celestial;
ethereal;
— մարմինք, celestial bodies, planets, etc.;
— բարկութիւն, the wrath of heaven.
cf. Երկնաւոր.
surrounded by a bright array;
— երկնային թռչունք, angels.
soul, spirit, ghost;
the Holy Ghost, Paraclete;
spirit, angel;
soul, person, individual;
soul, breath;
soul, spirit, life, heart;
wind, breath;
sprite, fiend, goblin;
soul, essence, motive, principle, spirit;
meaning, character, spirit;
desire, genius, turn of the mind, disposition, inclination;
երկնային, աստւածային, վեհ, անմահ —, celestial or blessed, divine, sublime, immortal soul;
դիւցազնական, առաքինի, գեղեցիկ, ազնուական, դիւրազգած —, heroic, virtuous, high or elevated, noble or great, tender or sensible mind, soul or spirit;
նուաստ, անարգ, յուզեալ, մոլորեալ —, mean or grovelling, low, vile or ungenerous, troubled, erring spirit or mind;
— բանական, զգայական եւ տնկական, rational, animal and vegetable life or existence;
— իմաստութեան, intellect, spirit of knowledge;
— բանաստեղծական, poetic fire, genius or enthusiasm;
—ք հրեղինաց, heavenly spirits, spirits of light;
—ք խաւարի, spirits of darkness, devils;
հրաժարեալ —ք, the dead, the defunct, the deceased;
դատապարտեալ —ք, the damned;
խաղաղութիւն հոգւոյ, tranquillity or peace of mind, hearts ease;
վեհանձնութիւն հոգւոյ, magnanimity, generosity;
կարողութիւնք հոգւոյ, the faculties of the soul;
solid;
— առնուլ, to become incarnate;
եւ բանն — եղեւ, and the Word was made flesh;
cf. Երկնային.
the quiver of love;
— վաղանցուկ, amour, intrigue, love affair;
յօդակապք, ոլորք սիրոյ, ties, bonds of love;
հանգոյց, տոմսակ, գաղտնիք, երգ, վէպք, ընծայ սիրոյ, love-knot, love-letter, love-secret, love-song, love-tale, love-toy;
— առ աստուած, առ ընկերն, ազատութեան, հայրենեաց, արուեստից, փառաց, առաքինութեան, love of God;
of our neighbours or fellow-creatures;
of liberty;
of our country;
of arts;
of glory;
of virtue;
ամուսնական, մայրական or մայրենի, հայրական, որդիական —, connubial or conjugal, maternal, paternal, filial love or affection;
— անձնական, self-love, egoism, solipsism;
— աստուածային, երկնային, մաքուր or սուրբ, նորաբողբոջ, փոխադարձ, համեստ, օրինաւոր, եռանդուն, սաստիկ, բուռն, անչափ, հաստատուն, հաւատարիմ, յաւիտենական, divine, celestial, pure, rising, reciprocal or mutual, honest, lawful, ardent, lively, violent, extreme, constant, faithful, eternal love;
մոլենախանձ —, jealousy;
— երկրային, յողդողդ, անցաւոր, զգայական, մարմնական, անկարգ, պիղծ, յանցաւոր, եղեռնաւոր, earthly, inconstant, fleeting or transitory, sensual, carnal, illicit, lustful, culpable, criminal love;
վայելել սիրով, to make love to, to fall in love with, to court, to woo;
հալիլ մաշիլ սիրով, to burn, to languish with love, to be love-sick;
հատուցանել ընդ սիրոյ, to give love for love, to re-love;
— ազդել, to inspire with a passion;
դիւթել, բորբոքել զ—ն, to philter, to charm;
— ցուցանել, to show or demonstrate love for;
առնել —, to be courteous, amiable, friendly;
to do or confer favours;
ուտել զ—, to eat together, to make love-feasts;
դնել — ի բերան, to kiss, to embrace;
սիրով, lovingly, tenderly, affectionately, with pleasure, willingly;
ի — աստուծոյ, for God's sake;
ի — իմ, for me, for my sake;
արա ինձ —, do me the kindness or the pleasure to;
ամենայն սիրով, very willingly;
— իմ ! my love ! my dear ! cf. Խառնեմ;
cf. Հարկանիմ.
aspect;
appearance, look, sight, view;
air, mien, visage, image;
spectacle, representation;
vision, apparition, phantom, spectre, dream;
phenomenon;
contemplation;
theory, idea;
գեղեցիկ —, — գեղոյ, beauty, loveliness;
գեղեցիկ տեսլեամբ, handsome, beautiful, charming;
երկնային —, celestial vision;
— դիմաց, figure, physiognomy;
ի — ածել, to represent, to perform, to put upon the stage;
— լինել աշխարհի, to be made a spectacle unto the world;
— տեսանել, to have a vision;
արար տօն տեսլեան, խաղու, he held a festival with public games;
ի — ամենեցուն, before all men, or all eyes;
եղեւ բան տեառն առ աբրամ ի տեսլեան, God spoke in a dream to Abram;
տեսլեամբ բնութեան պարապեալ, given to the contemplation of nature;
— աչացն է հաւատարիմ եւ ոչ լուր ականջացն, hearing is believing but seeing has no fellow.
âme;
âme, esprit, vie, cœur;
âme, souffle;
le Saint-Esprit;
vent;
haleine;
âme, personne, individu;
âme, agent, moteur principal;
âme, expression, l'esprit, le sens;
désir, penchant;
աւանդել զ—, rendre l'âme;
փչել՝ հանել զհոգին, expirer;
հոգւով երգել, chanter avec âme;
հոգւով, en esprit;
երկնային՝ աստուածային՝ վեհ՝ անմահ՝ դիւրազգած մոլորեալ յուզեալ նուաստ անարգ առաքինի գեղեցիկ ազնուական դիւցազնական —, âme céleste, — divine, — sublime, — immortelle, — sensible, — égarée, — agitée, — basse, — vile, — vertueuse, — belle, — noble, — héroïque;
ամենայն հոգւով սիրել, aimer de toute son âme;
մէկուն հոգւոյն համար աղօթք ընել, prier Dieu pour le repos de l'âme de quelqu'un;
cf. Ոգի.
aspect;
apparence, vue, coup d'œil;
air, mine, visage, image;
spectacle, représentation;
vision, songe;
phénomène;
contemplation;
théorie;
ի — ածել, donner en spectacle, mettre sur la scène, représenter;
գեղեցիկ տեսլեամբ, d'un bel aspect;
— գեղոյ, գեղեցիկ —, beauté;
— դիմաց նորա, sa figure, sa physionomie;
— ետես, il a eu une vision;
ի — սիրելւոյն իւրոյ Վիրգինեայ, à la vue de sa chère Virginie;
երկնային —, vision céleste;
ի — ամենեցուն, à la vue de tout le monde, devant tous les yeux.
Մաքրագոյն եւ անմահագոյն բնութեան հասին (երկնայինքն)։ Զգայութիւնք՝ մաքրագոյնք եւ լուսաւորագոյնք. (Փիլ. ՟ժ. բան.։ եւ Փիլ. քհ. ՟Զ։ Հուպ ի մաքրագոյնս էիցն. Պիտ.։)
Փոխարկեցեր զբնութիւն հրային՝ ի մեղմագոյն ցօղ երկնային. (Յիսուս որդի.։)
Միահամուռ ժողովեալք։ Միահամուռ լինին ամենեքեան ՟Ռ եւ ՟Լ՟Ղ։ Ամենեքեան միահամուռ զերկնային նախանձ բերելով. (Եղիշ. ՟Բ. ՟Զ. ՟Ը։)
Միեղինակ միակին յերիցն։ Երկորակդ նկատեալ, միեղինակ ջահափայլեալ։ Ընդ միեղինական դասուցդ (կրօնաւորաց՝) ընդ երկնայինսն կցորդաբար։ Միակն միեղինեալ՝ հանդերձ առեցելովն մահացեալ. (Մագ. ՟Խ՟Դ. եւ ՟Ի՟Թ։ եւ Մագ. ոտ. խչ.։)
Եօթն բազմակքն նշանակք են մոլորականացն։ Մոլորականքն ո՛չ ի ձեռն ամենայն մասանացն եւ կողմանցն երկնային գնդին շուրջ յածին. (Փիլ. ել.։)
Զվերամբարձեալն եւ զերկնային իմաստութիւնն բազում անուամբ ի յոքնանուն. (Փիլ. այլաբ.։)
cf. ՇԱՆԹԱՁԻԳ։ Իսկ ՇԱՆԹԱՁԻԳ ԲԱՐԿՈՒԹԻՒՆ՝ է Շանթ երկնային. կայծակն. κεραυνός fulem.
Ո՛վ երջանիկ կոյս, որ զերկնային փառսն շառաւեղեցուցաներ։ Զիա՞րդ շառաւեղեցուեր զնա. (Եպիփ. կուս.։)
Փառք նորա զքեւ շրջապատեսցեն։ Ծագեաց լոյս երկնային, եւ, շրջապատէր զմարմնով նորա։ Ընդ շրջապատեալ առագաստն ի կոշոյ եւ ի կտաւէ. (Զքր. կթ.։ Ճ. ՟Բ.։ Խոր. ՟Բ. 43։)
Երկնային զօրութիւնքն զնա շքեղագոյն տեսանէին. (Իսիւք.։)
Ծիածանն ըստ երկնային գնդին երեւի ի տեսիլ կամարաձեւ ողորկակող. (Շիր.։)
Ոսկետեսակս ոմանս վարկանին գոլ զերկնայինսն էութիւնս. (Դիոն. երկն.։)
Ոտք իմ զերկնայինն ուղեւորին ճանապարհ։ Կեանք աշխարհիս որպէս ճանապարհ ուղեւորեալ (այսինքն ընդ որ ոք ուղեւորի), արագ եւ առ աչօք անցանեն. (Ճ. ՟Բ.։ Զքր. կթ.։)
(Օրինակաւ երկնային զարդու) ըստ հարաւային մասանցն պարայածելաք՝ յեդեսացւոցն հասանէաք քաղաք. (Խոր. ՟Գ. 62։)
Զանգանէ զ՝ի վայրծորեալ բնութիւն ջրոյն սալայատակ տրամացեալ հողոյն կափմամբ։ Խտանայ երկնային մարմինս ի ներքոյ ջուրցն, եւ լինի սալայատակ հաստատրամ անփապելի. (Եղիշ. ՟Բ։ Շիր.։)
Որդւոց մարդկան նախախնամողք, եւ յերկնայինս վերաբերողք. (Շ. ոտ. Շ. հրեշտ.։)
Որդւոց մարդկան նախախնամողք, եւ յերկնայինս վերաբերողք. (Շ. ոտ. Շ. հրեշտ.։)
Զերկրայինս ընդ երկնայինսն վերադասեսցէ։ Վերադասեցան յորդիս վերին երուսաղէմի. (Ժող. շիրակ.։ Յհ. կթ.։)
ՎԵՐԱՄԲԱՐՁ կամ ՎԵՐՀԱՄԲԱՐՁ. μετέωρος, μετάρσιος sublimis. Վերամբարձեալ. բարձրացեալ. երկնային. որ ինչ կայ ի վեր կամ յօդս.
Վերափոխեալ զքեզ ի յերկնային խորանսն այսօր որդիդ քո միածին։ Զոր առեալ որդւոյ վերափոխեալ դասեաց յանպատում ի կեանս։ Զվերափոխեալդի դասս առաքելոց եւ մարգարէից. (Շար.։)
Վսեմ ըստ զարմի. վեհ. երկնային.
Ցանկացօղ եղեալ իմ այս տօնանամակացս՝ լցեալ հոգեւոր գանձիւք եւ երկնային մանանային. (Տօնակ. յիշատ.։)
Զամենեսեան ի խաղաղութիւն փոխաբերեաց։ Առ յագեցութիւն երկնային բարութեանն զմեզ փոխաբերեաց։ Յընտանի սպիտակութիւն սրտի զկերպն փոխաբերէ։ Ի հնազանդութեան պայման զբանս իւր փոխաբերէ. (Սոկր.։ Յհ. իմ. երեւ.։ Յհ. կթ.։)
μετάρσιος. celsus, sublimis Վերամբարձ. օդական, կամ երկնային.
Երկնային իսկ շարժմանց ընդելք էին, եւ ոչինչ անհեղգաբար տեսանէին. (Բրս. ծն.։)
Երկնային անձեռակերտ կամար. (Անան. եկեղ։)
Արիւնագոյն երեւէր երկնայնոցն Քրիստոսի, զի յայտ արասցէ թէ ի պատերազմէ եկն ... զոր տեսեալ երկնայինքն արիւնագոյն մարմնով. (Վահր. յար.։)
Զերկնայինսն իմանամք խորհրդապետ քահանայապետութիւնս, յորս իջանէ աստուածականն լոյս գերալրապէս. (Յհ. իմ. եկեղ.։)
Նման երկնային ծաղկի.
Որ է յերկնային ցեղէ. հրեշտակական.
Ժողովեալ յերկնայինն փարախ. երկնախումբ. երկնագումար.
Զգալեօք պատկերօք զերկնայինսն դրեաց իմացութւնսն։ Յերկնայնոցն իմացութեանց քահանայապետութիւնս, որպէս կարող եմք, ի վեր հայեսցուք. (Դիոն. երկն.։)
Եւ ո՛չ միտք հաւաքեն, որպէս ինքնատեսողք ամենայն իրաց։ Երկնայինքն որպէս ինքնատեսողք իրողութեան, ոչ պէտս ունին հաւաքման. (Անյաղթ վերլծ. արիստ.։)
Զերկնայինսն իմացամք խորհրդապետ քահանայապետութիւնս. (Յհ. իմ. եկեղ.։)
Երկնայինն կամարազարդ խորանի հրաշափայլութիւնք. (Անան. եկեղ։)
Երկնային քաղաքին քաղաքակիցքն, եւ համաբնակիցքն հրեշտակաց. (Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Ա։)
Ոչ հանդուրժէր շարժել զերկնային մարմինն (այսինքն չկարէր). (Արծր.։)
Միեղինակ միակին յերիցն։ Երկորակդ նկատեալ, միեղինակ ջահափայլեալ։ Ընդ միեղինական դասուցդ (կրօնաւորաց՝) ընդ երկնայինսն կցորդաբար։ Միակն միեղինեալ՝ հանդերձ առեցելովն մահացեալ. (Մագ. ՟Խ՟Դ. եւ ՟Ի՟Թ։ եւ Մագ. ոտ. խչ.։)
Սրբազանք եւ երկնայինք՝ աստուածամերձ բուրմամբ. (Շ. տաղ. հրեշտ։)
Երկնային զօրքն վերինք անմարմնական, եւ յաւէրժական հարսունք անախտ հարսանեաց. (Նար. յովէդ.։)
Նախամարտիկն զինուորութիւն երկնային պարուն (միքայէլ զօրավար երկնից). (Նար. ՟Լ՟Է։)
Բերել զնմանութիւն երկնային հրեշտակացն՝ փառաբանիչս տեառն աստուծոյ ամենեցուն եւ մեզ լինել. (Ժմ.։)
Երկնայինք երեւէին, եւ սաղմոսակից լինէին մարդկան. (Հ. կիլիկ.։)
Որ կեայ ի վեր յերկինս. երկնաքաղաքացի. հրեշտակ երկնային.
Տիեզերագոչ փողով հրաւիրէ զընդհանուրս։ Երկնային փողն տիեզերագոչ պօղոս. (Խոր. վրդվռ.։ Լծ. կոչ.։ եւ Սիսիան.։)
Տնօրինաբար կոչեցեալ երկնային անդամ։ Տնօրինաբար գալ ի մկրտութիւն. (Շ. բարձր. եւ Շ. մտթ.։)
Երկնային դասք զմշտակայութիւն առեալ՝ զարդարեցան, եւ ոչ այլայլեալք եւ փոխաշարժեալք եղեն երբեք. (Արիստ. աշխ.։)
Որք զերկնայինն իջեալ երգէին զքաղցրալուր գեղապարութիւնն. (Զքր. կթ.։)
Ամենայարմար, եւ արդարեւ երկնային՝ երաժշտականութիւն. (Փիլ. լին.։)
Երկնային այցելութիւն. (Յհ. կթ.։)
Վասն է՞ր աստուածաբանքն զամենայն երկնայինսն համանգամայն հրեշտակս կոչեն։ Առ ի սրբազանից աստուածաբանիցն։ Ամն յաստուածանիցն զաքարիա։ Այլ ոմն յաստուածաբանիցն եզեկիէլ. (Դիոն. ստէպ։ եւ Շ. հրեշտ.։)
Յերկնային տռփանացն յափշտակեալք՝ աստուածազգեստք լինին։ Խնդալից զուարթանան եւ աստուածարեն։ Յորժամ աստուածարեսցէ ինչ ժամանակ, անդրէն դառնայ առ ինքն։ Մարգարէական ոգի ամենայն աստուածարի, եւ աստուածային մոլութեամբն օրէնսդրէ։ Ընդ ձեւով մարգարէութեան մտեալ ղօղեսցէ, աստուածարել եւ ըմբռնել թուելով. (Փիլ. ստէպ։)
Յորժամ սկսցին աստուածազգեստ լինել եւ աստուածարեալ, եւ ըմբռնիլ յԱստուծոյ։ Յերկնային առփանացն յափշտակեալք՝ իբրեւ զաստուածարեալսն եւ զմոլեալսն բարեաւ, եւ ըզկոկոզեալսն. (Փիլ.։)
Սովորեցին յաղօթս կալ ... իբրեւ արեւ ծագէ, բարօրութիւն խնդրելով՝ զէապէսն բարօրութիւն, երկնային լուսովն զմիտսն առլնուլ։ Ընդ առաւօտն ... զճշմարիտ բարօրութիւնն եւ զճշմարտութիւնն ըղձիւք խնդրեն, եւ սրակնութիւն խորհրդոց եւ մտաց. (Փիլ. տեսական.։)
ԳԵՐԱՇԽԱՐՀԻԿ ὐπερκόσμιος supermundanus, mundo sublimior, caelestis որ եւ ԳԵՐԱՇԽԱՐՀ, ԳԵՐԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ. Որ գեր ի վերոյ է քան զաշխարհ. գերազարդ. երկնային. վերին. աստուածային. հրեշտակային.
Երկնային հանճարով լի. ունօղ զիմաստս երկնաւորս.
Որոյ կենցաղավարութիւնն յերկինս է, կամ նման երկաւորաց, երկնակեաց, երկնային.
ԵՐԿՆԱՀԱՆԳԷՏ ԵՐԿՆԱՀԱՆԳՈՅՆ. Հաւասար եւ նման երկնից. բարձր, եւ երկնային.
Հանդիսացեալ երկնային վարուք.
Հաստեալ երկնային զօրութեամբ, կամ երկնաբերձ բարձրութեամբ.
Երկնային հատն զերկնահաստածն պարարտացոյց եւ հանգոյց. (Եփր. աւետար.։)
Ի մեզ ո՛չ վարի որպէս յն. ἱσόθεος deo par Հաւասար Աստուծոյ. այլ դնի փոխանակ այնր՝ Զոյգերկնային, եւ Զուգական Աստուծոյ. բայց վարի որպէս յն. ὀμόθεος simul deus այսինքն Համանգամայն Աստուած. որ զՔրիստոսէ եւեթ ասի.
Իմաստութիւն հօր յիսուս, տու՛ր ինձ իմաստութիւն։ Իմաստութիւն երկնային իջեալ ի վերուստ. (Ժմ.։ Շար.։)
Լուսատարմիկ եւ երկնային թռչունք, այսինքն է արդարոց եւ գերաշխարհիկ սրբոց երամքն. (Կիւրղ. աղ.։ Կիւրղ. խչ.։)
Արեգակն ... երկնային ճանապարհորդ. (Պիտառ.։)
Խառնեսցես ի յոգնահամբար զարդս ամենագեղս երկնային գանձուցդ. (Նար. յիշ. խչ.։)
ἁρχιστρατηγός princeps militiae. Նախկին եւ գլխաւոր զօրավար՝ որպէս սպարապետ, գլուխ երկնային զօրաց.
Ամփոփէ զելիցն շաւիղ՝ կապարանին շրջափակութեամբ։ Ամրացուսցե՛ս երկնային զօրուդ շրջափակութեամբ. (Նար. ՟Խ՟Ե. եւ Նար. կ.։)
Սիոնն վերին երկնային՝ սկզբնամեծար եւ կանխակառոյց մայրն ազատ մաքրածին. (Նար. առաք.։)
Ստորաքարշէ զիս յերկնային ընթացիցն։ Զիսրայէլ ի նոյն կործանումն ստորաքարշեցին։ Զհոգի աշխարհին զբնակիչսն ի բաբելոն որպէս ի դժոխս ստորաքարշեաց. (Լմբ. առակ. եւ Լմբ. իմ. եւ Լմբ. ովս.։)
Վերահայեաց. եւ աստեղադէտ՝ զննիչ երկնային ընթացից.
Ի խոնարհ եւ ի տարակոյս բանից թախծեալ սրտիւք երկնային թագաւորն անամօթ վերաղաղակէին. (Կլիմաք.։)
ՎԵՐԱՄԲԱՐՁԵԱԼՔՆ. Անսովոր ոճով, որպէս յն. մէդէ՛օռա. μετέωρα meteora, res supra nos apparentes. Եթերականքն. օդային իրք ի վերոյ քան զերկիր. երկնայինք. բարձունք.
Որ ի վեր անդր շրջի. վերնաճեմ. վերածական. վերին. երկնային.
ՎՍԵՄԱԳՈՐԾԵԼ կամ ՎՍԱՄԱԳՈՐԾԵԼ. Պանծալի եւ երկնային օրինակաւ գործել.
Տաճարդ երկնային, տուն քրիստոսային. (Նար. խչ.։)
Այնչափ ամբարհաւաճեցին, մինչեւ խորհեցան հակառակել ընդ երկնային աստուածոցն. (Նոննոս.։)
Անսրբազնաբար հաղորդիլ, կամ զմտաւ ածել զերկնայինսն իմացութիւնս. (Դիոն. եկեղ. եւ Դիոն. երկն.։)
Զմայլումն երկնային աշխարհաբոյց մատըռուակէր հոգին. (Տաղ.։)
Զմաքրական մարմինն աստուածամօր կուսի, ի յերկնային փոխումն աստուածամօրն. եւ այլն. (Շար.։)
ԵՐԿՆԱՀԱՆԳԷՏ ԵՐԿՆԱՀԱՆԳՈՅՆ. Հաւասար եւ նման երկնից. բարձր, եւ երկնային.
ἱσόθεος եւ Զուգաստուած. aequalis deo, vel coelestibus Իբր զուգերկնային. Հաւասար երկնայնոյն, կամ Աստուծոյ.
Այսպիսօրէն պատկերօք կռոց՝ պատիւս զոյգերկնայինս բաշխեալ ետուն ամենայն անշնչից. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
cf. ԶՈՅԳԵՐԿՆԱՅԻՆ
Հրեշտակք անուանին ամենայն երկնային դասապետութիւնքն համանունաբար։ Որպէս ձեռքն գործոց է պաշտպան, այսպէս եւ գործն նորին համանունաբար կոչի ի գրոց (ձեռք). (Լմբ. պտրգ. եւ Լմբ. սղ.։)
Դու նախայաւիտենական. համանգամայն եւ առժամեան. դու երկնային, եւ երկրաւոր. (Ոսկ. նոր կիր.։)
Քեւ զուարճանան դասք իմանալի՝ հոգեղինացն զինուորութիւնքն, սպասաւորակից մարմնաւոր ընծայեալ զքեզ տեսանել։ Նաեւ զօրութիւնք երկնայինք սքանչանային ընդ սպասաւորակցին առաքինութիւն. (Բրս. ի ստեփ.։)
Երկնային զօրացն հաստիչ, մարդկան ազգի ստեղծագործող. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Ը։)
Տիեզերածաւալ վտակք։ Ի տիեզերատարածն ծովու։ Հանգոյն երկնային եւ երկրային տիեզերատարած ծովուց։ Տիեզերատարած խորութեան անհուն վհին. (Խոր. հռիփս.։ Նար. ՟Ի՟Ը։ Բենիկ.։)
Արդ ցնծացո՛, խնդրէ, զտառապեալս ի մարմնական ախտիցս զհոգեկան ոսկերս՝ իմանալի յուսոյդ ուրախութեամբ։ Ցնծացուցանես զբարեսէր բնութիւնս յերկնային բարութիւնսդ. (Լմբ. սղ.։)
Իբրեւ քաւչապետ. քահանայապետաբար. թստ երկրաւոր կամ երկնային քահանայապետութեանց.
Զգենու զգոյնս զանազանս, եւ ըստ երկնային գնդին երեւի ի տեսիլ կամարաձեւ. զոր եւ մարդիկք աստուածակամար կարդացին. (Շիր.։)
ταξιαρχία ordinis, vel cohortis praefectura Կարգապետութիւն. դասակարգութիւն. կարգաւորութիւն ըստ աշտիճանաց. դաս կամ քահանայապետութիւն երկնային զօրաց.
Վերին, կամ երկնային դասապետութիւնք. (Իգն.։ ՃՃ.։ Տօնակ.։)
στράτευμα, στρατιά, στρατεία militia, exercitus Զինուոր գոլն. կարգ եւ իշխանութիւն զինուորաց. եւ Գունդ կամ խումբ նոցա. զօրականութիւն. եւ Զօր. որ եւ Զօրութիւնք ասի՝ մանաւանդ վասն երկնային զօրաց.
Զինուորութիւնք վերնականաց։ Զինուորութեամբ զուարթնոցդ։ Նախամարտիկն զինուորութիւն երկնային պարուն։ Խափանեսցին ամենայն դիմամարտութիւնք զինուորութեանց դժնեայ մատնչին. (Նար.։)
Իրաւացուսցես զիմս ողորմութիւն առ երկնայինս եւ առ երկրաւորս. (Նար. ՟Խ՟Ը։)
Փառաւորիս յերկնային խմբաւորութեանց, եւ ի ստորնայնոցս կարգապետութեանց. (Ճշ.։)
Հովիւ բարի, որ յերկնայինսն նմանեալ հրեշտակատեսիլ. (Տաղ ի լս. քերթ.։)
Հովիւ բարի, որ յերկնայինսն նմանեալ հրեշտակատեսիլ. (Տաղ ի լս. քերթ.։)
Իսկ ի վերայ առասականացն եւ ազգականացն միանունութիւն. մուկն ասի՝ ցամաքային եւ ջրային. խեցգետին՝ ջրային եւ երկնային. (Երզն. քեր.։)
Միայն երկնային դասք զմշտակայութիւն առեալ զարդարեցան. յն. միշտ զիւրն պահեալ զկարգ. (Արիստ. աշխ.։)
Ամփոփէ զելիցն շաւիղ՝ կապարանին շրջափակութեամբ։ Ամրացուսցե՛ս երկնային զօրուդ շրջափակութեամբ. (Նար. ՟Խ՟Ե. եւ Նար. կ.։)
Որոյ են ութ աշտիճանք, կամ դասակարգութիւնք. (որպէս թուեն ոմանք ի հրեշտակս, ի բաց առեալ զանունն Զօրութիւնք՝ որպէս հասարակ անուն ամենայն երկնային զօրաց)
Այսօր ցնծան գեղազանակ պարախնդութեամբ երկնայինք եւ երկրայինք. (Թէոդոր. կուս.։)
Որ յերկնային զինուորութեանց անդադար փառափանիս սրբասացութեամբ. (Մաշտ.։)
Զհինգսն զգայութիւնս, զտեսաւորութիւն, զլուսաւորութիւն, եւ այլն։ Տեսաւորութեան՝ գոյնս, եւ ձայնս՝ լուսաւորութեան։ Զերկնային իմաստութիւնն տեսաւորութիւն կոչեաց. (Փիլ. իմաստն. եւ Փիլ. այլաբ.։)
Որպէս զի ուսցուք զգալեօք պատկերօք զերկնայինսն, եւ բազմազանութեամբ զծածուկսն. (Լմբ. պտրգ.։)
Երկնային օթեւանք.
Հա՛ր զմեզ ի հնձանդ երկնային, եւ զմայլեցո՛ վերնովդ։ Զհոգեկան իղձ քաղցոյն լցուցեալ՝ զմայլեցուցանեն զմեզ գիտութեամբն. (Լմբ. սղ. եւ Լմբ. պտրգ.։)
Փառաւորիս յերկնային խմբաւորութեանց, եւ ի ստորայնոցս կարգապետութեանց. (Ճշ. ձ։)
Զի՞նչ նշանակէ հրեշտակաց մականունութիւն։ Հասարակաց է ամենեցունց հրեշտակականն մականունութիւն։ Զամենայն երկնայինսն էութիւնս ինն յայտնաբանական մականունութեամբ կոչեաց։ Ասել զսրբոցն նոցա մականունութեանց յայտնաբանութիւնս։ Յոլովակի եւ զհնագոյնսն՝ յաւիտենի մականունութեամբ ցուցանէ. (Դիոն. ստէպ։)
Զերկնայինսն զարհուրեցուցանեմք մեծաբուսութեամբ աղօթիցս. (որ գրի վրիպակաւ եւ մեծաբանութիւն) (Լմբ. պտրգ.։)
Զպոռնիկսն յառաջեցոյց յերկնային արքայութիւնն. (Նար. ՟Լ՟Գ։)
Երկոտասանիցն աստուածոց ... եւ սանդարամետականացն, եւ այնոցիկ՝ որչափ երկնային աստուծո մականուանել. (Պղատ. օրին. ՟Ը։)
Յարքայութեան զձեզ վայելեցուցանեն յանանց եւ յերկնային ուրախութիւնսն. (Ագաթ.։)
Յերիս չորս, եւ ի չորս երիս (այսինքն յինն) գերակատարութիւնս զերկնայինսն իմանամք խորհրդապետ քահանայապետութիւնս. (Յհ. իմ. եկեղ.։)
Վերստին արծարծեալ ( ի լաւ անդր փոխելով զոմն՝) ի գերբնականութեան հաստեցին յոքնաբեղուն հանդիսին. (Մագ. ՟Զ։ (ա՛յլ ձ. գերբնակութիւն, իբր երկնային քաղաքավարութիւն)։)
Երկնայինն խորանք հրաշափայլութեանց. (Անան. եկեղ։)
Երկնային զօրքն վերինք անմարմնական, եւ յաւէրժական հարսունք անախտ հարսանեաց. (Նար. յովէդ.։)
Դու նախայաւիտենական. համանգամայն եւ առժամեան. դու երկնային, եւ երկրաւոր. (Ոսկ. նոր կիր.։)
Կամեցաւ ապամարդասէր տէրն երկնային խորհրդոցն զնոսին ներհմտացուցանել. (Լմբ. յայտն.։)
Զգալեօք պատկերօք զերկնայինսն գրեաց իմաստութիւնս սրբազնագրութեամբ։ Ասացելոցն (սուրբ գրոց) սրբազնագրութիւնք։ Գրեթէ քան զամենայն՝ զհրաբերձն սրբազնագրութիւն պատմութենէ. (Դիոն.։)
ՎՍԵՄԱԿԵՐՏՈՒԹԻՒՆ կամ ՎՍԱՄԱԿԵՐՏՈՒԹԻՒՆ. ἰερουργία rei divinae peractio, sacrificium. Գործ վսեմ եւ երկնային. սրբազնագործութիւն. քահանայագործութիւն.
Յանգրանկութիւն երկնայնոց քաղաքկանութեանն գրեցան։ Մեր քաղաքականութիւն՝ ասէ (պօղոս), յերկինս է։ Մեք յերկնաւոր քաղաքականութենէն յերկիր կործանեցաք։ Փոփոխեալ յերկնային քաղաքականութիւն։
Քաղցրահամութիւն երկնային հացին։ Այգի տեառն պտղազարդեալ քաղցրահամութեամբ։ Յիւրեանց ջրոյ քաղցրահամութենէ զովացուցանել. (Շ. ՟ա. պ. ՟Ի՟Ա։ Ոսկիփոր.։ Գր. տղ. թղթ.։)
Աստեղաբաշխութիւն ենթակայ ունի զերկնային մարմին. իսկ կատարումն ո՛չ եթէ զառնելն նման նմա, այլ դիտել զշարժումն նորա։ Աստեղաբաշխութեան ենթակայ գոյ երկնային մարմին. իսկ իմաստասիրութեան նոյն ինքն աստեղաբաշխութիւնն է ենթակայ. (Սահմ. ՟Դ. ՟Ժ՟Ա։)
Յերկնային մտանել յառագաստ փոխանակ արտասահմանութեանն մերոյ ի դրախտէն կենաց. (Յհ. իմ. եկեղ.։)
Այսպէս երկնային մարմինքն յեւս գերապայծառութիւն յեղաշրջին. (Շ. ՟բ. պետ. ՟Ժ՟Է։)
Ըստ երաժշտականութեան՝ եօթնաղի քնարն գրեթէ քան զամենայն գործիս լաւագոյն է։ Որ յերկնին է երաժշտականութիւն։ Ամենայարմար եւ արդարեւ երկնային երաժշտականութիւն. (Փիլ. այլաբ. եւ Փիլ. լին.։)
Ո՛վ երջանիկ կոյս, որ զերկնային փառսն շառաւեղեցուցաներ։ Զիա՞րդ շառաւեղեցուեր զնա. (Եպիփ. կուս.։)
Ո՛վ երջանիկ կոյս, որ զերկնային փառսն շառաւեղեցուցաներ։ Զիա՞րդ շառաւեղեցուեր զնա. (Եպիփ. կուս.։)
Օրէնք, որպէս աստուածաբանութիւն ասէ, ի ձեռն հրեշտակաց պարգեւեցան մեզ։ Ամենիմաստ աստուածաբանութիւն զտեսիլն զայն վայելչաբար կոչէ Ատուածոյ երեւումն։ Զամենայն երկնայինսն էութիւնս աստուածաբանութիւն ինն յայտնաբանական մականունութեամբ կոչեաց. (Դիոն. ստէպ։ եւ Շ. հրեշտ.։)
Մարդասէրն կատարողապետութիւն զերկնայինսն քահանայապետութիւնս մեզ երեւեցուցեալ։ Առաջինն քահանայապետութիւն երկնայնոցն էութեանց առ ի նոյն կատարողապետութենէն քահանայապետեալ։ Ոչ է արժան սրբազանիցն կատարողաց կամ սրբազնաբար նուիրեցելոց ներգործել բնաւին աւելի ինչ ի յիւրեանց կատարողապետութեան սրբազան կարգաց. (Դիոն.։)
Թեւաւորութիւնն ցուցանէ զվերամբարձականն սրութիւն, զերկնային եւ առ ի վերն կոյս ճանապարհորդականութիւնն. (Դիոն. երկն.։)
Չի՛ք ինչ հնարս։ Խորանն եւ սեղանն, պանսն, սպանդսն։ Որոյ ոչ տուն, ոչ հայրենիս, եւ ոչ ժառանգութիւն, ոչ ծառայս, եւ ոչ աղախնայս։ Աղօթք եւ պահս՝ երկնային քաղաքականութիւն. պահս՝ համարձակութիւն առ աստուած. պահք մաքրումն սրտի. (Ոսկ. մտթ. Մագ. ՟Լ՟Թ։ Սկեւռ. ես.։ Մաշկ.։)
Այլ որպէս հօտ հովուապետին՝ յաղն երկնային գըրոհ տային. (Շ. եդես.։)
Ի ձեռն երկնային արջոցդ. (Շիր.։)
Ընդ դասս երանելի վկայից։ Ընդ երկնային հոգեղինաց դասքն այսօր տօնեմք։ Ընդ հրաւիրեալսն ի կոչումն։ Ընդ սուրբս քո դասեա՛, եւ ընդ արդարսն պսակեա՛. (Շար.։)
Ծիրն երկնային. (Շ. այբուբ.։)
Յորում կաթեաց շողն երկնային, զպաղըն հալեաց զհիւսիւսին. (Շ. եդես.։)
Շնորհեաց մեզ ընդ երկնայինս պարել զհոգեղէն զպարս. (Պտրգ.։)
խոնարհութեան քո ճաապարհաւ առաջնորդելով ի յերկնային պարս (կամ վարս) հրեշտակաց։ Դասաւորեա՛ պարուց նոցին. (՟Եւն. Շար.։)
ՎԵՀ. որպէս Երկնային. վերին. վերինք. երկնայինք. հրեշտակք. եւ ըստ հեթանոսաց՝ Դիւցազինք. դիք, կիսաստուածք.
Բազումք առաքինացան՝ քան թէ սակաւք։ Ոչ այնչափ սիրելի զայնոսիկ առնէր՝ որոց շատն տայր, քան թէ թշնամի։ Ոչ ձայնի կարօտանան առ ի զգալ՝ քան թէ երկնային իմաստութեանն ի ձեզ տպանալոյ. (Եղիշ. ՟Ա։ Խոր. ՟Բ. 42։ Յհ. կթ.։)
ԱԹՈՌՔ. Անուն միոյ ի նախկին դասակարգէ երկնային քահանայապետութեանց, ըստ Դիոնեսիոսի՝ ՟Ա, սերովբէք, ՟Բ, քերովբէք, ՟Գ, աթոռք. իսկ ըստ Շնոր. եւ Շար. ՟Ա, աթոռք. ՟Բ, սերովբէք. ՟Գ, քերովբէք. առեալ յառաքելոյն.
Թէ չէր ի քէն աճեալ ուղէշն երկնային. (Նար. կուս.։)
Եկն հայսն երկնային, եւ ապականեաց զհայսն մեղաց, եւ նովաւ թրին հացք պատարագին։ Բայց զի՞նչ ասեմ զնա ի հայսի, քանզի ինքն է հայս յարութեան, զի ի ձեռն բնակեցելոյ աստուածութեանն զկեանս յաւիտենականս ի մարմնի միացուցեալ խառնեաց. (Պիտառ.։)
Հերկս հարցուք, եւ պատրաստեսցուք երկնային սերմանցն ընդունելութեան. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 24։)
Բաղխեմ ըզդուռնըդ երկնային՝ նախ քան զփակելն ընդդէմ հնգին. (Յիսուս որդի.։)
Զի՞նչ շունդ. ցամաքային, եւ ջրային, եւ երկնային. (Առ որս. ՟Զ։)
Ուստի երկնայինքն սգացան. (Համամ առակ.։)
Անմասն եւ անբաժ է սա ի բարւոյն բնութենէ։ Երկնայինն ի հողեղէն գոյացութենէն անբաժ է։ Անբաժ ի բարի յուսոյ։ Անապակ ահք՝ բարի յուսոյն անբաժք։ Ձայնի անբաժ է յօդաւորի անասունդ. (Փիլ.։)
Երկնայինցն տեսակն առաւել գոյանայ՝ քան թէ աստէիցս։ Տեղի՝ աստէիցս առաւել գոյանայ, քան թէ երկնայինցն. (Արիստ.։)
Զվերնոյն բերէ զնմանութիւն։ Բերել զնմանութիւն երկնային հրեշտակացն. (Եղիշ. ՟Ա։ Ժմ.։)
Գեղմն իմանալի, զոր ետես գեդէովն։ Գառինքն օրինականք ... ետուն մեզ զգեղմն ընդունիչ զցօղն երկնային. (Շար.։)
Ի վերայ անմոլար գնդին։ Արտաքսագոյն գունդն։ Երկնային գնդին։ Ձեւ աշխարհիս ի ստոյգ գունդն յղկեալ. (Փիլ.։)
Երկնային իսկ շարժմանց ընդելք էին. (Բրս. ծն.։)
Լեզուք աշակերտացն յերկնային ծորանն թացան, եւ հրացան ի հոգւոյն. (Համամ առակ.։)
Ձայնըդ հնչեա՛ յիս երկնային, եւ լսելի՛ արա բանին. (Յիսուս որդի.։)
Խոկալ ի սէր պատուիրանին աստուծոյ, կամ յերկնայինսն, կամ յերկիրս, կամ առ աստուած անզբաղ եւ մաքուր սրտիւ, կամ ի գործիական առաքինութիւնս. (Խոսր.։ Նանայ.։ Լմբ. իմ.։)
ԽՈՐԱՆ կամ ԽՈՐԱՆՔ ԵՐԿՆԻՑ՝ է Խորանաձեւ կամկամար նորա, եւ պարունակք նորին. ՟(ա. եզր. ՟դ. 34։ Յոբ. ՟լզ. 29։) Որպէս եւ գօտիք եօթանց մոլորակաց, որ եւ կոչին ԵՕԹՆ ԱՍՏԵՂԵԱՆ ԽՈՐԱՆՔ. Վրդն. յանթառամն. Շար. եւ այլն։ Որպէս եւ Արքայութիւնն կոչի Խորան լուսոյ, կամ երկնային խորանք. (Ժմ.։ Շար.։ Լմբ. եւ այլն։)
Վերածես զիս ի ծնկեալ արտմութենէս ի քո յերկնային յարկդ (Լմբ. սղ.։)
Յորում կաթեաց շողն երկնային. (յորմէ Շողակաթ) (Շ. եդես.։)
Երկնային կանոնիւ։
Ուրա՛խ լեր հարսն երկնային՝ կոյս անապական։ Հարսն ի յերկրէ երկնից։ Հարսն ընծայեալ յերկրէ յերկինս. (Շար.։)
Առ երկնային կամարն ճեմեսցիս. (Նիւս. ի թէոդոր.։)
Անապական ազդ երկնային՝ որ յաղեցեր զազգ մարդկային. աղ անուանեալ հայցմամբ գնդին՝ զիս յաղեսցես բանիւ քոյին. (Յիսուս որդի.։)
Յորժամ յստակ իցէ երկինք յամպոյ։ Յորժամ յստակ եւ խաղաղ իցէ օդն։ Ամենայն երկնայինք մաքուրք են եւ յստակք յաղտից։ Սա օրինակ է յստակ աղօթից. (Վեցօր. ՟Զ։ Շիր.։ Շ. բարձր.։ Վանակ. հց.։)
Անօրէնութեանն ուղէշ ծաղկեցաւ։ Վերարձակութեան քաջաբեր ուղէշս։ Ի քէն աճեալ ուղէշն երկնային. (Նար. ՟Ի՟Դ. ՟Կ՟Ա. եւ Նար. կուս.։)
Շնորհեաց մեզ ընդ երկնայինսն պարել զհոգեղէն պարս. (Պտրգ.։)
Որ զբոյսն երկնային առանց սերման ծնար. (Շար.։ տես եւ անսերմն։)
ὀ, ἠ το ἅνω, ἁνώτερος qui, quae, quod est super, superum, superi, superior ἅνωθεν superne, de super. Որ ինչ ի վեր է տեղեաւ, աստիճանաւ, մեծութեամբ եւ այլն. երկնային. բարձր. վերագոյն. գեր ի վերոյ. եւ Որ ինչ ի վերուսագայ. վերի, վեր.
Ակումբ առեալ զքեւ երկնային զօրացն՝ ահիւ սարսափմամբ ծածկեն զդէմս իւրեանց. (Նար. տաղ եկեղ.։)
Կա՛լ զսանձս իմաստութեան, որով անամօթ արշաւես։ Թախծեալ սրտիւք առ երկնային թագաւորն անամօթ վերաղաղակէին։ Պա՛րտ է՝ անամօթ զողորմութիւնն Աստուծոյ թախանձել. (Կլիմաք.։)
Բարձրանալ յերկրաւոր հովտացո յանծմակ լոյս երկնային։ Յորում ժամանակի անծմակ լոյս ընդ բնաւ ոլորտս ծագէ. (Երզն. մտթ.։)
Որ ինչ յաղագս տռփաւորին, եւ երկնային աստղկանն պայծառագոյն ինչ ասել թուի, յաղագս խրախութեան եւ զուարճութեան ամենայն առեալ եղեւ։ Յաստըղկան ցանկութեանցն։ Յաստղկան մոլութեան են. (Փիլ. այլաբ. եւ Փիլ. լիւս.։)
ԱՐՓԵԱՆ կամ ԱՐՓԵՆԻ. Արփային. արփիական. լուսաւոր. հրեղէն. եւ գ. Երկինք. լուսաւորք. երկնայինք. լուսեղէնք. լոյս. արփի.
Երկնային պտուղ աւաքեալ արարէք. (Բրս. ողորմ.։)
Երկնային զօրութիւնքս երիս (յիննեակ դասս) ունին. (Մագ. ՟Ե։)
Լուցանին իբրեւ լամբարս հրոյ։ Աստուած զերկնայինսն ծագեսցէ լամբարս. (Փիլ. լին. ՟Գ. 15։)
Յոյժ անվայելուչ էր իմոյս լրբանաց ի վեր տարրանալ առ այդքան բարյրագոյն եւ երկնային իրողութիւնս. (Նանայ. յռջբ։)
Խառնել կամ խառնիլ ի գունդն քրիստոսի, կամ ի թիւ արդարոց, կամ ի սուրբ գառինս, կամ ի գունդ հրեշտակաց, կամ ընդ երկնային զօրութիւնս. (Ագաթ.։ Եղիշ.։ Շ. թղթ.։ Շար.։)
աղտեղի կենցաղաւ։ Հովուական կենցաղով կեալ։ Երկնային կենցաղիւ քաղաքաւորեալ. (Կիւրղ. գանձ.։ Նոննոս.։ ՃՃ.։)
Ճանապարհ հորդեցին մեզ յերկնային քաղաքն երուսաղէմ. (Ժմ.։)
Լեզուք աշակերտացն յերկնային ծորանն թացան, եւ հրացան ի հոգւոյն. (Համամ առակ.։)
Իսկ որ ի հաց քո երկնային՝ անմաքրապէս ընդ իմ մերձին. (Յիսուս որդի.։)
Մնացին ունայն եւ թափուրք յերկնային մխիթարութենէն. (Մամբր.։)
Ի սրտէ մաքրեցան ... որ ոչ երբէք տպացան։ Այսոքիւք եւ զձեզ կամիմ տպանալ։ Երկնային իմաստութեանն ի ձեզ տպանալոյ. (Շ. թղթ.։ Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ա։ Յհ. կթ.։)
Րաբունք հմուտք վարդապետաց (առաքեալք)։ Րաբունիցն (առաքելոց) պետք՝ երից ընտրեալ աշակերտաց։ Րաբուն երկնային (հրեշտակապետն) դասուք զօրօք յայրն եղեալ. (Գանձ.։)
Փայլեն որպէս զարեգակն։ Փայլեն արդարքն յարքայութեան։ Յարեւելից փայլեաց ճառագայթ սուրբ խաչին։ Փայլեսցեն գործք բարեաց՝ ընդ լուսաթռիչ մարտիրոսսն։ Փայլեսցուք գործովք բարեաց ի յերկնային առագաստին. (Շար.։)
Արա՛ աթոռ քեզ երկնային, բազմեա՛ց յոգիս ըստ քրովբէին. (Յիսուս որդի.։)
Որ յօրէնս երկրայինս աղցաւոր կրից զերկնային ածեալ մատուցեր. (Նար. կուս.։)
Զանթառամն եւ զերկնայինն ծաղկեցար ծաղիկ. (Անյաղթ բարձր.։)
Զոր երկնային հուրն անկիզեալ. (Մագ. ոտ. խչ.։)
Յերկնային բարեացն անճաշակք։ Անճաշակ հոգեւորական իմաստից. (Սարգ.։)
Առագաստ անմահ փեսային։ Երկնային առագաստ։ Առագաստ հրափայլ ծագմամբ, եւ այլն. (Շար.։)
Աստուած կոչէ աստուածաբանութիւն զերկնայինսն եւ գերագոյն քան զմեզ էութիւնս, եւ առ ի մէնջ աստուածասէրս, եւ սրբազան արս. (Դիոն. ՟Ժ՟Բ։)
Ունօղ զգեղ արփւոյ, կամ զերկնային գեղեցկութիւն. լուսաւորք երկնից, մանաւանդ արեգակն, եւ լուսին.
ԱՐՓԱՅԻՆ αἱθερέος aethereus որ եւ ԱՐՓԵԱՆ կամ ԱՐՓԵՆԻ. Եթերային. արեւամերձ. երկնային. լուսաւոր. հրեղէն.
Առ արփային բարձրութիւնն ձգտեաց, երկնային հրոյ բերմամբ եւ այլն։ Ի վեր հայել (մտօք) եւ զվերնային եւ զարփայրին բնութիւն։ (Վերինք եւ ստորինք) ի միմեանց որոշեալ մեկնին իբր առագաստաւ՝ արփային եւ օդային էութեամբն. (Փիլ. ՟ժ. բան. եւ Փիլ. լին. եւ ել։)
Երկնայինք յերկիր իջեալ՝ զսրբարար սեղանովն բոլորին. (Խոսր. պտրգ.։)
Այսօր ցնծան բերկրական կցորդիւք, եւ գեղազտնակ պարախնդութեամբ երկնայինք եւ երկրաւորք. (Գանձ.։)
ԳԵՐԱԿԱՅՔ. գ. Վերինք. երկնայինք. աստեղք. զուարթունք.
ὐπεραιθέριος, ὐπερουράνιος եւ այլն. Գերագոյն քան զարփի, այսինքն քան զեթեր, զերկինս, եւ զարեգակն. գերերկնային. գերափայլ. գերապայծառ. լուսեղէն. երկնաւոր.
Գետող ասեն զանձն, իսկ գիտելի զենթակայ իրն։ Աստեղաբաշխութիւն ենթակայ ունի զերկնային մարմինն. (Սահմ. ՟Ա. եւ ՟Դ։)
Իսկուհի երկնի։ Դշխոյ անարատ ամենից կուսից իսկուհի։ իսկուհի երկնային կենդանեաց գաւառին. (Նար.։)
որպէս երկնային ցողով՝ արտասուացն թորմամբ լոգանալ եւ մաքրել. (Յհ. իմ. ատ.։)
Կարապետ կոչի քրիստոս տիեզերաց։ Կարապետ ասի եւ յովհաննէս երկնային կարապետին. (Եղիշ. մկրտ.։)
Երկնային երաժշտութիւն բախեալ ընդ լսելեաց գործի՝ ո՞չ բռնադատէր մոլել եւ կոկոզանալ։ Իբրեւ զաստուածարեալսն եւ զմլորեալսն բարեաւն եւ զկոկոզացեալսն՝ աստուածարեալք աստուածազգեստք լինին։ Ինձ թուէր ըմբռնել զօրէն աստուածարելոց եւ կոկոզողացն. (Փիլ. լին. ՟Գ. 3։ Եւ Փիլ. տեսական. եւ Փիլ. լիւս.։)
Ընդ երկնայինսն պարել զհոգեղէն պարս. (Պտրգ.։)
Ներսէս՝ մարդ երկնային, եւ հրեշտակ երկրային, գեր ի վերոյ յոքունց հոմասեռից. այսինքն մարդկան. (Սկեւռ. ի լմբ.։)
ՀՐԵՇՏԱԿ ἅγγελος angelus. գրի եւ ՀՐՇՏԱԿ. (լծ. պ. ֆիրիստէ, ֆէրիզթէ որ է Առաքեալ, եւ Թեւաւոր) Պատգամաւոր երկնային. դեսպան աստուծոյ՝ զուարթուն երկնից.
Մեծանան զերկնային եւ զանպատում մեծութիւնս նորա. (Համամ առակ.։)
Ո՛չ եթէ մերօրէն ինչ, այլ անճառաբար յղացար եւ ծնար զէմմանուէլն։ Անփորձ ի մերօրէն հարսանեաց հարսն երկնային, եւ անհարսնացեալ մարիամ. (Թէոդոր. կուս.։)
Յարակայ ի կեանս յերկնային քաղաքն առաջնորդես. (Անյաղթ բարձր.։)
Թռուցանէ զհոգիդ, եւ թեթեւացուցանէ՝ յերկնային ճանապարհն առաքելով. եւ մանաւանդ ի նախադիրս շինես զգործակից մարմինդ. (Մաշկ.։)
Գերաբուն. երկնային.
Համբուրեաց սիրական եւ երկնային համբուրիւն. (Ճ. ՟Բ.։)
Աստ ոմանք զվերստինն երկնային (այսինքն յերկնուստ) ասեն, եւ ոմանք ի սկզբանէ (այսինքն անդուստ)։
Տռփող, ցանկացօղ. եւ Չաստուած սիրոյ. Ἕρως Cupido, amor. Յաղագս տռփաւորին, եւ երկնային աստղկանն ... Ընդհանուր աշխարհական տռփաւորն. (Փիլ. տեսական.։)
Ամպք մաքուր վերին, ցօղոյն երկնային ցօղածուք (կամ ցօղածոյք) ստորին. (Գանձ.)
Արա՛ աթոռ քեզ երկնային, բազմեա՛ց յոգիս ըստ քրովբէին. (Յիսուս որդի.։)
θρόνιος sedilis, solii Սեպհական երկնային աթոռոց. ունօղ զնմանութիւն աստուածային աթոռոյ.
Լուսափայլ քան զարփի. ամենափայլ. երկնային եւ ամենապայծառ.
Յերկնային ուղւոյն՝ անդնդոց մատնեցայ. (Նար. ԾԵ։)
Րաբունդ երկնային, Հօր անեղածին՝ Որդիդ Միածին. (Գանձ.։)
Անկոխ եւ անջուր եւ անթանալի յերկնային իջմանէ ցօղոյն քաղցրութեան. (Համամ առակ.։)
Երկնային. լուսեղէն. արեգակնային. արփային.
Երկնայինն Ադամ գթածաբար զփրկութիւն կամեցեալ նորագործել. (Անյաղթ բարձր.։)
Որով գթասիրեալ երկնային հօրն. (Յհ. իմ. ատ.։)
αἱθέριος aetherius Արփային. երկնային. օդային.
Ունօղ զգեղ կամ զգեղեցկութիւն երկնային.
Դէպ յերկինս վերաձայնեալ, կամ ընդ երկնայինս ձայնակցեալ (ովսաննա երգն).
Նման երկնային զինու.
cf. Երկնային.
(արմատն է ճեմել, եւ ճամուկ) Որ ինչ հայի ի ճեմարան կամ ի զարդս երկնից. երկնային.
οὑράνιος, ἑπουράνιος caelestis Երկնային. որ, կամ որ ինչ յերկինս է. եւ Սեպհական երկնից. աստուածային. հոգեւոր. իմանալի, անապական, գերահրաշ.
Եւ ամենայն սրբոց երկրական, որք յերկնային զօրսն խառնեցան. (Գանձ.։)
Յիսուս երկնայինն երկրացաւ. (Եղիշ. ի չարչարանս.։)
Ընդ տղմաբնակ լինելոյս՝ ի յերկնային կամարացդ զերծայ. այսինքն վրիպեալ անկայ. (Բենիկ.։)
Ըստ երկնային զօրուն զուգականք. (Նար. առաք.։)
Ետուն մեզ զգեղմն ընդունիչ զցօղն երկնային. (Շար.։)
Կշտապինդ վայելեցէ՛ք ի հացն երկնային. (Երզն. մտթ.։)
Երկնային հրաւիրակօք կոչեցեալք ի սկզբանէ։ Շնորհելով մեզ հրաւիրակ զերանելին զսուրբ գրիգոր. (Շար.։)
Միայն հաւատ ուղղափառաց՝ երրորդութեանն է մերձակաց։ Եւ յերկնային ծառըս կեանց՝ նախ ադամեանքըն մերձակաց. (Շ. խոստ.։)
Միեղինակ միակին յերիցն։ Երկորակդ նկատեալ, միեղինակ ջահափայլեալ։ Ընդ միեղինական դասուցդ (կրօնաւորաց՝) ընդ երկնայինսն կցորդաբար։ Միակն միեղինեալ՝ հանդերձ առեցելովն մահացեալ. (Մագ. ՟Խ՟Դ. եւ ՟Ի՟Թ։ եւ Մագ. ոտ. խչ.։)
Անցեալ զերկնային եւ զյարակոյս մտօք. (Փիլ. լին. ՟Դ. 242։)
Յոլովակի երկնային զօրութիւնք կոչին։ Կոչի յոլովակի զգայութիւնն՝ եւ զգայարանքն. (Դիոն. երկն.։ Նիւս. բն.։)
Ի սեղան անբանից (ի մսուր) նախադրեցաւ երկնային հացն կենդանութեան. (Ճ. ՟Գ.։)
Այս են աղաչանք նախընծայ՝ սկիզբն պատարագին։ Կանխեա՛ բարեգութ նախընծայ քաղցրութեամբ։ Խրախացի՛ր յողջոյն նախընծայ՝ երկնային աւետաւորին. (Նար. ՟Լ՟Գ. ՟Լ՟Ը. եւ Նար. կուս.։)
Նաւարկեալք հմտաբար ընդ զրահեղեղ կռապաշտութիւնսն, շնորհազարդ փայլմամբ փայլեալք ի յերկնային նաւահանգիստն. (Շար.։)
Ընդ երկնային ձրից՝ պատմաւոր, արքայութեան Տեառն աւետաւոր. (Նար. մծբ.։ 27)
Որ կամիցի երթալ զերկնային պողոտայն, ասա պատրաստեսցէ զպաշարն լի եւ պարարուն. (Յհ. գառն.։)
Տէր սաբաւօթ, որ է զօրաց, կամ զօրութեանց։ Սաբաւովթ ըստ եղբրայականին՝ զօրութեանց թարգմանի, այսինքն տէր երկնային զօրաց. (Առ որս. ՟Ե։ Սկեւռ. ես.։)
ἅνω, ἁνώτερος supernus, superior. Վերին. վերնային. երկնային. աստուածային. հոգեղէն.
ὀ ἅνω supernus. Վերին. վերնական. երկնային.
ՎՍԵՄԱԿԱՆ կամ ՎՍԱՄԱԿԱՆ. ἰερός sacer, sacerdotalis ἰερότατος augustissimus. Վսեմ. վեհ. վեհական. բարձրապատիւ. գերագոյն. ծայրացեալ. երկնային. սրբազան, քահանայական.
Յերկնային հրաւիրեալ են ի բնակութիւն՝ մարդկան տարակարծ. (Յհ. իմ. յիշ. կան.։)
Ի խոնարհ եւ ի տարակոյս բանից թախծեալ սրտիւք առ երկնային թագաւորն անամօթ վերաղաղակէին. (Կլիմաք.։)
Որ եւ յոյժ անվայելուչ էր իմոյս լրբանաց՝ ի վեր տարրանալ առ այդքան բարձրագոյն եւ երկնային իհրողութիւնսն. (Նանայ. յռջբ։)
Ընդ տղմաբնակ լինելոյս՝ ի յերկնային կամարացդ զերծայ (այսինքն վրիպեցայ). (Բենիկ.։)
Զկուսութեանց զմայրն փոխադրեաց բանն Աստուած յերկնայինսն։ Փոխադրեալ դասեցեր յերկնային խորանսն զքոյին ծնօղն։ Ի հողանիւթ գոյացութեանց փոխադրեցեր ի յերկինս. (Շար.։)
Քաղցեաւ ըստ մեզ. եւ քաղցնլովն ո՛չ ըստ մեզ՝ առ յագեցութիւն երկնային բարութեանն զմեզ փոխաբերեաց։ Քաղցնում ուտել զմարմինդ. (Յհ. իմ. երեւ.։ Լմբ. սղ.։)
Արա՛ աթոռ քեզ երկնային, բազմեա՛ց յոգիս ըստ քրովբէին. (Յիսուս որդի.։)
Անխտրաբար երկնային էութիւնս կամ երկնային զօրութիւնս կոչեմք. (Դիոն. երկն.։)
Ի փափկութեան ագին դրախտին՝ յանմահական եւ յերկնային. (Յիսուս որդի.։)
Սեպհական աստեղաց, կամ նման նոցա. աստեղեայ. երկնային. լուսաւոր.
Առ սուրբ երկնային խորհուրդն արժանացեալք. (Անյաղթ բարձր.։)
Ուօղ զզարդ երկնային. լուսազարդ. լուսեղէն.
Այսօր ցնծան բերկրական կցորդիւք, եւ գեղազտնակ պարախնդութեամբ երկնայինք եւ երկրաւորք. (Գանձ.։)
Գերակատար գոյիցս։ Գերակատարդ իմաստից (կամ իմաստնոց)։ Սրբազանդ եւ գերակատար բոլոր ճեմարանի։ Երկնային դասու եւ զօրութեանց գերակատար գտեալք. (Մագ.։)
Խորհրդածութեան բան գերամբարձ իմն տեսանի։ Յոյժ գերամբարձք են եւ երկնայինք. (Սարկ.։ Սարգ.։)
Դասաւորեալ եմք յերկնային զինուորուըթիւնս. (Ճ. ՟Ա.։)
Որ բերէ յինքեան զերկնային կրօնս եւ զվարս. երկնակենցաղ.
Ունօղ զզարդ եւ զգեղեցկութիւն երկնային.
Որ կեայ յերկինս. երկնաբնակ. երկնային. հրեշտակ. եւ Հրեշտակային.
Երկնային եւ հրաշալի. գերափառ. անպատում.
Որ ունի զնմանութիւն երկնային յարկաց. որպէս Եկեղեցի.
Խորան կամ առագաստ երկնային. (Անան. եկեղ։)
Ունօղ զուղէշ երկնաբերձ կամ երկնային.
(Եկեղեցին) զանազանէ երկնային հօրն քահանայս եւ մարգարէս, ուստերս եւ դստերս. (Սհկ. կթ.։)
Զանխլանալ կամիմ յամենայն երկնային զօրութեանցս. քեզ միայնում յայտնեմ. (Ոսկ. յաւետիս.։)
Զօրութիւնք երկնայինք, եւ անմարմնոց զինուորութիւնք. (Շար.։)
Երկնային զօրութիւնք անուանին ամենայն Աստուածային իմաստութիւնք. (Դիոն.։)
Բնակեալն ի լոյս, կամ ի լուսեղէն կայանս. եւ Լուսաճեմ. երկնային.
Զերկնայինս լուսակերպիցն կոչեցեր զնոսին սպասաւորս։ Զվերնոցն անմահ հրեշտակացն լուսակերպից։ Պարուրին պարտք լուսակերպից. (Նար. ՟Լ՟Ե. ՟Ձ՟Ա. ՟Ղ՟Ա. եւ Նար. մծբ.։)
Խաղաղարարն երկրի, եւ առ երկնայինսն նմանութիւն. (Աթ. բ։)
Երկնային երաժշտութիւն բախեալ ընդ լսելեաց գործի՝ ո՞չ բռնադատէր մոլել եւ կոկոզանալ։ Իբրեւ զաստուածարեալսն եւ զմլորեալսն բարեաւն եւ զկոկոզացեալսն՝ աստուածարեալք աստուածազգեստք լինին։ Ինձ թուէր ըմբռնել զօրէն աստուածարելոց եւ կոկոզողացն. (Փիլ. լին. ՟Գ. 3։ Եւ Փիլ. տեսական. եւ Փիլ. լիւս.։)
Զի դու ձեսայ ես երկնային, ես հարսնածու մաքուր հարսին. (Շ. խոստ.։)
Խանձօղն զերծեալ յերկնային հրեղէն բնութենէն անկաւ յերկիր, եւ եղեւ հնդկագոյն. (Եղիշ. դտ.։)
Ընդ երկնայինսն ձայնակցելով օրհնեմք։ Ձայնակցելով երկնայնոցն ասեմք. (Շոսր։ Շար.։)
Զմեզ մասնակցեա՛ խնդրուածովք սոցա (երկնային փառաց)։ Ի խոր խաւարէ ի լոյս սրբոցն մասնակցեաց. (Տաղ.։)
Զմեզ մասնակցեա՛ խնդրուածովք սոցա (երկնային փառաց)։ Ի խոր խաւարէ ի լոյս սրբոցն մասնակցեաց. (Տաղ.։)
οὑρανικός, οὑράνιος , ὅλυμπιος caelestis Որ ինչ յերկինս է, եւ սեպհական երկնից, երկնաւոր. երկնական. ( ի սուրբ գիրս ասի Երկնից, կամ Երկնաւոր).
Կոչէ յերկնային քաղաքն. (Փարպ.։)
Երկնային զօրք, կամ զինուորութիւնք, կամ դասք. (որ եւ Երկնայինք, այսինքն հրեշտակք). (Շար.։)
Սուրբ, երկնային, աստուած, եւ հայր ամենակալ. (Ժմ.։)
Հովուին կամ ադամայ երկնայնոյ։ Հացիւդ կամ իւղովդ երկնայնով։ Երկնային արքայութիւն, փառք, ուղի, եւ այլն. (Նար.։)
Յառագաստիս երկնայնում ընդ անմահ փեսային իցեմք. (Խոսր. պտրգ.։)
Ոչինչ է երկրածին՝ երկնայնոցն պատուականագոյն». յն. ողիմպեայց. (Պղատ. օրին. ՟Ե։)
Իսկ (Եղիշ. ՟Ե.)
Հրաման տուեալ երկնային ծովուն հեղուլ ի վերայ ցամաքի». իմա՛ ամպոց, կամ ջուրց վերնոց։
Անմարմնոց երկնայինցն վասքն. (Գանձ.։)
Երկնայինց եւ աստուածայինց. (Փիլ. լին. ՟Դ. 215։)