being, existence, that exists;
creator, that causes to exist, that extracts from nothing.
être, ce qui existe;
créateur.
cf. Բազէակալ.
cf. Բազէակալ.
together, at once;
conjointly;
altogether, wholly, totally, completely, entirely;
գալ —, to assemble;
— էական, consubstantial.
cf. Էակցութիւն.
apium;
նեմէական — (ի յաղթանակս ողիմպեանս), a crown of apium (in the Nemean games).
faith, belief, creed;
trust, confidence;
fidelity, faithfulness, good faith, sincerity;
proof, testimony, evidence;
Creed;
—ք, յոյս եւ սէր, faith, hope and charity;
քրիստոնէական —ք, the Christian religion;
դաւանութիւն —ոյ, profession of faith;
լոյս, ջահն —ոյ, the light of faith;
մասունք, սահմանք —ոց, articles of faith;
կենդանի, անյողդողդ or հաստատուն, գայթ ի գայթի, մեռեալ —ք, lively, resolute, constant or unshaken, tottering or wavering, dead faith;
անխտիր ի —ս, indifferent as to religious matters;
դաւանել զ—ս, to confess the faith;
ունել —ս, to have faith;
չունել ոչ —ս ոչ օրէնս, to regard neither law nor gospel;
գալ, դառնալ ի —ս, to become converted;
ածել, ձգել ի —ս, to convert;
հաստատուն լինել ի —ս, to be true to the faith;
—ս ի ներքս բերել, —ս բերել, to believe, to give credit to;
—ս ընծայել, to believe in, to give faith to;
—ս ունել յոք, to trust, to place faith in, to put trust in;
— տալ միմեանց, to make a contract, to contract an alliance, to enter into an engagement, to bind oneself;
ուրանել զ—ս, to deny or abjure the faith;
յորում ոչ գոյ —, unbelief;
անցանէ ըստ —ս, it is incredible;
—ոյ, worthy of credit;
cf. Թերանամ.
cf. Հրէական;
— ուսանել, խօսել, գիտել, to learn, to speak, to know hebrew, the hebrew language or tongue.
cf. Մարգարէակիր.
cf. Մարգարէակիր.
together, at once;
conjointly;
altogether, wholly, totally, completely, entirely;
գալ —, to assemble;
— էական, consubstantial.
hope, hopes, expectation, longing;
confidence, trust;
դեռածին, հաւաստի, կենդանի, եռանդուն, մխիթարիչ, մեծ, կոյր —, renewed or reviving, well-grounded, lively, ardent, solacing, great, blind hope;
ընդունայն, տկար, անստոյգ, պատիր or խաբէական, սուտ, խուսափու, անմիտ —, vain, weak, uncertain, delusive or deceitful, false, fleeting, foolish hope;
նշոյլք յուսոյ, the rays of hope;
բառնալ զ—, to take away or put out hope;
զհետ գնալ սնոտի յուսոյ, to abandon oneself to chimerical hopes, to hunt a shadow;
սնոտի յուսով պարարել, ի սնոտի — կապել, to nourish oneself with vain hopes;
քաղցր յուսով պարարիլ, to hug oneself with the delightful hope;
գեղեցիկ յուսով պարարել, թարթափեցուցանել զոք, to feed or entertain one with flattering hopes or chimeras, to keep one in suspense;
to ridicule, to deride;
վհատիլ ի յուսոյ, to lose hope;
հատանել զ— իւր, to despair, to give up all hope, to be in despair;
յուսով կեալ, to live in hopes;
դնել զ— իւր ի վերայ ուրուք, to build on one's hopes;
— տալ, to cause to conceive hopes, to give hope, to inspire with hopes;
ի դերեւ հանել զ— ուրուք, to deceive one's hopes or expectations;
լնուլ, կատարել զ— ուրուք, to fulfil a person's hopes;
ծփել ընդ մէջ յուսոյ եւ երկիւղի, to hover between hope and fear;
— է ինձ, I have some hopes;
— մի այսպիսի է ինձ զի, I hope that, I am in hopes that;
— իմ է, that is my only hope;
փակեալ յամենայն յուսոյ ակնկալութեան, hopeless;
— եւս շիջեալ էր յիս, hope died within me;
բարձաւ ամենայն — փրկութեան, all hope of safety was lost;
պակասեալ յամենայն յուսոյ փրկութեան, despairing of life;
հատաւ — նրան, he despaired;
հատաւ — մեր, our hope is vanished;
դու ես միակ — իմ, all my hopes are in you;
cf. Հատանիմ;
արծարծել զ—, to revive hope.
doctrine, dogma, tenets;
teaching, instruction, precept, maxim, sentiment;
theory;
doctor's degree, lectureship;
աստիճան վարդապետութեան, doctorate;
քրիստոնէական —, catechism;
cf. Տարր;
letter, character;
letter, episite;
book;
աստուածեղէն —ք, the Holy Scriptures;
մարգարէական —ք, the prophecies;
—ք կանոնականք, canons, constitutions, statutes, written laws.
to be compounded of elements, to be reduced to elements, to be produced, formed, to exist, to be;
to incorporate, to adhere, to be united, attached;
to be inculcated, impressed or imprinted;
բանիւ տարրացեալ մարմինք, created beings furnished with reasoning faculties;
սողոմոն տարրանայր ի խորս էակաց, Solomon penetrated the secrets of nature;
յերկիւղի նորա տարրասցուք, let us keep his fear in our hearts;
տարրացեալ են ի սիրտ իմ, they have penetrated to my inmost soul;
տարրացաւ խաւարն ի վերայ երկրի, darkness covered the face of the earth;
տարրացեալ առ աստուած սիրով, bound to God by love.
cf. Բազէակալ.
église;
զինուորեալ —, église militante;
— Հայոց, l'— arménienne;
արեւելեան —, l'— d'Orient;
հռովմէական —, l'— romaine.
ensemble, avec, conjointement, en commun;
— էական, consubstantiel.
religion;
ordre, ordre religieux;
usage, coutume;
mœurs, conduite;
— աստուածպաշտութեան, la religion;
ինքնակամ —, superstition;
դառնալ ի կրօնից ou փոխէլ զկրօնս, changer de religion;
դառնալ ի կրօնս, embrasser la religion;
մտանել ի կրօնս, entrer dans un ordre religieux;
քրիստոնէական —, la religion chrétienne.
foi, croyance;
քրիստոնէական —, la religion chrétienne;
հաւատս ունել յոք, avoir foi en;
հաւատս ընծայել, prêter ou ajouter foi, donner croyance;
գալ դառնալ ի հաւատս, se convertir;
ածել՝ ձգել ի հաւատս, convertir;
մասունք՝ սահմանք հաւատոց, article de foi;
հաւատս ի ներքս բերել, հաւատս բերել, croire, donner créance;
*— օրէնք չունենալ, n'avoir ni foi ni loi;
անցանէ ըստ հաւատս, c'est incroyable;
անխտիր ի հաւատս, indifférent en matière de religion;
հաստատուն լինել ի հաւատս, être ferme dans sa foi;
ունել հաւատս, avoir la foi;
դաւանել զհաւատս, confesser la foi;
գայթ ի գայթի՝ կենդանի՝ անյողդողդ ou հաստատուն մեռեալ —, foi chancelante, vive, inébranlable, morte.
cf. Հրէական.
cf. Մարգարէական.
espoir, espérance, attente;
— իմ է, c'est mon espoir, c'est toute mon espérance;
բարձաւ ամենայն — փրկութեան, toute espérance de salut était perdue;
բառնալ զ—, ôter l'espérance;
փակեալ յամենայն յուսոյ ակնկալութեան, sans aucune espérance;
— մի այսպիսի է ինձ զի, * — մի ունիմ որ, j'ai l'espoir que, j'espère que;
զհետ գնալ սնոտի յուսոյ, se livrer à des espérances chimériques, courir après une ombre;
սնոտի յուսով պարարել, repaître de vaines espérances;
քաղցր յուսով պարար, se flatter d'une douce espérance;
գեղեցիկ յուսովք պարարել՝ թարթափեցուցանել զոք, amuser quelqu'un par de belles espérances, lui tenir le bec dans l'eau, le berner d'illusions;
վհատիլ ի յուսոյ, *—ը կորսնցունել, perdre l'espérance;
հատանիլ ի յուսոյ, perdre l'espoir, l'espérance;
հատանել զ— իւր ou * —ը կտրել, désespérer, être au désespoir;
հատաւ յոյս նորա ou *յոյսը կտրեցաւ, il désespéra;
հատաւ — մեր,* յոյսերնիս կտրեցաւ, notre espérance s'est évanouie;
— եւս շիջեալ էր յիս, l'espérance était éteinte dans mon cœur;
յուսով կեալ ou *ապրիլ, vivre d'espoir, d'espérance;
— ունիմ, j'ai de l'espoir;
*—ը մէկուն՝ բանի մի վերայ դնել, mettre son espoir, fonder son espoir, compter sur quelqu'un;
— տալ, donner des espérances, faire concevoir des espérances;
* մէկուն յոյսն ի դերեւ հանել, tromper les espérances de quelqu'un;
ծփել ընդ մէջ յուսոյ եւ երկիւղի, flotter entre la crainte et l'espérance;
մէկուն —ը կատարէլ, combler les espérances de quelqu'un;
նշոյլք յուսոյ, les rayons de l'espoir;
մեծ՝ պատիր ou խաբէական՝ սուտ՝ խուսափու անմիտ —, grande, trompeuse, fausse ou mensongère, fugitive, folle espérance;
միւիաթրիչ՝ կենդանի՝ եռանդուն՝ կոյր՝ ընդունայն՝ տկար՝ անստոյգ՝ հաւաստի՝ դեռածին —, espoir consolant ou consolateur, — vif, — ardent, — aveugle, — vain, — faible, — incertain, — fondé, — renaissant.
lettre, caractère;
cf. Տարր;
աստուածեղէն տառք, l'Ecriture sainte;
մարգարէական տառք, les prophéties.
θεός. deus. (իբր Հաստիչ, կամ աստ՝ եւ յաստիս ածօղ, այս ինքն գոյացուցիչ, արարիչ, ստեղծիչ. որպէս ստուգաբանի ի բազմաց. տե՛ս (Առ որս. ՟Ե. ըստ հյ. թրգ։ Խոսր.։ Նար.։ Լմբ.։ Սկեւռ.։ Վահր.։) եւ կամ կրաւորաբար, Աստոյ, աստեւոր, հաստատուն, անշարժ, անփոփոխ, հզօր, եւ այլն։) Սեպհականեալ կոչումն անեղ եւ հարկաւոր էակի՝ էացուցչի ամենայն էից. որ եւ ասի Որ էն. Է. Տէր. մի միայն բարի, ճշմարիտ, ամենակալ, ամենատէր եւ այլն. վասն որոյ եւ ըստ ինքեան եզակի եւեթ ասի Աստուած. ալլահ, հագգ, մէվլա, րէպպ, թանզրը, խիւտա, եէզտան, իզիտ. եբր. եահ, էօվա, էլօհիմ որ է յոգնական ի նշանակ պատուոյ. ատօնա եւ այլն.
ԲԱԶԷԱԿԱԼ ԲԱԶԷԿԻՐ. Որ կալեալ ունի, կամ կրէ տանի յորսս զբազէ ի վերայ բազկի կամ ուսոց.
Ասեմ եւ զհաւնունիսդ՝ բազէակիրս եւ բազէակալս՝ յաղագս ի մայրիս բնակելոյ. (Խոր. ՟Բ. 7։)
Բու՛ն եւ ի բնէ. էական. իսկական՞
Գոյաւոր. էական. հաստատուն. եւ Գոյակ.
Իսկ Գոյական անուն հակադրեալ ածականի, առեալ է առ յետինս ի լտ. բառէս substantivum, որ է գոյացական. ըստ ոմանց ասի Էական. եւ ըստ սիմոնի ջուղայեցւոյ՝ Ենթակայական։ Այլ ըստ Հին քեր. cf. ԻՍԿ։
Յաստուածայինս՝ իբր Համագոյ. էակից. իսկակից. մշտնջենաւորակից. որպէս յն. ὀμοούσιος, συνύπαρχων consubstantialis, coexistens
Եւ ἑνυπόστατος, ἑνούσιος hypostatice vel essentialiter existens. Ենթակայացեալ. էական եւ անձնաւոր.
οὑσιώδης essentialis, substantials Գոյաւոր. գոյեղ. էական. գոյացական. եւ Ենթակայացեալ.
Դաւանիմք (կամ դաւանեմք) ընդ սրովբէից զկենդանարդ համայնից։ Լուսաւոր ձայնիւ յերկնից զքեզ դաւանեաց հայր էակից. (Շար.։)
Քաղդէական գրով զքաջութիւնն իւր դրոշմել (յարձանի)։ Զնորին կործանումն դրոշմէ (ի գիրս պատմութեան). (Եւս. քր. ՟Ա։)
Ճշմարըապէս անուան զատիկ տեառն, այսինքն զատուցեալ յամենայն հեթանոսականաց եւ հրէականաց տօնից։ Զամենայն համարն բովանդակեցի զ ՟Լ՟Բ կարգ. եւ զատի մեկնեցի զմի մի կարգ առ մի մի տարի. (Շիր. զատիկ.։)
Էական եւ բնաւորական լինել. ի բնէ գոլ.
Բարին էակացեալ է Աստուծոյ. այսինքն բնութիւն է նմա. (Սահմ. ՟Ժ։)
ԷՈՒԹԻՒՆ. իբր Էականութիւն անեղական. ինքնագոյութիւն. Աստուածութիւն. Աստուած. որ էն.
ԷՈՒԹԻՒՆ. որպէս Էակ անձնաւոր. անձն. նոյն ինքն.
Էակացն են ոմանք՝ որ իմանալիք են, եւ են՝ որ զգալիք. արդ իմանալեացն ծայր աստուածայինքն են, եւ զգալեացն՝ մարդկայինքն. (Սահմ. ՟Դ։)
Կամ գ. Հոգեղէն էակ. հրեշտակ.
որ եւ ԻՆՔՆԷԱԿ. αὑτόματος, -τα spontaneus, -ea;
ultroneus, -ea;
et quae gignit terra. Որ ինչ լինի ինքնին՝ իբր ինքնակամ. ինքնաբոյս. որպէս արմտիք կամ բոյս ցծին. ինչ որ ինքնիրեն կամ բնութեամբ կըլլայ, կբուսնի.
անտեսական է աստուածայինն ի տեսողաց ըստ ինքնէակ բնութեանն. (Վրդն. սղ.։)
ԻՆՔՆԷԱԿ. որպէս Ինքնեակ. ինքնաբոյս. եւ Պատահական. ըստ դիպաց.
Եօթներորդ ամն ինքնէակ բարեաց յիշատակ է ... զոր ինքնին ծնաւ բնութիւնն. (Փիլ. լին. ՟Գ. 39։)
Ոչ եթէ ինքնէակք ի յերկրէ բուսան բանջարքն ... այլ խորհրդեամբ արարչին առ մեր օգտակարութեան հանդէս. (Բրս. հց.։)
οὑσιώδης substantialis Էական. բուն. յատուկ. սեպհական. եւ Անեղ. րենական. եւ Որ էն. իսկապէս էական.
cf. ԷԱԿԻՑ.
ԼԻԲԻՄՆ ԼԻԲԻՏՈՆ. Բառ այլազգական. լիպաս, լիպաջե. (լծ. եւ իտ. լի՛վրէա. եւ կամ լիբէական ձեւով՝ ըստ ափրիկեցւոց). զգեստ. վերարկու.
Եւ ἁπατηλός deceptorius, fallax, fraudulentus. խաբէական. պատիր. կեղծ.
ὁστράκινος (իբր ոստրէական, կամ ոսկրուտ), κεραμωτός . (լծ. թ. քիրէմիտտէն ). testaceus (լծ. թ. թէստիտէն ). որ եւ ԽԵՑԵԱՑ. Որ ինչ է ի խեցւոյ, կամ ի կաւոյ թրծելոյ. կաւեղէն.
Էակքն ի հոսման եւ ի ծորման են՝ յաղագս միշտ կրելոյ զապականութիւն. (Շ. բարձր. ըստ Սահմ. ՟Ա։)
Կոչումն անպատիր, կամ ընտանի, կամ պաշտելի (անունն աստուծոյ կարդալի)։ Օծումն կոչման։ Քրիստոնէական կոչմանս։ Ի վեհագունիցդ կոչմանց։ Անուանեալ կոչմամբ յիսուս զքրիստոսն աստուծոյ. (Նար.։)
Հայէր մարգարէական հոգւով ընդ կռփահար ձաղանս քրիստոսի. (Լծ. կոչ.։ եւ Տօնակ.։)
ὀμοούσιος consubstantialis, ejusdem essentiae Ունօղ զմի եւ զնոյն գոյացութիւն եւ զգոյութիւն. էակից. իսկակից. համաբուն. համաբնութիւն. համէութիւն. միասնական. համագոյակից. եւ համագոյական.
Որ համագոյդ ես խորհրդոցն հայրենի. իմա՛ խորհրդակից, որպէս էակից, եւ ոչ որպէս օտար ոք խորհրդական։
Բառ անստոյգ. որպէս Հոգւոյ ունակ. կամ որպէս յականէ բղխեալ էական լուսոյն.
Օրհնեալ ես փայտ՝ սուրբ աշտանակ, ուստի ծագեաց լոյսն անքանակ. նըշոյլըս եօթն հոգինակ, նովաւ յաշխարհս է հեղինակ. (Շ. ոտ. բարձր.։ այսինքն եօթնարփին շնորհաց, կամ եօթնեկին հոգւոյ. (ա՛յլ ձ. նըշոյլ եօթնն՝ հոգին էակ։))
Բանն մարմնացեալ զհրաբուն փառացն էական ճառագայթ անդանօր փայլեցոյց. (Խոր. վրդվռ.։)
ἱουδαϊκῶς judaice. Իբրեւ հրէայ. հրէական օրինօք.
Մի՛ հայեսցին ի հրէական առասպելս. (Տիտ. ՟Ա. 14։)
Ի հրէական նախնեացն պատմութենէ։ Դիմադարձ եղեւ եւ իւիք հրէական օգնականութեամբ. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Հաւասարասէր զինքն ազնիւ ազգին հրէականի (որոշելոյ ի սամարացւոց). (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 30։)
Մի՛ անհաւատութեամբ հրէականաւն. (Պրպմ. ձ։)
Նեստոր հրէական իմացմանց հետեւեալ։ Սաբէլի՝ հրէականին խորհողի աղանդից. (Խոր. ՟Գ. 61։ Շ. մտթ.։)
Ի բա՛ց ընկեսցուք զառագաստ հրէական ծածկութեան. (Խոսր.։)
ՀՐԷԱՐԷՆ կամ ՀՐԷԵՐԷՆ. ἱουδαϊστί judaice. որ եւ ՀՐԷԱՅԵՐԷՆ. ՀՐԵԱՐԷՆ. եւ ՀՐԷԱԲԱՐ. Հրէից լեզուաւ կամ գրով. ըստ սովորութեան յուդայեանց. եւ Հրէական.
ՀՐԷԱՐԷՆ կամ ՀՐԷԵՐԷՆ. ἱουδαϊστί judaice. որ եւ ՀՐԷԱՅԵՐԷՆ. ՀՐԵԱՐԷՆ. եւ ՀՐԷԱԲԱՐ. Հրէից լեզուաւ կամ գրով. ըստ սովորութեան յուդայեանց. եւ Հրէական.
Որք ի քրէական մետաղսն են մեծամեղքն աքսորեալ. (Կանոն.։)
Եղիա՝ հրոյն վերամբարձեալ կառօք ... յողջոյն եկեալ մերատիպ էական լուսոյն. (Խոր. վրդվռ.։)
Մարգարէական է բարբառ նախագրի ճառիս (Բարձրացուցէ՛ք). (Շ. բարձր.։)
(որ իբր ՟Ա. ասի՝ Ներանձնական, Ներանձնաւոր). Անձնաւոր, անձնացեալ էակ. հոգիաւոր. շնչաւոր. առանձնաւոր. անձնիւր. իւրաքանչիւր. հոգի. անձն.
Քան զոսկեհանս չարաչար տանջիմք ... զոսկեհանացն (զգործս) գործեսցես։ Ոսկեհանաց, եւ որք ի քրէական մետաղսն խոնջիցեն. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 13։ եւ Ոսկ. փիլիպ. ՟Է։)
Զոր պուետիկոս կոչեն, որ է փիլիսոփայ, թարգմանի էակաց իսկից դիտող. (Վանակ. հց.։)
Հրէակաճառ ատենին շարավանդան, եւ մսուր սարապետացն աւարումն բաժանման շարադասեցաւ. (Թէոդոր. կուս.։)
Զսերկեան նախագոչելով մարգարէական հոգւովն զմեծափառութեան փողեաց մեզ բան։ Զոր յաղագս սերկեան խոստովանեցան աւուրս. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
Քրովբէականն նախադասութեան եղեալ վեհական. (Նար. կուս.։)
Քրովբէականն նախադասութեան եղեալ վեհական. (Նար. կուս.։)
Ծնաւ յայրին մարգարէական՝ ըստ միքիայ ձայնին տեսական. (Գանձ.։)
Տեսայ զառաքելական նկարագիրս մարգարէական բարբառօքն պայծառացեալ։ Տեսարո՛ւք զայս ե՛ղբարք. (Սեբեր. ՟Է։ Վրք. հց. ձ։)
ՐԵՆԱԿԱՆ կամ ՐԷՆԱԿԱՆ. Այն է Որէնական. Էական. աստուածային. որ ինչ անկ է եհովահ կոչմանն աստուծոյ ըստ եբր.
ՐԵՆԱԿԱՆ կամ ՐԷՆԱԿԱՆ. Այն է Որէնական. Էական. աստուածային. որ ինչ անկ է եհովահ կոչմանն աստուծոյ ըստ եբր.
Նախայաւիտեան որդին՝ փառակից հօր եւ սուրբ հոգւոյն։ Հոգիդ ճշմարիտ՝ փառակից հօր եւ որդւոյ։ Որ բանիւ բանդ հօր գոյացուցեր զիմանալիսդ՝ ի պաշտօն փառաց քոց, եւ էակից փառակցացդ. (Շար.։)
Փարախել զցնդեալսն։ Որպիսի՛ ինչ եկեղեցի է.. . եւ որպիսի՛ ինչ հրէական փարախեալս. (Թէոդոր. մայրագ.։ Սեբեր. ՟Դ։)
Եւ ասէր սուրբ մի ցփեղմոնին (կամ ցփելմոնին), որ խօսէր. (Դան. ՟Ը. 13։) Ոմանք ի քաղդէականն իմանան զայս ձայն ֆէլմօնի որպէս սերտ բարեկամ, կամ գլխաւոր, գահերէց նշանաւոր.
Իւրաքանչիւր փոփոխմամբք յայտ առնեն, եթէ է ոմն որ փոփոխէ զնոսա. զի որ շարժին եւ փոփոխի՝ չէ էական. եւ որ էն եւ շարժէ զամենայն, ինքն ոչ շարժի եւ ոչ փոփոխի. (Եզնիկ.)
Սուրբ լուսաւորութեան օրս՝ ընծայ տօնական եւ փրկաւէտ ընդձեռեալ մատուցանէ։ Յետս կացաք յօրնաց քոց փրկաւետաց։ Քրիստոնէական փրկաւէտ կոչմանս։ Քրիստոսիւ Յիսուսիւ փրկաւէտ զօրութիւնք կատարեցան։ Փրկաւէտ կենարար բանին. (զքր։ կթ։ Սարկ. աղ.։ Նար. ՟Լ՟Բ։ Շ. բարձր.։ Շար.։)
Ի քակումն մահու։ Ընկերութեան քակումն։ Առաջի արկանէին առ ի քակումն Քրիստոսի։ Բազմութիւն քահանայապետից զքակումն հրէական կարդացն ցուցանէ։ Եւ բնաւին տանց քակումն. (Ճ. ՟Ա.։ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 3. 28։ Երզն. մտթ.։ Մխ. դտ.։)
Երբեմն ի քրէական նիւթոց կերպարանս. (Ոսկ. ես.։)
Յոլովք են ի նիւթս ձեւ խաչի յոստայնանկաց կա ի քրէական (այսինքն արծաթագործ) արուեստագիտաց տպաւորեալք. (Սարկ. հանգ.։)
Դաձցին ամենայն դատապարտեալք՝ որք ի քրէական մետաղսն իցեն։ Լուծանել հրամայել զկալանաւորսն, եւ որք ի քրէական մետաղս են։ Ի քրէականսն՝ յերկաթահատ կամ ի պղնձագործ մետաղսն։ Ոսկեհանաց, եւ որք քրէական մետաղսն քոնջիցեն։ Յաւիտենից բանդեալքն ազատեցան, եւ քրէական մետաղքն հրդեհեցան յարփիահրաշ փառաց քոց. (Ագաթ.։ Ճ. ՟Գ.։ Ոսկ. մ. ՟Բ. 18։ եւ փիլիպ. ՟Է. Բենիկ.։)
ՔՐԷԱԿԱՆ. Արժանի աքսորանաց եւ աշխատելոյ ի մետաղս. ծանրամաղ. մեծաղեռն. աստուածընդդէմ. արքայընդդէմ. քարուական (յանցաւորութիւն)
Ձեռս ամբառնալ յօծելայն աստուծոյ, եւ քրէական մեղօք վտանգի լինել։ Ոչ ունին հաւասար քրէական մեղացն նոցա հատուցանել։ Զքրէական վերնամարտութիւնն։ Ի քրէական մորոսութեանց։ Ոյք բանան զբերանս քրէական բանիւ վասն փառացն աստուծոյ։ Մաքրելով զոգիս ամենեցուն ի քրէական ծանունց ծառայականաց. (Յհ. կթ.։ Սարգ. ՟բ. պետ. ՟Գ։ Մաշկ.։ Յիշատ. ոսկ. յհ.։)
Քրէական մեղք, որ է ի թագաւոր. (Վրդն. թուոց.։ Նոյնպէս եւ Հին բռ. եւ Լծ. նար.) (որք երեւին ակնարկել եւ ի յն. քի՛րօս, տէր, եւ ի ռմկ. գռալ, թագաւոր)։
Էակից. փառակից. իշխանակից.
Ի Սինէական լերինն ամպայարկ խորան հարեալ. (Ագաթ.։)
Յունարէն թարգմանութեանս տուչութիւն ի հրէականէն իւիք իւիք կարի իսկ այլակերպ է։ Պէսպէս երէս այլակերպս ի միմեանց. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Կցորդ անեղ գոլոյ. էակից. համագոյ.
Ի հրէական փոքրաբանութիւնն անկանել, միայն անսկզբանն (հօր) զաստուածութիւնն գրել։ (Կամ ըստ արիոսի) Երիս անսկզբունս եւ անկարգս, եւ որպէս թէ իցէ ասել՝ հակառակ աստուածս։ Արդ՝ անսկիզբն է հայր, զի ո՛չ յայլմէ ումեքէ, եւ ոչ յինքենէ նմա գոլն է. եւ այլն։ Զմի եւ զնոյն գիտել զբնութիւն աստուածութեան՝ անսկզբանն, եւ ծնեցելոյ, եւ յառաջ եկելոյ. (Առ որս. ՟Ե. ՟Ժ՟Դ։)
Ո՛չ զինուորականս զանգիտողս մահկանացուս, այլ քերոբէական անքթթելի անմահական գումարտակս. (Նանայ. վերջաբ.։)
ԱՌԷ ԱՌԷԱԿԵԱԼ ԱՌԷԱՑԵԱԼ. προσῶν, -σοῦσα, -όντα. qui vel quae adest, quae adsunt, accidens Որ ինչ է առընթեր, ներկայ, ներգոյ. յարակից. պատահումն. եւ Էակ. գոյ. գոյք.
Յաւէժ զուարճանան դասք անմարմնոցն առ էիցս. (Շար.) է կրկին բառ, որպէս առընթերէակացս, այսինքն ընդ մարդկան.
Կենդանւոջն՝ տարբերութիւն առէակեալ բանականին։ Սեռին առէակեալ տարբերութիւն։ Առէացելոց եւ այլոցն հասարակաց եւ յատկի. (Պորփ.։)
ԱՌԷ ԱՌԷԱԿԵԱԼ ԱՌԷԱՑԵԱԼ. προσῶν, -σοῦσα, -όντα. qui vel quae adest, quae adsunt, accidens Որ ինչ է առընթեր, ներկայ, ներգոյ. յարակից. պատահումն. եւ Էակ. գոյ. գոյք.
Յաւէժ զուարճանան դասք անմարմնոցն առ էիցս. (Շար.) է կրկին բառ, որպէս առընթերէակացս, այսինքն ընդ մարդկան.
Կենդանւոջն՝ տարբերութիւն առէակեալ բանականին։ Սեռին առէակեալ տարբերութիւն։ Առէացելոց եւ այլոցն հասարակաց եւ յատկի. (Պորփ.։)
Մարգարէական բանիցս ասացուած։ Միտք ասացուածիս լի է տարակուսանօք. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Է։ եւ Սարգ. յուդ. ՟Բ։)
Զամենայն՝ որչափ ասացութիւն, տեւական իբրու էակք զսոսա ցուցանէ. (Պղատ. տիմ.։)
Գերազանց արփիագեղ ճառագայթեալ՝ քան զոր մովսեսին երեւեցաւն երբեմն ի սինէական լերինն. (Զքր. կթ.։)
Ո՛վ խաչ բաբէական ... Վերակացու, նորոգիչ, եւ բաբէական. (Եպիփ. խչ.։) (իբր βαβαῖος որ է անսովոր ի յն. թերեւս բնագիրն իցէ βέβαιος , այսինքն հաստատուն. ամրութիւն)։
ԲԱԶԷԱԿԱԼ ԲԱԶԷԿԻՐ. Որ կալեալ ունի, կամ կրէ տանի յորսս զբազէ ի վերայ բազկի կամ ուսոց.
Ասեմ եւ զհաւնունիսդ՝ բազէակիրս եւ բազէակալս՝ յաղագս ի մայրիս բնակելոյ. (Խոր. ՟Բ. 7։)
Յանհպելի յուսոյն զբաղձումն առաջի դնէր՝ էական բնութեանն լինել հաւասար. (Ճ. ՟Գ.։)
φύσις (լծ. հյ. բոյս). natura (իբրու ծնունդ). Նախկին բունն եւ արմատն էակի, կամ բուն իսկն էակի. էութիւն. գոյացութիւն. իսկութիւն. զինչ էն.
Երեք անձինք, եւ մի բնութիւն, մի աստուածութիւն։ Էական բնութիւն բանին (աստուածութիւնն) խառնեալ անշփոթ ի մեր բնութիւն (ի մարդկութիւն). (Շար.։)
իբր թանձրացեալ. Էակ. էակք. արարածք. իր. իրք.
στοιχεῖον elementum Տարր. տարերք. սկզբունք զգալի էակաց.
Երեսքն՝ որ ի սինէական լերինն հիմունս ... բոցազարդ հրով սասանեցուցին. (Պետր. սիւն.։)
Էակն գերունակ (աստուածութիւն). Գերունակ փառք. (Ճշ. վրդվռ.։)
ԳՈՅԵՂՈՒՏ որ եւ ԳՈՅԵՂ, ԳՈՅԵՂԷՆ. Գոյացական. էական.
Երկբա՛ն է յեօթանասնիցն թարգմանութենէ ամօք հինգ հարիւր ութսուն եւ վեցիւք։ Երկբան են առ հրէից եբրայականն՝ ամօք վեց հարիւր յիսունիւք։ Երկբանի՛ ի հրէական եբրայեցւոցն ամօք երեք հարիւր քառասուն եւ իննուք. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Զթադէական աթոռն միւսանգամ ելից, եւ իւրոց հարցն նմանեալ որդի եղեւ. (Բուզ. ՟Դ. 4։)
Յանտըւչական փառս էականին՝ ինքնակալ եղեալվայելիցեն. (Ագաթ.։)
Սեպհական ինքեան. իւրական, եւ էական.
κυριώτατος praecipuus. Առաւել իսկական. էականագոյն. յատկագոյն. տիրագոյն. բուն եւ գլխաւոր. լաւագոյն.
Լիապատար էական աստուածութեան նորա. (Լմբ. հանգ.։)
Ուր կայցէ խաբէութիւն ինչ. պատիր. սուտ. կեղծ. վասն մոլութեան խաբէականաց անուանց. (Փիլ. իմաստն.։)
Հրամանատրութիւնս խաբէականս առնէր. (Նոննոս.։)
Զկարծեցեալ զխաբէական զիւր զմիամտութիւնն ծանուցեալ. (Փարպ.։)
Ի խօթասիրտ հրէական աւանդն. (Լմբ. առակ.։)
Է որ ի մարգարէական ծովանցիկ յաղթականս. (Վանակ. յուրախացիրն.։)
Նշանակիչ եւ երեւեցուցիչ քրովբէական կառացն աստուծոյ.
Փարք հօրն էականի, պատիւ որդւոյն իւր էակցի, ընդ հոգւոյն համազուգի. (Շար.։)
Սրբաբանիցըն համաձայն՝ տո՛ւք օրհնութիւն քովբէական. (Շ. տաղ.։)
Եւ զարարիչըն հանրական, որով բոլոր էակս ստեղծան։ Ոմանց տայ շնորհ մեկնել բանի, զի հանրական լուր օգտեսցի. (Յիսուս որդի.։)
Կա՛մ է Հիւլէական, իբր շամանդաղական (ի յն. ի՛լի ), եւ կամ արեգակնային (ի յն. ի՛լիօս. որպէս եւ Հեղիուպօլիս է արեգ քաղաք).
ՀՈԳԵԽԱՌՆ կամ ՀՈԳԷԽԱՌՆ. Հոգւով խառնեալ. հոգիընկալ. հաղորդ հոգւոյն կամ շնորհաց նորա, եւ մարգարէական. կամ Ոգեխառնեալ.
Ընդ մարգարէական հոգեշարժ լեզուս. (Ասող. ՟Ա. 1։)
Խառն ի հրէից կամ ի հրէական մոլորութենէ. հրէամիտ.
Հրէակոյտ ամբոխիւ. (Ճ. ՟Ա.։)
Եկըք հրէակոյտ ծերաժողով՝ առբերելով արմաւենեաց ոստ. (Նար. տաղ.։)
Յէակացն ոմանք մասնականք են, եւ ոմանք հանուրք։ Մասնականքն՝ որ կոչին անհատք. (Անյաղթ պորփ.։)
Դարձեալ հրէական ձեւով ի ժողովուրդն մտանեն, որպէս զի մի՛ մարտուցեալք լիցին կամ հալածեալք. (Ոսկ. գծ.։)
Ի նոյն մերակերպացեալ մարմնոյն զէականն աղբերացուցեալ փայլակօղ ճառագայթ. (Խոր. վրդվռ.։)
Որոշեալ ի հրէական միադաւան եւ տիրասպան ուխտադրուժ օրինազանցութենէն ի բաց լինել. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Միահառաչ երգեն զմարգարէական օրհնութիւնսն. (Ոսկ. ՟ա. տիմ. ՟Ժ՟Դ։)
Սուրբ երրորդութիւնն եւ երանելի միասնականութիւնն՝ անբաժին եւ միաւորեալ է յինքեան։ Անբաժանելի զինքն գիտելով ըստ էական բնութեանն, եւ միաւորեալ ըստ աստուածականն գոյութեան հօր իւրում աստուծոյ. (Աթ. ՟Ժ՟Բ. եւ ՟Ը. յորմէ եւ Խոսրովիկ.։)
ՄԻՋՕՐԵԱՅ ՄԻՋՕՐԷ. μεσημβρινός meridianus, -nalis. որ եւ ՄԻՋՕՐԷԱԿԱՆ. որպէս Հասարակօրեայ, եւ Հարաւային.
Զմոգակրօն զքաղդէական մոխրապաշտութեանցն զիղձս. (Անան. եկեղ։)
Ոյք էականին են յեղյեղիչք՝ զուգեալք ընդ Արիանոսս։ Յեղյեղիչք զհոգին նոյնպէս ընդ արարածս թւեն. (Աթ. ՟Ժ՟Բ։)
Ոչ իսթմիական շոճի, ոչ նեմէական լախուր, որովք երիտասարդք թշուառականք պատուեցին. (Ածաբ. կիպր.։)
Ներբաժանեալ երկուս մասունս գնդակաց հրէակաճառ ատենին շարաւանդան. (Թէոդոր. կուս.։)
Ուր իցէ բողոք մարգարէական.
ՍԱՀՄԱՆԵԼ, ըստ փիլիսոփայից. ὀρίζω definio. Զիսկութիւն եւ զբնութիւն իրաց էական բառիւք ամփոփելով բացատրել.
Ի վաղնջուց հետէ հաւեալ ձայնէր զսերկածին էակն զ՝ի վերայ փայտին արտաշնչացեալ. (Թէոդոր. խչ.։)
Զնիզակաբեկս, զբեկորս աղեղանց, զտիգաբունս, զսւնակոթս (կամ զսունէակոթս). (Եզեկ. ՟Լ՟Թ. 9։)
Ի սուրբ գրոց, եւ ի ստիքէրոնաց, եւ ի մարգարէականաց։ Իսկ ստէքերովն դիրք՝ հինգ. յոբ, եւ սաղմոսարան, եւ զգօնութիւն, եւ եկլէսիաստէս, եւ օրհնութիւնք օրհնութեանց։ Սողոմոնի լինել գրօղ, զի ստիւխիրոն է, որպէս նորա բանքն։ Ստիքիրոն ընթերցուածքն. (Կամրջ.։ Կոչ. ՟Դ։ Նախ. յովբ.։ Տօնակ.։)
Յորժամ քաւչապետն ստորիջանէ յաթոռոյն։ Ստորիջեալ հրաւիրակ։ Իբրու շիթս յամպոց ստորիջեալ։ Քրովբէական կառօքն ստորիջեալ ի դժոխս. (Մաքս. եկեղ.։ Գանձ.։ Մագ. լ։ Շար.։)
Էակն ստուգաբար փաղանուն ոչ կարէ գոլ. վասն զի ի փաղանունսն ոչ գոյ առաւել եւ նուազ. . . եւ դարձեալ փաղանունքն հասարակաբար տան անուան եւ իրի հաղորդութիւն. իսկ էակն ոչ հասարակաբար տայ. (Անյաղթ պորփ.։)
μεταλλικός . որ եւ ՔՐԷԱԿԱՆ. Քրայիւ հայելի, հրահալելի. ձուլեալ ի քրայս. ձուլածոյ. կռածոյ.
Յետ օրինաւոր թլփատութեանն։ Հրէական ժողովուրդն՝ օրինաւոր առաքնութեամբն յայտնէր. (Շ. մտթ.։)
Մի՛ եւս ընդ իս խօսիր ի ձեռն մարգարէական եւ օրինաւոր առակաց. (Նիւս. երգ.։)
զեռահիւսակն առնու զօրհնաբան՝ զփառաւորութիւնն սրոբէական. (Գանձ.։)
Զամենաձայն գոյժ նոցա եւ մարգարէական հոգին ի հեռուստ լսէր. (Հ. կիլիկ.։)
Ըստ էական ամենանկատ տեսութեան աչացն. (Նար. խչ.։)
Անպարագիր պատկեր, կամ տիպ, կամ զօրութիւն։ Անպարագիր տեղի ամենեցուն։ Անպարագիրն հայր, կամ էակ. (Նար.։ որ եւ խչ. ասէ.)
Զառօրէական զկերակուրն խոտաուտ ճարակօք վճարեալ. (Ագաթ.։ Կորիւն.։)
πολύπλοκος multis nexibus implicitus, multiplex, dolosus Որ ունի բազում հիւսուածս եւ ոլորս. բազմամանուած. պատ ի պատ եւ պատիր. ոլորքը շատ, խրթին, խաբէական.
Քակտումն հրէական խտրութեանց, եւ հեթանոսական բաջաղմանց. (Բրս. ի ստեփ.։)
Սրովբէական ձայնիւ զքեզ բարեբանեմք։ Որ բարեբանեալդ ես ի դասուց քերովբէից։ Տղայքն եբրայեցւոց բարեբանեն։ Բարեբանեցար ի տղայոց. եւ այլն։
Իմաստասիրութիւն գիտութիւն էիցն է կամ էակաց։ Ընդհանուր եւ մասնական գիտութիւն։ Սուտ գիտութիւն. (Սահմ. ստէպ։)
ԳՈՅՈՒԹԻՒՆ կամ ԳՈՅՈՒԹԻՒՆՔ. իբր Գոյակ. գոյք. էակք գոյացեալք.
ԳՈՅՈՒԹԻՒՆ. որպէս Էակ. որ էն. աստուած. աստուածութիւն.
πρακτικός cf. ԳՈՐԾԱԿԱՆ, որ եւ ԳՈՐԾԻԱԿԱՆ՝ իբրու հակադրեալ Տեսականի. (որպէս թէ գործունէական).
Էակոս չորրորդ մեզ ենթակայեալ լինի։ Արդ լիցի մեզ այսուհետւե ենթակայեալ հերակլէս. (Նոննոս.։)
Զեռահիւսակն առնուլ զօրհնաբան՝ զփառատրութիւնն սրոբէական. (Գանձ.։)
Զամենայն առ ինքն դարձուցանէ բարերարութիւնն, եւ ժողովապետ է ցրուելոցն՝ որպէս իսկզբանէական եւ միացուցիչ աստուածութիւնն։ Զաստուածային եւ ժողովապետն խաղաղութիւն օրհնութեամբք խաղաղականօք վերահռչակեցուք. (Դիոն. ածայ.։)
իսկ այս բան՝ իսկութիւն եւ մշտնջենաւորութիւն է. յն. ἑνυπόστατος , ներենթակայացեալ. այսինքն անձնաւոր էակ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 3։)
Խաբեբայ. եւ խաբէական.
ԽԱԲԵՊԱՏԻՐ կամ ԽԱԲԷՊԱՏԻՐ. խաբէական եւ պատիր.
Մի՛ ոք ի հրէական խաղութենիսն կործանեսցի, որք ասեն՝ եթէ ոչ կոյս, այլ՝ երիտասարդուհի ասացաւ ի մարգարէէն. (Բրս. ծն.։)
Մի՛ ոք ի հրէական խխօլութիւնսնկործանեսցի. (Բրս. ծն. յն. վնաս.)
Եկըք հրէակոյտ ծերաժողով՝ առ բերելով արմաւենեաց ոստ. (Նար. տաղ.։)
Եւ ոչ վարատեսցի կանոնումն քրիստոնէական օրինաց. (Յհ. կթ.։)
Համապատիւ հօր եւ որդւոյ (սուրբ հոգին)։ Համապատիւ էութեամբ՝ ծնողիդ եւ ծնիցելոյդ։ Համապատիւն կցորդութեանց։ Առ համապատիւդ քո հայր։ Ոչ իբր գործեաւ իւիք, այլ իբրեւ համապատուաւ եւ էակցաւ։ Նստելն՝ համապատուի է եւ փառակցի. (Շար.։ Նար. ՟Խ՟Դ. ՟Հ՟Ե. ՟Ղ՟Ե։ Սարգ. յկ. ՟Ե. եւ Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Բ։)
ՀՌՕՄԱՅԵՑԻ ՀՌՕՄԷԱԿԱՆ. cf. ՀՌՈՎՄԱՅԵՑԻ, եւ այլն։
ՀՌՕՄԱՅԵՑԻ ՀՌՕՄԷԱԿԱՆ. cf. ՀՌՈՎՄԱՅԵՑԻ, եւ այլն։
Հրածնունդ սեռական էից, եւ ստորնայնոցս էակաց. (Թէոդոր. խչ.։)
ՀՐԷԱԽՈՒՄԲ եւ ՀՐԷԱԿԱՃԱՌ. Որ ինչ անկ է խմբի կամ կաճառի հրէից.
Հրէակաճառ ատենին. (Թէոդոր. կուս.։)
ՀՐԷԱԽՈՒՄԲ եւ ՀՐԷԱԿԱՃԱՌ. Որ ինչ անկ է խմբի կամ կաճառի հրէից.
Հրէակաճառ ատենին. (Թէոդոր. կուս.։)
Ոմանք իսկ զիւրեանց հրէակողմն առեալ վարդապետեցին. (Ագաթ.։)
ἱουδαϊσμός Հրէայ գոլն. հրէական ազգ, եւ բնութիւն նորա, սովորութիւն, օրէնք, կրօնք. տե՛ս (՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Դ. 38։ Եսթ. ՟Ը. 17։ Գաղ. ՟Ա. 13. 14։)
ὀμοούσιος consubstantialis, ejusdem essentiae. Յաստուածայինս նշանակէ՝ Ի միասին էական, որ եւ Միասին էական. այսինքն Համէակից. համէական. համագոյ. համագոյական. էակից. նոյնագոյ. համաբուն.
cf. ՄԻՋՕՐԷԱԿԱՆ.
Ես երթեալ առից զնա, տարեալ թագուցից յայն ի հրէական մոլախումբ ժողովոյն. (Տաղ.։)
Յառաջանայ քան զբանն՝ փոփոխումն էակացն. (Սահմ. ՟Ա։)
Կատարեցաւ յառաջասաց ընծայիւք մարգարէութեանցն։ Մարգարէականօքն յառաջասացելովք. (Ագաթ.։)
(Ի բանիս) ոչ գոյ յարմարանք մարգարէականք, զի ի բազմաց լեզուաց է առեալ փոփոխումն. (Նար. երգ.։)
Քանզի Յուդայ ազգէն սերէր անուն Յուդայական, այսինքն հրէական. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 3։)
Սա (կիւրակէ օրն) է նախագոյակ լուսոյն ծնօղ, եւ սկիզբն զէակսն գոյացուցանողացն աւուրց. (Յհ. իմ. ատ.։)
Ուր իցէ պահպանութիւն շաբաթու հրէական. շաբաթախտիր.
Սուրն սրովբէական պահպանութեան շրջանակեալ. (Կիւրղ. խչ.։)
Մի՛ ինչ այնպիսի կրօնս պառաւականս, եւ առասպելս հրէականս ի մէջ բերիցեմք. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 11։)
Աստուածագիտութեանն բուրումն զերկնախոհիցն պարալնու անուշահոտութեամբ զիմաստս։ Ի գիրկս կուսին՝ աստուածացեալ մարմնովն, եւ զսրովբէական կառսն պարալնու՝ մարմնացեալ աստուածութեամբն. (Խոր. վրդվռ.։)
Անդ ծնծղայք պղնձակռածոյք, աստ մարգարէական երգք. (Ոսկ. ղկ.։)
Զոր պուետիկոս կոչեն, որ է փիլիսոփայ, թարգմանի էակաց իսկից դիտող. (Վանակ. հց.։)
(Հայր) յիշեա զէական սէր քո սիրաբուխ, կամաւորական պատարագին ի վերայ աշտարակի խաչին. (Բենիկ.։)
Ի մսուր ընկողմնեցոյց զվերանստեալն յաթոռս քերովբէականս. (Ճ. ՟Գ.։)
παρασυντακτικός continuo connectens. Ազգ պատճառական շաղկապի՝ հթարկադրեալ կամ յարակցեալ բազմատի իբր թէականի. որ ըստ յն. յարբաղկացական, յաւելուածով իրիք մասնական իլ բաղկացական. զոր օրինակ բաղմատք են, զի քան, թէ. եւ տարբաղմատք, քանզի, վասն զի, որպէս թէ, քան թէ։
Տեղափոխեալ զքեզ ի վերնական ի կառս քերոբէականս աստուածամայր. (Շար.։)
Վասն քաղդէական անվաւերական պատմութեանն։ Քաղդէական գրով։ Լեզուաւ քաղդէական։ Քաղդէական գրով։ Լեցուաւ քաղէական։ Քաղդէական իմաստութեամբ։ Քաղդէական խորհրդովքն ընդ աստեղացն պարս հայէր։ Լքցուք զքաղդէական չարաչար եւ անկարգ խառնակութիւնսն՝ որ ի մեղաց. (Եւս. քր. ՟Ա։ Երզն. մտթ.։ Ճ. ՟Գ.։ Փիլ. իմաստն.։ Սարգ. ՟բ. պ. ՟Բ։)
ՔԱՂԴԷԱՐԷՆ ՔԱՂԴԵԷՐԷՆ. եւս եւ ՔԱՂԴԷԱՑԵՐԷՆ. χαλδαϊκῶς, -κός chaldaice, -cus. Քաղդէական լեզուաւ, գրով. եւ Քաղդէական.
ՔՐՈԲԷ ՔՐՈԲԷԱԿԱՆ, ՔՐՈԲԻՄ. cf. ՔԵՐՈՎԲԷ, եւ այլն։
ա. Ըստ օրինաց. եւ Որ գնայ ըստ հրէական օրինաց.
Էական է, եւ անշարժական. (Եզնիկ.։)
Էական բնութիւն բանին խառնեալ անշփոթ ի մեր բնութիւն. (Շար.։)
Էական բնութիւն բանին խառնեալ անշփոթ ի մեր բնութիւն. (Շար.։)
Զի աստուծոյ պատուիրանապահութեամբն յանտըւչական փառս էականին ինքնակալ եղեալ վայելիցէ. (Ագաթ.։)
Զամենայն՝ որչափ ասացութիւն, տեւական իբրու էակք զսոսա ցուցանէ. (Պղատ. տիմ.։)
Զամենայն՝ որչափ ասացութիւն, տեւական իբրու էակք զսոսա ցուցանէ. (Պղատ. տիմ.։)
Աւետարանեաց մարգարէական բարբառովք վասն կենսաբեր գալստեան որդւոյն Աստուծոյ. (Ագաթ.։)
Հուր յամենայն տարր արարածոց հաւասարապէս ունի զուգութիւն ըստ էականին կշի՛ռ բաշխութեան. (Նար. ՟Ղ՟Գ։)
Առաւել գոյեղ. էականագոյն. յատկեղ.
ԵՂԵԼՈՒԹԻՒՆ. (ի թանձրացեալն) τὸ γενητόν factum Եղականն. արարած. էակք. գոյք.
Միոյ մտաց մարգարէականի ստացելոյն քեզ երեք զարդարուածք են. (Փիլ. ել. ՟Բ. 27։)
Ոմն ձայնիւ, եւ ոմն երեւմամբ զէակցութիւն յայտ առնելով. (Յհ. իմ. ատ.։)
Զաստուածութիւն եւ զէակցութիւն յայտնաբանեաց. (Վահր. երրորդ.։)
Ոչ Զէակցութիւնն, այլ զմիաւորել մարմնոյն առ բանն Աստուած նշանակեն. (Խոսրովիկ.։)
ԻՆՔՆԱԿԱՏԱՐ. կատարեալն իւրով մասամբ. որպէս էակ հոգեղէն, եւ բան ինչ ամբողջ.
Վասն հրէականն ազգի տկարամտութեան, եւ առ ի գիրն միայն լպրշութեան Վահր. (յայտն.։)
Առագաստ հրէական ծածկութեան. (Խոսր.։)
Որ ի ձեռս ծերունականս իբրեւ ի կառս քերոբէականս վերաբազմել հանճար։ Ի ծերունականս նստի ի գիրկս. (Ժմ. յն.։)
Որ ինչ անկ է կախարդաց եւ կախարդութեան. խաբէական. կեղծ. պատիր. խարդախ. հրապուրիչ.
ὀμοούσιος consubstantialis, eiusdem essentiae sive naturae Բնութենակից. էակից. համագոյական.
Բնական եւ էական՝ հաստատական եւ յատկական տարբերութիւն. (Դամասկ.։)
Ի ձեռն հռովմէական գրոց. (Ճ. ՟Զ.։)
Ի հռոմէական զօրացն. (Յհ. կթ.։)
Գործ հռօմէական ճարտարաց. (Նոյնն։)
Ըստ սորվբէականն գերունակութեան՝ մակպետական հեղումն ի ստորակայեալսն. (Մագ. յիշ. ոտ. խչ.։)
Ո՛րպէս մարդ յաշխարհ գայցէ առժամագիւտ մատուցական՝ անմատոյց էականին նմանութեամբ. (Ագաթ.։)
Մարմնեղէն գոյակք. մարմնաւոր էակք.
Ընկալցուք զպահապանն ի միջօրէական դիւէն՝ որ շրջին ի խաւարի, զլոյսն կենաց. (Միսայէլ խչ.։)
Ի միջօրէական տապոյ փորձութեանցն. (Նար. ՟Ը՟Զ։)
Միջօրէական գիծ, կամ շրջանակ։ Ընդ հարաւակողմն միջօրէական գծին։ Յայրեցեալ գօտւոյն, զոր կոչեն միջօրէական գիծ. (Խոր. աշխարհ.։)
Զմոգակրօն զքաղդէական մոխրապաշտութեանցն զիղձս. (Անան. եկեղ։)
Ձայնիւ երգէին ի տաճարին առաւել եւս յանգութեամբ եւ մարգարէական հոգւով քան զդաւթեան սաղմոսն. (Նար. երգ.։)
Զարթուցեալ ի հրէական կարգացն՝ յարաբարդի առ հեթանոսս. իմա՛, յարի յաւելուածով մոլորութեանց։
Քանզի եւ տէր իսկ յաւետագոյն զնա սիրեցեալ քան զսինէական զայն զլեառն. (Անան. եկեղ։)
Քանզի Յուդայ ազգէն սերէր անուն Յուդայական, այսինքն հրէական. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 3։)
Կանխաւ գուշակօղ, եւ գուշակեալ. մարգարէական. եւ Զգացողական. նշանակական.
Համագոյական, եւ նոյն անփոփոխ էակ նախագոյ.
ՇԱԲԱԹԱՄՈՒՏ. Երեկոյն ուրբաթու՝ ուստի սկսանի շաբաթն հրէական. եւ նոյն իսկ օրն շաբաթու՝ տօն հրէական. (որպէս է առ քրիստոնեայս կիրակմուտն, եւ կիրակէն).
Ըմբռնեալ բարձողաց ձեռացդ բազկօք զանպարագիրն էակ մարդացեալ՝ ի համբոյր հպելոյ մատուցման շրթանցդ ողջագուրեցեր. (Նար. կուս.։)
Զգիշերս աշխատեալ՝ ոչինչ կալար. զի գիշեր չքաւորական՝ հրէական խորհրդածութիւնքն են. իսկ տիւ շնորհացն է. (Ոսկ. ղկ.։)
Որ ինչ ունի զպայման. ուխտական. վճռական. սահմանեալ. օրինաւոր. թէական.
ἁπατηλός falax, deceptorius, seductorius. Որ ինչ անկ է պատրողաց. խաբէական. ստայօդ. պատիր. մոլար.
Պարագրապէս պարունակեալ ունիս զընդհանուր էակս եղականաց. (Անան. եկեղ։)
զոր եւ դաւիթ ի գլուխ մարգարէական սաղմոսարանին գրեաց։ Զոր դաւիթ սաղմոսարանաւն երգէր. (Իսիւք.։)
Ի սաղմոսողոգէն եւ ի հրեշտակական դասուէն սկսեալ՝ տանին յանգել յեպիսկոպոսն եւ ի քրովբէական դասն. (Յհ. իմ. ատ.։)
Յորժամ քաւչապետն ստորիջանէ յաթոռոյն։ Ստորիջեալ հրաւիրակ։ Իբրու շիթս յամպոց ստորիջեալ։ Քրովբէական կառօքն ստորիջեալ ի դժոխս. (Մաքս. եկեղ.։ Գանձ.։ Մագ. լ։ Շար.։)
Նման գոչման սրովբէից. ուր իցէ երգաբանութիւն սրովբէական.
Սրովբէական երգս։ Ըստ սրովբէականն գերունակութեան։ Սրովբէականացն երրեակ դասուն. (Պտրգ. աթ.։ Մագ. յիշ. ոտ. խչ.։ Յհ. կթ.։)
Վայրիջեաց յանպարագրական ծոցոյ հօր էական բանն. (Թէոդոր. մայրագ.։)
Ի հրէական տկարութենէ ըմբռնեալ էր. վասն որոյ եւ ի գիշերի եկն առ նա։ Ի լսողաց տկարութիւնս խորհրդական եւ անհաս երեւէր. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 23. 26։)
Արտաքոյ դրախտին հալածեալ սրովբէական սրովն ... իսկ աստ տրտմահալած հուրն ազգէ կնոջն զբացակայումն սրովբէին. (Գր. սքանչ. յար.։)
Ուր իցեն փաստք պատիրք. խաբէական.
Կամ իբր Քրիստոսական. քիստոնէական. Զոր քրիստոնեայ կրօնիւք վարժեալ. (Շ. վիպ.։)
Աթոռ քերովբէական.
Ողջութիւն եւ հիւանդութիւն ի նոյն անպատեհակիցք են, եւ անէակիցք. (Կիւրղ. գանձ.։)
Վասն քաղդէական անվաւերական պատմութեանն։ Ամենեւին իսկ անվաւերական է։ Չեն անվաւերական։ Զանվաւերական բանիցն ճարտարանս. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Առժամայն իսկ ծանօթ եղեալ էական անծինն որդւոյ, եւ միաբուն եւ աստուածակից պատուին, եւ ամենակար զօրութեան նորին. (Ագաթ.։)
Յերկնային տռփանացն յափշտակեալք՝ աստուածազգեստք լինին։ Խնդալից զուարթանան եւ աստուածարեն։ Յորժամ աստուածարեսցէ ինչ ժամանակ, անդրէն դառնայ առ ինքն։ Մարգարէական ոգի ամենայն աստուածարի, եւ աստուածային մոլութեամբն օրէնսդրէ։ Ընդ ձեւով մարգարէութեան մտեալ ղօղեսցէ, աստուածարել եւ ըմբռնել թուելով. (Փիլ. ստէպ։)
Որ են արուեստակեալ յԱստուծոյ ամենայն էակքս սեռիւք եւ տեսակօք. (Երզն. քեր.։)
οὑσία substantia, essentia Գոյաւոր էութիւն. իսկութիւն եւ բնութիւն գոյակի. էակ ըստ ինքեան ենթակայացեալ՝ ենթակայ պատահմանց. եւ Գոյակք. իրք.
Յորում եւ ենթակայացեալ են ոչ միայն քառիցն արհեստք, այլ բոլոր էակացն խոկմունք. (Մագ. ՟Ի՟Ե։)
Կենարար մարմնոյ անպարագիր էականութեան. (Շար.։)
Ճշմարիտ էականութիւն, օրհնաբանեալ գոյութիւն։ Քումդ էականութեան զօրութեան ընդ ոչ գոյսն համարեալ է. (Նար. ՟Գ. եւ ՟Ծ՟Է։)
Հաստիչ կազմիչ՝ էականութիւն. (Գանձ.։)
Ինքն է իմաստութիւն եւ զօրութիւն, անորակ անքանակ հանճար էիցս, էականութեամբ Հօր եկեալ յառաջ Երրեակն յանհասութենէ իսկական զօրութեամբն. (Համամ առակ.։)
Մերթ՝ Էակցութիւն, համագոյութիւն.
Զէականութիւնն՝ զոր ունի առ հայր՝ յայտնագոյնս ճառեաց. (Նանայ.։)
Մերթ եւս՝ Որ ինչ է գոյաւոր. էակ եղական. էք. առէք.
Ամենակալ ինքնիշխանութիւն բոլոր էականութեան. (Նար. ՟Ծ՟Է։)
cf. ԷԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ.
ԼԻՆԵԼՈՒԹԻՒՆ. Իբրեւ ի թանձրացեալն, Եղական ինչ. էակ գոյացեալ. առէք. գոյք. որ եւ Եղանութիւնք ասին. արարածական բնութիւնք.
Զհրէական մկրտութիւնն լռեցոյց, եւ մերոյս սկիզբն արար. (Շ. մտթ.։)
ԿԱՆԽԱԳՈՒՇԱԿ եւ ԿԱՆԽԱԳՈՒՇԱԿԵԱԼ. Կանխաւ գուշակօղ եւ գուշակեալ. նախաձայնեալ. մարգարէական.
Սրբաբանիցըն համաձայն՝ տո՛ւք օրհնութիւն քովբէական. (Շ. տաղ.։)
Այս է դուռն վեցհազարեկին, որ կոչի արհեստ համարողական. է մտացածին հաշիւ սնոտի եւ խաբէական։
Ունիմք հաստատագոյն զբանն մարգարէական. (՟Բ. Պետ. ՟Ա. 19։)
Սերոբէ հրկիզութիւն թարգման։ Բոցեղինացն սրոբէից, եւ քրովբէականացն հրկիզութեանց. (Շ. բարձր.։ Անան. եկեղ։)
Մակացութիւն էակացն իմաստասիրութիւն է. (Սահմ. ՟Ա։)
Մարգարէական հոգւով, կամ ակամբ, կամ գրովք։ Ի գրոց մարգարէականաց։ Ի մարգարէական ձայնիցդ։ Ի մարգարէական սաղմոսսն. (Կիւրղ. գանձ.։ Խոր. ՟Գ. 11։ Ագաթ.։ Եղիշ. ՟Գ։ Իսիւք.։)
Լնու զմարգարէականն։ Առ ի կատարելոյ զմարգարէականն (բան)։ Ի մարգարէականսն հայեցեալ։ Մարգարէականօքն յառաջասացելովք. (Ագաթ.։)
Կայր զօրութիւն նշանացն եւ արուեստիցն ի մարգարէակիր մարմին մարգարէին մեռելոյ. (Կոչ. ՟Ժ. (յն. այլազգ։))
որ եւ ՄԱՐԳԱՐԷԱԿԱՆ. Վկայարան կամ մատուռն մարգարէի.
Քերովբէական գումարտակս՝ լինել միջնապարիսպս ի մէջ քո գառանցն եւ գայլոցն. (Նանայ.։)
Մշտնջենաւոր զօրութիւն։ Ամենեցունց պատճառն մշտնջենաւոր։ Նոյն էական եւ մշտնջենաւոր։ Յայտ է թէ այլքն ո՛չ էականք են, եւ մշտնջենաւորք. (Եզնիկ.։)
Զփառամոլութեանն մորոսութիւն։ Սրբեա՛ ի քրէական մորոսութեանց. (Նար. ՟Խ՟Ե. ՟Ղ՟Ա։)
Հրէական կամաւոր մորոսութիւն. (Սարկ. հանգ.։)
Նահապետական նախագահութեամբ տանին յանգել յեպիսկոպոսն, եւի քրովբէական դասն. (Յհ. իմ. ատ.։)
Չորեքծագեանս եզերաց տիեզերաց կնիք պահպանական՝ նշան ամենազօր։ Չորեքծագեան մասանց էակաց անպատկառ խօսնակք. (Նար. խչ. եւ Նար. առաք.։)
Պաշտօնէականն կարգ՝ որպէս միայն մաքրողական՝ զմինն սրբազնագործէ զմաքրեցելոցն մատուցումն։ Զ՝ի պաշտօնէականէն զօրութենէ մաքրեալս, եւ զառ ի քահանայագործութենէն լուսաւորեալս. (Դիոն.։)
Այս ամենայն իբրեւ պաշտօնէականք՝ երկրորդք են իշխանութեան նորա. (Մաքս. ի դիոն.։)
Անդ ծնծղայք պղնձակռածոյք, աստ մարգարէական երգք. (Ոսկ. ղկ.։)
Ի ՍԿԶԲԱՆԷԱԿԱՆ. Որ էն ի սկզբանէ. անսկիզբն. անեղ. աստուածային.
Ի սկզբանէականացն անձնաւորութեանց (որդւոյ եւ հոգւոյ ընդ հօր). (Դիոն. ածայ. ՟Բ. երկիցս։)
Եւ թէպէտ զամենայն ոք էակս կոչեսցէ, հոմանունաբար ասէ կոչեսցէ, եւ ոչ փաղանունակի. քանզի եթէ մի էր ամենեցունց հասարակ սեռ՝ էակն, փաղանունաբար ապաքէն ամենայն էակքն ստորոգէին. (Պորփ.։)
Ճոխանայ ի քերովբէական կառսն, եւ նստի ի բարձսն մարիամու. (Եփր. ի ծն. քրիստոսի.։)
Որ ի վերայ քերովբէական աթոռոց բազմիս. (Պտրգ.։)
Որ նստիս ի կտռս քերովբէականս. (Ժմ.։)
Քերոբէական թեւօք պարածածկեցար։ Աթոռ քրովբէտկան երեւեալ այսօր սիմէոն. (Շար.։)
Քան յաթոռն քերովբէական նստելն՝ առ սրբոցն հանգչելն բաղձալի է նմա. (Նար. երգ.։)
Արի՛ ե՛կ ի տաճար (ո՛վ սիմէոն), ահա հասեալ կամ, զգիրկսըդ ինձ յօրինեա՛ քրովբէական կառք. (Տաղ.։)
Անազատութիւն հրէական օրինացն. (Փարպ.։)
Անեղութիւն. անեղ էակ.
Իմանալի բանաւոր տախտակ անտրամադրելի տառիցն մովսիսական օրինաց. (Շար.) այսինքն սուրբ կոյսն ոչ եղեւ տախտակ կոփեալ ի մարդոյ, եւ ոչ գրեցաւ նմա բան օրինաց, այլ կուսութեամբ եղեւ ծնօղ էական բանին աստուծոյ։
Այս առասացութիւն մարգարէական. (Անան. եկեղ։)
Այսօր սիմէոն աստուածընկալ՝ երեւեալ աթոռ քերոբէական. (Գանձըն։)
Հարքն ձեր աստուածուրացք եւ մարգարէակոտորք. (Տօնակ.։)
Արտասահմանիցիք ոչ ի տնկախիտ դրախտէն, այլ ի նոյն ինքն յէական բարւոյն. (Մանդ. ՟Ժ՟Ա։)
Զի մի՛ բնախօսութեան անվարժն՝ ընդ էակն բնախօսութեանն զարմասցի. (Փիլ. այլաբ.։)
(որ առ յետինս գրի Բնութենակից). որ եւ ԲՆԱԿԻՑ, ՀԱՄԱԲՆԱԿԻՑ. Կցորդ նոյն բնութեան. իսկ յաստուածայինս՝ Համագոյակից. էակից.
Սա (կիւրակէն) է սկիզբն զէակսս գոյացուցանողացն աւուրց. (Յհ. իմ. ատ.։)
Իբր Յայտնութիւն մարգարէական. նախաձայնութիւն.
Ստեփանոս սերմ երջանկահաւատ՝ մարգարէական հոգւոյ. (Գր. սքանչ. ի ստեփ.։)
Ըստ էական ամենանկատ տեսութեան աչացն ի յեօթնամասնեայ շաւեղ գթութեան. (Նար. խչ.։)
Ընթերցողականացն յանդիման կացուցանել զարուեստն մարգարէական. (Ագաթ.։)
Էակցութիւն. համագոյութիւն.
Զոր եւ գրեաց իսկ ի կաթողիկէական թուղթսն. (Նանայ.։)
Ըստ ժամանակի յուսացելոյ կաթողիկէականն վախճանի. (Մաքս. եկեղ.։)
Էակից էր հօր եւ հոգւոյն (ըստ աստուածութեան)։ համաբնութիւն էր ազգի մարդկան (ըստ մարդկութեան). (Զքր. կթ.։)
Սրբաբանիցըն համաձայն՝ տո՛ւք օրհնութիւն քովբէական. (Շ. տաղ.։)
Զամենայնն ոք էակս կոչեսցէ, հոմանունաբար կոչեսցէ, եւ ոչ փաղանունակի. (Պորփ.։)
Հրաշալի որպէս զմարգարէ. մարգարէակիր.
προφητοκτόνος, προφητοφόντης prophetae, vel prophetarum interfector. Սպանօղ մարգարէի, կամ ից. մարգարէազրաւ. մարգարէակոտոր.
Ի նոյն մերակերպացեալ մարմնոյն զէականն աղբերացուցեալ փայլակօղ ճառագայթ. (Խոր. վրդվռ.։)
Խորհրդոյն անապականութեան, որ զմիեղինութիւնն նշանակէ։ Միեղինութիւն երկնաւորաց եւ երկրաւորաց։ Մարգարէականացն միեղինութիւնքն (ընդ միմեանս)։ Ստուգապէս միութիւն եռանձնական միեղինութեան։ Յաղագս երրորդութեան միեղինութեան (կամ միեղութեան). (Մագ. ՟Ա. ՟Ժ՟Գ. եւ ՟Ե։)
Կատարեցաւ յառաջասաց ընծայիւք մարգարէութեանցն։ Մարգարէականօքն յառաջասացելովք. (Ագաթ.։)
Բանն մարգարէական յառաջգիտական. (Բուզ. ՟Գ. 13։)
Անպատարագելի բնութիւնն ներտաղաւարեցաւ ի համբարանի կուսին։ Էական բանն ներտաղաւարեցաւ ի ծննդականի սուրբ կուսին. (Թէոդոր. խչ. եւ Թէոդոր. մայրագ.։)
Բոլոր կամ ի նմանամասնայս բաժանի, կամ յաննմանամասնայս։ Ի նմանամասնայս, որպէս փայտ ի բազում փայտս. իսկ յաննմանամասնայս, որպէս սոկրատէս ի ձեռս եւ յոտս եւ ի գլուխս։ Իսկ էակ ի սեռականագոյն սեռսն ո՛չ որպէս ի նմանամասնայս բաժանի. քանզի նմանամասնայքն եւ՛ անուան հաղորդին եւ՛ իրի՝ այնմ, որ բաժանեցաւ ի նմանամասնեայս. իսկ սեռականագոյն սեռքն՝ անուան հաղորդին էակին, այլ եւ ո՛չ իրի. (Անյաղթ պորփ.։)
Զիա՞րդ չէականքն եւ չմշտնջենաւորք ընդ էականին եւ ընդ մշտենջաւորին երկրպագութիւն առնուցուն. (Եզնիկ.։)
տասն թուով սահմանեցին զէակացն սեռս. (Յհ. իմ. ատ.։)
ՍՏՈՐՈԳՈՒԹԻՒՆ. որպէս Բառ իմաստասիրական. κατηγορία categoria, praedicamentum, praedicatio. Տասնեակ սեռական բան ի զգալի էակս՝ ստորոգելի զնոցանէ որպէս գոյացական եւ պատահական ինչ. այն է գլխաւորն ի գործս արիստոտէլի.
Տարագրութիւն (ի) հայրենեաց ... Քարտէս՝ յոր գրեցան. տարագրութիւն հրէական ազգին յաւետեաց ուխտիցն. (Շ. բարձր.։)
Ստորագրեցեր զտնօրէնութեան քո զտեղի։ Զտնօրէնութեան քում էակցին։ Զոր ի տնօրէնութեանն խոնարհութեամբ ընթերցեալ։ Որ զտնօրէնութիւն աստուածորդւոյն ի յարգանդի ծանեար հոգւովն. (եւ այլն. Շար.։)
Եւ թէպէտ զամենայն ոք էակս կոչեսցէ, հոմանունաբար ասէ կոչեսցէ, եւ ոչ փաղանունակի. քանզի եթէ մի էր ամենեցունց հասարակ սեռ՝ էակն, փաղանունաբար ապաքէն ամենայն էակքն ստորոգէին. (Պորփ.։)
Եւ թէպէտ զամենայն ոք էակս կոչեսցէ, հոմանունաբար ասէ կոչեսցէ, եւ ոչ փաղանունակի. քանզի եթէ մի էր ամենեցունց հասարակ սեռ՝ էակն, փաղանունաբար ապաքէն ամենայն էակքն ստորոգէին. (Պորփ.։)
Զի մի՛ ի քիստոնէական անուանէդ որոշեսցիս։ Եւ որ այլ եւս կարգք են քիստոնէականք։ Զօրէնս քիստոնէական հաւատոց։ Ի քիստովնական հաւատոցն. Քրիստոնէական զարմից։ Քիստոնէական փրկաւէտ կոչմանս։ Քրիստոնէական կարգովս եւ կրօնիւք։ Զգիրս սրբոյս քիստոնէականս. (Մանդ. ՟Ա։ Խոսր.։ Յհ. կթ.։ Ճ. ՟Ա.։ Ոսկիփ.։ Նար. ՟Լ՟Բ։ Լմբ. սղ.։ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 31։)
Զատուցանել զքիստոնէականս (զատիկ) ի հրէականէն. (Շիր. զատիկ.։)
Պատմեցին թագաւորին՝ քիստոնէական քիլիսոփայքն. (Ճ. ՟Բ.։)
Պատմեցին զքիստոնէական փիլիսոփայիցն (հերձուածողաց), եթէ զպարտութիւն խոստովանեցան. (Լծ. ածաբ.։)
θεολογέω de deo loquor, de rebus divinus dissero Խօսել զԱտուածոյ եւ զաստուածայնոց՝ վարդապետօրէն, կամ մարգարէական հոգւով, կամ օրհնաբանութեամբ, դաւանութեամբ, եւ ո՛ր եւ է օրինակաւ.
Յերկարաձգեալ զդերհատուցական բանս (կամ բանիս)։ Վերագոյնն գրեալ է մեր զդերահատուցականս սորա՝ վկայութեամբ մարգարէական տառիցն. (Արծր. ՟Գ. 6. եւ 7։)
Պապայ աղեքսանդրացւոյն համառօտաբար երկրագրութիւն։ Պտղոմէական երկրագրութեանն. (Խոր. աշխարհ.։)
Ասաց, գիտութիւն էակացն, եւ ո՛չ էակաց ... յօդս (ն) եդաւ վասն յայտն առնելոյ զընդհանրութիւն էակաց. այսինքն զամենայն էակս. (Սահմ. ՟Է։)
Կուսին (հռիփսեմեայ) արեամբն էր կենդանակերպելոց (տրդատ) ի պատկերն երանութեանց։ Ի նկարագիր էական լուսոյն կենդանակերպեալ՝ վերացաւ որպէս փայլակն։ Կենդանակերպեալ ի պատկեր արարչին. (Խոր. հռիփս.։)
Տեսանե՞ս զհամեմատութիւն մարգարէական եւ առաքելական եւ աւետարանական պատգամացն. (Խոսր.։)
Հանգունապատուի՝ քոյին էակցի. (Գանձ.։)
Եւ ո՞ւր է ճշմարտութիւն ձայնակցութեան մարգարէական երգոյն. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Դ։)
Ընդ ողբակիցս եւ զմարգարէականն առնուլ ի ձայնարկութիւն։ Արիական ձայնարկութեամբ դիմէր ի վերայ թշնամեացն. (Արծր. ՟Ա. 1։ ՟Բ. 6։)
Մարգարէակոտոր ազգին (հրէից)։ Հարքն ձեր մարգարէակոտորք. (Սարգ. յկ. ՟Ժ՟Ա։ Տօնակ.։)
Որ ունի զշնորհ մարգարէութեան, կամ զմարգարէական հոգի եւ զձիրս.
Ի նոյն մերակերպացեալ մարմնոյն զէականն աղբերացուցեալ փայլակօղ ճառագայթ. (Խոր. վրդվռ.։)
Ի սաղմոսողոգէն եւ ի հրեշտակական դասուէն սկսեալ՝ տանին յանգել յեպիսկոպոսն եւ ի քրովբէական դասն. (Յհ. իմ. ատ.։)
πρόγνωσις, τὸ προεγνῶσθαι praescientia, praenotio եւ այլն. Յառաջագիտութիւն աստուծոյ. կանխագիտութիւն մարգարէական. եւ Գուշակութիւն մարդկային կամ սնոտի.
Քրովբէականն նախադասութեան եղեալ վեհական. (Նար. կուս.։)
Ապառնեացն մարգարէականս նախաճառութիւնս։ Զնորայն նախաճառութեանց սորայս կատարելագործութիւնս զճշմարտութիւն հաւատարմացոյց. (Դիոն. եկեղ.։)
Բոլոր կամ ի նմանամասնայս բաժանի, կամ յաննմանամասնայս։ Ի նմանամասնայս, որպէս փայտ ի բազում փայտս. իսկ յաննմանամասնայս, որպէս սոկրատէս ի ձեռս եւ յոտս եւ ի գլուխս։ Իսկ էակ ի սեռականագոյն սեռսն ո՛չ որպէս ի նմանամասնայս բաժանի. քանզի նմանամասնայքն եւ՛ անուան հաղորդին եւ՛ իրի՝ այնմ, որ բաժանեցաւ ի նմանամասնեայս. իսկ սեռականագոյն սեռքն՝ անուան հաղորդին էակին, այլ եւ ո՛չ իրի. (Անյաղթ պորփ.։)
Զհրէական շրջացանութեամբք զարդարեալ. (Արիստակ. մկրտ.։ Երզն. ՟ժ. խորան.։)
Կատարեաց զուխտադրութիւնն աստուծոյ վասն հրէական ազգին. (Ագաթ.։)
Ստուերակերպեալ անօրէնութեամբ հրէական ժողովուրդն հինն երուսաղէմ սկիզբն առ լուծման. (Կիւրղ. խչ.։)
Բառնալ բերել զմարգարէականն ի գլուխս իւրեանց վայասացութիւն. (Յհ. իմ. երեւ.։)
Մարգարէական իմն գոգցես տեսաւորութիւն. (Արծր. ՟Ա. 15։)
Վասն հրէական ազգին տկարամտութեան, եւ առ ի գիրն միայն լպրշութեան. (Վահր. համբ.։)
Քրիստոսիւ կամ ի քրիստոսէ դրոշմեալ. կնքել անուն քրիստոսի. խաչանիշ. քրիստոնէական. քրիստոնեայ.
Ո՛վ մտածութիւն պատրանաց եւ հայհոյութիւնք՝ ըստ հրէականին ապարասանութեան։ Զհրէիցն ապարասանութիւն յանդիմանէ։ Վիշապին պատրանօք յապարասանութիւն դարձաւ. (Պրպմ.։)
Ըստ սրովբէականն գերունակութեան. (Մագ. խչ.։)
ὀμοσυνωνυμία nomen existentis, vel existentiae Իբր Էական անուն՝ յայտարար գոյութեան աստուծոյ.
Յերկարաձգեալ զդերհատուցական բանս (կամ բանիս)։ Վերագոյնն գրեալ է մեր զդերահատուցականս սորա՝ վկայութեամբ մարգարէական տառիցն. (Արծր. ՟Գ. 6. եւ 7։)
Արդար այն ասի, որ զզուգաւորութիւն համեմատ էակացն պահէ. (Սահմ. ՟Ժ։)
Ըստ հրէական թանձրամտութեանն. (Շ. մտթ.։)
ԿԱՆԽԱԳՈՒՇԱԿ եւ ԿԱՆԽԱԳՈՒՇԱԿԵԱԼ. Կանխաւ գուշակօղ եւ գուշակեալ. նախաձայնեալ. մարգարէական.
Մարգարէական, կամ հոգւոյն կանխասացութիւն. (Ճ. ՟Բ.։ Խոսր.։ Սարգ. ՟ա. պ. ՟Ղ։)
Երգս լկտութեան եւի կատակերգութիւնս առաւել հեշտանամք քան ի սերովբէական բարեբանութեան. (Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Թ։)
Մսուր զծնիցեալն կողմեցույց զվերանստեալն յաթոռ քերովբէական. (Գր. սքանչ.։)
Հաղորդութիւնընդ հոգւոյն աստուծոյ. հոգի մարգարէական կամ աստուածամերձ.
Մակամտածութիւն է, որոյ լինելութիւնն՝ մեր տրամախոհութիւնս է, եւ ապականութիւն՝ մեր մոռացումն. (Անյաղթ պորփ. (որ ըստ ոմանց՝ էակ բանի ասի)։)
Համեմատ սրովբէականն մականունութեան. (Մագ. ՟Գ։)
Ի քաղդէական մատենագրութենէն։ Զքաղդէացւոց մատենագրութիւն։ Ի բերոսեսեայ մատենագրութեանցն։ Արժանի եղեն մատենագրութեան։ Իւրաքանչիւր աշխարհաց մատենագրութեանց. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Արգելուլ կամելով զմարգարէական բանս նորա յաղթասիրութեամբ. (Վանակ. յոբ.։)
cf. ՆԱԽԱԳՈՒՇԱԿ. իբր Մարագրէական.
Ի հրէական փոքրաբանութիւնն անկանել (զհայր միայն Աստուած ասելով, եւ ոչ զորդի եւ զհոգի). (Առ որս. ՟Բ։)
Հանդերձեաց զօրեղ ցութեամբ զարարածոց իւրոց փրկութիւն։ Ամենակալ ինքնիշխանութիւն բոլոր էականութեան. (Նար. ՟Լ՟Դ. ՟Ծ՟Է։)
Զախտն նոցա խոնարհեցուցանէր։ Զամենայն զայրացումն եւ հպարտութիւն խոնարհեցոյց։ Ի գալիլեա հասանէին, անդ խոնարհեցուցանելով զհրէական վիշտսն. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 28. 36։ ՟Բ. 41։)
Մշտնջենաւորակից զէակից որդին։ Ի հրեշտակաց մշտնջենաւորակից հօր քարոզեցաւ. (Շար.։)
Զմշտնջենաւորակից քո եւ զէակից սուրբ հոգիդ. (Պտրգ.։ եւ Մաշտ.։)
Մոխրապաշտութիւն նախնեաց մերոց։ Մազդեզական մոխրապաշտութեանն։ Զմոգակրօն զքաղդէական մոխրապաշտութեանցն զիղձս. (Ագաթ.։ Արծր. ՟Ա. 14։ Անան. եկեղ։)
Վասն յայտնի նշանագործութեան սքանչելեացն՝ զոր առնէր։ Նոքա բազումք են քան զձեզ, որ տան վկայութիւն նշանագործութեան։ Մարգարէական արուեստիւք, եւ առաքելական նշանագործութեամբ. (Բուզ. ՟Ե. 23։ Եղիշ. թաղմ.։ Ճ. ՟Ե.։)
Զքրէական վերնամարտութիւն, ի բարձրեալն յանդգնութիւն. (Նար. ՟Ծ՟Ա։)
Ի հրէական ուխտադրուժ օրինազանցութէնեն ի բաց լինել՝ Աստուծոյ թողուլն, եւ մեր չմոռանալն զօրինազանցութիւնն մեր։ Պարտական գտաւ օրինազանցութեանն. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։ Իգն.։ Լմբ. սղ.։)
Առաւել կամ տիրապէս մարգարէական, աստուածարեալ.
Գիտութիւն եւ հանճար լուսաւորագոյնն եւ մարգարէականագոյնն միտք ընդունին. (Փիլ. ել. ՟Բ. 67։)
Որ ի լուսոյ զէակս ամենայն սկիզբն արարեր ստեղծագործութեան. (Գանձ.։)
Ուրեմն ի հրէականն եմք առասպելաբանութիւն կործանեալք. (Լմբ. ատ.։)
Մարգարէական աստուածաձայնութիւն. (ՃՃ.։)
Առաքէ զմարգարէականն յառաջ քան զիւր եկաւորութիւնն, իսկ զառաքելականն ի մերունակերպախառնութեանն. (Մամբր.։)
մանաւանդ էն կամ էնն, էին, զէն, յէէն ὥν ens, qui est, deus Որ էն. Աստուած. ինքնագոյակ անեղ. Էակ ըստ ինքեան՝ առաջին եւ հարկաւոր, որոյ ելն եւ գոլն է նոյն. եբր. եհովահ. որ թարգմանի եւ Տէր, ընթերցեալ իբր Ատօնայի. Ադոնայի.
Էիդ Աստուծոյ։ Հրամանաց էիդ։ Ի հրամանէ էին։ Գոյանալոյն յէէն՝ էակացս։ Հեղեալ ի յէէն. եւ այլն. (Նար.։ )
Է, էի էք, էից կամ էոց. գ. τὁ ὅν, τὰ ὅντα ens, entia, quae existunt Էակ եղական. առէք. արարած. որ կանս, գոյք. եղեալ ինչ. իրք.
Էրն եւ իցէն սմա ըստ ճշմարիտ բանին ոչ յարմարին, այլ միայն էնն. յն. τὸ ἕστι ly est իմա՛, է՛, որպէս երրորդ դէմն էական բայիս եմ, ես, է. իբր զի մշտնջենաւորին Աստուծոյ վայել է տիրապէս ներկայ ժամանակ. զի է անժամանակ եւ անփոփոխ եւ նոյն եւ նոյնպէս միշտ։ Է 2 մջ. Է՜. Ո՛վ. յէ՛. ա՛ ա՛. ա՛յ. հէ՛.
Ի ՄԻԱՍԻՆ ԷԱԿԱՆ, կամ ՄԻԱՍԻՆ ԷԱԿԱՆ. ὀμοούσιος consubstantialis Միասնական. համագոյ.
Ընդէ՞ր ասիցես ասեն զմիասին էականն։ Ի բա՛ց առ դու նախ զօտարականն, զի մի՛ ի դիմի հարկանցի քեզ ի միասին էականն։ Ի միասին էականն է անուն հօր եւ որդւոյ. (Սեբեր. Բ։ եւ Աթ. ստէպ։)
Ի սկզբանէականացն անձնաւորութեանց (որդւոյ եւ հոգւոյ ընդ հօր). (Դիոն. ածայ. Բ. երկիցս։)
Ի տառադարձութեան ունի զտեղի կ, եւ գ եւ ք տառից այլոց ազգաց. զի անխտիր ասի՝ աշխարհ չինաց, քինէացւոց, կինաց, գինաց, կամ ճենաց, սինէակւոց, հետեւելով ձայնից զանազան լեզուաց։ Որպէս եւ ի մեզ Չորք եւ Քառք են նոյն. լծ. ընդ պրս. չառ, ջահար. եւ բառս Չոր ըստ թ. է գուրու, եւ ըստ յն. քսիրօ՛ս. յորմէ ռմկ. չիրօզ ՝ ձուկն չորացեալ։
Առ ի մարգարէականն կատարելոյ. (Ագաթ.։)
Յէջս սինէական լերինն. (Կորիւն.։)
εἵμι, εἷναι sum, esse (տե՛ս եւ Եղանիմ, Լինիմ, որք լնուն զայլ եւս ժամանակս չէզոքաբար)։ Էական բայ՝ իբր Այս ինչ գոլ, եւ այսպիսի ինչ. կամ պարզապէս՝ Գոլ, կալ, գտանիլ իրօք. թ. ... պ. էմ, կամ իյմ, տէն. Առնու զամենայն խնդիր պէսպէս առմամբ։ Ուղղ.
εἱ, εἵτε, ἅν, ἥν, ἑάν si Եթէ, որպէս թէական. թէ որ.
Ստացական դերանուն՝ ի սեռականէ էականիս Ես, զոր տեսցես. ἑμός meus. իմս. որ ինչ իմ է, կամ ինձ անկ է.
πράγμα res, negotium, opus ինչ մի որ ասի եւ Բան. գործ. էակ. գոյք ոչ անձնաւորք. խնդիր իմն. պետք ինչ. որ ինչ եւ իցէ. իրք. իք. բան մը
բայ էական. Է՛. ἕστιν, ὐπάρχε τι est, existit aliquid. Գո՛յ. գտանի ինչ կամ իմն. յորմէ բացասականն՝ Զիք, այսինքն ոչ է, ոչ գոյ.
ԻՔ, կամ ԻՔՆ. Անուն գոյական. τὸ ὔπαρχον quod est, ens. Ոչ ինչ է. որ գոյ. է. էակ. գոյն.
Ի հրէականէն իւիք իւիք կարի այլակերպ է. (Եւս. քր. ՟Ա։)
տե՛ս զէական դերանունդ՝ Դու, քո. դուն, քու .... σύ, σοῦ tu tui. Վասն քո։ Առաջի քո. Ի մէջ քո կամ քոյ. եւ այլն։
Իբր մարգարէական ակամբ հայեցեալ։ Հոգւոյ ակամբն նայի ... Ոչ յառեցի զակն ոգւոյս ի գլուխն իմ կենաց Քրիստոս։ Սուղ ինչ զմտաց ակն ի ներքս հայեցուցանելով. (Խոր.։ Նար.։ Պիտ.։)
Անդ ի վեր ի Սինէական լերինն։ Անդ յարքայութեանն. (Ագաթ.։)
ԱՌԷ ԱՌԷԱԿԵԱԼ ԱՌԷԱՑԵԱԼ. προσῶν, -σοῦσα, -όντα. qui vel quae adest, quae adsunt, accidens Որ ինչ է առընթեր, ներկայ, ներգոյ. յարակից. պատահումն. եւ Էակ. գոյ. գոյք.
Յաւէժ զուարճանան դասք անմարմնոցն առ էիցս. (Շար.) է կրկին բառ, որպէս առընթերէակացս, այսինքն ընդ մարդկան.
Կենդանւոջն՝ տարբերութիւն առէակեալ բանականին։ Սեռին առէակեալ տարբերութիւն։ Առէացելոց եւ այլոցն հասարակաց եւ յատկի. (Պորփ.։)
Արիստոտէլ բաժանելով (զէակս) տասն ստորոգութեանցն բայիւք. (Գր. տղ. թղթ.։ )
ԲԱՆՆ, կամ ԲԱՆ ՀՕՐ, կամ ԲԱՆ ԱՍՏՈՒԾՈՅ ԷԱԿԱՆ, ԲԱՆՆ ԱՍՏՈՒԱԾ. Միածին որդին Աստուծոյ՝ որպէս հարազատ ծնունդ մտաց հօր. ὀ λόγος verbum aeternum
εὑχαρίστατος, ἰκανός contentus, satisfactus, gratus (animus) Արմատ Գոհանալոյ, իբր Գոհացեալ. շատացեալ. հաճ եւ հաւան՝ շնորհակալութեամբ հանդերձ. վարի ընդ էական բայի.
Բայ էական պակասաւոր, եւ այն ստէպ վարի յերրորդ դէմս. Գտանիլ կամ լինել իրօք. որ եւ ասի կայ, կայր, եւ այլն. է, էր. որպէս եւ ոչ գոյ, չգոյ, նոյն է ընդ Չի՛ք, չկայ, չէ՛.
ԳՈԼ. իբր անուն, Գոյաւորութիւն. գոյութիւն. էական գոյաւոր. գոյակ իսկական.
ὥν, οὗσα, ὅν ens;
qui, quae, quod est ens, existens Որ գոյ իրօք. գոյակ. է. էակ. որ էն. աստուած. եւ Ամենայն ինչ նովաւ գոյացեալ. եւ Գոլ. գոյաւորութիւն. գոյութիւն. գոյացութիւն, իսկութիւն. իր.
Էական դերանուն, երկրորդ դէմ, σύ tu Էական դերանուն, երկրորդ դէմ, առ որ ուղղի բան. որ եւ յայլ լեզուս, դու, դիւ, դի, սի կամ սիւ, սէն, շէն, եւ այլն.
ԵԹԷ εἵ, εἵτε si որ եւ ԹԷ, ԵՒ ԹԷ. գրի եւս՝ ԵԹԵ, այլ նոյնպէս հնչի. Մասն բանի թէական՝ ի նշանակ պայմանի. թէ որ ... Ունի եւ զզօրութիւն բառիցս՝ Երբ, յորժամ. ἑάν, ἅν dum, quum, siquam երբոր.
պակուցանես զդիւափազանգ դիցն կայս ... զքաղդէական մոխրապաշտութեանցն զիղձս. (Անան. եկեղ։)
Ի հրէականէն իւրիք իւիք կարի իսկ այլակերպ է (Եւս.քր.։)
ԻՍԿ. ա. որ եւ ԻՍԿԱԿԱՆ. Էական. ի բնէ գոյացական. բուն. յատուկ. բնիկ. ստոյգ. Ճշմարիտ եւ. հարազատ.
ԻՒՐ, կամ ԻՒՐԵԱՆ, րեաբ, կամ րեւ, կամ րեաւ, իւրեանք, եանց, եամբք. գ. դերանուն էական. αὑτοῦ, ἐαυτοῦ sui ipsius, sibi, se եւ այլն. Ինքեան. անձին իւրոյ. ինքեանք. իսկ փոխանակ եզակի ուղղականի պակասելոյ՝ դնի ինքն կամ Անձն. ինքը, իր, իրեն, իրենք, իրենց.
Զյարութեան ճառն ի խոկ արկեալ՝ կրթէր։ Դեռ տակաւին հրէական սրբութեանց խոկ կայր ի մտի, եւ կերակրոցնքտրութիւնքն. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 18. 28։)
Միածինն որդի ի որ է ծոց հօր. այսինքն էակից եւ իսկակից ծնունդ հարազատ. (Յհ. ՟Ա. 18։)
Տէր մեր, հարքն մեր. եւ այլն. լինի էական եւ ստացական անխտիր. որպէս յայտ է եւ ի թարգմանութեանց։
ՄԻՏՔ մտաց, մտօք - ՄԻՏ ՄԻՏՔ. νοῦς mens διάνοια , ἕννοια, νόημα cogitatio, intellectus φρήν ingenium ἑνθύμησις φρόνησις intellectio, consilium. Իմացական եւ էական զօրութիւն հոգւոյ՝ ծնօղ ներքին բանի. վարի եւ իբր հոգի. խորհուրդ. սիրտ. կամք. հանճար. ուշ. իմաստ, դիտաւորութիւն. հաճոյք. կարծիք. (լծ. հյ. մէտ. մուտ. եւ լտ. իտ. մէնս, մէնդէ. սանս. մաթի, մանաս) ռմկ. միտք. խելք.
Որպէս բառ քաղդէական՝ է իբրու Դար իմն. բազմամեայ չափ ժամանակի.
Պարտ եւ արժան էր ողբալ շոճոյն, վասն զի անկաւ մայրն։ Ոչ իսթմիական շոճի, ոչ նեմէական լախուր. (Ածաբ. կարկտ. եւ Ածաբ. կիպր.։)
Ի տառից հոգեպատում մարգարէից։ Մարգարէական տառիցն։ Որպէս գրեալ ի սուրբ տառին. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Ա։ Շ. բարձր.։ Յիսուս որդի.։)
ԱԹՈՌ ՔՐՈՎԲԷԱԿԱՆ՝ է Դաբիրն ի սրբութեան սրբոց, ուր հանգչէր Աստուած, եւ խօսէր ի միջոյ քրովբէից. խորհրդաբար սուրբ Կոյսն, եւ խաչն, եւ այլն.
Նստեալդ յաթոռ քերովբէից՝ նի՛ստ գթութեամբ ի մեր հոգիս։ Որ յաթոռս քերովբէականս։ Որ ի քառակերպեան աթոռ. (Շար.։)
Քերովբէական աթոռ ցուցար Աստուածածին։ Աթոռ քրովբէական երեւեալ այսօր Սիմէոն։ Սա է աթոռ տէրունեան. (Շար.։)
Յորժամ պարտ էր զայրանալ՝ մինչ պատուհասեալք էին, ոչ այնպիսի աղագաւ վարէին առ նա։ Մարմնականն՝ հոգեւորական աղագաւն հոգեւորական լինիցի։ Ըստ էական բնութեանն աղագաւ։ (Ոսկ. յհ. ՟Ա։)
Անեղ, եւ էիցս էակ։ Անեղն՝ ի հօրէ ծնեալ որդի։ Հոգիդ անեղ եւ համագոյ. (Շար.։)
(լծ. հյ. ինձ, ինձէն, ինքն. եւ ար. ինս, ինսան). Ինքնութիւն իմացական եւ բանաւոր էակի՝ դիմաւ որոշելոյ. անհատն բնութենակից դիմաւորաց. որ եւ ասի դէմ, կամ անձնաւորութիւն, եւս եւ հոգի, եւ այլն։ Ըստ բուն հայկաբանութեան, անձն է ինքն՝ յամենայն դէմս. որպէս ես ինքն, դու ինքն, նա ինքն, ինքեանք, եւ այլն. կամ իւր, իւրեանց. քէնտին, քէնտի, քէնտիլէրի. վասն որոյ ի յն. եւ լտ. բացատրի դերանուամբքս. αὑτός, ἑμαυτοῦ, σεαυτοῦ կամ σαυτοῦ, ἐαυτοῦ. ipse, mei ipsius, tui ipsius, sui ipsius.
Առած կոչեն զազդումն մարգարէական շնորհացն, զի զոր իչ առնուին ի հոգւոյն, զայն խօսէին. (Գէ. ես.։)
φυσικός, ὀ κατὰ φύσιν, γνήσιος, αὑτός naturalis, gnuinus, ipse, idipsum , ἔτερος socius, familiaris, καίριος tempestivus, opportunus Բնիկ. բնաւոր. բնական. որ ինչ է ի բնէ՝ ի բնութենէ՝ ի ծնէ՝ ի բուսոյ բարուց. հին. վաղեմի. իսկ. իսկական. էական. հարազատ. ընտանի. ճշմարիտ. ճշգրիտ. դիպօղ. նոյն իսկ ինքն.
Որպէս Եղելոցս էակ։ էացուցիչ. արարիչ. եւ որպէս Առիթ եղանութեան, բանն անեղական, եւ մայր բանին մարմին եղելոյ.
Առընթեր էական բայից եւ չէզոքաց՝ կամ առանց բայի, է ուղղական. իբր Ո՞ր կամ ո՞րպիսի ինչ. ո՞ր բան, ո՞ր.
Տե՛ս. եւ ԻՒՐ, իւրեան. αὑτός, -ή, -ό ipse, -a, -um Էական դերանուն առաւել յերրորդ դէմս, որպէս նա ինքն, նոյն ինքն, անձն իւր.
Աստ եւ իւրոց աշակերտացն խեթէր, որ ո առժամայն հանդերձեալ էին հաւատալ ի նա։ Զայս ասելով՝ եւ զհրէական անմտութիւնն խթէր. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 29։)
Սեւ նշանք լուսնին ... ասացին զնմանէ արտաքինքն, թէ խոյլք են խոռոչաց, որպէս էական յակնդի. (Շիր.։)
ԽՏԻՐՔ. πατατήρησις observatio, superstitio. Խտրութիւն աւելորդ եւ սնոտի իրաց. պահպանութիւն հեթանոսական կամ հրէական եւ պառաւական աւանդից. ԵՒ Դիտումն աւուրց կամ այլափոխութեանց լուսնի հմայական. աւելորդապաշտութիւն.
Քրովբէական կառօք։ Որ ի քրովբէական կառսդ հանգչիս. (Շար.)
Բառ թ. ղալա, գալէ. այս ինքն Ամրոց. բերդ. ուստի Հռոմկլայ, կամ Կլայն հռոմէական.
ԿՆԻՔ ՀՕՐ. Իսկական նկարագիր էութեան նորա Որդի. էական պատկեր. χαρακτήρ.
ըստ էականին կշիռ բաշխութեան. (Նար. ՟Ղ՟Գ։)
πατήρ pater. Այր կամ արու ծնօղ զաւակի, իրական եւ նմանական. առնչակից որդւոյ։ Եւ նախ յաստուած որպէս ծնօղ էական եւ աստուածային՝ առաջին անձն յերրորդութեան, որոյ ծնունդ է բանն աստուած համագոյ. որպէս միտք մեր ծնանի ի մեզ զբան. իսկ լայնաբար եւ շնորհօք հայր մեր ասի՝ աստուած, որպէս հաստիչ եւ խնամօղ եւ այլն. հար.
Ի զօրութենէ եւ ի հիւթոց գրոց մարգարէականաց. (Ագաթ.։ Կորիւն.։)
(թո՛ղ զի գրի եւ հոգոց՝ իբր հոգւոց. եւ հոգւոց՝ իբր հոգոց։) Նոյն է ընդհանրապէս եւ Ոգի. (լծ. ոգել, եւ հագագ. իբր շունչ. որպէս եւ յն. բնէ՛ւմա ). ... Էակ կենդանական, եւ բան կենդանութեան, եթէ՛ անեղական, եւ եթէ եղական. եւ այս կա՛մ որպէս պարզ հողեղէն՝ աննիւթ եւ անմարմին, կամ բանական կենդանի, եւ կամ անբան։ Ուստի
Հոյլք վերին զօրաց։ Քրովբէական հոյլք. (Շար.։)
Մեղմով առ սակաւ սակաւ հաստատել, կամ յառաջ մատուցեալ։ Մեղմով մեղմով ի բաց լուծանէր զհրէական օրէնսն. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 30. 41։)
Իսկ քրովբէական սուրն՝ որ պահէ զդրախտն, շանթիքդ է՝ որ անկանի յերկնից յահ եւ յերկիւղ ամբարշտաց. ((որ է այլաբանական մեկնութիւն) Մխ. այրիվ.։)
Պարտ եւ արժան էր ողբալ շոճոյն, վասն զի անկաւ մայրն։ Ոչ իսթմիական շոճի, ոչ նեմէական լախուր. (Ածաբ. կարկտ. եւ Ածաբ. կիպր.։)
ՈՐԴԻ ԱՍՏՈՒԾՈՅ. Բանն աստուած՝ ծոցածին եւ էակից հօր. անճառ ծնունդ ըստ նոյնութեան բնութեան, օրինակաւ ծնանելոյ մտաց զբան ներտրամադրեալ.
Հրէական զոհիցն եւ պատարագացն արիւնք առ տեղեաւն ի քաւութիւն էր ակամայից ոմանց մեղանաց։ Տխմարք յընթերցողացն՝ առ տեղեաւն միայն հայելով ի բանն՝ ոչ քննեն զպատճառն. (Շ. թղթ.։)
Խնդութիւն եղեւ տանն ադամայ. (Շ. բարձր.։) Ըստ այսմ ասի, Տուն յակոբեան, իսրայէլի, հրէական, եւ Տուն թորգոմայ կամ թորգոմական. այսինքն ազգ։
Էիցս էակ ի յանգոյից. (Շար.։)
Ապականութիւն՝ լուծումն էակին յանէակն։ Լուծիչ էակին յանէակն. (Սանահն.։)
ὅνομα. nomen. Բառ, կամ ձայն նշանական՝ յայտարար ուրուք կամ իրիք. կոչումն իւրաքանչիւր էակի եւ անհատի՝ հասարակ կամ յատու յորջորջմամբ։ Հայ մեկնիչք քերականի ստուգաբանեցին, իբր Անունելի, յասելն.
Անսակի տնտեսութեան էական բնութեան բանին աստուծոյ. (Թէոդոր. խչ.։)
Էական մատանեաւ կնքեալ։
Առէակեալ բանականին այլ էարար։ Տեսակ մարդոյ կենդանւոյ էարար. այսինքն արար. (Պորփ.։)
Արդար այն ասի, որ զզուգաւորութիւն համեմատ էակացն պահէ. (Սահմ. ՟Ժ։)
Հարկ է զի ի դիմի բախցէ քեզ ի միասին էականն. (Սեբեր. ՟Ա։)
ԲԱՐՁՈՒՆՔ. որպէս Բարձր սեղանք զոհից, կամ բագինք հրէականք ի բլուրս եւ ի լերինս՝ նուիրականք Աստուծոյ, այլ պէսպէս խտրանօք խառն. որ կոչի եւ ԲԱՐՁՐԱՒԱՆԴԱԿ. եւ ԲԱՄԱ. ըստ եբր. պամա. որ եւ յն. վի՛մա, եւ հյ. Բեմ.
ὐπαρκτικός, οὑσιώδης substantivus, essentialis Որ գոյ տիրապէս. անանջատ ի բնէ. յատուկ իմիք. էական.
ԵՂՈՒՏ որ եւ ԳՈՅԵՂՈՒՏ. Եղեալն էապես. գոյացական. էական. որպէս մակեղուտն է պատահական.
ԵՂՈՒՏ որպէս Գոյացական. էական. եւ Համագոյական.
Էական Աստուած, եւ արարիչ ամենեցուն։ Էական զօրութիւն, կամ անուն. (Ագաթ.։)
Էական բանն։ Էական բանին բնութիւն։ Էական բարւոյն. (Շար.։)
Էական լոյս, տեսութիւն, յարակայութիւն։ Ըստ էականին (Աստուծոյ) կշիռ բաշխութեանց. (Նար.։)
Որ շարժին եւ փոփոխի, չէ էական ... Եւ որ էն՝ եւ շարժէ զամենայն, ինքն ո՛չ շարժի եւ ոչ փոփոխի, քանզի էական է եւ անշարժական է ... Եթէ՝ որպէս վկայենն, մի է պատճառ ամենեցուն, եւ նոյն էական եւ մշտնջենաւոր, յայտ է թէ այլքն ո՛չ էականք են, եւ ոչ մշտնջենաւոր. (Եզնիկ.։)
Դրոշմ էական մատանեաւ դըրին, զգերեզման քո սուրբ կնքեցին. (Գանձ.։)
ԷԱԿԱՆ. Ասի եւ զարարածոց՝ իբր Էակ եղական. գոյաւոր ինչ.
Բայց կատարիչդ ամենայնին, կերտող բոլոր էականին. այսինքն էից, գոյիցս եղելոցս. (Յս. որդի.։)
Ինքն է ամենայն բնութեանց արարիչ (յոչնչէ) ... եւ ո՛չ էութեան էականաց իրիք խառնիչ (բաղադրութեամբ). այսինքն արդէն գոյաւորաց. (Եզնիկ.։)
ԷԱԿԱՆ. ա. οὑσιώδης essentialis Գոյացական. իսկական. ներքին եւ բուն.
Մեկնին եւ բանիւ իւիք ըստ էականին տարբերութեան. (Կիւրղ. գանձ.։)
Զէական ծնունդն բանին ի հօրէ յառաջ քան զյաւիտեանս քարոզեաց. (Տօնակ.։)
Ի ՄԻԱՍԻՆ ԷԱԿԱՆ cf. ՄԻԱՍՆԱԿԱՆ։
Ցուցաւ էակից միշտ եւ գոյակից հօր. (Կիւրղ. գանձ.։)
Էակիցն հօր անդրանիկն որդի։ Ի փառս էակցի որդւոյդ։ Ի ձեռն բանին իւրոյ էակցի։ (Հոգին) փառակից որդւոյ, էակից ընդ հօր. (Նար. ՟Լ՟Դ. ՟Խ՟Ը. ՟Հ՟Ե. եւ Նար. գանձ հոգ.։)
Էակից Հօր եւ հոգւոյն՝ անսկիզբն որդի։ Անեղանելի հոգիդ սուրբ, որ ես ընդ Հօր փառակից, եւ էակից գոլով ծոցածին բանին։ Ի պաշտօն փառաց քոց, եւ էակից փառակցացդ. (Շար.։)
ԷԱԿԻՑ ԵՂԵԱԼ. συνουσιώμενος իբր Ի միասին եւ կից գտեալ.
Սաղմոսացն սրբազնաբանութիւն էակից եղեալ գրեթէ ամենայն քահանայապետականացն խորհրդոց. (Դիոն. եկեղ.։)
Առ մի դիտումն կատարելն զամենայն, այսինքն ի մարդկան փրկութիւն, ասաց զէակիցն եղեալ. ուստի եւ անդէն ի վերայ եբեր զգրէ՛ն թէ, դատելով զոր ի բառէն ընդդիմանալն. (Մաքս. ի դիոն.։)
ὅντως reipsa, erto, sane, plane, vere եւ verus Իսկապէս. գոյացապէս. տիրապէս. ճշմարտապէս. արդարեւ. իրօք. արդեամբք. եւ Էական. իսկական. ճշմարիտ.
Կնքեա՛, եւ մի՛ գրեր։ Փակեաց եւ կնքեաց զնա։ Մի՛ կնքեր զբանս մարգարէական գրոցք այսմիկ. (Յայտ. ՟Ժ. 4։ ՟Ի. 3։ ՟Ի՟Բ. 10։)
Որ ի վերայ հասանէ. որպէս Տիրօղ. զբռամբ ածօղ. ժամանօղ. եւ Իշխօղ. ձեռնհաս. վարի ի մեզ էական բայիւ. իբրու յն. κρατέω, καταλαμβάνω obtineo, deprehendo. ձեռք ձգել, ափ ձգել
Եւ իբր Հռովմէական. լատինական.
Դարձցին ամենայն դատապարտեալք, որք ի քրէական մետաղս իցեն. (Թղթ. դաշ.։)
Աստուած իսկ զսկիզբն եւ զվախճան եւ զմիջոց էակացն ամենեցուն ունելով՝ ուղղապէս կատարէ զամենայն. (Պղատ. օրին. ՟Դ։)
Թերեւս եւ առ այս ազգ միտէր բանն մարգարէական. այսինքն հայէր. (Բուզ. ՟Գ. 13։)
Նուաղ էին միտք գիտութեան նորա։ Նուաղ եմ յաստուծոյ յանբաւ յարդարութենէն, բայց մարդկանս արդար եմ ըստ քոյում վկայութեան։ Նուաղ է քան զքեզ (ո՛վ սուրբ կոյս՝) քերովբէական կառքն։ Երկիրդ հեռի է, եւ մեք անկար ի նուաղ կենացս եւ ի պանդխտութենէս։ Զի՞նչ քան զհեշտութիւն՝ սնոտի եւ նուաղ. (Եւս. պտմ. ՟Գ. 39։ Իսիւք.։ Եփր. ծն.։ Զենոբ.։ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 33։)
πειθός, πειθανός persuasorius, blandus, fallax ἁπατήλιος, -λος decaptorius, fraudulentus, dolosus. (Որպէս թէ պատօղ իր, կամ վատ ինչ) Արմատ Պատրելոյ. որպէս Համոզիչ հրապուրանօք. պատրողական. խաբէական.
Ի յուդայիազգէն սերէր անուն հրէական (յուդայեան) (Ոսկ.մտթ.։ 2)
Ոչ որպէս ի վերայ էակացն, այսպէս ունի եւ ի վերայց ոչ էակացն։ Եւ ի վերայց արտաքոյ ամանակաց՝ նոյն բան է. ամենայն ի վերայ այնց՝ որք են, եւ այլն. (Պերիարմ.։)
Ի քրիստոնէական կրօնս յառաջանան վիճիլքն քան զտօնս. (Ի գիրս մոլ.։)
Փոխանակ միոյ հրէական տաճարին՝ հազարք եւ բիւրք շինեցան եկեղեցիք ընդ ամենայն աշխարհ. (Գէ. ես.։)
ՏԵՍԱԿ. εἷδος species. ազգ ազգ համանման էակաց անկելոց ընդ նովին սեռիւ, եւ որոշելոյ յիրերաց իւիք էական տարբերըութեամբ, ունելով միայն զանհաստ նմանիս, այն է Տրամաբանական տեսակ.
Հրէականս իմն հեղուն ցուրտս եւ խոտորակս եւ անմտութեամբ լիս։ Պատճառս ցուրտ եւ աննման։ Եւ կամ այլ ինչ ցուրտ պատճառս ուրախակիցն լինելոյ. (Պրպմ. ձ։ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 36։ Շ. ընդհանր.։ Սարգ. յուդ. ՟Բ։)
ՔՐՈԲԷ ՔՐՈԲԷԱԿԱՆ, ՔՐՈԲԻՄ. cf. ՔԵՐՈՎԲԷ, եւ այլն։
Աթոռ աստուծոյ (սուրբ կոյս), սրովբէական ձայնիւ. (Տաղ.։)
Գիշեր ոչ այնքան զժամանակն որքան թէ զհրէական զանհաւատութիւնն անուանելով. (Յհ. իմ. ատ։)
Անարար բնութիւնն Աստուծոյ։ Անարար բնութիւն էականին Աստուծոյ. (Սեբեր. ՟Է։ եւ Տօնակ.։) (Ագաթ.։)
Ետ հարկս՝ բնութեամբ ազատ եւ անհարկ՝ էակից հօր որդին. (ՃՃ.։)
Որ չունիցի հոգի էական, եւ հոգի բանական, կամ ոգի զօրութեան, կամ զհոգի շնորհաց. րուհսուզ. ճանսըզ.
Անսակի տնտեսութեան էական բնութեան բանին աստուծոյ. (Թէոդոր. խչ.։)
Անտեղւոյն էացեալ՝ զամենայն էակս պարունակեալ լնու. (Քեր. քերթ.։)
Զնիւթական արարածս (արար) էական գիտութեամբն իւրով յանտեղիս. (Ագաթ.) իմա՛ ի մէջ ոչնչի, ուր ոչ գոյր տեղի։
Ո՛չ զինուորականս զանգիտողս մահկանացուս, այլ քերոբէական անքթթելի անմահական գումարտակս. (Նանայ. վերջաբ.։)
Եթէ մի էր ամենեցունց հասարակ սեռ էակն, փաղանունաբար ապաքէն ամենայնք էակքն ստորոգէին. (Պորփ.։)
Բանտ զկեանս աշխարհիս առակեաց։ Գիշեր զհրէական անհաւատութիւնն առակէ. (Յհ. իմ. ատ.։)
κτίσμα creaura, κτίσις, ποίημα, δημιούργημα factura Ստեղծուած եւ արարուած Աստուծոյ. եղական ինչ. եղելութիւն. էակք. գոյք. որ ըստ յն. մերձաւոր գրչութեան ( κτίσις, κτίσμα ) ասին եւ ՍՏԱՑՈՒԱԾՔ.
φυσιολόγος physicus Որ խօսի զբնութենէ զգալի էակաց. տե՛ս եւ ՓԻՒՍԿԵԱՆ.
ὀμοφυής ejusdem naturae, ὀμοούσιος consubstantialis Բնութենակից. համաբնակից. յաստուածայինս նաեւ՝ Էակից, համագոյակից.
Իբր Յանցաւոր քրէական.
(էական եւ չ) γίνομαι fio, factus sum է՛ լինել. գոյանալ. ստեղծանիլ. ծնանիլ ի ժամանակի. իբր յն. γίγνομαι nascor, gignor եւ Լինել այս ինչ կամ այսպիսի. փոփոխիլ. առնիլ. գործիլ. հանդիպիլ. եղնիլ, ըլլալ.
Երկբա՛ն է յեօթանասնիցն թարգմանութենէ ամօք հինգ հարիւր ութսուն եւ վեցիւք։ Երկբան են առ հրէից եբրայականն՝ ամօք վեց հարիւր յիսունիւք։ Երկբանի՛ ի հրէական եբրայեցւոցն ամօք երեք հարիւր քառասուն եւ իննուք. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Ոչ իսթմիական շոճի, ո՛չ նեմէական լախուր, որովք երիտասարդքն թշուառականք պատուեցան (ի յաղթանակս ողիմպեանս). (Ածաբ. կիպր.։)
ԼԻԲԻՄՆ ԼԻԲԻՏՈՆ. Բառ այլազգական. լիպաս, լիպաջե. (լծ. եւ իտ. լի՛վրէա. եւ կամ լիբէական ձեւով՝ ըստ ափրիկեցւոց). զգեստ. վերարկու.
Էական բնութիւն բանին խառնեալ անշփոթ ի մեր բնութիւն. (Շար.։)
Ոչ էութեան էականաց իրիք խառնի, այլ գոյանալոյ գոյացելոցն գոյարար. (Եզնիկ.։)
Դժողք խարդաղք գտան քրիստոնէական հաւատոց. (Յհ. կթ.։)
Գիշերային մթոյն խօսնակ բերկրանաց։ Չորեքծագեան մասանց էակաց անպատկառ խօսնակք. (Նար. կուս. եւ Նար. առաք.։)
Այսօր զէակն համայնից իմանալեաց եւ զգալեաց. (Շար.։)
Ի հանուր իսկ էակացս. (Յհ. իմ. երեւ.։)
Ի պարզամտաց անձինս հրէականս իմն հեղուն (բանս) ցուրտս եւ խոտորնակս։ Զապողինարի կարծեացն բիծ հեղեալ ի վերայ իմոցն թղթոց. (Պրպմ. ձ։)
Հնագէտ պատմութեանց մարգարէականաց. (Նախ. ՟ա. մնաց. եւ Նախ. ՟բ. մնաց.։)
σῶμα corpus. Որպէս դիմաբաժանեալ Հոգւոյ՝ է Նիւթ, տարր, նիւթեղէն եւ զգալի էակ կենդանի կամ մեռեալ կամ անզգայ. ... եբր. կէվիա. թ. կէվտէ, կէովտէ.
(յորմէ Միասին էական, Միասնական) cf. Ի ՄԻԱՍԻՆ։
Ի սաղմոսողոգէն եւ ի հրեշտակական դասուէն սկսեալ՝ տանին յանգել յեպիսկոպոսն եւ ի քրովբէական դասն. (Յհ. իմ. ատ.։)
Քանզի Յուդայ ազգէն սերէր անուն Յուդայական, այսինքն հրէական. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 3։)
Նարանձն, ունօղ զյատուկ անձն տիրապէս. բուն անձն իսկական, էական.
Որ շարժին եւ փոփոխի՝ չէ էական։ Որ էն եւ շարժէ զամենայն, ինքն ոչ շարժի եւ ոչ փոփոխի. (Եզնիկ.։)
Ոչ էական. ներընդունական. արարած.
Զիա՞րդ չէականքն եւ չմշտնջենաւորք ընդ էականին եւ ընդ մշտնջենաւորին երկրպագութիւն առնուցուն. (Եզնիկ.։)
Դուն ուրեք ասի էական բայիւ.
Երանէակ (դուստր արքայի) ատեցեալ զայր իւր զարդատ՝ պչրանօք եւ պռստելով կայր զօրհանապազ. (Խոր. ՟Բ. 60։)
Ի վերայ մեռեալ գործոց անկանիս, եւ զնովիմբք սփարիս։ Ոչ դարմանս վիրացն մատուցանեն, եւ ոչ զցաւովքն սփարին։ ժողովուրդ երկրիս զհրէականն պարտ է իմանալ, վասն զի զերկրաւս սփարի. (Իսիւք.։)
Լոյս կոչէ զինքն՝ վասն վճարելոյն զմեզ ի խաւարէն մոլորութեան։ Ի փաղաքշանաց ի բաց վճարէր զվարդապետութիւն։ Յօտարոտի եւ երկրաւոր իրաց ի բա՛ց վճարեցէ՛ք զանձինս ձեր։ Որպէս զի յանառակութենէ ի բաց վճարեցից զձեզ։ Յանձնասիրութենէ ի բաց վճարեալ են։ Զլոյսն ընկալայք, եւ ի հրէական մոլորութենէն վճարեցայք։ Ի բաց վճարի հոգւոյն յերկրէ (ամենայն ի սիրոյ երկրաւորաց)։ Վճարեսցու՛ք այսուհետեւ ի դժնդակ ժառայութենէս յայսմանէ, եւ եղիցուք ազատք։ Ոչ կամէր հարկաւորութեամբ, այլ յօժարութեամբ վճարիլ նմա ի խորամանկութենէն. (Ոսկ. յհ.։)
Վերծանել զմակագրութիւն տախտակիդ։ Գրէր յիւրում սքանչելի տախտակին ... յիւրում սքանչելի տախտակի մարգարէականն տառի։ Կամիմ յայսմ տախտակի համառօտ հատանել քեզ. (Մագ.։)
Ոմանք ի քաղդէականն իմանան զայս ձայն ֆէլմօնի որպէս սերտ բարեկամ, կամ գլխաւոր, գահերէց նշանաւոր. եւ ըստ այսմ գրէ Վարդան ի մեկն. դան.
ՔՐՈԲԷ ՔՐՈԲԷԱԿԱՆ, ՔՐՈԲԻՄ. cf. ՔԵՐՈՎԲԷ, եւ այլն։
Համագոյ. էակից.
Սերմն ժանտ. ո՛չ զբնութիւնն աղարտէ, այլ ցուցանէ յառաջին հասակէն բուռն հարեալ զչարեաց։ Մանկունք եւ տկար կանայք աղարտեն զմահ։ Զամենայն իսկ զհրէականսն աղարտես եւ զզոհսն։ Զգործն չաղարտէին, եւ զնշանագործն բամբասէին։ Աղարտել զսքանչելիսն, կամ զքրիստոնէութիւն։ Նաեւ քաղաքաւն եւս աղարտէին, ի Նազարեթէ է ասէին. (Ոսկ. ես. եւ Ոսկ. մտթ. եւ Ոսկ. յհ. եւ Ոսկ. եբր.։)
ἐτερούσιος. alienae essentiae, diversae substantiae Հակառակն ձայնիս համագոյ՝ որպէս օտարագոյ, հնարեալ յարիանոսաց. այս ինքն որոյ գոյացութիւնն կամ էութիւնն եւ գոյութիւնն իցէ ա՛յլ. ո՛չ նոյնագոյ. ո՛չ էակից. այլաբուն.
Աստուած զամենայն աւարտէ (այս ինքն բովանդակէ), եւ ոչ ինչ է յէակացս անաւարտ. (Արիստ. աշխ.։)
Անդլակի փառատրեն զէականն Աստուած. (Թէոդոր. Մայրագ.։)
Ողջութիւն եւ հիւանդութիւն ի նոյն անպատեհակիցք են եւ անէակիցք. (Կիւրղ. գանձ.։)
Քրէական մեղօք վտարանդի լինել անթողլովն. (Յհ. կթ.։)
Զէակիցդ Հօր զՈրդի փառաւորեմք անլռելի. (Շար.։)
Զաստուծոյ ասի՝ երբեմն որպէս Է կամ Էն, Որ էն. ὀ ὥν ens supremus
Զանպարագիրն էակ մարդացեալ ... ողջագուրեցեր. (Նար. կուս.։)
Որ համագոյդ ես Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն, անբաժանելի էակ միութիւն (կամ միութեան), խոնարհեցար ի ի բարձանց. (Շար.) այսինքն որ եսդ՝ մի ի Սրբոյ Երրորդութենէ։
Մերթ՝ գ.ա. որպէս Էակից, արարչակից. համագոյակից. ὀμοούσιος consubstantialis եւ այլն.
Որ էակդ ես ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն (բանդ Աստուած)։ Աստուածածին, որ զէակ բանն Հօր ի քեզ կրեցեր. (Շար.։)
Մանաւանդ՝ ա. որպէս Էացուցիչ. գոյացուցիչ. արարիչ. ποιητής creator
Որ յանէից անմարմնական զօրաց էակ՝ հայր անսկիզբն։ Էիցս էակ ի յանգոյից։ Այսօր զէակն համայնից՝ իմանալեաց եւ զգալեաց։ Անեղանելիդ Աստուած, եւ եղելոցս էակ. (Շար.։)
ԷԱԿ, ի, էակք, կաց. գ. τὰ ὅντα, ὅντα ens, entia Հասարակ անուն եղելոցս առ հասարակ. է, էք, առէք. եղական գոյակ. արարած. գոյք. իր. իմն. ինչ. ստեղծուած, ինչ որ կայ, բան մը, բաներ.
Էակն որպէս տեսակ բաժանիլ ոչ կարէ. (զի իբրեւ գերազանցական եզր ստորոգի զամենայն իրաց)։ Ո՛չ է էակն սեռ, այլ հոմանուն ձայն. (Անյաղթ պորփ.։)
Պետն մաքրութեան համայն էակաց՝ Յիսուս։ Չորեքծագեան մասանց էակաց՝ անպատկառ խօսնակք. (Նար. խչ. եւ Նար. առաք.։)
Ոմն յիմաստնոցն ասաց, եթէ էակքս ի հոսման եւ ի ծորման են. (Շ. բարձր.։)