրք. հց. ՟Բ։)
Պաշտօն եւ հրամանատարութիւն ինչ ի դրան պարսից՝ մանաւանդ ի կարգի մոգութեանց. մոգպետ.
Անընդդիմակ զօրութիւն, կամ հրաման. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 1։ Փարպ.։)
Ոչ կարգիւ, այլ՝ խառն եւ անկարգաբար։ Անկարգաբար յարուցեալ ընդդէմ։ Անկարգաբարն վարել հրամանաւ. (Պիտ.։)
Թէպէտեւ տկար է զօրութեամբ քան զբազումս յանասնոց օմարդն), այլ տեսչութեամբ աստուծոյ հրամանատար եւ անուանադիր է նոցա. (Վեցօր. ՟Զ։)
Հրաման առաք ի բաց կալ յաշխարհայնոցս. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 42։)
ԱՌԱԿՕՐԻՆԱԿ ՀՐԱՄԱՆ. Իբր Խորհուրդ կամ վարդապետութիւն հաւատոյ. δόγμα. dogma.
Յոյժ խորին եւ բարձր է առաքեալս այս, եւ բազմօք լի է առակօրինակ հրամանօք. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 1։)
Առաքելաբար հրաման տալ, կամ տալ զողճոյն, կամ տալ զհոգի, կամ զլոյս աւետարանին յանձինս ընդունել, կամ իմանալ. (Յհ. իմ.։ Խոսր.։ Խոր. ՟Գ. 60. եւ Խոր. հռիփս.։)
Կարողութիւն ասելոյ կամ հրաման տալոյ. զօրութիւն եւ իսկութիւն ներքին բանի.
Զանցանել եւ արտաքս վազել ըստ հրամանն. պատուիրանազանց լինել.
Արքայատուր հրաման. (Ագաթ.։) (Կորիւն.։)
Ել հրաման յարքունուստ. (Խոր.։)
Ափիբերան առնէր զնոսա գործոցն ճշմարտութիւն։ Ափիբերան առնէր զնոսա գործոցն ճշմարտութիւն։ Ափիբերան արա՛ զնոսա հրամանօքն Քրիստոսի. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 23. 24։)
Բարւոք կամ զբարին հրամայօղ. տուօղ բարի հրամանի.
Բարեհրաման քո ակնարկութեամբ արդարացուսցէ։ Փառաւորեմք զբարեհրաման պատճառն եղելոց. (Նար. ՟Ժ՟Գ. ՟Հ՟Է։)
Որք հակառակող լինին բարեպատճառ հրամանիս մերում. (Ուռպ.։)
Ապրեցոյց ի գետընկէցն հրամանէ. (Վրդն. ծն.։)
Գիշերախառն հասանէր ի վերայ յամնէացւոցն։ Զհրամանն արքունի գիշերախառն կատարեալ. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Բ. 9։ ՟Գ. Մակ. ՟Ե. 10։)
Հրամանատար գործոցն յիսուսի, եւ անօրինականաց մեծին գուշակումն, իմա՛ գուշակիչ, տուօղ գուշակել. (անդ։)
Գրաւորական ժողովուրդն (հին օրինաց)։ Հրաման ընկալաք ի գրաւորականէն, եւ ի նորոգատուր ուսմանց։ Գրաւորական դատապարտութիւն. (Երզն. մտթ.։ Լծ. ածաբ.։ ՃՃ.։)
Մահ տղայոցն, որ ի դառնաշունչ հրամանէ հերովդէի. (Ոսկ. ես.։)
Դիւրափոփոխ է իմում հրամանիս. այսինքն յիմմէ հրամանէ. (Արշ.։)
Հրաման տայր դիւցազնային մոլորութեամբն առնել նուէրս զոհից. (Կաղանկտ.) իմա՛, հեթանոսական։
Զի մի՛ զերկիւղալիցն լուիցուք հրաման, ընկեր զիա՞րդ մտէր այսր. (Սկեւռ. յար.։)
Առ զայրուկս սրտին թագաւորն հրաման ետ կոտորել. (Վրդն. դան.։)
Արք զգաստք՝ զգուշագոյնք հրամանաց վարդապետութեանն. (Կորիւն.։)
Հրաման տայր Յուդա, զօրահատոյց առնէր ի վերայ բերդին։ Զօրահատոյց արարին, ընդ երկու զզօրսն բաժանեցին։ Զօրահատոյց լինէր, գայր պաշարէր. (՟Ա. Մակ. ՟Դ. 41։ ՟Ե. 20։ ՟Թ. 63։)
Մի՛ ընդդիմախօս լինել հրամանաց թագաւորին. (Վրք. ոսկ.։)
Կարգէր ի վերայ երկրիս հրամանատարս ապարասան եւ ժանդաբարոյ անաստուածութեամբ, որք զերկիւղ աստուծոյ անգամ եւ ընդ միտս ոչ ածէին. (Ղեւոնդ.։)
Ի հրամանից տիրականէն՝ տէրութիւնք ինքնատիրեալք. (Շ. հրեշտ.։)
ՈՉ մեծազօրն եւեթ ւրով զօրութեամբն, եւ կամ իշխանասաստ հրամանաւ զմերն տանջեաց տանջիչս բանն աստուած. (Յհ. իմ. երեւ.։)
Նուաճեալ ըընդ իշխանանիստ հրամանաւ. (Արծր. ՟Ե. 3։)
Իշխանանիստ հրամանօքն տիպէին զնա. (Կաղանկտ.։)
Խայտառակիչ խորամանկութեան, կամ թագաւորին հրամանի, կամ կախարդեաց. (Յճխ. ՟Ժ՟Ա. Փարպ.։ Նար. ՟Ղ՟Գ։)
Զմերձաւորսն եւ զխորհրդածուսն կապակցէր դաշանց երդմամբ։ Հրամանատարք եւ խորհրդածուք դրանն արքունի։ Ոմն խորհրդածու դրանն արքունի. (Յհ. կթ.։)
Ցանկութեանցն յաղթիցէ սեռի, յորժամ ի ծայրաքաղաքն բանականին հրամանին կամաւորապէսն անսալ ոչ կամիցին. (Պղատ. տիմ.։)
Եւ մահու ծառայակցէր՝ արարչական հնազանդելով հրամանին. (Մամբր.։)
Առեալ զանընդդիմկաց հրամանն հանդերձ սակերօք կայսերադիր նշանակելով. (Կորիւն.։)
Կայսերական զարդ, կամ պատկեր, ոսկի շար, զօրք, ձեռադիր, հրաման եւ այլն. (Ագաթ.։ Խոր.։ Նար.։ Յհ. կթ.։)
Չիշխէ արգելուլ զկենդանութիւնն առանց հրամանի կենդանապահին. Եզնիկ.։
Հրաման տուր վասն տանն քոյ, զի մահկանացու ես դու, եւ ոչ կենդանացու. յն. մեռիս, եւ ոչ կեցցես. (Կոչ. ՟Բ։)
Ի կենցաղավէտ սաստից. ի բարի հրամանացն աստուծոյ. (Պիտ.։)
θαρσύνω, ἑάω, ἑπιτρέπω , προτρέπω fiduciam adfero, do;
permitto, propello. Համարձակ առնել զոք, կամ ումեք զիրս ինչ. հրաման տալ, թոյլ տալ. թողացուցանել. եւ Վստահացուցանել. քաջալերել. համարձակեցնել, ազատութիւն տալ, թող տալ, երես տալ.
Սուրբ եղիցի անուն քո. յիս ասէ սուրբ եղիցի քոյ հայրութեանդ անուն, առ ի վայելչական զիս լինել գործոց ըստ քում հրամանի հայրութեան. (Կիւրղ. ղկ.։)
Ապողոն դիւթելով՝ ո՛չ հաւաստապէս եւ ոչ յանդիմանաբար հրամանատուութիւն առնէր, այլ՝ երկդիմի եւ անորոշ պատամս տայր. (Նոննոս.։)
Յօրինացն ոմանք հրամայական (կամ հրամանական) էին, եւ ոմանք հրաժարական. (Երզն. մտթ.։)
προστακτικός imperativus δογματικός decretalis, dogmaticus եւ այլն. Նշանակ հրամայելոյ, կամ հրամանաց. պատուիրողական. վճռական. վարդապետական. եւ քերականաց՝ մի յեղանակաց կամ ի խոնարհութեանց բայից. տե՛ս եւ ՀՐԱՄԱՆԱԿԱՆ.
Հրաման տալով. հրամայելով. իշխանաբար, տիրաբար, ճոխաբար.
Առակապէս ասէ փրկիչն, եւ ոչ հրամանաբար. (Ոսկ. ղկ.։)
Կործանեաց հրամանաբար զբագինսն։ Օրինադրութիւն գրեաց հրամանաբար. (Հ=Յ. հոկտ. ՟Ժ.։ Հ=Յ. մարտ. ՟Ժ՟Դ.։)
Ի վերայ տանեացն աստուածահար եղեալ՝ հրամանաբեկ լինէր, եւ կործանեալ յերկիր՝ յոգւոցն ցամաքէր. (Կոչ. ՟Զ։)
Ամենայն իսկ հրամանաբերքն իբրեւ յերեսաց տեառն եկեալ. (Ագաթ.։)
Տիրադրուժքն զնորին հրամանաբերն սրտառուչ սրտաբեկ կացուցին. (Կորիւն.։)
Զհռչակեալ հրեշտակն (զյհ. մկ), զաստուածպաշտութեան հրամանաբերն. (ՃՃ.։)
Որ յայտնէ զհրամանս կամաց իւրոց.
(Առաքեալքն) յառաջնորդեալ հրամանակամ հոգւովն սրբով. (Ագաթ.։)
Հրամայական. տիրական. ուր իցէ հրաման կամ պատուէր.
Հրամանական բանիւ արարչին. (Պիտ.։)
Հրամանակամ իշխանութեամբն սաստէ։ Հրամանական գիր. (Նիւս. երգ. եւ Նիւս. սքանչ.։)
Մեծ են ստացուածք հրամանական կամաց վարդապետութինքն. յն. մի բառ. (Կոչ. ՟Դ։)
Կարգ ունի հետեւումն հրամանական աղօթիցն. (Լմբ. պտրգ.։)
Հրամանական ... եւ հրաժարական. (Տօնակ. իբր ստորասական, եւ բացասական պատուիրան։)
ՀՐԱՄԱՆԱԿԱՐ ԿԱՐԳ. ՀՐԱՄԱՆԱԿԱՐԳ ԲԱՆ. δόγμα dogma. Հրամանական կարգաւորութիւն եւ բան աստուածային. վարդապետութիւն հաւատոյ եւ վարուց. (ըստ յն, տօ՛ղմա ).
Հրամանատուացն զանազանութիւն ոչինչ պարտի վնասել զհնազանդութիւն հրամայեցելոցն. (Բրս. հց.։)
Հրամանակարգ բանիցն սկիզբն առնել։ Այսոքիկ ի հրամանակարգ (կամ ի կամակարգ) բանից աստուածպատութենէ, եւ ի գործոց բարութենէ։ Ի մտի ձերում անկեալ հաստատեալ կացցեն հրամանակար կարգն աստուածութեան. (Կոչ. ՟Դ։ Ուր թարգմանի եւ Հրամանական կամաց վարդապետութիւն։)
Որ հանէ պատուէր հրամանի. հրամանատու.
Իշխան եւ հրամանակար ի վերայ մեր միայն արքայն է. (Լմբ. պտրգ.։)
Սեղբեստրոս՝ հրամանակար հզօր յընդհանուր եկեղեցիս քրիստոսի. (Թղթ. դաշ.։)
Գլխաւոր հրամանատու.
Ամբակում նստաւ ի մէջ դատաւորացն իբր զայ մի հրամանապետ. (Լմբ. ամբ.։)
cf. ՀՐԱՄԱՆԱԲԱՐ. իսկ յասելն,
Օրհնեալ որդի հօր հրամանապէս. (Գանձ. իմա՛, իշխանակից հօր, կամ ըստ վարդապետութեան հաւատոյ։)
χρηματισμένος, ἑπιταττόμενος oraculum, vel mandatum accipiens, consulens. Որ առնու զհրաման, կամ զպատգամ.
Ես որ հանդիսապատիւս եմ հրամանառուացն, եւ ընդ իշխանութեամբ եմ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 1։)
Ապողոն հրամանատուութիւն առնէր հրամանառուացն. (Նոննոս.։)
ՀՐԱՄԱՆԱՏԱՐ τακτικός ordinarius προστάττων ordinans, praecipiens ἠγούμενος dux, rector οἱκονόμος dispensator δεσπότης dominus. (Գրի եւ կարճելով՝ ՀՐԱՄԱՏԱՐ) Որ տանի յինքեան զիշխանութիւն հրամայելոյ, կամ տարեալ զհրաման մեծին առ հպատակս՝ հրամայէ ի դիմաց նորա. հրամանատու. կարգաւորիչ. տէր. իշխան. տնտես. հազարապետ. բդեաշխ. կուսակալ.
Կացոյց նախարարս, եւ ի վերայ նոցա երիս հրամանատարս։ Հրամանատարքն եւ նախարարքն. (Դան. ՟Զ. 2=6։ Տե՛ս եւ Ես. ՟Ծ՟Է. 4։ Երեմ. ՟Ի. 1։ ՟Գ. Թագ. ՟Դ. 6։)
Իշխան եւ հրամանատար ամենայն տէրութեան պարսից. (Եղիշ. ՟Գ։)
Կորապաղատ եւ հրամանատար հայաստանեայցս. (Յհ. կթ.։)
Ինքն է տէր հնձոցն, եւ մարգարէիցն հրամանատար. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 7։)
Իբր զտիրօղ հրամանատար էիցս. (Նար. ՟Հ՟Ե։)
Իմաստք խելացն՝ հրամանատար ամենայն անդամոցն. (Յճխ. ՟Ի։)
Զտիմոթէոս այնչափ եկեղեցեաց հրամանատար առնէր. (Ոսկ. ես.։)
Հրամանի տէր. գլխաւոր.
Իսկ որք հրամանատեարքն էին, բանիւք հաւանութիւն տային. (Լաստ. ՟Դ։)
ἑπιτάσσων, προστάττων, κελεύσας imperans, mandator, jussum dans եւ այլն. Որ հրաման տայ. տուօղ զպատուէր. կարգաւորիչ. հրամայօղ. օրինադիր.
Որք յերկրաւոր հրամանատուէն հրաժարեցին. (Ագաթ.։)
Վասն մահկանացու հրամանատուին զայն արութիւնս կատարէաք. (Եղիշ. ՟Ե։)
Բարձեալ բերէ զհրաման հրամանատուին. (Եզնիկ.։)
Ոչ ոք նմա հրամանատու, եւ ոչ ընդ հարկաւորութեամբ կապեալ. (Մանդ. ՟Ժ՟Ա։)
Դուք փոխանակ լսելոյ՝հրամանատո՞ւ կամիք լինել. (Մամբր.։)
Զինաւորին, եւ թագաւորին, եւ մարմնական հրամանատուին. (Նար. ՟Կ՟Ա։)
Ետես զինքն զօրութեամբ հրամանատուին ի գազանացն յայնցանէ ազատեալ. (Նիւս. երգ.։)
Աջ իմ ձեռագործեաց զերկին։ Հրաման տալ ձեռագործել. (Փիլ. յովն. եւ Փիլ. իմաստն.։)
Դիկատորք, որ են ճարտարախօսք. իմա՛ հրամանատարք։
Որ տայ զհրաման սպառանալեաց մահու.
Խուսափեալ ընդ յաւէտուղէշ տնկովքն՝ հրաժարել ըղձանային ի մահահրաման պատուհասողէն. (Թէոդոր. մայրագ.։)
Այս հրաման կապեաց պնդեաց զբնութիւն մահկանացու, զի մի՛ լուծցի մահուամբ. (Իգն.։)
Այս հրաման կապեաց պնդեաց զբնութիւն մահկանացու, զի մի՛ լուծցի մահուամբ. (Իգն.։)
Կոտորիչ մանկանց. մանկասպան, որ տայ սպանանել զմանկունս այլոց. որպէս եւ հրաման նորա, կամ սուր.
Մովսէս ի մանկակատոր հրամանէն փարաւովնի զերծանի. (Նչ. եզեկ.։)
Արբին զհոգին սուրբ, եւ երգեցեցին ի մէջ ծովուն. որում մատռուակէր մարիամ քնարաւն։ Զի եւ ամպրք սպասաւորք հրամանացն մատռուակեն։ Ի մատռուակելն երկրի՝ յորժամ կամի՝ զշահեկանսն մատուցանէ։ Մատռուակեն յարբանեկել. (Ագաթ.։)
Միաբանական ձայն, կամ բարբառ, խորհուրդ, պայման, հաւասարութիւն, հրաման. (Շար.։ Ճ. ՟Գ.։ Յհ. կթ.։ Պիտ.։ Մխ. դտ.։)
Մարդս մոլեգնական։ Մոլեգնականս տալ հրաման. (Նար. ՟Ի՟Բ։ Արծր. ՟Ա. 2։)
Յաղթողական վերամբարձութեամբ՝ դրօշիւք հռչակեալք։ Աստուածային հրամանք յաղթողականք. (Նար. ՟Լ՟Է. ՟Ծ՟Ա։)
(Կարգէ) եւ զյիշեցուցանօղս երկուս ի ձեռն գրոց ... եւ բարի յիշեցուցանողին հրաման տայ՝ ի բարկութեան արքայի եւ յանիրաւ հրամանս յիշեցուցանել զիրաւն եւ զմարդասիրելն. (Խոր. ՟Բ. 7։)
Յորդորական հրաման տէրութեանդ քո միշտ մտրակեաց զիրաւացի հեղգ երկչոտութիւն մտաց իմոց. (Արշ.։)
Յաւէտ օրհնաբանելի ես դու երկրորդաւս. ողորմածութեամբ, քան նախահրաման սաստկութեամբ. (Նար. ՟Խ՟Ը։)
Միտք քան զիրս գոն նուազագոյնք։ Իսկ եթէ ոք ի նուազագունիցն իցէ, անսասցէ հրամանի վերագունի առաջնորդին առ ի խօսել. (Բրս. ծն. եւ Բրս. ճգն.։)
Ի ժամ տէրունական հրամանացն վերծանութեան ամենեցուն յակճիռս կալով եւ շականջանել ունկնդրութեամբ. (Խոսր. պտրգ.։)
Ի ժամ տէրունական հրամանացն վերծանութեան ամենեցուն յակճիռս կալով եւ շականջանել ունկնդրութեամբ. (Խոսր. պտրգ.։)
Զոր եկեալ կատարեաց ամենափրկիչն քրիստոս՝ շնորհատուր հրամանաւն. (Կորիւն.։)
Ապա չարազինեալ թագաւորն՝ տայր հրաման սրամահ առնել զհաւատացեալսն. (Ճ. ՟Բ.։)
Ի ձեռն անաստուած հրամանաց չարարուեստ թագաւորացն։ Չարամի՛տ եւ չարարուեստ, մինչեւ յե՞րբ կաս յամառութեան։ Ոչ երբէք տեղեակ են չարարուեստ աղանդոյ կախարդութեանն. (Ճ. ՟Բ. Ճ. ՟Գ.։)
(Ի դրախտին) օրէն աւանդէր պահպանական։ Ընկալայ զպատուէր հրամանի իբր օրինաւոր ամրութեանն պահպանական աւանդ. (Մամբր. պիտ.) իմա՛, պահելի, կամ պահպանիչ ի չարեաց։
Հրաման առաքեցին յամենայն քաղաքս պաշտօնաւորս (լինել). (՟Բ. Մակ. ՟Զ. 8։ 4)
Տարօղ պատգամաց. կամ հրամանատար ի կողմանէ Աստուծոյ.
Ոչ բանայր զբերանն պատժողական հրամանաւ չարչարողացն. (Լմբ. պտրգ.։)
Տիրապատուէր հրամանաւն պարտւանդեալ յանպայքար օրէնս ժամանակախոյզ խնդրողացն, այն՝ որ ասէ, ոչ է ձեզ գիտեալ զժամս եւ զժամանակս. (Ուռպ.։)
Բղխեսցէ ասէ երկիր. այն սակաւանշան հրամանն կացոյց իմաստութեամբ բիւրք բիւրոց բոյսք եւ բողբոջք.. (Վեցօր. ՟Է։)
Որ ի սանդարամետսն՝ սերապեայ աստուածն էր, հրաման պատասխանւոյ առնէր. (Պտմ. աղեքս.։)
Մի՛ ի չար ուղխից սանդարամետին զրահեղեղ սատակմամբ ողողեսջիք։ Հարկեցայ ես խնդրել ելս հրաման թողութեան յոստիկանէն, որպէս ոմն երբեմն ի սանդարամետէն պրոդորիադայ. (Յհ. կթ.։)
Ոչ խնդրեալ հրաման պատասխանւոյ ի սանդարամետապետէն (կամ սանդարամետէն) պրոգէիդայ. (Խոր. ՟Գ. 62։)
Սաստկագոյն հրամանաւ, եւ քաղցր վարդապետութեամբ. (Նար. յովէդ.։)
Հաճոյ թուեցաւ հերակղի եւ ամնեայն սիւնկղիտոսիցն (կամ սիւնկղիտոսին)։ Մեծաց խորհրդոցն խորհրդակիցք են, որք սիւնկղիտոսք կոչին։ Զհրաման թագաւորաց քոց եւ զսիւնկղետոսին կատարեա յիս. (Արծր. ՟Բ. 3։ Ոսկ. մ. ՟Գ. 3։ Ճ. ՟Բ.։)
Հրեշտա՞կ զոք առաքել. սակայն եւ նմա ստունգանէին։ Ստունգանել տեառն, կամ հրամանի, հրամանաց, պատուիրանի։ Ստունգանել հօրն իմոյ երկնչիմ։ Ինքն տէրն՝ որում ստունգանեցաք. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 6։ Յճխ. ՟Դ։ Շար.։ Արծր.։ ՃՃ.։ Սարգ. յկ. ՟Ժ։ Վրք. հց. ՟Ի՟Զ. եւ այլն։)
Դուք բա՛ց արարէք զվէմդ. վէմ վիմակառոյց ընդ վիմափոր խմբին ... վիմակառոյց, հրաման արքունոյն՝ դուք վերառէ՛ք զվէմդ. (Նար. տաղ.։)
ՏԵԱՌՆԱԿՈՂՄՆ, ՏԵԱՌՆԱԿՈՂՄՆ ԿՈՅՍ, ՏԵԱՌՆԱԿՈՅՍ ԿՈՂՄՆ. τὰ πρὸς κυρίον quae ad dominum. Որ ինչ է դէպ ի կողմն տեառն։ աստուածաւոյս կողմն. հրաման աստուծոյ.
Արեգակն ի հարկէ ծառայէ տէրունական հրամանին։ Նուիրէին ի սպաս տէրունական սեղանոյն։ Շինել զտէրունական տուն։ Տարաւ ի տէրունական տունն։ Դառնալ ի տուն տէրունական (այն է եկեկղեցի, տաճար). (Եզնիկ.։ Եղիշ. ՟Գ։ Զենոբ.։ Աթ. անտ.։ Անան. եկեղ։)
(գրի եւ Տղակոտոր) Մանկակոտոր. տղայասպան. տղայախողխող (թագաւոր կամ հրաման նորա)
Ի կշտամբութիւն տղայակոտոր հրամանին. (Իմ. ՟Ժ՟Ա. 8։)
Տղայակոտոր հարուածովքն կամ հրամանօքն. (Արշ. Համամ.։)
ՏՕՆԱՀՐԱՄԱՆ ԿԱՐԳ. Կարգաւորութիւն տօնից հրամանաւ աստուծոյ կամ եկեղեցւոյ.
Կարգեալ ամենիմաստն աստուծոյ՝ մովսիսաբեր օրինօքն, նախ զոհիւքն եւ շաբաթուքն, եւ տօնահրաման կարգօք. (Ագաթ.։)
Նոյնպէս եւ մեր լուսաւորիչն ի տօնահրաման կարգին ցուցանելով. (Արշ.։)
Զո՛ր օրինակ ի քաղցրագունիցն եկին արտմականքն, նոյնպէս եւ ի տրտմականացն ի վեր ելանել ի տրտմականսն։ Ի քաղցրագունէ պատուիրանացն։ Ըստ քաղցրագոյն աստուածային քո հրամանի։ Զի՞նչ ի մարդկան կենցաղս վայելումն քաղցրագոյն քան զխաղաղութիւն. (Ածաբ. ծն.։ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 30։ Շար.։ Շ. մտթ.։)
Խոստացեալն (մեր) առաջի դիցի, եւ նոցա քաղցրատուր հրաման հատուցեալ զարդարեսցի. (Կորիւն.։)
Հրաման տան քառասնապահից ի մասոյ ճաշակել. (Կանոն.։)
Քարակակոշկոճ արարին զպօղոս։ Քարակոշկոճ արասցեն զմեզ։ Տայր հրաման քարակոշկոճ առնել զնա. (Եփր. ՟բ. տիմ.։ Զքր. կթ.։ Բուզ. ՟Դ. 36։ եւ Ճ. ՟Ա.։)
Քա՛ջ եւ ամենաբարւոք ասացեալ է։ Ամենաբարւոք՝ փոքր եւ ոչ փոքր զքաղաքս զայս տէրունեան հրամանքն հաստատեն։ Ամենաբարւոք եւ աստուածավայելո՛ւչ՝ ի հրոյն ձայնն ասի ի դուրս գալ. (Փիլ.։)
Անիմաստասէրք՝ հոտոտելիք եւ ճաշակելիք, յաղագս կելոյն միայն եղեալք։ Ծանր է եւ անիմաստասէր իմն հրամանդ. (Փիլ. լին. եւ Փիլ. լիւս.։)
Աննահանջելի հրաման. (Նար. ՟Գ։)
Առագաստականացն, եւ զպիտոյից նորա առատութիւն զառ ի քրիստոսէ հրամանաւորեալ զեղուլ. (Սարկ. քհ.։)
Ատուածակամ հրաման. (Ագաթ.։) (Փարպ.։)
Աստուածային խորհուրդ, կամ փառք, պատկեր, կամ արքայութիւն, հրամանատուութիւն, տեսչութիւն, ուխտ, սեզան, տաճար, ողջակէզ, խոստումն, սքանչելիք, զօորութիւն, կամ լոյս, կերակուր, տուն, ցօղ. կամ մարմին եւ արիւն Քրիստոսի. եւ այլն. (Ագաթ.։ Փարպ.։ Շար. եւ այլն։)
Աստուածասաց (կամ աստուածասաստ) հրաման. (Եղիշ. ՟Գ։)
Ընդէ՞ր Մովսէս պղնձի օձ կազմէ, ոչ հրաման տուեալ նմա յաղագս որակութեան արարչութեան. (Փիլ. այլաբ.։)
Ի քէն է քաւութիւն, եւ ի հրամանաց քոց արդարութիւն։ Զարդարութիւնն քո մեզ շնորհեցեր։ Արդարութիւն թլփաթութեանն. (Նար. ՟Թ. ՟Կ՟Գ. եւ Նար. խչ.։)
Խորանն Մովսեսի, զոր հրամանաւն Աստուծոյ արուեստակեցին բերսէլիէլ եւ եղաբ. (Ոսկիփոր.։)
Եցոյց ինձ վերին կանխասացութիւն գիտելութիւն յանուրջս։ Գիտելութեամբ բաշխէ զիւրաքանչիւր օգուտ։ Այդ հրամանիդ գիտելութիւն յայտնի է. (Փարպ.։)
Ուր է դառն պահպանութիւն հրամանաց. տարժանելի յոյժ.
Դիւրափոփոխ է իմում հրամանիս. այսինքն յիմմէ հրամանէ. (Արշ.։)
Հրաման տայր դիւցազնային մոլորութեամբն առնել նուէրս զոհից. իմա՛, հեթանոսական։
Ուսմունս եւ ընձեռութիւնս եւ վարդապետութիւնս։ Ըստ իւրաքանչիւր ազգի հրամանի եւ ընձեռութեան. (Փիլ. լին. ՟Դ. 209։ Փիլ. ել. ՟Ա. 1։)
Բազում ինչ է զոր չէ պարտ գործել միայնակեցի՝ զորս ժողովրդականքն հրաման ունին գործել. (Մաքս. ի դիոն.։)
Ժտեցոյց թշնամին զմարդն անցանել զհրամանաւն աստուծոյ. Եզնիկ.։
Իմացուցանեմ դոցա զհրամանսն աստուծոյ. (Ել. ՟Ժ՟Ը. 16։)
αὑτοκέλευστος injussus, sua sponte. Ինքնն հրամանատար առանց հրամայելոյ ուրուք ինքեան. ինքնաշարժ. ինքնիշխան. ինքնակամ. մտադիր.
Վասն ինքնահրաման առաջնուրդութեան հոգւոյն սրբոյ. (Ագաթ.։)
Առնելով զերախայրեացն զմուտս՝ ինքնահրաման յօժարութեամբ եւ պատրաստութեամբ. (Փիլ. քհ.։)
Որ ընդ սոսայս անցանէ զօրութիւն. ինքնահրաման իմն ունի զյարձակումն յառաջակամ շնչով. (Նիւս. կազմ.։)
Ինքնահրամանք հանդերձ յօժարութեամբ նկրտէին. (Փիլ. լիւս.։)
ինքնահրաման բարձի զխըտրոց. (Յհ. կթ.։)
Զլուսաւորն մեծ՝ յիշխանութիւն տուրընջեան, եւ զլուսաւորն փոքր՝ յիշխանանութիւն գիշերոյ։ Յիշեաց զիշխանանութիւն տակառապետին, եւ զիշխանութիւն մատակարարին։ Ինձ տալ հասանել յիշխանութիւն, եւ նմա կախել զփայտէ։ կացուցես ի վերայ քո իշխան. եւ եղիցի յորժամ նստցի յիշխանութեան իւրում։ Ծածկոյթ աստուծոյ իշխանութեան։ Տուաւ նմա իշխանութիւն, եւ իշխանութիւն նորա իշխանութիւն յաւիտենարան։ Եդաւ հրամանս այս ընդ ամենայն իշխանութիւն թագաւորութեան իմում։ Ո՛չ իշխանութիւնք, եւ ո՛չ զօրութիւնք. եւ այլն։
Ի տան իւրում, եւ ամենայն իշխանութեան իւրում։ Եղեւ իսրայէլ իշխանութիւն նորա։ Եբեր նմա իշխանութիւն ի վերայ բռնաւորաց նորա։ Ծանիցես զիշխանութիւներկնաւորին։ Իշխանութիւն տուաւ նմա։ Ետ նոցա իշխանութիւն թագաւորն՝ գործել զամենայն։ Իշխանութիւն առեալ (ի վերայ) մարդկան, եւ դու մարդ մահկանացու։ Կենաց եւ մահու դու ունիս իշխանութիւն։ ամենայն անձն որ ընդ իշխանութեամբ է, ի հնազանդութեան կայցէ. քանզի ոչ ուստեք է իշխանութիւն, եթէ ոչ յաստուծոյ։ Որ հակառակ կայ իշխանեանն, աստուծոյ հրամանին հակառակ կայ եւ այլն։
Զկամակար իշխանութիւն ոչ հանէ ի նմանէ. որով կարողն է անսալ եւ չանսալ հրամանացն ... այլ զի եւ չանսալոյն իշխանութիւն ունիցի։ Զիա՛րդ երեւէր ընտրութիւն գործոցն, եթէ ոչ ունէր մարդն իշխանութիւն երկոցունց, եւ անսալոյն եւ չանսալոյն. (Եզնիկ.։)
ԻՇԽԱՆՈՒԹԻՒՆ. Կարողութիւն. ազատ համարձակութիւն. հրաման.
(Ադամ) հրամանատար եւ անուանադիր նոցա է խօսողութեամբ բանին. (Վեցօր. ՟Զ։)
Արարիչ չորեքկին նիւթոցս, յորմէ ամենայքն ծննդագործին հրամանաւ արարչին իւրեանց. (Եղիշ. ՟Բ։)
Դղրդեալ լինին հրամանաւ զկալողութիւն ունօղ իշխանին. (Արիստ. աշխ.։)
Ամենահնարին (աստուծոյ), որոյ կամելութեան եւ հրամանի ամենայն դժուարինք եւ անհնարինքն դիւրինք են եւ հնարաւորք. (Փարպ.։)
Լրոյ կայսերական հրամանի յայտարար.
Պայմանաւ հրամանի սուրբ գրոցգ կատարելանայ. (Յհ. կթ.։)
Զի արգելցէ զկիզողութիւն հրեղէն երկնից։ Ի բնութենէ չունին կիզողութիւն, այլ հրամանաւ աստուծոյ. (Վրդն. պտմ. եւ Վրդն. սղ.։)
Հրամանաւ համահրեշտակ կաթողիկոսին հայոց տեառն գրիգորիսի. (Յիշատ.։)
Հարկեցուցիչ բան, կամ հրաման, կամ պատճառ. (Սարգ. ՟ա. պետր. ՟Է։ Վրդն. սղ.։ Գր. հր.։)
Հրաման դնել. հրամայել. սահմանել.
Հրամանադրէ աշխարհագիր առնել զհամօրէն տիեզերս. (Զքր. կթ.։)
ՀՐԱՄԱՆԱԶԱՆՑ ԼԻՆԵԼ. Անցանել կամ զանց առնել հրամանաւ.
Որ հրամանազանց լինի թագաւորին. (Հց. աթ. կիւրղ.։)
ՀՐԱՄԱՆԱԿԱՐ ԿԱՐԳ. ՀՐԱՄԱՆԱԿԱՐԳ ԲԱՆ. δόγμα dogma. Հրամանական կարգաւորութիւն եւ բան աստուածային. վարդապետութիւն հաւատոյ եւ վարուց. (ըստ յն, տօ՛ղմա ).
Հրամանակարգ բանիցն սկիզբն առնել։ Այսոքիկ ի հրամանակարգ (կամ ի կամակարգ) բանից աստուածպատութենէ, եւ ի գործոց բարութենէ։ Ի մտի ձերում անկեալ հաստատեալ կացցեն հրամանակար կարգն աստուածութեան. (Կոչ. ՟Դ։ Ուր թարգմանի եւ Հրամանական կամաց վարդապետութիւն։)
(Հոգին սուրբ) հրամանատուր գործոցն յիսուսի, եւ անօրինականաց մեծին գուշակումն. (Նար. գանձ հոգ.։)
ἑπιτάττω ordino եւ այլն. Հրաման տալ. կարգաւորել. օրինադրել. հրամանաւ աւանդել.
Զբանին կերակուր ջամբել հրամանատրեցեր վարդապետութեանց։ Զայս իւղ օծութեան հրամանատրեցեր։ Եդ վերակացուս, հրամանատրեաց փրկութիւնս. (Նար. ՟Ժ՟Դ. ՟Լ՟Դ. ՟Ղ՟Գ։)
Ննջեաց, եւ արթնութեամբ հրամանատրէ հողմոց. (Խոսրովիկ.։)
Ի մէջ գիշերի պօղոս եւ շիւղաս զմեզ (ի) հարկաւորն յաղօթս հրամանատրեցին. (Բրս. հց.։)
Հրամանատրեցեր զնոյն յիշատակ նորոգել. (Սկեւռ. աղ.։)
ՀՐԱՄԱՆԱՏՐԵԼ. χρηματίζω . Պատգամ տալ.
Դիւթ ոմն գոլով անդ՝ հրամանատրեաց։ Յորժամ կամէր աստուածն (նոցա) հրամանատրել նոցա. (Նոննոս.։ (Գրի անդ եւ Հրամատրել։))
Հրամանատար ճուաղաբարոյ ազգացն այնոցիկ ուտի գաւառի. (Յհ. կթ.։)
Հրամանատար ճուաղաբարոյ ազգացն այնոցիկ ուտի գաւառի. (Յհ. կթ.։)
ՅԱՅՏՆՈՒԹԻՒՆ. χρηματισμός oraculum, responsum. Պատգամ եւ հրաման աստուածային.
Ոչ յանկարծադէպ ինչ փրկեցան ի գերութենէն, այլ աստուածային հրամանաւն՝ որով գերեցան. այսինքն ո՛չ դիպուածով. (Գէ. ես.։)
Ի յայսքան տագնապի նախամեծար զքեզ արարեալ, աշակերտին սիրեցելոյ՝ սպասաւորել (քեզ) հրամանատրեալ. (Սկեւռ. աղ.։)
Բարի բազում քաղաքաց եւ հրամանքս այս, զի նախապատուիցին զառ ի բազմաց բարեփառութիւն. (Պղատ. օրին. ՟Ժ՟Բ։)
Զամենայն արարածս, որ ի նկարակերտեալ ի քումմէ հրամանէդ եկին ի մէջ. (Բենիկ.։)
(որ գրի եւ ՆՈՒԻՐԱՊԵՏ). Պետ նուիրակաց. գլխաւորն հրամանակատար պաշտօնէից.
Յիշէ պիտաւորապէս եւ զհրամանսն կայսեր, իբրեւ ընդ գաւազանաւ ունելով ընդ այլոցն եւս զհրէաստան. (Կիւրղ. ղկ.։)
Զամենայն ինչ աստուածային արդարութիւն կարգ է եւ սահմանադրէ։ Հանճարողական հրամանն սահմանադրէ. (Դիոն. ածայ. եւ Դիոն. թղթ.։)
Հրաման ետ խոցել, որ սուտամեռուկ չլինի. (Վանակ. հց.։)
Այժմ ամպքն տէրունւոյն սպասահարկեալ հրամանի՝ զտիեզերս արբուցանեն. (Խոր. վրդվռ.։)
Մինչեւ ցայժմ քո իշխանութիւնդ առանց իմ հրամանի կալեալ է, եւ ոչ ինչ յինէն ունիս վստահութիւն. (Փարպ.։)
ՏԵԱՌՆԱԿՈՂՄՆ, ՏԵԱՌՆԱԿՈՂՄՆ ԿՈՅՍ, ՏԵԱՌՆԱԿՈՅՍ ԿՈՂՄՆ. τὰ πρὸς κυρίον quae ad dominum. Որ ինչ է դէպ ի կողմն տեառն։ աստուածաւոյս կողմն. հրաման աստուծոյ.
Տիրապատուէր հրամանաւն։ Ըստ տիրապատուէր հրամնին. (Ուռպ.։)
Ընդ ամենայն տեղիս՝ ո՛ւր եւ հասանէր հրաման հրովարտակին, գաւառակոյտ քաղաքաժողով ուրախութիւն լինէր հեթանոսացն. (՟Գ. Մակ. ՟Դ. 11։)
Քաղցրուսոյց ընթերցուածոց, հոգէպատում գրոց։ Քաղցրուսոյց վարդապետութեամբ։ Քաղցրուսոյց հրամանօք քոյով։ Քաղցրուսոյց բանիւ. (Կորիւն.։ եւ Նախ. գծ.։ Ագաթ.։ Մաշտ. սքեմ.։ Երզն. լուս.։)
Զօրացո՛ քաջարութեամբ լինել կատարիչ հրամանի քո. (Սկեւռ. աղ.։)
Որ դիտէ զքրիստոս, այսինքն գէտակն ունի ի հրամանս քրիստոսի.
νεύμα nutus Ակնարկելն ըստ ՟Ա. նշ։ Նշան կամաց. ազդումն. հրաման անձայն. իմա, իշարէթ.
Յաղագս ամուսնութեան հրաման ետուն։ Վասն անյարմար եւ անարժան որդւոցն ընդ մարսն ամուսնութեան (առ պարսիկս). (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Յիշել զանընդդիմակաց զնահատակութիւնս։ Առեալ զանընդդիմակաց հրամանն. (Կորիւն.։)
Յիշել զանընդդիմակաց զնահատակութիւնս։ Առեալ զանընդդիմակաց հրամանն. (Կորիւն.։)
Գրեցաւ, որպէս ետ հրաման աշխարհահամար դպրացն։ Կացուցանէր աշխարհահամար դպիրսն։ Եկին մատուցին աշխարհահամար դպիրքն. (Եսթ. ՟Ը. 9։ ՟Ա. Մակ. ՟Ե. 42։ ՟Գ. Մակ. ՟Դ. 14։)
Տարածեաց եւ տէրն զաշխարհաստեղծ բազուկն իւր ի վերայ խաչին։ Սկզբնածինն այն խաւար զգալի ի հրամանէն աշխարհաստեղծ տեղի տուեալ հալածեցաւ. (Սկեւռ. յեսայ. եւ Սկեւռ. ի յար.։)
Առ հեղիաս առաքելութիւն աստուածային հրամանատարութեան. (Նար. ՟Ղ՟Գ։)
Աստուածակեաց հրաման. (Ագաթ.։)
Ասուածասաստ հրաման, կամ բարկութիւն, կամ հարուածք. (Ագաթ.։) (Յհ. կթ.։) (Ոսկ. մ. ՟Ա 5. 22։) եւ (Ոսկ. ես.։)
Աստուածատուր հրաման, նշանագիր, իմաստութիւն, աւանդութիւն. (Կորիւն.։)
Որք ոչ արտադրութեան թագաւորացն, եւ ոչ հրամանի քում կամին անսալ. (Ճ. ՟Ա.։)
Աւետարանական հրաման, չափք, սպասաւորութիւն. (Ագաթ.։ Կորիւն.։)
Հրաման տայր դիւցազնային մոլորութեամբն առնել նուէրս զոհից. (իմա՛, հեթանոսական։)
Յեսու զարեգակն իբրեւ զկամաւ ինչ բանիւ հրամանաւ ճնշեալ՝ արար զերիւարութիւնն. (Գեննանդ.։)
Չէ՛ պարտ ընտրողութիւն առնել հրամանաց առաջնորդին. (Նեղոս.։)
Գրեաց թագաւորասաստ հրամանաւ թուղթ յԵրուսաղէմ. (Սիւն. առ պտր. անտիոք.։)
Թագաւորասաստ հրամանաւ հաւանեալ հնազանդեցոյց. (Գագիկ առ ռոմանոս.։)
Ի բաց թողացուսցէ ըստ առաջին հրամանին. (Եղիշ. ՟Գ։)
Օրինաց եւ հրամանաց, որովք լաւացուցանել զոգիսն հանդերձեալք էին. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
աստուածային հրամանք յաղթողականք լուսաւորապէս յայտնութեամբ ազդեալ երեւէին. (Նար. ՟Ծ՟Ա։)
Ի մի եկելոց խմբակցութենէ զանազան ծաղկանց զայս իւղ հրամանատրեցեր. (Նար. ՟Ղ՟Գ։)
Ոչ սաստիւ եւ ոչ ի մարդկան վարս մտանիցէ ինչ հրաման. (Ոսկ. ես.։)
Որպէս եւ նոցայն տեսութիւն, եւ հանճարողականն հրաման սահմանադրէ. (Դիոն. թղթ.։)
Հաստատութիւն խաղաղութեան։ Ընկեցին ի բաց զհաստատութիւնս իւրեանց եւ զդաշինս։ Ամենայն հաստատութեամբ ետու հրաման։ Հաստատութեամբ զօրութեամբ իմոյ։ Ո՞վ եկաց ի հաստատութեան տեառն։ Բեկանեմ զհաստատութիւն հացի։ Թագաւոր հանճարեղ՝ հաստատութիւն ժողովրդոց։ Հաստատութիւն իմ եւ ապաւէն իմ դու ես։ Ետուր նմա օգնական զեւայ, հաստատութիւն նմա զկինն նորա։ Եհաս թագաւորն յիրացն հաստատութեան վերայ.եւ այլն։
Ուսաւ ի նմանէ զդիւթութիւն եւ զհրամանաբանելն։ Հրամանաբանելով յելլադա. (Նոննոս.։)
Արք արդարք հրամանակատարք։ Իբրեւ զարդարս եւ հրամանակատարս։ Հրամանակատարք վարդապետական հրամանաց. (Ագաթ.։ Շ. մտթ.։ Կորիւն.։)
Առժամայն հրամանակատար լինէր աստուածային պատուիրանաց. (Կաղանկտ.։)
Հնազանդ եւ հրամանակատար լինին ամենայնիւ. (Վստկ. ՟Է։)
Հրամանակատար աստուծոյ լինիցիս։ Հրամանակատա՛ր լերուք նմա երկիւղիւն աստուծոյ. (Ճ. ՟Ա.։)
Որպէս նորա (թագաւորին) հնազանդ եւ հրամանակատար. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Ժ՟Զ.։)
ՀՐԱՄԱՆԱՒՈՐԵԼ. Հրաման կարգել. օրինադրել.
Տօն տարեկան հրամանաւորեալ զայս աւուր. (Սիսիան.։)
Ի քրիստոսէ հրամանաւորեալ. (Սարկ. քհ.։)
Ահարկու հրամանն, եւ մերկապարանոց՝ յանդիմանութիւնքն։ Մերկապարանոց լուսաւորութիւն՝ անքօղ եւ անվերարկու. (Նար. ՟Ը. ՟Ժ՟Ա։)
Ոմանք ասեն, ի ձեռն այնր՝ իբրու զսանջար խոտոյ ետու ձեզ ամենայն, մսակերութիւն հրաման տալ. (Փիլ. լին. ՟Բ. 58։)
Յադամայ մինչեւ ի վախճան ջրհեղեղին ոչ գոյր հրաման մսակերութեան (ըստ կարծեաց ոմանց). (Մխ. ապար.։)
Ապողոն դիւթելով՝ ոչ հաւաստապէս, եւ ոչ յանդիմանաբար զհրամանատուութիւն առնէր հրամանառուացն, այլ անհաւաստաբար եւ շեղապէս. (Նոննոս.։)
Յաստուածուստ առեալ հրաման. (Նիւս. ի սքանչ.։)
(Կարգէ) եւ զյիշեցուցանօղս երկուս ի ձեռն գրոց ... եւ բարի յիշեցուցանողին հրաման տայ՝ ի բարկութեան արքայի եւ յանիրաւ հրամանս յիշեցուցանել զիրաւն եւ զմարդասիրելն. (Խոր. ՟Բ. 7։)
Զդիտաւորութիւն նախաճանապարհին ետես զհրամանն աստուածային. (Առ որս. ՟Դ։)
Հրաման պատուիրանի տայ շղուտաբարոյ վայրենի ազգացն այնոցիկ. (Յհ. կթ.։)
Սարկաւագակիցն իմ հեղդացաւ ըստ եպիսկոպոսին հրամանի լուցանել զկանթեղսն. (Լմբ. պտրգ.։)
Ըստ հրամանի մտացն սպասաւորաբար հպիլ (ի գործս). (Լաստ. ընթերց.։)
Առանց յապաղանաց ամենայն արարածք սպասաւորականք զհրամանս կատարեսցեն. (Ագաթ.։)
Ո՛չ հրամանաւ, այլ ամենակարօղ եւ ամենեսրբովքն իւրովք ստեղծագործեաց ձեռօք (զմարդն). (Ղեւոնդ.։)
Գրաւորական վերծանութեամբ։ Տէրունական հրամանացն վերծանութեան. (Խոր. ՟Գ. 61։ Խոսր. պտրգ.։)
Վերտառութիւն կոչէ զյարութիւն մեռելոց, զոր օրինակ տառք յարմարեալք ի ձայնականաց եւ ի բաղաձայնից՝ կերպարանեն զբանն, այսպէս եւ ի յարութեան յական թօթափել տարերք մարմնոյն ժողովին հրամանաւն աստուծոյ՝ առնուլ զբանական ոգին. (Շ. բարձր.։)
Հայեցեալ ի տեառնաբարբառ հրամանացն բարձրութիւն. (Կորիւն.։)
Որ տաս լիապէս առանց փոխատրութեան փոկանաց։ Այնպէս բարերար է, որպէս (զի ) եւ Ո՛չ զփոխատրութիւնսն պահանջէ, այլ շատանայ միայն սիրեցեալ (գոլ ) յոյս ետն։ Որք անսան հրամանին՝ հարցանէ ի փոխատրութեան ուսանիլ զպարգեւ սն. (Նար. ՟Զ։ Բրս. հց.։ Իգն.։)
Ըստ քոյին հրամանիդ. առ ի քէն հրամայեալ.
Օրէնս յարկայս օրհնաբանելիս ... քոյինահրաման պատուէրս կենաց. (Նար. ՟Զ՟Ե։)
Մի հեթանոսաբար անըուշներ ի պատուիրանաց աստուծոյ, այլ կատարեա՛ քրիստոնեաբար զհրամանսն տեառն։ Վարուք իւրովք (ըստ արտաքնոյն) կայր քիստոնէաբար Քրիտսոնէաբար թաղումն. (Մանդ. ՟Զ։ Եւս. պտմ. ՟Զ. 18։ Շ. թղթ.։)
Ո՛չ ումեք ոչ առնել ինչ յանհամարձակելեացն, եւ ոչ պակասեցուցանել ի հրամանացն. (Բրս. հց.։)
ἁπειθεία. inobedientia, contumacia. Չհաւանելն հրամանաց. հեստութիւն. անհնազանդութիւն. անսաստութիւն. չանսալն. չմռելը. տենկսիզլիք. իդաաթսըզլըգ. ինատ.
Զմիաւորութիւնն յայտ առնէր, եւ զանփոփոխութիւն հրամանացն (ընդ հօր)։ Ի ձեռն ամենայնի ցուցանէ զանփոփոխութիւն էութեանն (ընդ հօր). (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 38։ ՟Բ. 23։)
Առաքելահրաման պատարագ. (Խոր. վրդվռ.։)
Հրաման ... քան զամենայն գործ երաժշտական բարենշանագոյն. (Բրս. պհ.։)
Բարի բազում քաղաքաց եւ հրամանքս այս, զի նախապատուիցեն զառ ի բազմաց բարեփառութիւն. (Պղատ. օրին. ՟Ժ՟Բ։)
Եղանին մեղքն մեղանչականացն ի բռնաւորութենէ չարագործութեանն։ Ոչ ըստ սահմանելոյ ինչ հրամանի կոտորածքն գործիցին, այլ ի բռնաւորութենէ հինին. (Եզնիկ.։)
Ետ գրել հրամանաւ եւ սիրով դիպաբանութիւն հակառակացն. (Շ. բարձր.։)
Տայր հրաման շինել եպիսկոպոսանոց. (Ուռհ.։)
Հրամանաւ պտղոմէոսի երկայնաբազուկի զաստուածեղէն գիրսն թարգմանեցին. (Եպիփ. ծն.։)
Ծանուցին նոցա զզուգաձայնապէս առ ի նոցանէ զօրինադրեալ հրամանքն. (Ճ. ՟Ա.։)
Ծանուցին նոցա զզուգաձայնապէս առ ի նոցանէ զօրինադրեալ հրամանքն. (Ճ. ՟Ա.։)
Հրամանաւ վերին կառավարութեան մաքրեալ զօդոցն դաժանութիւն. (Արծր. ՟Է. 2։)
Այս գիր միաբանութեան եւ սիրոյ, եւ հաստատ հայրագրութեան հայոց գրեցաւ մերով հրամանաւ. (Թղթ. դաշ.։)
Ոչ իշխանական ինչ հրամանաւ հարկեցուցանել զոք կարէր. (Արծր. ՟Է. 2։)
Տեսանելով զմեծանձնութիւն, եւ զկորովութիւն բանիցն, եւ զանյաղթ իմաստութիւն նորա։ Զառ ի յաստուածուստ պատուեալ սրբոյ քահանայապետիդ ի մեծանձնութենէ ընկալաք զհրաման։ Զիսկն խաչիս մեծանձնութեան. (Շ. բարձր.։)
Արեգակն եւ լուսին ի սահմանեալ ժամանակս ընթացից՝ ըստ հրամանի արարչին, որ է սիւն եւ նեցուկ յարատեւութեան. (Վանակ. յոբ.։)
Յերկարաձգական հրամանաւն մշտնջենաւոր. (Նիւս. երգ.։)
Նորաձեւութեան իրս համարին։ Նորաձեւութիւն թուի հարցն սրբոց հրամանացն հետեւողութիւնս. (Խոսր.։ Լմբ. պտրգ.։)
Ողորմածութիւն առնել՝ լինի ծառայ հրամանին աստուծոյ. եւ ժողովել՝ եւ պահել՝ լինի ծառայ հրամանի բանսարկութիւնն. (Մեկն. ղկ.։)
Դնօղ կամացն կան պահեալ ընդ հրամանաւ պատուիրանադին։ Գիտելով (բանսարկուին) զաստուած պատուիրանադիր, եւ զադամ պատուիրեալ. (Ագաթ.։)
առաւել սեպհական եւ ընտանի. զերանելի խուժկիկն ընտրէր որպէս զկարի սեպհականագոյն եւ պիտոյ իւրում հրամանին։ (Փարպ.։)
Սիւնհոդասական հրամանաւ առաքելոցն։ Սիւնհոդոսական հայրապետացն եկեղեցաց։ Ըստ սիւնհոդասական կարգի եւ սովորութեան. (Ագաթ.։ Կորիւն.։ Խոսրովիկ.։)
Առանց վտարանդութեան սահմանադրութիւն հրամանադրութեան. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 11.) յն. աներկբայ. ἁναμφισβήτητος indubius, non controversus.
Ուր բովանդակիցի տասնեակ հրաման կամ վարդապետութիւն հաւատոյ.
Ասացեալ վասն տասնհրամանեան հաւատոյ. (Կոչ. ՟Դ. 1. յն. վասն տասն տօկմայից։)
Օրէնս արդարութեանն՝ օրինաց։ Ընդ հօր օրինադրութիւնն է, նորա եւ հրաման պատուհասիցն։ Յօրինադրութենէն աստուծոյ։ Նորա բերանոյն օրինադրութեանն զգուշացիր։ Յետին այս օրինադրութիւնք եկամուտք, եւ ո՛չ ի հարցն առ մեզ ժամանեալ. (Յճխ. ՟Ի։ Սարգ. ՟ա. պ. ՟Բ։ Լմբ. ժղ. եւ Լմբ. պտրգ.։)
Ընդ համարձակութիւն աներկիւղութեանն զարմանային։ Աներկիւղութեամբ առ ոչինչ համարեցան զհրամանս արքունի։ (Եղիշ. ՟Բ. ՟Գ։)
Ոչ յանձնահաճութենէ կամաց արարաք զայդ, այլ ի հրամանէ սիրելի զաւակի քոյ. (ՃՃ.։)
κυβέρνησις. gubernatio, προστασία, praefectura, πρωτεῖον, primatus, եւ այլն. Իշխանութիւն առաջնորդական. վերակացութիւն. ղեկավարութիւն. հրամանատարութիւն. զօրավարութիւն. առաջինն գոլ յիմիք կարգի. գլխաւորութիւն. եպիսկոպոսութիւն. վարդապետութիւն. (եւ իբր ի թանձրացեալն՝ Առաջնորդ).
Հրամանացն առոտնհարութիւնքն կորուսանեն զպատուիրանազանցսն. (Եփր. գող.։)
Աստուածաբարբառ պատգամք, կամ հրաման, ձայն, վրդապետութիւն. (Ագաթ.։) (Կորիւն.։) (Վեցօր. Երզն. լուս.։) (Ոսկ. լուս.։) (Լծ. կոչ.։)
ՅԱստուծոյ հրամայեալ, կամորպէս հրաման աւանեալ.
Աստուածահրաման պատուիրան, կամ պատուէր, օրէնք, գործք, յօրինուած. (Ագաթ.։ Տօնակ.։ Եղիշ. դտ.։ Անյաղթ բարձր.։ Մանդ.։ Անան. եկեղ։)
Բանք Աստուածահրամանք. (Մանդ. ՟Ժ՟Ա։)
Ըստ աստուածահրաման (այսինքն Աստուածաշունչ) գրոցս. (Արծր. ՟Ա 1։)
Պատուիրանք աստուածահրամանք։ Յաստուածարհրաման բարբառոյն. (Տօնակ.։)
ԱՍՏՈՒԱԾԱՀՐԱՄԱՆՔ, նաց. գ. χρησμός oraculum Հրամանք առ յԱստուծոյ. պատգամ.
Զաստուածահրամանսն եզակի առ նոսա արարեալ։ Ոմանք աստուածահրամանացն արժանի արարեալ. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Գրեալ ես ... եւ արդարացուցաք զքեզ (այսինքն զբան քո) յայսոսիկ. քանզի տիրական է հրամանն. (Շ. թղթ.։)
Պօղոս, որ հրաման աւետարանութեան էառ. (Զքր. ծործոր.։)
Որք բազմաշրջութեամբ հրամանաւ պտղոմեայ՝ ասպարիզօք զբնակութիւնս մարդկան չափեցին. (Խոր. ՟Ա. 29։)
Աւետարանին վարդապետութիւն քան զհրամանս օրինացն է դժուարին եւ տարժանելի, եւ յոյժ բարձրագոյն եւ իմաստասիրագոյն. (Գէ. ես.։)
Տայր հրաման խոզասպանութեան, եւ ջնջէր զբազմութիւն արօտական խոզիցն. (Ղեւոնդ.։)
Ոչ ոք նմա հրամանատու, եւ ոչ ընդ հարկաւորութեամբ կապեալ. (Մանդ. ՟Ժ՟Ա։)
Հեշտականութիւն մեծութեան։ Ժամանակեան հեշտականութիւնք։ Յառաջ իսկ քան զհատուցմունսն կայ հեշտականութիւն եւ օգուտ ի հրամանսն. (անդ. 15. 15։)
Առնուլն զհրաման, կամ զպատգամ.
Ըստ մարգարէին հրամանառութեան. (Նար. ՟Լ՟Բ։)
Ո՞յր հրամանաւ իշխեցէք գործել զայդպիսի մահապարտութեան գործ։ Ի վերայ թշուառացեալ անձանց ձերոց զայդչափ բազում մահապարտութիւնն դիզեալ կուտեցէք. (Փարպ.։)
Աճեցուցանէ զահն, յոլովէ զկասկածն։ Քանզի եցոյց զվնասն՝ եթէ մեծ է, յոլովէ ե՛ւս զհրամանն։ Անձանց շահս յոլովեմք. (Ոսկ. ես.։ եւ Ոսկ. մ. ՟Ա. 21։ եւ փիլիպ. յորմէ եւ Սարգ. յուդ. ՟Դ։)
Ոչ ըստ սահմանելոյ ինչ հրամանացն եղանին մեղքն մեղանչականացն, այլ ի բռնաւորութենէ չարագործութեանն. (Եզնիկ.։)
Ոչ ունել քահանայից՝ յԱստուծոյ եւ ի մէնջ հրաման, առանց սուրբ ծածկութի պատարագամատուցին զգենլոյ՝ մատուցանել զսուրբ պատարագն։ Զամենայն սրբոց պատկերս՝ յեկեղեցիս մեր նկարեմք, եւ ի պատարագամատուցի հանդերձս. (Շ. ընդհ. եւ Շ. թղթ.։)
յաղագս ոչ գողանալոյ. յորում հրաման տայ որք ի պարտահատութեան են որոշեալք, եւ յուրաստ կացելոց ... յորոց հաւանին ոմանք յայտնապէս կամ գաղտուկ զայլոցն հատանել. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Ոչ խնդրեալ հրաման պատասխանւոյ ի սանդարամետապետէն (կամ սանդարամետէն) պրոգէիդայ. (Խոր. ՟Գ. 62։)
Սաստկացուցանէր զհրամանն արքունի. (Եղիշ. ՟Զ։ 2)
Զբանին կերակուր ջամբել հրամանատրեցեր վարդապետութեանցն. իմա՛, վարդապետաց։
Հրաման գոհանալոյդ ամենավայելչապէս արժա՛ն է. (Լմբ. պտրգ.։)
Միայն ծննդագործութեամբ սպասաւորեն արարչադիր հրամանին. (Գր. հր.։)
Հրաման տալով, կամ հրաժարեցուցանելով։ Զմկրտեալսն հրաժարեցուցանեն ի սատանայէ։ Հրաժարեցուցանել ի մսոյ, կամ ի ծառոյ, ի մարմնական իմաստից. (Փիլ. ՟ժ. բան.։ Յճխ.։ Եզնիկ.։ Մագ. ՟Ե։)
θέσπισμα, θέσπισθον oraculum διορισμός definitio. Օրինադրութիւն սահմանադրութիւն. հրաման. պատգամ.
Ըստ տէրունական հրամանադրութեան։ Սահմանադրութիւն հրամանադրութեան։ Կանոնս հրամանադրութեան։ Հրամանադրութեան, իբր՝ գնացէ՛ք աշակերտեցէ՛ք. (Աթ. ՟Ը։ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 11։ Ճ. ՟Ա.։ Երզն. քեր.։)
cf. ՀՐԱՄԱՆԱՏՈՒՈՒԹԻՒՆ. եւ ՀՐԱՄԱՆԱՏԱՐՈՒԹԻՒՆ. ἑπίταγμα jussum, mandatum եւ այլն.
Ըստ աստուծոյ հրամանատրութեան. այսինքն եթէ տէր հրամայեսցէ. (Փարպ.։)
Եւ արդ մեք տէր ըստ այսմ հրամանատրութեան. այսինքն պատուիրանի, կամ օրինադրութեան. (Պտրգ.։)
Զմի խնդրեցի ի տեառնէ ... զհրամանատրութիւն տաճարի նորա։ Առ հեղիաս առաքելութիւն աստուածային հրամանատրութեանն. (Նար. կ. ՟Ղ՟Գ։)
Ոմանք առնեն կամ տան հրամանատրութիւն. (Արիստ. աշխ.։)
Ասեն, եթէ հրամանատրութիւն եղեալ էր առ հոմերոս, թէ յորժամ խնդիր ինչ ոչ կարասցէ լուծանել, յայնժամ մահասցի։ Յաղագս հրամանատրութեան կրիւսոսի. (Նոննոս.։)
Արեգակն եւ լուսին ի սահմանեալ ժամանակս ընթացից՝ ըստ հրամանի արարչին, որ է սիւն եւ նեցուկ յարատեւութեան. (Վանակ. յոբ.։)
Կարացեալ սայթաքել զհրամանս չապահոյ. (Խոր. ՟Գ. 34։)
Մտերմական ծառայութեամբ կատարէր զբոլոր սպասահարկութիւն նորա։ Յոլով ժամանակս կատարեցին ի սպասահարկութիւնս (առաքեալք)։ Առ սուրբս սպասահարկութեան։ (Զհրեշտակս) քումդ հրամանատրեաց կալ յանդադար սպասահարկութեան։ Սպասահարկութեան ուղղութիւն. (Յհ. կթ.։ Կանոն.։ Նար. խչ.։ Անան. եկեղ.։ Լմբ. պտրգ.։)
Մի՛ խուզէք վասն հրամանատուացն, քանզի այսպիսի սովորութեան՝ խորհուրդ եւ հետեւումն անառաջնորդութեան լինի։ Մի՛ ի մեկուսանալ առաջնորդին՝ անառաջնորդութեան ձեւ առցէ զեղբայրութիւնն. (Բրս. ճգն. եւ Բրս. հց.։)
Վասն հաստատուն արդարագործութեանն կատարեցին զբան հրամանի նոցա. (Եղիշ. ՟Ե։)
Յառաջագոյն յաղագս կիզմանն նոցա հրամանաբանութիւն տուեալ էր մօրն. (Նոննոս.։)
Հատումն հրամանաց. պատուիրանազանցութիւն.
Հրամանահատութիւնն կորուսանէ զպատուիրանազանցսն։ Վասն պատուիրանազանցութեան եւ հրամանահատութեան։ Մի է հրամանահատութիւն սակաւուն եւ մեծին. (Մադն. ՟Ժ՟Դ։ Ճ. ՟Դ.։)
Պաշտօն եւ գործ հրամանատարաց.
Յիշխանութեանն ապդլայի միւսոյ, եւ ի հրամանատարութեանն իզիտի. (Ասող. ՟Բ. 4։)
Զառաջնորդութիւն վերակացութեանն տէրունական տանն հրամանատարութեանն. (Բուզ. ՟Գ. 13։)
πρόσταγμα mandatum եւ այլն. Հրաման տալն. հրաման. պատուիրան. կարգաւորութիւն. եւ թոյլտուութիւն.
Կալ ըստ աստուածային հրամանատուութեան ի հնազանդութիւն թագաւորացն։ Յաստուածային հրամանատուութենէն թռչնոյ՝ ժամ էր այնուհետեւ հաւուն խօսելոյ. (Փարպ.։)
Յաստուածուստ հրամանատուութեանցն սպասահարկեալ. (Անան. եկեղ։)
Նախ քան զժամանակ հրամանատուութեանն աստուծոյ (այսինքն թոյլ տալոյն). (Շ. թղթ.։)
ՀՐԱՄԱՆԱՏՈՒՈՒԹԻՒՆ. χρηματισμός . Պատգամատուութիւն.
Ապողոն դիւթելով զհրամանատուութիւն առնէր. (Նոննոս.։)
Մակուսեցոյց զհրամանն ի կապեալ աւազոյ. (Մծբ. ՟Ժ՟Թ։)
Հրամանաւ արքունի ի պատգամաւորութիւն խօսէր։ Պատգամաւորութիւն այնուհետեւ երեքին աշխարհքն առ միմեանս առնէին. (Եղիշ. ՟Ե։ Փարպ.։)
Զբարի սերմն օրինաց եւ հրամանացքոց սաղմնառեցո՛ եւ կենդանացո՛ յարգանդ հոգւոյս իմոյ. (Մարաթ.։)
Ստելով բանս եւ ճառս եւ աստուածագիտութիւնս. յն. պատգամս, կամ հրամանս (իբրեւ ՅԱտուածոյ)։ (Փիլ. բագն.)
Որպէս հաւք ի ձուոց վերայ նստեալ՝ ընձեռեն զկենդանաստեղծութիւն հրամանաւ արարչին. (Նար. երգ.։)
Կատարումն հրամանաց.
Աւելաստացութիւն մինչեւ ցո՞ր վայր դատապարտի. յորժամ ելցէ ոք ըստ օրինացն հրաման։ Երկոքին ախտանան. ոմն զհեշտասիրութիւնն, իսկ միւսն զաւելաստացութիւնն. արդ ո՛չ հեշտասէրն եւ ոչ աւելաստացուն յո՛ր եւ իցէ իրո արտաքոյ դատապարտութեան են. (Բրս. հց.։)
παράβασις praevaricatio, transgressio. որ եւ ՊԱՏՈՒԻՐԱՀԱՏՈՒԹԻՒՆ. Զանցումն զպատուիրանաւ. յանցաւորութիւն ընդդէմ պատուիրանի. հրամանը անցնիլը՝ կոտրելը.
κέλευμα, πρόσταγμα, ἑπιταγή , σύνταγμα jussum, mandatum, praeceptum, edictum, licentia, permissio χρηματισμός oraculum, decretum եւ այլն. (լծ. պ. ֆէրման. յն. խրի՛մա ). Բան հրամայեալ. կամք բացատրեալ՝ կատարելի. պատուէր. պատուիրան. պատգամ. կարգաւորութիւն. վճիռ. որոշողութիւն. հրովարտակ. եւ Թոյլտուութիւն.
Զհրամանն աստուծոյ եւ զօրէնս նորա։ Զհրամանացն աստուծոյ եւ զօրինաց նորա։ Գնալ ըստ հրամանաց նորա։ Ըստ հրամանի թագաւորին։ Բռնաւորաց հրամանաւ։ Տղայակոտոր հրամանին։ Ել հրաման յօգոստոս կայսերէ։ Յինէն ել հրամանս այս։ Ես եդի զհրամանս զայս։ Հրաման ինչ ի տեառնէ ոչ ունիմ։ Ոչ հնազանդեցան հրամանի քում.եւ այլն։
ՀՐԱՄԱՆ ՏԱԼ. κελεύω, συντάττω jubo, ordino χρηματίζω divinum responsum. oraculum do. Հրամայել.
Զայս ասեմ ներելով, եւ ոչ հրաման տալով։ Կիւրոս թագաւոր հրաման ետ վասն տանն տեառն։ Դու հրաման ետուր ամենայն մարդոյ։ Տէր ի բարձանց ի սրբութենէ իւրմէ տացէ հրաման։ Գրեա՛ զամենայն զբանս, զոր ետու քեզ հրաման. գրեաց զամենայն զբանս տեառն, զոր հրաման ետ նմա։ Որ յերկրին հրաման տայր։ Տո՛ւր ինձ հրաման երթալ նախ թաղել. եւ այլն։
ՀՐԱՄԱՆ ԱՌՆՈՒԼ. κελεύομαι, συντάττομαι, χρηματίζομαι jussum, vel oraculum accipio, moneor divinitus. Հրամայիլ.
Հրաման առեալ ի տեսլեան, կամ ի հոգւոյն սրբոյ, կամ ի հրեշտակէ սրբոյ։ Հաւատովք հրաման առեալ նոյի.եւ այլն։
ՀՐԱՄԱՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆՒՈՅ. χρησμός oraculum, responsum. Պատգամ աստուածային, եւ պատասխանի ի դից, եւս եւ հրաման արքունի։ (Եւս. քր. ՟Ա։ Պտմ. աղեքս. ստէպ։ Եղիշ. ՟Ե։)
Թեթեւագոյն թեւս ունի արեգակն քան զլուսինն. իսկ յեսու թեւաւորին եւ անթեւին հասարակ առնէր զհրաման պատասխանւոյն. (Եղիշ. յես.։)
ՀՐԱՄԱՆՔ կամ ՀՐԱՄԱՆ. εἰμαρμένη fatum. այսինքն Ճակատագիր եւ օրհաս հեթանոսական. cf. ԻՄԱՐՄԷՆԻ.
Քակէր զաստեղագիտութիւնն, բառնայր ի միոջոյ զբախտն եւ զհրամանս։ Որք զբախտին եւ զհրամանաց կրօնս օրէնսդրել ժպրհին. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 6։ ՟Բ. 1։ Եզնիկ. ստէպ։ Մանդ. ՟Ի՟Զ։)