Other definitions containing this entry
ՁՄԵՌՆ, ՁՄԵՐՈՒՆՔ. Ըստ յն. ոճոյ, Բուք եւ մրրիկ. ալէկոծութիւն. ծուփք. եւ նմանութեամբ՝ Վիշտք. արկածք. յոյզք.
ՉԱՐԻՔ. Վնաս. արկածք. աղէտք. թշուառութիւն. փորձանք, խեղճութիւն.
Ամբողջ ի յապականագործ արկածիցն վնասուց. (Պիտ.։)
Թուի ամպուռք, ամպուռոյցք. կամ րոպէ՝ այս ինքն արկած՝ ամպոց. տրոփումն ամպոց. ամբոխումն օդոց. մրրիկ. փոթորիկ. եւ ամենայն խառնակութիւն, վրդով, յոյզք. խռովութիւն. κηδοιμός tumultus, turba ըստ մեզ նաեւ turbo, procella. գայ, գըյամէթ, գառսամպա, գարըշըգլըգ. քիւթիւրտիւ. փաթըրտը. Ըստ նախկին նշանակութեան կարծին բանքս.
Առ այսչափաց մատակարարութիւն՝ բազում ժամանակ լինի ի վերայ։ Արդ այսքանից եւ այսչափաց արկածից չարեաց ի վերայ արկելոց եւ այլն. (Փիլ. լին. ՟Բ. 7 եւ Իմաստն։)
Այսքանից եւ այսչափաց արկածից. (Փիլ.։)
Անապատ ի չար արկածիցն. (Լմբ. սղ.։)
Ի յաղն բուժիչ տղեացն արկածից. (Նար. կ.։)
ԶԱՐԿ ԶԱՐԿԱԾ. Իբր Զարկումն. զարկուած. եւ Բախումն երակի. (արմատն է Արկանել, Հարկանել) զարնուածք, նետուածք.
Թէ իմ է զարկածն, չէ կենաց. (Լաստ. ՟Ժ՟Զ։)
Խաւարանհնարին խամրեաց զիմ ստացիկս բարութիւն։ Ո՛վ լիրբ եւ կատաղի գազանք, որ խամրէք չարաշւէր արկածիւք զժեռաբողբոջս զարմ. (Պիտ.։)
Կասկած արկածից. (Նար. ՟Ի՟Ե։)
Ողբան ընդ հոմազգեաց արկածսն. (Նչ. եզեկ.։)
Անցաւորիս փութով զարկածս յոլովաբար շեղջեն յոգիս. (Համամ առակ.։)
Ջուր էր ողողիչ զկեղտ հնութեան չարին արկածից. (Սկեւռ. լմբ.։)
Հինահարութեամբ ուղխեալ՝ զանվճար աշիտիցն միշտ արկածս յաշխարհ հեղեղեն. (Պիտ.։)
ՍԱԼԱՐԿ ՍԱԼԱՐԿԱԾ. ա. ՍԱԼԱՐԿԵԱՅ. ա. Ուր արկեալ են սալք. սալարյատակ վայր. ռմկ. սալըրկած
Դուռն՝ որ ասի սալըրկած (կամ սալարկած), որ գնաց ի սուրբն սապինա։ Սալըրկածք, այս է քարեալ պողոտայ. (Մարթին.։)
(Լեառն) ի վերայ այսոցիկ սրամէտ եւս զսառնամանեացն բռնութիւն առ ըմբռնեալսն հասուցանէ յապականութեան արկածս. (Պիտ.։)
Անյարմար վարկածք։ Կասկած վարկածից խորհրդոցն կարծեաց. (Նար. ՟Խ՟Ը. եւ Նար. մծբ.։)
Յազդմանէ հոգւոյն զլինելոցս նախատեսեալ։ Յազդմանէ սատանայի։ Արկածք վնասուց յազդմանէ չարին։ Ազդումն ինչ, եւ ոչ էութիւն անձնաւոր։ Ոչ գիտեմ ասել՝ յորպիսի՛ ազդմանէ զմիմեանս կոտորեալ։ Ազդումն եղեւ հոգւոյս իմոյ։ Ի նմանէ նախ զազդումն ընկալցի։ Խափանումն ազդմանցն (աստեղաց). (Յհ. իմ. ատ.։ Վրք. հց.։ Յճխ.։ Խոր.։ Եղիշ.։ Լմբ.։ Բրս. ծն.։)
Եթէ ոչ արօրադիր արարեալ ձեր իմով երնջաւն, ոչ էր գտեալ ձեր զառարկածն իմ։ Ինձ եւ ընդ արդարոյն սամփսոնի զարմանալ գայ ո՛չ նուազ ընդ առարկածն՝ քան ընդ նահատակութիւն նորա. (Փիլ. սամփս.։)
Առարկածոյ պատերազմի եղեալ ի մէջ արտաքսերքսի եւ կիւրոսի զօրացն. (Նոննոս.։)
Արկումն. արկ. արկած. որպէս ձգումն. դիմեցումն. պատահար. փորձութիւն. առրկուած. եւ Վերարկումն. ծածկոյթ. պարտուակ. ձգուածք, նետուածք, վրայ գալը, եւ վրայ եկած բանը, փորձունք, վնաս, հնարք.
Եկամուտ ունի զայն արկածք. (Լմբ. ստիպ.։)
Զխափանած հարկած քաղախացն, որ ցայսօր խափանեցէք. (՟Ա. Մակ. ՟Ժ՟Բ. 31։)
Կարեվէր խոցեալ ելանէր երիվարաւն ի պատերազմէն. (Ագաթ.։ Կարէվէրս առներ. Փարպ.։ Կարէվէր արկածք։ Կարեվէր վէրք։ Կարեվէր խոցէ զհոգի։ Կարէվէր խոցեալ լինիմ։ Զայլս բազումս կարէվէր վիրաւորեալ։ Կարեվէր խոցմամբ. Պիտ.։ մանդ։ Սարգ.։ Յիսուս որդի.։ Յհ. կթ.։)
Ողբան ընդ հոմազգեաց արկածսն. (Նչ. եզեկ.։)
Ծանիցէ զնախաթիւ մասունս արկածիդ վերագրելոց։ Եւ ասի լոյս՝ իբր զնախաթիւ գոլ ստեղծուածոց. (Նար. ՟Զ. ՟Ղ՟Գ։)
Առ յոյժ չարադառն (կամ չարադաւն) մշտնջենաւորեալ արկածի. (Պիտ.։)
cf. ՊԱՏԱՀ. (Որպէս պատահ հարեալ, կամ արարեալ, եղեալ) Ընդ առաջ ելեալ եւ հանդիպեալ ինչ. συνάντημα, ἁπάντημα occursus, eventus, casus եւ plaga. Մանաւանդ իբրեւ Պատահումն չար. արկածք. հարուած. օրհաս. փորձանք, եւ դիպուած. գազա, պէլա. եւ տիւլիւշ, ռաստ.
Այդոքիկ ոչ ճշմարիտ, այլ ստագունի ուրումն արկածք. (Նիւս. խոստ.։)
որպէս յն. փա՛թօս. πάθος passio, malum, mala. Կիրք. ամբոխումն մտաց. խռովութիւն սրտի. դժկամակութիւն. սադրանք, եւ յանդիմանութիւն անձամբ անձին. եւ այալոց. եւ Փորձանք, անցք. չարիք. արկածք. (իսկ պ. փէշիմանի. թ. փիւշմանլըգ. է ապաշաւ, ստրջանք)
ՓՈՐՁԱՆՔ πειρασμός tentatio πεῖρα experimentum βάσανος tormentum. որ եւ ՓՈՐՁԱՆ. Փորձուի. փորձ. եւ որ ինչ լինի ի փորձ բնութեանս. արկածք. պատահարք. կիրք. նեղութիւն. չարչարանք. պատիժ.
Որ անյիշելին է, փոքրն է յաչս իմ երեւեալ արկածք յանցանաց. (Բենիկ.։)
ԶԱՐԿՈՒԱԾ որ եւ ԶԱՐԿ, ԶԱՐԿԱԾ, ԶԱՐԿՈՒՄՆ. Հարումն, հարուած. բախիւն.
Առ յոյժ չարադառն (կամ չարադաւն) մշտնջենաւորեալ արկածի. (Պիտ.։)
ՍԱԼԱՐԿ ՍԱԼԱՐԿԱԾ ՍԱԼԱՐԿԵԱՅ. Ուր արկեալ են սալք. սալարյատակ վայր. ռմկ. սալըրկած
Որո՞վք դիմօք վերագրեցելովք։ Զնախաթիւ մասունս արկածիցդ վերագրելոց. (եւ այլն. Նար. ՟Ե. ՟Զ. ՟Է. ՟Ժ՟Բ. ՟Ժ՟Ե. ՟Խ՟Ե։)
Յառաջնում քառասնաւուծսն անդադար հոսանք արկածին եղեն. (Փիլ. լին. ՟Բ. 29։)
Անդաճմունս. անդէճք անհնարինք, որ ընդ միտս անցանեն։ Արկածից, անդիճից. (Լծ. նար.։)
ἁγκαλίς. manipulus, fasciculus ulnis gestatus. Խուրձ ցորենոյ, զոր ժողովեալ աղքատաց՝ կրեն ընդ անթով. ցորենի կապոց՝ խօլթուխը զարկած.
որպէս Ձեռնարկումն ի հակառակութիւն. դիմամարտութիւն. մրցանք. եւ Ընդդիմութիւն, կամ տարադէպ իրք. եւ կամ պատճառ հակառակութեան. կամ Պատահումն. արկածք.
ὅμβρος imber Իբր Ընկեցմունք թօնից. արկածք յորդ անձրեւաց. թօն. տեղ տարափոյ.
Ողորմութիւն քո առ խակութիւն վնասակարիս։ Ի խակութենէ չարին արկածից. (Նար. ՟Լ. ՟Ղ՟Գ։)
Խոցումն ի վերայ կարեւէր արկածից դնի՝ բնակելով դէմ յանդիման փափագելոյս (դրախտիս). (Պիտ.։)
χαλαζόβολος grandine percussus. Հարեալ ի կարկտէ. կարկուտ զարկած, կարկտէ զարնուած.
Անցաւորքս փութով զարկածս յոլովաբար շեղջեն յոգիս. (Համամ առակ.։)
Ողորմագին արկածիւք։ Չհանդուրժեն լերինք յողորմագին ձայնէ։ Ողորմագին ձայնիւ աղաղակել, կամ աղօթել։ Ձայն ողորմագին պաղատանաց։ Ողորմագին հեծութիւն, կամ հայեցուածք. (Պիտ.։ Արշ. ՟Ի՟Է. ՟Ի՟Ը։ Խոսր.։ Նար. ՟Կ՟Զ. ՟Հ՟Գ։)
Ո՛վ լիրբ եւ կատաղի գազանք, որ խամրէք չարաշուէր արկածիւք զդեռաբողբոջս զարմ. (Պիտ.։)
ՍԱԼԱՐԿ ՍԱԼԱՐԿԱԾ ՍԱԼԱՐԿԵԱՅ. Ուր արկեալ են սալք. սալարյատակ վայր. ռմկ. սալըրկած
Եղիցի զերծեալ ի չար կապանաց արկածից՝ սկզբնականաց, վերջնոց, եւ միջոց։ Զնորայն (զադամայ) քաւեսցէ զսկզբնական օրինազանցութիւն։ վասն սկզբնական մեղաց. վասն ներգործական մեղաց. (Նար. ՟Ի՟Ը։ Հ. կիլիկ.։ Ոսկիփոր.։)
Տրամադրեալն՝ հաստատեալ ասէ զարկածս չարին։
Անգամագիւտ պատառօղ նորա ժանեաց ի բնաւիցն կացեր արկածից. (Կկեւռ. աղ։)
Այսպիսի օրինակք ընդդէմ արկածից փորձութեանց զգուշագոյնս առնէ (զամենեսին). (Իգն.։)
Այլք այլոց լինիմք խոշորագոյն պատահմամբ ժամանակացն վարելով։ Ըստ իւրաքանչիւր ուրուք կենցաղոյս խոշորագոյն շուրջ արկածք. (Բրս. սղ. եւ Բրս. չար.։)
Զիմաստուն ձեռնարկածս առ խրատ գործեցելոց. (Փիլ. նխ. ՟ա.։)
(ըստ յետնոց՝ Վարկումն). Վարկ. վարկած. կարծիք. դատումն. թահմին.
Ընդ այս ամենայնի արկածից ապաւէն քեզ զաստուած վերախնդրեա՛. (Մաշկ.։)
ՏԱՐԱԿՈՒՍԻԼ. Վարանիլ, տագնապիլ. նեղիլ, չարչարիլ, տառապիլ չքաւորութեամբ եւ այլովք արկածիւք.
ՓՈՐՁՈՒԹԻՒՆ. συμφορά calamitas, infortunium. Արկածք. աղէտք.
Ապականագործն, կամ ապականագործ մահ, ուտ, արկածք, եղեամն. չարութիւն, թոյն. հնութիւն մեղաց. եւ այլն. (Նիւս.։ Մամբր.։ Մաքս.։ Պիտ.։ Նար.։ Իգն.։ Արծր.։)
Դէպք. դիպուած. արկածք. պատահար.
Մոլեկան կատաղութեան արկածք. (Պիտ.։)
Հեղձամղձուկ յարկածածուկ սատակումն դիակոյտ բազմութեան. (Յհ. կթ.։)
Ըզբարձողն պատշաճագոյն յարմարութեանցն զարկածս ջրհեղեղին։ Յայսքանեացս տարորոշեալ պատշաճագոյն յարմարութեանց. (Պիտ.։)
μεγελαθρώμενος trabibus contextus. Յարկածածուկ՝ հեծանաձգութեամբ.
κύμανσις fluctuatio, κλύδων, χειμών tempestas, aestus Կոծումն ալեօք. ծփումն. տատանումն. եւ Ծուփք. խռովութիւն. յոյզք. փորձանք. արկածք. թէմէվվիւճ. ֆուռթունա. հարեքէթ.
Բազում արկածիւք լի. բազմավտանգ.
Բազմարկածեան ուղի. (Նար. ՟Հ՟Գ։)
Անցանել հրաշափառապէս պատմութեամբ ընդ արկածս նեղութեանս. (Յհ. կթ.։)
Ձախողութիւն. վտանգ. արկածք. փորձանք.
Խաւարանհնարին խամրեաց զիմ ստացիկս բարութիւն։ Ո՛վ լիրբ եւ կատաղի գազանք, որ խամրէք չարաշւէր արկածիւք զժեռաբողբոջս զարմ. (Պիտ.։)
Խաւարանհնարին խամրեաց զիմ ստացիկս բարութիւն։ Ո՛վ լիրբ եւ կատաղի գազանք, որ խամրէք չարաշւէր արկածիւք զժեռաբողբոջս զարմ. (Պիտ.։)
κακοδαιμονεία infelicitas κακοπραγία, δυσπραγία sors dura, res adversae. Չարաբախտութիւն. թշուառութիւն. հիքութիւն. արկածք. խեղճութիւն, դժբախտութիւն, փորձանք.
Ի բոլորն վերայարուցմանց փորձութեանց արկածից անվրդով անցուցեալ. (Սկեւռ. լմբ.։)
Իսկ այս ամենայնի, եւ որ սոցին նման են (արկածք), հուրընկեցութիւն, կամ այլ ինչ դաւից, եւ այլն. (Խոսր.։)
νόσος, ἁρρωσία, ἁσθένεια, μαλακία, morbus, aegritudo, infirmitas Տկարութիւն մարմնոյ. հիւանդութիւն. խօթութիւն. ցաւ. արկածք. խասթալըգ, իշլէթ, մարազ, տէրտ.
Արմատ Արկանելոյ, որպէս Արկումն, Արկուած, եւ արկեալ ինչ. զոր օրինակ սերմն, որմ, լար. եւ Արկածք.
Դոյզն կասկած արկածից ի միտ բերելով առ խտրոց փոքր միջոցին, որ ի մէջ հանգստեանն եւ աշխատութեանն. իբր այն թէ հասեալ իցէ ձմեռն յամարայնի. (Նար. ՟Ի՟Է։)
Ցաւալի անցք, արկածք, պատահարք. թշուառութիւն. փորձանք, ձուն, դար. տերտ. պէլա.
ԶԱՐԿ ԶԱՐԿԱԾ. Իբր Զարկումն. զարկուած. եւ Բախումն երակի. (արմատն է Արկանել, Հարկանել) զարնուածք, նետուածք.
Թէ իմ է զարկածն, չէ կենաց. (Լաստ. ՟Ժ՟Զ։)
Զտեալ զխորհուրդս մեր. այսինքն զուտ եւ մաքուր լինել խորհրդոցն։ Դիւրագթելի մտացն ի չարին արկածից զո՛ւտ լինելոյ. (Լմբ. պտրգ.։)
(որպէս թէ Հրնոց) Փ κάμινος, κλίβανος caminus, fornax, clibanus, fornus. ուռն. վառարան յարկածածկոյթ. եւ Թոնիր. եւ Հալո. քուրայ, բովք.
Կայծակմունք եւ ճայթռմունք փայլատականց, եւ շանթից արկածք։ Զշանթիցն՝ զոր ի վերայ անշնչիցն առաքէ։ Որ երկեաւն ի շանդիցն երեւմանէ։ Զշանդեացն առաքումն ի վերայ. (Փիլ.։)
ՈՃԻՐ. ἕργον δεινόν actus dirus, scelus, malum grave δράμα facinus. գրի եւ ՕՃԻՐ, ՈՃԻՌ, ՕՃԻՌ. Չար ինչ մեծ. դժնեայ իրք. եղեռն. ապիրատութիւն. վնաս. յանցանք, եւ արկածք. ... (լծ. եւ էօղիւր ).
Աստուած՝ զօրէն յորձանաց ուխից զարկածս չարութեանն ընդ այլ ուրդս արձակել ցանկացեալ. (Փիլ. նխ. ՟բ.։)
Տարր ժամանակիս։ Տարր գոյից կամ արարածոց։ Տարր արկածից։ Ի փոքուէ տարրէ. (Նար.։)
ՏՈՅԺ մանաւանդ ՏՈՅԺՔ. որ եւ ասի ՏՈՒՐԺՔ. ζημία mulcta, poena, damnum. Տուգանք. վնասն պահանջեալ (իրաւամբք կամ յանիրաւի) ի հատուցանել. պատիժ վնասուն. փոխարէնն վնասակարուե՝ զրկանաց եւ յանցանաց. արկածք. նեղութիւնք, եւ ծախք փոխանակ անցից անցելոց.
οἵκος, οἱκία, οἵκημα , οἵκησις, οἱκίσκος domus, habitatio, habitaculum, aedes, aedificium. (լծ. լտ. տօմուս ի յն. տօ՛մոս, որ եւ ՏԱՆԻՔ) Յարկ. շինուած բնակութեան՝ որմնապատ՝ յարկածածակոյթ՝ բաժանեալ ի սենեակս՝ դրամբք եւ պատուհանիւք. եւս եւ Տաղաւար. ապարանք. պալատն. տաճար. էվ, խանէ. եբր. պէյթ.
Ցրեսցէ ի սրտից մերոց զարկածս առ ի նմանէ (զչար սերմանս)։ Յիւրսն խնայէ, եւ զօտարին օցտէ եւ ցրէ։ Երբեմն ցրէ եւ սփռէ։ Ցրեալ քայքայել. (Խոսր.։ Եզնիկ.։ Կոչ. ՟Թ։ Փիլ. այլաբ.։)
ՓՈՐՁ. որպէս Փորձութիւն. եւ Փորձանք. արկածք.
Անճառ եւ անբաւ։ Անբաւ արկածիւք։ Անբաւ չարեօք։ Չարիք անբաւք. (Փիլ.։)
Անհոգս մնան յամենայն չարին արկածից. (Խոսր.։)
Զանբաւ եւ զանճառ տեսութիւնս։ Զանբաւ եւ զանճառ զանազանութիւնս։ Անբաւ եւ անճառ արկածս չարեաց. (Փիլ.։)
Անսահ մնալ յամենայն արկածէ. (Նեղոս.։)
Արկածից չարեաց, զոր ժամանակն այն աղբերաբար բղխեաց. (Փիլ. իմաստն.։)
Voir tout