Լեզու, զուաց

s.

tongue;
language, speech, idiom;
nation, people;
— լեզու ապխտեալ, smoke-dried tongue;
լեզու աղտեղի, foul tongue;
լեզու կօշկի, toe of a boot or shoe;
լեզու զանգակի, clapper, tongue of a bell;
լեզու երկրի, neck of land;
հայ լեզու, the Armenian language;
գաւառական լեզու, dialect, idiom;
մայրենի լեզու, mother-tongue, vernacular idiom, native language;
կենդանի լեզու, living, dead language;
ուսուցիչ լեզուաց, language-master;
վարժապետ գաղղիական լեզուի, teacher, professor of french;
լեզու չար, սուտ, նենգաւոր, a malicious, slanderous tongue;
լեզու անուշակ, մեղրակաթ, honey-tongued;
լեզու քաջ, վսեմ, eloquent;
խօսել այլ եւ այլ լեզուս, to speak many languages;
to have the gift of tongues;
լեզուի տալ, to speake inconsiderately, cf. Շաղակրատեմ;
to be full of talk;
ի լեզու գալ, արձակել լեզու, to be able to talk, to receive the faculty of speech;
արձակել, ձգել առ ոք զլեզու, to speak openly against, to contradict;
լեզուոյ դրունս դնել, ունել զլեզուն, կարճել՝ սանձել զլեզուն, to hold one's tongue;
to bridle one's tongue;
մերձ ի ծայր լեզուին ունել, to have at one's tongues end;
լեզուն ի քիմս կցիլ, to lose the use of speech, to be tongue-tied, speechless or dumb, to be struck dumb;
անոսկր է լեզու, այլ զոսկերս լեսու, the tongue has no bones and yet it breaks bones;
որպիսի՜ լեզու շաղակրատ, what a chatter-box ! կարի քաջ փոխեաց զլեզու իւր, he has much changed his language, he now sings quite an other tune.

Other definitions containing this entry

Անդուռն

without gates, open;
— բերան՝ լեզու, tattler, person of an unbridled tongue.

Աշխարհիկ

secular;
lay, vulgar, popular;
— լեզու, vulgar tongue.

Գաղղիական

french;
— եկեղեցի, the gallican church;
— բարբառ, the French language;
ոճ — լեզուի, gallicism.

Թեքեմ, եցի

to bend, to incline;
to exercise, to instruct, to inform;
— զլեզու, to become biting or sarcastic.

Լեզուագարեմ, եցի

cf. Լեզուագարիմ.

Լեզուային, այնոյ

eloquent, fluent;
cf. Լեզուագար;
— լինիմ.

Լեզուասի, անւոյ

cf. Լեզուային.

Լեզուատ

that lisps or stammers;
cf. Լեզուահատ.

Լուծանեմ, լուծի

to untie, to unyoke, to unchain, to unbind, to undo, to loose;
to dissolve, to decompose, to break;
to resolve, to decide;
to temper;
to dilute, to soften;
to unfold, to develope;
to dissipate, to disperse;
to melt, to dissolve;
to explain;
to analyse;
to change;
to violate, to infringe;
լուծանել զերկունս, to free from the pains of labour, to cause to bring forth;
լուծանել զերկունս նորա, to be born of her;
լուծանել զքաղց, զքերան, to breakfast, to take refreshment;
լուծանել զպահս, to break one's fast;
լուծանել զոք ի կենցաղոյս, to take away a perso's life, to kill, to slay, to murder;
լուծանել զկեանս աշխարհիս, զկեանս իւր, զկենցաղ մարդկան, to end one's days, to depart this life, to cease to live, to die;
լուծանել զմեղս, to absolve, or remit sin;
լուծանել զդատակնիք, to annul a sentence;
լուծանել զօրէնս, to violate the laws, to transgress;
լուծանել զշաբաթս, to break the sabbath;
լուծանել զխաւար, to shed a light in the darkness, to make darkness light;
վրէժս լուծանել, to be punished;
լուծանել զլեզու, to untie, to cause to speak;
լուծանել զամուսնութիւն, to dissolve a marriage;
լուծանել զարգանդ կուսին ի պղծութիւն, to deflower, to violate;
լուծանել զսէրն հայրենի, to act in disregard of paternal love;
լուծանել զքուրձ, to open a sack;
լուծանել զորովայն, to loosen, or move the bowels;
to purge;
զարժանին պատուհաս ելոյծ զյանցանացն, he met with the punishment his crimes deserved.

Խածանող

satirical, cynical;
— լեզու, tart tongue;
— բարք, mordacity, sharpness.

Խաղտալուր

cf. Խաղտալեզու.

Խօսիմ, սեցայ

to speak, to talk, to discourse, to converse;
to confer, to treat, to negotiate;
to betroth, to affiance;
— լեզուս, or ի լեզուս, to speak many languages;
— — եզակի, to thee-thou;
— ուղիղ, to speak out, distinctly — ի սրտի, to think, to meditate, to ruminate;
— սպառնալեօք, to speak threateningly or sharply;
— զքաղաքականութենէ, to talk politics;
տալ — զանձնէ, to be talked of;
to get a bad name;
— զումեքէ ի մահ, to compass a person's death;
— չարութիւն, to speak ill of, to slander;
— հաւու, to crow;
նա խօսեսցի առ ի քէն, he shall be thy spokesman;
— ումեք զկին, to betroth, to promise or to give in marriage;
— իւր զկին, to espouse, to marry;
կոյս խօսեցեալ առն, a vergin espoused to a man;
խօսեցայց ինձ զքեզ, I will marry you;
cf. Ընդ վայր.

Խօսք, սից

word;
speech, language, tongue;
discourse, sermon;
saying;
diction;
talk, conversation, chat;
word, promise;
report, news;
— ընդ Աստուծոյ, prayer;
— հաւու, cock-crowing;
խօսս արկանել՝ առնել, to speak, to talk;
խօսս առնել՝ դնել, to compose, to write;
ի խօսս գալ՝ մատչել, to begin to speak in one's turn;
to converse, to talk;
ի խօսս առնել, to cause to speak;
ի խօսս լինել՝ — կանաց or լեզուաց լինել, to be the public scorn, to become a bye-word;
կարճել զխօսս ուրուք, to interrupt a person, to break in upon;
—քո յայտ առնեն զգեզ, thy speech bewrayeth thee;
cf. Բան.

Ծանրախօս

cf. Ծանրալեզու.

Հայ, ոց

Armenian;
—ք, Armenia;
—ք or —եր, the -s, the — nation;
— լեզու, բարբառ, the Armenian language;
թարգմանել ի —, յեղուկ ի — բան, to translate into —, into the — language.

Հայերէն

in Armenian;
— գիր, Armenian writing;
— տառիւք, in Armenian letters or characters;
— լեզու, դպրութիւն, the Armenian language, literature;
ուսնանել զ—, to learn, to study -;
— թարգմանել, to translate into -;
— գիտ՞էք, խօսի՞ք, do you know Armenian ? do you speak Armenian ?.

Հանեմ, նի

to subtract, to take away;
— զքառակուսի արմատ թուոյ, to extract the square root of a number;
— իրաւունս, to do justice to;
— առնուն չար, to defame, to decry, to slander, to belie;
— յաչաց, to cause to lose the favour or affection of;
— յաչաց ժողովըրդեան, to render unpopular;
ի վեր —, to inform of, to discover, to disclose, to reveal, to unveil, to unmask;
— ընդ աշխարհ, to publish, to divulge every where;
ի բանս —, to delude, to beguile, to seduce, to betray, to deceive;
յինքն —, to appropriate to oneself, to take possession of, to assume wrongfully;
— ինչ յոք, to ascribe, to attribute, to impute;
— յոք զպատճառս ամենայն չարեաց, to accuse of every evil;
— յոք զիմն, to apply to;
ի բաց —, to exclude;
to scatter;
to send back or away, to dismiss, to discharge;
— բռնի or բռնաբար, to extort, to wrest, to seize by force, to take by violence;
— յարմատոց, to root up, to extirpate;
*— զթեփ, to scale;
to pearl or decorticate seed;
— զվրէժ քինուն or — զփոխարէն չարեացն, to avenge oneself, to be revenged;
to turn the tables upon;
— օգուտ, to turn to account, to profit by, to derive benefit from, to avail oneself of, to improve;
— հետեւանս, to desume a consequence;
— զոք ի ձեռս ուրուք, to give, to deliver up;
— զօրս, to levy soldiers, troops;
— աւուրս, զգիշերն, to pass the days, the night;
— աւուրս բազումս, to remain a long time;
— ի ժառանգութէնէ, to dispossess;
— յայլ լեզու, to translate into;
— ողջակէզ, to sacrifice;
— լեզու, to put out one's tongue;
to loll out one's tongue;
վիճակ —, to draw, to cast lots;
— զկարասիս, to unfurnish, to strip;
— զկինն, to repudiate;
— կանանց զյօնսն, to paint one's eyebrows;
— զջուր, to draw water, to draw up, to fetch up;
— ի նաւէ, to disembark;
to land, to set on shore;
— ճանապարհի, դրան, to lead to, to run into, to abut or end in;
— առ ոք, to present, to introduce;
— զսուրն ի պատենից, to unsheathe;
— ընդ սուր, to put to the edge of the sword;
— զհոգին, to give up the ghost, to expire, to die;
— զօրհնութիւն, to bless, to praise;
հա՛ն զիս աստի, take me out of this.

Հացի

ash-tree;
հացեաց դրախտ, ash-grove;
— ծառոյ սերմն, cf. Ճնճղկալեզու.

Հելլենացի

cf. Հելլեն;
— լեզու, the greek tongue or language;
— գրել, խօսել, to write in greek;
to speak greek.

Ձագ, ուց

the young of any animal;
— թռչնոց, young of a bird, nestling, brood;
young sparrow;
— հաւու, chick, small chicken, pullet;
— կենդանեաց, young one, little one of animals, pup, whelp, cub;
cf. Կորիւն;
—ունք, the young or little ones, the progeny;
բբիւն —ուց, the chirping or twittering of nestlings;
—ու or —ի լեզու, cf. Ճնճղկի լեզու;
— մատն, little finger;
—ս հանել(հաւուց), to brood, to sit on eggs;
(անասնոց) to have young, to litter, to bring forth.

Ճնճղկի լեզու

cf. Ճնճղկալեզու.

Մայր, մօր, մարբ, մարք, մարց

mother, author, cause, source, spring, rise;
cf. Մայրագիր;
— անասնոց, dam, mother;
— թռչնոց, mother, ben;
մեծ —, grand-mother;
— հասարակաց, our common mother, earth;
— եկեղեցի, եկեղեցեաց, mother church;
cathedral, basilic;
— լեզու, mother tongue;
— քաղաքաց, metropolis, capital;
— արեւու, the west, sun-set;
— վանից, մարց պետ, abbess, prioress;
— գեղեցիկ, nurse, wet nurse;
foster-mother;
անգործութիւնն է — ամենային ախտից, idleness is the mother of all vice;
ազնիւ, գորովագութ —, good, tender mother;
անպիտան, չար —, bad, ill-natured mother;
— լինել, to be a mother;
կորուսանել զ— իւր, to lose one's mother;
ի — դարձուցանել, to put out, to extinguish or blow out;
թաղիլ ի —ն ամենեցուն, to return to mother earth;
արեգակն ի —ն դառնայր or մտանէր, the sun was setting.

Միախօսիկ

cf. Միալեզու.

Միաշուրթն

cf. Միալեզու.

Յամրալեզու

cf. Ծանրալեզու.

Յամրախօս

cf. Ծանրալեզու.

Յատկութիւն, ութեան

property, attribute, particular, peculiarity, peculiar character;
— լեզուի, the character or genius of a language.

Յեղյեղուկ

changing often, mutable, variable, fickle, inconstant, unstable, fleeting, flighty, unsteady, volatile;
— լեզուաւ, double-tongued, double-dealer;
—ս արկանել, to make one's voice often heard.

Յեղում, ղի

to change, to transmute;
to translate;
— ի հայ բան or լեզու, to translate into Armenian, or Haiganian.

Յոյն, յունի, նաց

Greek;
— լեզու, Greek, the — tongue.

Նուագարան, աց

musical instrument;
music-book or song-book;
— փչողական, բերանաւոր, լեզուակաւոր, wind, mouth, reed instruments.

Ոճ, ոյ, ով

style;
phrase;
method, system, formula;
rank, order, manner, fashion, form;
behaviour, conduct;
dogma, doctrine;
culm or stalk of gramineous plants;
pannier, basket;
— լեզուաց, the character or genius of a language;
— սուրբ գրոց, language of the Scriptures;
ճեմական, բանաստեղծական, ճարտասանական, արձանական, գոթացի, լակոնական, մարոտեան, մեղրածորան ոճ, academical, poetical, oratorical, lapidary, gothic, laconic, marotic, mellifluent or honied style;
բարձր, վսեմ, վայելուչ, յարդարուն, պարզ, կորովի, քաղցր, հեշտ, բարեխառն ոճ, elevated or high, sublime, elegant, florid, simple, nervous, mellifluous, fluent or easy, temperate or moderate manner or style;
ընտանի, կատակաբան, երկայնաբան, անհարթ, խիստ, թոյլ or տկար ոճ, familiar, burlesque, prolix o diffuse, harsh or rough, hard, languishing style;
մաքրել զոճ, to purify, to refine the style;
յոճ եւ ի կարգ մուծանել, to reduce to method, to put in order;
ոճով մանր հայել, to fix, to rivet the attention;
մանգաղ արկանել յոճ ընկերին, to put a sickle unto one's neighbour's standing corn;
գարին յոճ կայր, the barley was green;

Ոսկր, կեր, աց

bone;
տարաբուն —, process, apophysis;
— արմատոյ լեզուի, hyoides;
անանուն —, ossa innominata;
— ցայլից, os pectinis or pubis;
— սրբանի, os sacrum;
— կիտի, whale-bone;
— փղաց, ivory;
cf. Փղոսկր;
գերեզման ոսկերաց, charnel-house;
փոխարկութիւն յ—, ossification;
հաստատիչ խախտեալ ոսկերաց, bonesetter;
կցել զ—ն բեկեալ, to bonset;
փոխարկել յ—, to ossify;
հանել զոսկերս, to bone, to take out the bones;
գողացուցանել զոսկերս, to cause the bones to shake;
cf. Լեզու.

Չարախօս, աց, ից

— լեզու, venomous tongue, slanderer, backbiter;
— լինել, cf. Չարախօսեմ.

Տարալեզու

cf. Տարալեզուք.

Փոխեմ, եցի

to change, to convert, to transform, to modify;
to remove, to displace, to transfer, to transport;
to succeed;
to translate;
— զհրամանս or զիրաւունս տեառն, to transgress God's commandments;
— զհանդերձս, to change one's clothes;
— զշապիկ, to shift one's shirt or shift;
— զբնակութիւն, to shift one's quarters, to remove;
— զկարծիս, to alter or change one's mind;
— զպատիժ (ամոքել), to commute a punishment;
— զաչս յերկինս, to raise the eyes to heaven;
— ի հայ լեզու, to translate into Armenian;
cf. Լեզու.

Քիմք, քմաց

liking, caprice, fancy;
ընդ քմաց, by whim, humorously, capriciously, fantastically;
ի քմաց, according to one's fancy, liking;
ընդ քիմս ժպտիլ, to laugh constrainedly, from the teeth outward;
լեզու նորա ի քիմս իւր կցեցաւ, his tongue clove to his palate.

Voir tout

s.

γλῶσσα lingua. (լծորդ գտանին ընդ հյ. եւ եբր. լազօն. քաղդ. լիզան. ար. լիսան, լուղէթ. յն. ղլօ՛սսա. լտ. լինկուա). Անդամ փափուկ ի բերանի գործի ճաշակման եւ խոսելոյ.

Նախ զլեզուն կտրեցին։ Զլեզուն խնդրէին, եւ նա վաղվաղակի մատուցանէր։ Լեզու՝ փոքր ինչ անդամ է, եւ մեծամեծս բարբառի։ Խօսեցսի լեզու իմ զբանս քո։ Խօսեցան զինէն լեզուաւ նենգաւորաւ։ Երեւեցան նոց բաժանեալ լեզուք լիբրեւ ի հրոյ.եւ այլն։

Լեզու քո սիրեսցէ զլռութիւն, զի զվէրջս տեառն քո լեզուս դու. (Մծբ. ՟Թ։)

Հատանել զլեզուն. (Ագաթ.։)

Ի գործի ազդման լեզուիս շարժութեան։ Պատասխնարան լեզուիս կարկացեալ։ Արգանել լեզուով խօսեսցիս. (Նար.։)

Շրթանց եւ լեզուոյ դնել դրունս. (Շ. ընդհանր.։)

հրեզինօք լեզուօք. (Շար.։)

Խռովեցաւ նա լեզուով իւրով միայն. (Եփր. համաբ.։)

ԼԵԶՈՒ. որպէս բարբառ. լիսան.

Եւ էր ամենայն երկիր՝ լեզու մի, եւ բարբառ մի։ Խառնակեսցուք անդ զլեզուս նոցա։ Որ խոսիցին զքանանացւոց լեզուն։ Լսէին յիւրաքնչիւր լեզուս նոցա. (Եւայլն։)

Ի մեր լեզու։ Ի յոյն լեզու։ Հելլեն եւ հայ լեզուաւ։ Ըստ մերում լեզուի։ Ընդ հռովմայեցւոց լեզուն արշաւէ. (Եզնիկ.։ Խոր.։ Յհ. կթ.։ Լմբ.։)

Կամ Այլեւայլ բարբառք, եւ շնորհք խօսելոյ յայլ լեզուս.

Լեզուս խոսեսցին։ Ի լեզուս խօսեսցին։ Լեզուս ունիցի։ Լեզուք՝ նշանակի վասն են.եւ այլն։

Եւ Ազգք եւ ազինք՝ խօսողք յայլեւայլ բարբառս.

Ձեզ ասի ազգեւ ազինք եւ լեզուք. (Դան. ՟Գ. 4։)

Աշակերտեցէ՛ք ընդ ամենայն լեզուս։ Լնուլ սերմամբ աստուածապաշտութեանն զամենայն լեզուս։ ամենայն ծագաց եւ ազանց, եւ լեզուաց, եւ ժողովրդոց քարոզք։ Ի մեր չար գործոցս հարհոյիյօտարասեռից լեզուաց։ (Ագաթ.։ Սարգ.։ Լմբ.։)

ԼԵԶՈՒ. Բանն բարբառեալ լեզուաւ.

Սուտակասպասն լեզուաւ. (Առակ. ՟Ի՟Ը. 24։)

Ի վեր է քան զմիտս եւ զլեզու մարդկան։ Ունկն դնէին յեղյեղուկ լեզուի նորա։ Կշտամբեալ ի լեզուէ իւրմէ։ Ի լեզուէ ձերմէ ծանոթացաւ։ Առ աստուած ձգեաց զլեզուն։ Հակառակ լինէին լեզուոյ մարգարէիցն. (Եզնիկ.։ Եղիշ.։ Նար.։ Մագ.։ Մխ. երեմ.։)

Եւ անձն խօսօղ.

Զի՞ տացի քեզ կամ զի՞նչ յաւելցի լեզու՛ նենգաւոր։ Լեզու սուտ ատեայ զճշմարտութին. (Սղ. ճծթ. 3։ Առակ. ՟Ի՟Զ։ Սպրդօղ չար լեզուք, եւ այլն. Յհ. կթ.։)

ԼԵԶՈՒ. որպէս Ծայր իրաց, որ եւ ՇՈՒՐԹՆ ԱՍԻ.

Յորժամ զլեզուոյ ոք զանուն բերէ, ըստ ծայրի ի կօշկի, եւ ծայրի այլոյ, եւ զճաշակական մասն կենդանոյ. (Դամասկ.։)

ԼԶՈՒ ՏԱԼ. որպէս Ի բերան առնուլ, եւ խօսել անխտիր.

Մի՛ տար լեզուի քում զամենայն խորհուրդս, որ ելանեն ի վերայ սրտի քոյ։ Զբարին իբրեւ յղանայ սիրտ քո, տու՛ր լեզուի քում։ Տե՛ս, թէ արժա՞ն իցէ, տուր զնա լեզուի քում. (Մծբ. ՟Թ։)

Ի ԼԵԶՈՒ ԳԱԼ. որպէս Ստանալ զբարբառ, կարել խօսել. Լեզու ելլալ.

Անշունչ արարածք ի լեզուս գայցեն, բան գովութեան ոչ բաւեն եւ այլն. (Յճխ. ՟Գ։)

Warning, for now, these are the entries' title sharing the same character string regardless of its position, not the entries sharing the same root.

Mots dérivés

Այլալեզու, աց

Բազմալեզու

Գառնալեզու

Եզնալեզու, զուի

Երկլեզու

Թանձրալեզու

Լեզուաբանութիւն, ութեան

Լեզուագար, աց, ից

Լեզուագարեմ, եցի

Լեզուագարիմ, եցայ

Լեզուագարութիւն, ութեան

Լեզուագէտ

Լեզուագիտութիւն, ութեան

Լեզուագրութիւն, ութեան

Լեզուազգեաց

Լեզուախօսութիւն, ութեան

Լեզուածայր

Լեզուակ, աց

Լեզուակապ

Լեզուահատ

Voir tout