perhaps, never, if, not, still, even;
certainly, undoubtedly, indeed;
կամիք —, will you ? ոչ կարեմ —, I Cannot;
այնչափ իմաստուն է, որպիսի ոչ ոք —, he is as learned as any one;
չգիտեմ արարից — թէ ոչ, I know not whether I shall do it or not ? հարցանէք թէ — սիրեցեմ զձեզ, you ask if I love you? մի —, God forbid !
est-ce que ? est-ce ? est-ce donc que ? si par hasard;
sans doute, à la vérité, certes.
as, like, in the same manner as;
whilst, when, while;
nearly, within a little, almost, about;
as if;
— այն թէ, — զի, — եթէ, as if;
like as it were;
ոչ եթէ, not that, not only;
— ? how? by what means ? in what manner ? — ապա ? — արդեօք ? how then? how ever? — է? how is it? — ոչ ? of course, without doubt.
իրաւամբք or ըստ իրաւանց, by right, rightfully, justly, duly, lawfully;
որո՞վ իրաւամբք, by what right ? with what authority ? աստուածային —, divine-right;
ամենայն իրաւամբք, with all one's authority;
—նս առնել or ընտրել, to render justice, to judge;
զիրաւունս ուրուք ի գլուխ հանել, to justify completely;
առնել ումեք —նս ի ձեռաց թշնամեաց, to free one from his adversaries, to acquit;
—նս համարել՝ վարկանել, to think, or repute right, to think it proper, to believe oneself right;
—նս տալ, to show with reason, to bring proofs;
to justify, or exculpate oneself;
զիրաւունս ցուցանել, to prove one's rights, to adduce or allege proofs in one's defence;
to contest, to bring an action against;
—նս հանել, to judge rightly;
to justify;
զ—նս ի նա հանել, to pronounce judgment in one's favour;
զիրաւունս իւր կացուցանել, զիրաւունս անձին ցուցանել, to put in one's claim, to avail oneself of one's rights;
—նս խնդրել, to ask for justice, to demande one's right;
պինդ կալ յիրաւունս, պահանջել զիրաւունս, to sustain one's rights;
թիւրել զիրաւունս, to cavil, to sophisticate, to overstain the law;
— են նոցա բողոք ունելոյ, they have reason for complaint;
եւ իրաւամբք արդեօք, that is not without reason.
no, not, none;
մի՛ ասեր ինչ, say nothing about it;
մի՛ արդեօք, is it not ?
մի՛ արդեօք դու իցես եգիպտացին, art not thou that Egyptian ? is it not you ?
մի՛ գուցէ, lest, for fear that;
that it may not;
մի՛ երբեք, մի՛ բնա, never, not at all;
մի՛ եւ մի՛ or մի՛ եւ մի՛ իւիք, beware ! not at all, by no means, never;
մի՛ եւս, never, not again, no more;
մի՛ եւս առներ, take care not to do so again;
մի՛ իւիք, by no means;
մի՛ եղիցի, մի՛ լիցի, may it never be ! God forbid ! never;
մի՛ ոք, nobody;
մի՛ perhaps ?
կերիցէ մի՛, neither should he eat;
մի՛, մի՛ վշտացուցանէք զիս, no, no, do not afflict me.
no, not, nor, none;
ոչ կամիմ, I will not;
ոչ գիտեմ, I do not know;
ոչ կարեմ, I cannot;
ոչ ոչ, neither nor;
ոչ սիրեմ զնա եւ ոչ երկնչիմ ի նմանէ, I neither love him nor fear him;
բայց գիտէի ոչ, but I did not know it;
ինչ ոչ ունի, he has nothing;
ոչ առանց պատճառի, not without cause;
յոչ կամաց, involuntarily, against one's will, by force;
ոչ եթէ, not only;
no;
ոչ եւս, no longer;
not yet;
ոչ երբէք, ոչ բնաւ, never, not at all, no;
ոչ ոք, no one, nobody, none, not one;
ոչ ոք ի ձէնջ, no one among you;
ոչ ոք ասասցէ քեզ, nobody will tell you;
ոչ ոք գտցի այնչափ յանդուգն, no one will be hardy enough;
ոչ զոք գտցես, you will not find any man;
յոչ գոյից ի գոյ ածել, զոչսն ածել ի գոյանալ, to produce or create from nothing;
շարժել յոչ բարիսն, to provoke to evil;
այո կամ ոչ, yes or no;
եղիցի ձեր բան, այոն՝ այո, եւ ոչն՝ ոչ, let your conversation be, yea, yea;
nay, nay;
ո՞չ or ո՞չ ապաքէն ասացի քեզ, did I not tell you ?
;
ոչ, տէր, no, Sir;
ո՞չ իսկ, is it not true that ?
ոչ միայն չողորմեալ, far from being touched;
եւ ոչ իսկ մարդ է, he is no man;
ոչ արդեօք զերծաւ, perhaps he is not freed;
cf. Ել.
cf. Արդեօք.
comment? par quel moyen? par quelle manière?
ի՞բր է, comment se fait-il?
ի՞բր արդեօք, comment donc?
ի՞բր ոչ, comment non?
justice;
droit, raison;
—նս առնել, faire droit, justice à, rendre justice à;
զիրաւունս ուրուք ի գլուխ հանել, justifier quelqu'un complètement;
—նս հանել, rendre justice, jugement;
զիրաւունս ի նա հանել, rendre le jugement en sa faveur;
թիւրել զիրաւունս, rendre un jugement injuste;
—նս տալ, se justifier, prouver ses raisons;
donner droit, raison;
—նս համարել՝ վարկանել, croire juste, se croire en droit;
—նս խնդրել, demander justice, raison;
աստուածային —, droit divin;
առանց իրաւանց, sans droit;
de son autorité privée;
ամենայն իրաւամբք, avec tout le droit qu'on a, de sa pleine autorité;
— են նոցա բողոք ունելոյ, ils ont sujet de se plaindre;
եւ իրաւամբք արդեօք, ce n'est pas sans raison;
պինդ կալ յիրաւունս, պահանջել զիրաւունս, soutenir ses droits;
զիրաւունս իւր կացուցանել, զիրաւունս անձին ցուցանել, faire valoir ses droits;
զիրաւունս ցուցանել, prouver ses droits;
որո՞վ իրաւամբք, de quel droit ?
ah si ! Dieu le veuille ! plût à Dieu ou au ciel ! fasse le ciel !
— հաճեսցին դիք, plaise aux dieux que !
իցէ՞ արդեօք թէ տեսից, est-ce que je le verrai?
de négation, ne, ne pas, non pas, point;
մի՛գողանար, ne vole pas;
մի՛, մի՛ վշտացուցանէք զիս, non, non, ne m'affligez pas;
մի՛արդեօք, est-ce que... pas ?
մի՛գուցէ, de peur que;
մի՛երբէք, jamais, point, point du tout;
մի՛այդպէս, non.
Վաղու եւս արդեօք խորդով եւ մոխրով ապաշխարեալ էր. (Մտթ. ՟Ժ՟Ա. 21։)
Վաղուց եւս արդեօք ապաշխարեալ էր. (Ղկ. ՟Ժ. 23։)
Ո՞ արդեօք իցէ հաւատարիմ տնօրէն, զոր կացոյց եւ այլն։ Անգիտելով զհայրն եւ զարքունիսն եւ զտնօրէնսն նորա. (Իրեն. առ Լեհ.։)
Մի օր տօնուտ առ ի խնդամտութիւն եւ ի վայելչութիւն հանգստեան։ Անտրտում եւ աներկիւղ կեանս ... զի՞նչ արդեօք իցէ, բայց տօնուտ։ Իբրու ճանապարհ իմն առ ի տօնուտս ածելով ուրախութիւնս. (Փիլ. ՟ժ. բան. եւ Փիլ. ել.։)
Ցնորէր, եւ յանհնարութիւն երթայր։ Ընդէ՞ր արդեօք յորժամ վասն հոգւոյն լսես, ցնորիս։ Ցնորեցաւ կինն առ ի խօսելն. (Ոսկ. յհ.։)
Քանի՞ցս արդեօք մեզ պարտ է պարկեշտութիւն ցուցանել. (Շ. մտթ.։)
ՔԱՆԻՕՆ կամ ՔԱՆԻ՛ՕՆ. Որ ըստ յն. ասի, Ո՞ր, ո՞ր այն. τίς; τίνες qui, quaenam? Քանի՛ արդեօք. ո՞րքան. ո՛րչափ. որպիսի՛ (ո՛չ կազմի ի Քանի՛ եւ օ՛ն. այլ ի Քանի՞, քանեաւն, քանիովն, քանւովն)
Եւ այլ զի՞նչ օրէն արդեօք իցէ, ով սոկրատէս, եթէ ոչ օրինեալքն։ Այլ ինչ արդեօք օրէնք, եւ այլ ինչ օրինեալն։ Ո՛չ մեք մեզ ինքեանց միշտ նոքօք օրինօքն օրինեմք, եւ ոչ միմեանց այլ մարդիկ։ Ո՞րպէս օրինես. զարդարն անիրա՞ւ, եթէ զարդարն արդար։ Մակացողքն զնո՞նսըն յաղագս նոցունց օրինեն, եթէ այլք այ նչ. (Պղատ. մինովս.։)
Զոր միանգամ կարծես աջոյ կողման, զայսոսիկ նա կարծէ ահեկեայս։ Զո՞ր արդեօք կող. զահեկեա՞յն, թէ զաջոյն։ Զահեկեայ զարմունկնն ի դուրս կորզեալ. (Փիլ.։)
Ո՞րպէս արդեօք գոյացաւ ամենայն. (Ածաբ. աղք.։)
Անգիտակ զմի՛ արդեօքն կարծեցին. (Թէոդոր. Մայրագ.) իբրու բան անգէտ եղելոյ։
Բարեպաշտութիւն եւ արժանաւորութիւն (սրբութեան) զառաքինութեան առաջնակս իսկ արդ արդեօք ի ներքս սահմանի ունիցի՞ն ոգւոցն. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Փոքր ինչ արդեօք առասպելաւ վարիլ պարտ է, եթէ եւ այլն. (Պղատ. օրին. ՟Դ։)
(որպէս թէ արդարիւ, արդարութեամբ. տե՛ս եւ ԱՐԴԵՕՔ, եւ ԱՐԴԵԱՄԲՔ) ἁληθῶς vere, ἑπ’ ἁληθείαν, ἑν ἁληθεία in veritate, certe, ὅντως revera Ճշմարտիւ. Ճշմարտութեամբ. Ճշմարտապէս. ստուգիւ. յիրաւի. ամէն. իսկապէս. հաւաստեաւ. անշուշտ. այո. իրօք. իրաւ, իրաւցընէ, ըղորդ.
Զի՞նչ արդեօք թուեսցի յաղագս արեւական, կամ յաղագս այլ ուրուք տարերց. (Կիւրղ. գանձ.։)
Արդեօք ճարտասանի ուրուք եւ կամ բանագրի դժնէի յարմարելով զբանն առ ի լսողացն հիացումն. (Բրս. ի գորդ.։)
Այս ինչ արդեօք իցէ, զոր ես ասեմ նշանակել ձեզ, եւ բերկրել զանձն քո. (Պղատ. սոկր.։)
Ի բռնաւորա՛ց արդեօք ի հարկէ մեռանիցի։ Տագնապելոց ի բռնաւորաց փրկութիւն արարեալ. (Ագաթ.։)
Առիւծք եթէ իմասցին արդեօք փախուցեալ զեղջերուս, այսպիսեաւ վարին սովորութեամբ. (Պղատ. օրին. ՟Դ։)
Երդուի՛ր ինձ յաստուած՝ չմեղանչել ինձ։ Յանձն իմ երգուայ, ասէ տէր։ Երդուարո՛ւք ինձ ի տէր աստուած։ Երդնուցուն յանուն տեառն զօրութեանց։ Երդուաւ տէր ի սրբութիւնս իւր։ Երդումն՝ զոր երդուաւ, եւ այլն։ Յո՞ արդեօք երդնու աստուած, եթէ ոչ յինքն. եւ ասի երդնուլ՝ վասն մերոյ տկարութեանս. (Փիլ. լին.։)
Զի մի՛ կարգ մտաց բանիս թերատես լիցի։ Զի ձեր ուրախութիւնդ մի՛ արդեօք թերատես ձեզ երեւեսցի. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Դ։ եւ Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Բ։)
Ի ժամադիտէն բաշխեն ի մասունս եւ ի կրկնամասունս։ Կենդանատեսակ առիւծիլ ... եւ ինքն արդեօք ժամադէտ. (Շիր.։)
յիսկզբան աւետարանին ասէ։ յիսկզբանէն արդեօք էր հնազանդեալ. (Աթ. ՟Ա։)
ինձ ծերագունիս արդեօք իրաւացի է ասել յառաջագոյն (զիմ կարծիս). (Պղատ. օրին. ՟Դ։)
Զի՞նչ արդեօք ասիցէ ծով, ծովակալ եղելոյ լակեդեմոնացւոց. (Պիտ.։)
Ամենայն՝ որ կենդանութեան (յն. կելոյ, τοῠζῆν) հաղորդի, ուղղապէս իսկ արդեօք եւ իրաւապէս ասին կենդանի. (Պղատ. տիմ.։)
Յորո՞ց խաշանց, արդեօք ի հարթուցելո՞ցն, ի փախուցելոց. (Ագաթ.։)
Ի չարութիւն հաւաքեալսն ո՞ արդեօք գովեսցէ. (Առ որս. ՟Ժ՟Է։)
Աւազակեաց արդեօք իմաստնագոյնս աւազակ յիւրմէ աւազակակցէն զդրախտն ի տեառնէ դրախտին, աջայինս ի ձախայնոյն։ Պախարակեա՛ զձախայինն ... Ի ձախայինն զինքն փոխարկեալ դասք. (Ճ. ՟Է.։)
Առ ի՞նչ արդեօք զգինդսն մեծարգի համարեցաւ. (Եղիշ. դտ.։)
Միթէ պակասի արդեօք անուն թագաւորին ի նորա յախուռն (կամ շաղփաղփ) բանից. (Եփր. ի ծն. քրիստոսի.։)
Յախո՞ւռն արդեօք զաւանդութիւնս այսպիսի ընկալաւ եկեղեցի. (Սարկ. հանգ.։)
Ապա թէ ոչ՝ յամբո՞յր եւ յախո՞ւռն արդեօք զաւանդութիւնս այսպիսի ընկալաւ եկեղեցի. (Սարկ. հանգ.։)
Առ ո՞ր արդեօք ժամանակ յապաղեսցուք զհնազանդութիւնն Քրիստոսի. (Բրս. կրօն.։)
եւ ըստ այսմ արդեօք գրի ի (Տօնակ.։)
Ի նանիր նախատեցին զանձն իմ։ Նախատեցին զիս թշնամիք իմ զօրհանապազ, եւ գովիչք իմ ինեւ երդնուին։ Եթէ թշնամւոյն նախատեալ էր, համբերէի արդեօք։ Հատո՛ նախատինս, զոր նախատեցին զքեզ տէր։ Նախատել զաստուած կենդանի։ Նախատեաց զճակատս աստուծոյ կենդանւոյ.եւ այլն։
Արդեօք նհանջեսցե՞ս զկենագործելդ. (Նար. ՟Բ։)
Ամպարշտաց արդեօք աչք շիջանէին, յորժամ տեսանէին զյովբ զերծեալ ի վշտացն։ Շիջաւ պատիւ նոցա. (Իսիւք.։)
Հրամայեաց կոչել ոսկերիչ. եւ առեալ ոսկեգործն եւ այլն (որպէս խույումճի)։ Առեալ զակն՝ եցոյց ոսկեգործին. իսկ ոսկերիչն (որպէս ճեվահիրճի) իբրեւ ետես, ասէ. ու՞ր արդեօք գտեալ իցէ քո զակս զայս. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)
Նինուէացւոցն՝ եթէ ոչ անբանքն պահակից էին լեալ, ոչ արդեօք փախչէին ի սպառնալեաց սատակմանէն. (Բրս. պհ. ՟Ա։)
Ի հարաւոյ կողմանէ հին ջրագնաց՝ ովդէ։ Շրջեցայց զպարսպաւն, եւ գտից արդեօք ջրագնաց. (Ուռ։ Վրք. հց. ձ։)
Սիրական պարդեօք դառնային. (Վրդն. լս.։)
Այն՝ որ ոչ կամէր հայել ընդ օձն ընդ այն, ո՞ւմ արդեօք ստնանէր հարուածովքն նորա. (Եփր. համաբ.։)
Վաղու եւս արդեօք խորդով եւ մոխրով ապաշխարեալ էր. (Մտթ. ՟Ժ՟Ա. 21։)
Վաղուց եւս արդեօք ապաշխարեալ էր. (Ղկ. ՟Ժ. 23։)
Խորանք քո ոչ տատանիցին։ Ո՞չ արդեօք տատանեցան. (այո՛. Ոսկ. ես.։)
Զի՞նչ արդեօք տարփանք քեզ առասպելքն իցեն. (Խոր. ՟Ա. 31։)
Եթէ տնկասէր եղեալ էր, ոչ արդեօք մերժեալ լինէր։ Եթէ տնկագործք տնկասէր լինիցին։ Այր ոմն տնկասէր տնկեաց ի պարտէզ իւր քաջ ուղէշ. (Մխ. առակ.։)
Հատուսցուք վաշխիւ զպարտն, եթէ արդեօք այնքան քաջառատք երեւեսցուք. (Ածաբ. կիպր.։)
Զծովագնաց նաւ տեսանելով ի նաւահանգիստ ածեալ սա զնաւաստին գովէ՛. քանզի անգէտ եւ ոչ իւիք է՝ իմաստուն նաւաստւոյ զսա քեղացեալ ... Ընդէ՞ր ոչ արդեօք զնախախնամութիւն յառաջ քան զաշխարհիս մասունսսախոստովանեսցէ՝ ի նմանէ ամենայն տարերց քեղացելոց. (Փիլ. նխ. ՟ա.։)
ԱՂԱՆԱԶԳԻ եւ ԱՂԱՆԱԴՐՕՇ. Բառք անյայտք՝ յանուանէ արդեօք Ալանաց քաջաց, կամ Աղուանից, կամ ի նմանութենէ աղաւնեաց.
Պարտ իսկ է արդեօք անմարմնոյն՝ եւ սպասաւորութիւնն այնպէս լինել. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 32։)
Բաղադրեսցի անուանցն. (այսինքն յարեսցի ընդ անուանս)։ Յատուկ ստորոգեալն յամենայն ձայնս՝ եւ ճշմարտեալք զումեքէ, արդեօք եւ բաղադրեալք ի միասին՝ ճշմարտիցե՞ն զնմանէ. (Անյաղթ պերիարմ.։)
Յիշէին զԳրիգորիոս. (զո՞ արդեօք. զբանդաւորն. Ոսկ. լս.։)
Զի՞նչ արդեօք աստուածամարտդ բարբառիս յաստուածային ձայնիւ բարբառէր առ սուրբ կանայսն. (Շար.։)
Զանիրաւութիւն եւ զամբարհաւաճութիւն ունելով՝ ոչ արդեօք բարեբաստ է, այլ եղկելի լինել հաւաստի. (Պղատ. օրին. ՟Բ։)
Եթէ շուրջ զսոքօք գնասցէ ոք բոլորակի, եւ ոտքն ի վեր դարձցի կացեալ, զայն արդեօք ի վեր եւ ի խոնարհ թուեցեալ կոչեցեալ կոչեսցէ. (Պղատ. տիմ.։)
Եւ զի՞նչ արդեօք (է) գործարան տնտեսութեանս այսորիկ. սրբոյ կուսին մարմինն. (Բրս. ծն. քրիստոսի.։)
Երկաբուն իմն ունի ի վերայ ինքեան զերեւումնն։ Արդեօք ո՞չ իցէ երկաբուն իմն արդարութեանն յեղանակ. (Մեկն. ղեւտ.։)
Եթէ անգիտութեամբ զառանցեաք ինչ։ Մի՛ արդեօք զառանցար ինչ. եւ հակառակ առաջին բանիցն քոց խօսիս. (Սարգ. ՟բ. պետ. ՟Զ։ Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Ա։)
Ոչ արդեօք ընդոստիցէք ի գեղեցկութենէ մտացն (գրոյն). (Փիլ. լին.։)
Այն ինչ արդեօք՝ որ թախանձեսցի ի սոցունց՝ արտաքս ելանել կամ ի ներքս մտանել. (Պղատ. տիմ.։)
ԽԱՐԱՄԱՆԻ. որպէս օձ չար (ըստ նմանութեան արդեօք խորամանկ օձին որ ի դրախտին, այսինքն սատանայի).
ԽՈՂԽՈՂԵՄ ἁποκτείνω, παρακλείω neco, occido, interficio, jugulo . որ եւ ԽՈԽՈՂԵԼ. (ի ձայնէ զենման արդեօք առեալ. որ եւ ռմկ. խըխ ընել) Զենուլ. սպանանել սրով. փողոտել. չարաչար մեռուցանել, եւ մահուչափ տանջել. Կիսամահ առնել. սպաննել. մորթել. մահուան դուրսը հասցընել.
Այն՝ որ ցամաքոյինքնարդեօք ծանունք. (Պղատ. տիմ.։)
Ինձ ծերագունիս արդեօք իրաւացի է ասել յառաջագոյն (զիմ կարծիս). (Պղատ. օրին. ՟Դ։)
Եթէ կերա՞յ արդեօք զպատառն իմ միայն, եւ որ բոյն ո՞չ կարկառեցի. (Յոբ. ՟Լ՟Ա. 17։)
Կարճամտացն եւ հակառակասիրացն թուի ի բաց բառնալ զանձնիշխանական կամս։ Այսոքիկ կարճամտացն ո՛չ ըստ կանխի բանիցն իմացեալ լինին։ Մի՛ արդեօք կարճամիտք զուգակշիռ եւ հաւասարապէս զհայրութեան եւ աստուածութեան իմասցին զասացուածն ի մէջ մեր եւ քրիստոսի. (Նանայ.։)
Յորո՞ց խաշանց, արդեօք ի հարթուցելո՞ցն, ի փախուցելոց. (Ագաթ.։)
Բարեօք հագներգող, զոր թերեւս մեք ծերքս հեշտապէս լսելով՝ յաղթօղ արդեօք ասասցուք. (Պղատ. օրին. ՟Բ։)
Ասիցէ ոք արդեօք զօդային հոգւոյն հողմեղէն մականունութիւն, եւ աստուածատեսակութիւն երկնայնոցն իմասցութեանց երեւել. (Դիոն. երկն.։)
Հրամայեցէ՛ք ինձ զիմ տեղին։ Առ ի՞նչ արդեօք հրամայեսցես՝ քան թէ հրամայիցիս. (Եղիշ. ՟Ը. ՟Ա։)
Մայր առաքինի, մանկասէր՝ միանգամայն եւ աստուածասէր։ Երեւի արդեօք յայնժամ արտասուօք, որպէս այժմ ոչ արտասուելովս՝ մանկասէր. (Ածաբ. ի մակաբ.։)
Զի՞նչ արդեօք այսպիսիքս կարծիցեն զիւրեանց ծայրակոհոր իմաստսն. աղէ՛ ասասցեն մեզ մուրագիտ աղանդաբերքն. (Թէոդոր. մայրագ.։)
որպէս γενειήτης barbatus. Ունակ մօրուաց. մօրուեղ. կամ Դեռաբոյս մօրուօք. եւ ըստ յետին առմանս արդեօք ասի. (Եւս. քր. ՟Ա.)
Էր ազատ արդեօք, եթէ ի մեզ էր երբեմն յարձակելն, եւ երբեմն ոչ յարձակելն. (Նիւս. բն.։)
Ի միասին խառնեալ. եւ նմանակիր արդեօք ըստ ամենայնի եղեալ ի ձեռն նմանութեան. (Պղատ. տիմ.։)
Դու արդեօք՝ ոչ կալեալ ընդ մեզ ոխս՝ չըչարակնիցես զմեզ. (հին տպ. եւ զչարակնիցես) (Ագաթ.։)
Ո՞ արդեօք ոչ առաւել սքանչասցի ընդ թռչնոց, եթէ զիարդ ի միոյ հատէ անեզական եւ անյարմար պասկական հաւն այն զբազմորակ փետուրս իւր ըստ իւրաքանչիւր մասին բերէ կենդանական. (Մագ. ՟Ծ՟Է։)
Զյունացն միայն յիշեցաք պատմագիրս։ Նմանագոյնք արդեօք եբրայեցւոյն պատմագրաց. (եւ այլն. Խոր. ՟Ա. ստէպ։)
Շուրջ պարփակելով թակարդեօքն։ Շուրջ զարտաքնոյն կողմանէ պարփակեալ ունէր պարսպաձեւ կազմութեամբ ամրութիւն՝ ի խիտ եւ ի խոցոտող մացառուտ փչոց. (Պիտ.։)
Զսառսռելին արդեօք լուիցէս։ Սարսռելիքն ոչ զարհուրեցուցանեն, եւ հրճուեքիքն ոչ յորդորեն. (Մաշկ.։)
Զա՞յդ ստգտանես զաստուծոյ զբարեգործութիւնն։ Եւ զդլփին ստգտանիցէ ոք, եթէ ոչ (է) ցամաքային։ Թերեւս արդեօք եւ զգեստուս իմոյ զխոշորութիւն ըստգտանես։ Մի՛ զոր ստգտանեմ՝ կրէք։ Զքեզ ինքն ըստգտցես, եւ զտկարութեանդ իրս. (Ածաբ. ծն.։ եւ Առ որս. ՟Ը. ՟Ժ՟Բ։)
Առ այս արդեօք իրաւացի վարկանեալ. (Անյաղթ հց. իմ.։)
Միթէ տկարանայ առ փոխարէնսն։ Արդեօք տկարացա՞ւ զծածուկս սրտի քոյ գիտել. (Լմբ. պտրգ.։)
ԱՂԱՆԱԶԳԻ եւ ԱՂԱՆԱԴՐՕՇ. Բառք անյայտք՝ յանուանէ արդեօք Ալանաց քաջաց, կամ Աղուանից, կամ ի նմանութենէ աղաւնեաց.
Յամբարանոցս մատենից թագաւորացն այսպէս արդեօք գրեալ. (Խոր. ՟Ա. 5։)
Կարծել՝ իբր թէ արդեօք ոք յանտիոքական փղիցն զրկեալ յառաջապատուութենէն՝ անդէն մոլեգնեաց, ամենածաղր առնելի է. (Փիլ. լիւս.։)
Եւ զի՞նչ արդեօք մարգարէին հոգեւոր ըղձականութիւն ամենատենչ բաղձանացն իցէ իմանալ. (Նար. ՟Ղ՟Գ։)
Ո՞րպէս արդեօք զայլ ինչ ուսցի՝ որ զինքն անգիտանայ. (Նիւս. երգ.։)
Ի սկզբանէ էր ասէ՝ Բանն, զի զանկարեկանն ուսանիցիս ... Զանկարեկան ծննդեանն մեկնէ։ Ասաս. ծնա՞ւ արդեօք անկարեկանն. բնաւ եւ ծնանիցի՞. (Սեբեր. ՟Դ. եւ ՟Է։)
Մի՛ արդեօք անհաւասա՞ր Աստուած անզուգաբար մեզ բաժանելով զկենցաղոյս. (Բրս. ապաշխ.։)
Զի՞նչ արդեօք յառաջ լացից. զանհոգական զկեա՞նսն (ի դրախտին), եթէ զանհատ զփառսն. (Ոսկ. ծն.։)
Զի՞նչ արդեօք եւ արեւմուտք աստեղաց. վասն մերոյ օգտի՞ եղեն, քան թէ հարկի շրջաբերութեանն պատեալք ընդ բոլորին. (Փիլ. նխ. ՟բ.։)
Զու՞մ արդեօք ի բանաստերծաց պատրուակես ընդ Մովսէսիւ. (Գր. տղ. թղթ.։)
Զի՞նչ կամիցին արդեօք նշանակել մեզ թեւքն. բայց եթէ զվերնականն, եւ զբարձրականն, եւ զթեթեւականն. (Ոսկ. ես.։)
Յետինքն զերիցագուիցն գերակայ բոլորմունսն ոչ ունին, բայց մասնաւորս։ Անհաղորդք են գերագունիցն բոլորմանց։ Զամենայն բարերարական աստուածանունութիւն (այսինքն ստորոգելի), յո՛յր վերայ արդեօք եւ կացցէ յաստուածպետականացն անձնաւորութեանց, ի վերայ բոլոր աստուածպետութեանն բոլորման է առնլի անխտրապէս. (Դիոն.։)
Զիա՞րդ կոչեսցուք զնա. միթէ երկտիրեա՞ն արդեօք. (Սեբեր. ՟Դ։)
Փո՛քր արդեօք՝ ամենայն աշխարհ ստացուածոց երեւեալ լինէր առ քո առաքինութիւնդ զուգակշիռ. կա՛մ իմա՛ զուգակշռեալ, եւ կամ՝ առ քո առաքինութեանդ զուգակշռութիւն։
Զի՞նչ էր արդեօք պատարագարան կամ սեղան ընծայարան. (Նար. խչ.։)
Ած ապտակ յիսուսի. զի՞նչ արդեօք լինիցի ժանտագոյն քան զայս. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 37. յորմէ եւ Բրսղ. մրկ.։)
նմանագոյնք արդեօք եբրայեցւոցն պատմադրաց ի վերուստ ի քեզ իջուցանեմ անսխալ (Խոր.՟Ա. 2։)
Զինչ արդեօք ոք ասիցէ յաղագս քրիստոսի խաղաղահեղ մարդասիրութեան. (Դիոն. ածայ.։)
Իմաստնոց արդեօք եւ հզօրագունից։ Առ դուրս հզօրագունիցդ եւ վեհագունիցդ։ Կալ ընդ վերակացութեամբ հզօրագունից. (Խոր. ՟Ա. 27։ Յհ. կթ.։ Իգն.։)
Համարձակիցի ոք արդեօք ի յամենեսին հզօրագունացն. (Ածաբ. պենտեկ.։)
Ի մաղատեսակացն արդեօք տարածեաց իբրեւ լարս շրջանակաւ ամենայնի առ ստորինսն հիւսմանն. (Պղատ. տիմ.։)
Է՞ր արդեօք հնար աղջկան միոյ մանկամարդոյ զդէմ ունել առն հսկայի. (Ագաթ.։)
Եթէ ամենայն աշխարհք ձեօք դատին, ո՞չ արդեօք արժանի իցէք դուք դատել զմանրամանր դատաստանսդ. (Եփր. ՟ա. կոր.։)
Ոմանք ի քաղաքացն միջերկրայք են։ Գերազանցեցին զմիջերկրեայ քաղաքօքն։ Ի լեռնայինս եւ ի միջերկրայս։ Զո՞րս արդեօք ասիցէ բանս՝ միջերկրեայ (ոք), առաջին զծով տեսանելով. (Պիտ.։)
Ի մոռացումն եկն արդեօք (մեզ) յաղագս սենեքերիմայ. (Խոր. ՟Ա. 22։)
Արդեօք նախամեծարեսցէ զանձին իւրոյ զփրկութիւն քան զպատուիրանն։ Նախամեծարեսցու՛ք զայսոսիկ. (Նանայ.։)
Այսոքիկ բաւականասցին մեզ ի նախաշաւեղ բանս։ Եւ վասն ո՞յր արդեօք իցէ նախաշաւիղս այս բանի. (Տօնակ.։)
Որովք նմանագոյն արդեօք եբրայեցւոցն պատմագրաց ի վերուստ ի քեզ իջուցանել անսխալ. (Խոր. ՟Ա. 2։)
Գոլ միջոց, որով ոլորտանայցէ ամենայնն։ Իմանալին արտաքս ելանէ ընդ (կամ ըստ ) սահման, եւ ոչ միով իւիք ոլորտացեալ։ Սահմանօք ոլորտացեալ եւ եզերացեալ է։ Արդեօք անեզե՞րք, եթէ ոլորտացեալք. (Առ որս. ՟Է։ Նիւս. երգ.։ Փիլ. այլաբ. եւ Փիլ. իմաստն.։)
Զիարդն ոտնառական նախդիր է. զիա՞րդ արդեօք իմանամ, զիա՞րդ ես կապեալ, զիա՞րդ լուծար. (Երզն. քեր.։)
Մանասէ զչորեքդիմի զկուռսն ի տաճարին աստուծոյ եդ. զի ուստի՛ արդեօք եւ եկեսցէ ոք, կռոցն երկիրպագցէ. (Բրս. ապաշխ.։)
Թակարդեօքն եւ պառակական խմբիւք, եւ այլով հնարաւոր գործեօքն զբովանդակն արգելուին վայր. (մի ձ. պառական) (Պիտ.։)
Արդեօք պատահմա՞մբ, եւ կամ ըստ հրամանի ինչ խաղաց մանուկն յորովայնին. (Կիւրղ. ղկ.։)
Ո՞ արդեօք ոչ առաւել սքանչասցի ընդ թռչնոց, եթէ զիարդ ի միոյ հատէ անեզական եւ անյարմար պասկական հաւն այն զբազմորակ փետուրս իւր ըստ իւրաքանչիւր մասին բերէ կենդանական. (Մագ. ՟Ծ՟Է։)
Ասիցէ ոք արդեօք ի տօնասիրաց եւ ի ջերմագումից։ Ջերմագոյնն քան զայլսն ի սէրն քրիստոսի պետրոս։ Լուեալ ջերմագունին պետրոսի։ Պետրոս ջերմագոյն խոմարհութեամբն հրաժարէր զսպասաւորութիւն տեառն եւ աստծոյ եւ վարդապետի. (Ածաբ. ծն.։ Առ որս. ՟Ե։ Ոսկ. յհ. ՟Բ. 27։ Բրս. հց.։)
կերպարան սկզբնատպին։ Ծանիցուք զմեր պատուականութիւնս, պատուեսցուք զսկզբնատիպն։ Որք զկերպարանսդ գրեն արդեօք եւ զգիրսդ՝ առ սկզբնատիպն հայելով։ Այս է պատկերի բնութիւն՝ նմանութիւն լինել սկզբնատպին։ Պատկերն ի վեր երթեցէ առ սկզբնատիպն. (Ածաբ. ծն. եւ Առ որս. ՟Է. եւ ՟Է։)
Զիարդ սնուցանիցէ իմաստութեամբ զնորագոյն տունկսն։ Ու՞ր իցեն արդեօք սնուցանօղքն քո (առաքինութիւնք). (Շ. ընդհանր.։ Վրք. հց. ՟Ի՟Բ։)
Զիա՞րդ արդեօք ունէին զայս ստուգաբար։ Ոչ առնէր զքննութիւնն ստուգաբար. (Ոսկ. յհ.։)
Յայս հայի արդեօք ասելն։
Ըստ նաւարկութեանցն, եւ ու՛ր արդեօք վարութիւնք առանց աշխատութեան լինիցին. (Պղատ. տիմ.։)
Որք արդեօք հիւանդութիւնք նովին իսկ շարոլորմամբ ախտին առասացան տարածմունք, եւ լորցք, (Պղատ.տիմ.։)
Այն՝ որ ցամաքայինքն են, լինին յետոյ խոնաւուտք, եւ թեթեւքն արդեօք՝ ծանունք. (Պղատ. տիմ.։)
աչք արդեօք ըստ իմոյ բանիցս՝ պատճառք մեզ մեծին եղեն օգտութեան. (Պղատ. տիմ.։)
Այլազգաբար վասն մեր զկարծիս ունողի։ Այլազգաբար արդեօք ո՞չ կարէր ապրեցուցանել. (Բրս. հց. եւ Բրս. ապող.։)
Ընդէ՞ր արդեօք իմաստութիւնդ քո անզգուշալի եղեւ. (Ճ. ՟Ա.։)
Ոչ է անուանական նշանօք բովանդակել զանսահմանելի բնութիւն։ Ո՞րպէս արդեօք որ գեր ի վերոյն է քան զամենայն անուն, անուանական կոչմամբ գտանիցի. (Նիւս. երգ.։)
Քան որ զի՞նչ արդեօք իցէ անտեղագոյն յիմարութիւն. (Փիլ. բագն. եւ Փիլ. նխ. ՟բ.։)
Արդեօք ոչ հաւատայ հանդիպել աշխարհատես հրապարակին. (Բրս. ապաշխ.։)
Առ կրծիւքն երկոտասան ակունքն բազմապատիկ։ Ծիրանեօք եւ ոսկւով, եւ այլովք բազմապատիկ զանազանութեամբք։ Կերակրին ոչ բազմապատիկ խտհիւք, այլ՝ հաց անպաճոյճ, եւ աղ՝ խորտիկ։ Ոչ արդեօք բազմապատիկ պայծառութիւն ունին. (Փիլ.։)
Բաղբանականդ կարէ լինել եւ տարակուսական. որպէս ուրեմնդ եւ արդեօքդ. (Երզն. քեր.։)
Զի՞նչ արդեօք եղիցի այսպէս դժուարահաս. (Կիւրղ. գանձ.։)
Ոչ արդեօք ընդոստիցէք ի գեղեցկութենէ մտացն (գրոյն). (Փիլ. լին.։)
ԹԱՒԱԼԱԳԼՈՐ ԹԱՒԱԼԳԼՈՐ. Գրի վրիպակաւ արդեօք՝ եւ ԹԱՒԱԳԼՈՐ. Թաւալելով եւ գլորելով. տապալմամբ, հոլովմամբ ի վերայ երկրի, կամ զմիմեամբք կուտակեալ թաւ հոծութեամբ. թապըլտըկելով, գլորտըկելով.
զի՞նչ արդեօք իցէ իմաստագոյն քան զխորհելն առողջաբար յաղագս աստուծոյ. (Գերմ. թղթ.։)
Վնասք եւ խուպանմունք յոյժ մեծագոյնք քաղաքացն լինիցին արդեօք յայսմանէ. (Պղատ. օրին. ՟Զ։)
Զի թէ համահաղոյն ածէր զպատիժսն, վաղուց արդեօք բարձեալ էր զմարդիկ. (Ոսկ. ես.։)
Ուստի՞ արդեօք առեալ զնշան ճանապարհիդ՝ առ այսոսիկ հանդիսանայք սրբազան տեղիս. (ՃՃ.։)
Արդեօք ձայն տացուք կռելոցն եւ կոփելոցն հոմերոսեան քերթածիցն. (Երզն. քեր.։)
Ոմանք ի քաղաքացն միջերկրայք են։ Գերազանցեցին զմիջերկրեայ քաղաքօքն։ Ի լեռնայինս եւ ի միջերկրայս։ Զո՞րս արդեօք ասիցէ բանս՝ միջերկրեայ (ոք), առաջին զծով տեսանելով. (Պիտ.։)
Իցէ՞ արդեօք տեսանել զյոքնաթախիծ սիրտ վշտացելոյս բերկրեցեալ։ Սրտաբեկ եւ յոքնաթախիծ արգահատութիւնք. (Նար. ՟Ի՟Ե. ՟Կ՟Զ։)
Առաքեաց մարոդաք. եւ զի՞նչ առաքեաց արդեօք. թուղթս ողջունականս, եւ հրեշտակս պատարագօք. (Ոսկ. ես.։)
Յովբ կրկնեալ պատասխանէ։ Իսկ զի՞նչ արդեօք կրկնեալ պատասխանիցէ. (Իսիւք.։)
Տարաձայնեցի՞ն արդեօք առ միմեանս իմաստասէրքդ, թէ ոչ։ Ի սոցանէ ոչինչ տարաձայնեալ երեւի. (Անյաղթ պորփ.։ Կիւրղ. գանձ.։)
Մի՛ արդեօք յունական պերճ եւ ողորկ առասպելքն իցեն հանդերձ պատճառաւ. այլ ասես մեզ՝ պատճառս տալ անբանութեան նոցա. (Խոր. ՟Ա. 31։)
Ունին յանձին զբռնաւորն զանօրինագոյնն քան զհերովդէս՝ մամոնայ։ Սպանութիւն քան զամենայն սպանութիւն անօրինագոյն։ Եւ զի՞նչ քան զայս բան անօրինագոյն լինիցի արդեօք. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 7։ ՟Բ. 23։ եւ Ոսկ. յհ. ՟Բ. 32։)
Պիտի հարցողին առտարորոշել, արդեօք ա՛յս է մարդ, կամ ոչ այս. (Պերիարմ.։)
Եթէ արդեօք վարդապետեցար ի քում արուեստարանիդ՝ ա՛յլ գոլ զանձն, եւ ա՛յլ զդէմս. (Յհ. իմ. երեւ.։)
Զի՞նչ արդեօք քան զայն տեսութիւն էր բազմաքանդակս. (Նիւս. երգ.։)
Զիա՞րդ արդեօք զՅիսուսէ որդոյն Աստուծոյ իշխեսցէ ոք զայս բերանաբացեալ. (Թէոդոր. մայրագ.։)
Արդեօք տեսի՞ց զբիւրակործան վնասեցեալս անօթ՝ կազմեցեալ. (Նար. ՟Ի՟Ե։)
Օրինազանց. պատուիրազանց. Ո՞վ է արդեօք նա, որ զանցասահման է յազգիս. (ՃՃ.։)
Խոհակերական արդեօք օրէնք են. ((պխ) խոհակերականք. Պղատ. մինովս.։)
Թերեւս արդեօք եւ զեստուս իմոյ զխոշորութիւն ստուգանես. (Առ որս. ՟Ը։)
Եթէ հաստատուն ինչ իցէ՝ ի մէջ ամենայնի (այսինքն տիեզերաց) հաւասարաչափ, առ ոչ եւ միոյ արդեօք առ ծայրսն՝ բերիցի. (Պղատ. տիմ.։)
Արդեօք նախամեծարեսցէ զանձին իւրոյ զփրկութիւն քան զպատուիրանն։ Նախամեծարեսցու՛ք զայսոսիկ. (Նանայ.։)
Զոր իմաստութեամբ նախիմացական եւ արարչական բնութեամբ արարիչն ունի։ Էր արդեօք նախիմացական եւ իմաստական. (եւ այլն. Փիլ. նխ. ՟ա.։)
Առաջնորդեաց նոցա ի նաւահանգիստ կամաց։ Ի տեղի ինչ՝ որ կոչէր գեղեցիկ նաւահանգիստ։ Ձմերել ի նաւահանգստին կրետացւոց, եւ այլն։ Նաւահանգիստք արդեօք ե՞ն առ սովաւ, եթէ ամենեւին առանց նաւահանգստի. (Պղատ. օրին. ՟Դ։)
Մանասէ զչորեքդիմի զկուռսն ի տաճարին աստուծոյ եդ. զի ուստի՛ արդեօք եւ եկեսցէ ոք, կռոցն երկիրպագցէ. (Բրս. ապաշխ.։)
Զպատկերագործդ ո՞չ տեսանես. զի պղինձ ոչ առնելով՝ պատկերս կազմէ։ Պարտ էր արդեօք զնոյն ինքն զկենդանագիրսն եւ պատկերագործսն առաւելութեամբ պատուոց աստուածացուցանել։ Ասեմք ի պատկերագործէ ծախել (այսինքն ծախիլ) զպղինձն ի պատկերն. (Փիլ. նխ. ՟բ. եւ Փիլ. ՟ժ. բան. եւ Փիլ. տեսիլ աբր.։)
Ապա եթէ արուեստ է, եւ ըստերիւրումն ինչ յեղելոցն զնոսա, եւ կամ արգելլոյ զորս ի ճակատագրէն, արդեօք ամենայն մարդկան կարելի՞ է ստերիւրելն, եթէ ոմանց է, եւ ոմանց ոչ. (Նիւս. բն.։)
Զի՞նչ երկին եւ աստեղք, ունիցի՞ս ինչ արդեօք ասել վերամբարձեալդ, որ զառ ոտսդ անգիտանաս։ Յոլովք զրկին ի ձէնջ, մանաւանդ թէ ամենեքին՝ որոց վերամբառնայք. (Առ որս. է. ՟Ը։)
Զի՞նչ արդեօք քահանայանալն իցէ. փոխանակ ասելոյ քահանայագործել՝ քահանայանալ գրեաց։
Վստահապէս ակնկալութեամբ։ Չէիցն ակնկալութեամբ՝ չեկաց յոր ինչ էրն։ Արդեօք մոռասցի՞ս զբարերարելդ՝ ակնկալութիւն։ Ակնկալութիւն հաւաստի։ Ամենից ակնկալութիւն. (Նար.։)
Ի վերնոցն եւ անդրանկագունիցն էութեանց մինչեւ ցյետինսն թափանցիկ է։ Զի թէ ոչ համեմատութեամբ էր հպեալ առ իւրաքանչիւր ոք բարին, էր արդեօք աստուածագունիցն եւ անդրանկագունից զյետնոցն ունել կարգ. (Դիոն. ածայ. ՟Դ։)
Զի՞նչ արդեօք լինիցի հաւասար ամենակատարին անտրտմութեան, եւ լուսաւորականի անմահութեան. (Դիոն. եկեղ.։)
Չէ՞ր արդեօք բաւական մի աւետարանգիրն զամենեայն ասել։ Իւրաքանչիւր իսկ աւետարանգիրքն ասէին. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 1. 16։)
Եւ դիմառնութիւն, ուրանօր զբարսն՝ միանգամայն զդէմսն ստեղծանեմք, որպիսի. զի՞նչ արդեօք ասիցէ բանս ծով՝ ծովակալ եղելոց լակեդմոնացւոց. (Պիտ.։)
Երկրաչափական արդեօք շարագրութիւնքն օրէ՞նք են. այո՛. (Պղատ. մինովս.։)
Մի՛ արդեօք զծածուկն (ելս յԵրուսաղէմ) զանգիտութիւն ինչ իմասցիս. զի ո՛չ վասն երկեղի զայն եւս առնէր. (Նանայ.։)
Ասեն արտաքինքն, թէ գոն ի ներքոյ երկրի մարդիկք եւ այլ կենդանիք, որք ընդդիմոտունք են մեզ։ Եթէ ոչ էին մեզ ընդդիմոտունք ներքոյաբնակք, ո՞ւմ արդեօք արեգակդ տայր զլոյս կէս աւուրն (ի գիշերի)։ Ես հաւանեալ էի ընդդիմոտունս մեզ լինել. եւ այլն. (Շիր.։)
Իսկ զայս ո՛չ արդեօք կարէին ընդ նշանաւոր ժամանակացոյց արկանելշարագրութեամբ. (Պիտ.։)
Խմբակցութիւնք դիցուք արդեօք մի իմն գոլ զուգակցութիւն ... Խմբակցութեան ուղղապէս դաստիարակելով զի՞նչ մեծ (այսինքն օգուտ) ռամկաց կամ քաղաքի արդեօք լինիցի. (Պղատ. օրին. ՟Ա։)
Զի թէ նմանեաւ իւրիք գործեցեալ լինէին կախարդութեանցն իրք արդեօք պատրեալ հաւանէին. (Պիտ.։)
Կերակրողական թերեւս արդեօք ախորժողացն իցէ. (Նիւս. երգ.։)
Իմաստութեանն՝ որ առ ի յաստուծոյ, զի՞նչ արդեօք եղիցի հաւասարակշիռ. (Պրպմ. ՟Ի՟Թ։)
Եթէ ոչ էին մեզ ընդդիմոտունք ներքոյաբնակք, ո՞ւմ մարդեօք արեգակդ տայր զլոյս (ի գիշերի)։ Լսէի՝ եթէ ոչ գոն այլ ներքոյաբնակք կենդանիք. (Շիր.։)
Երկիր շարահանդիպեալ, եւ լուծեալ ի ձեռն սորա արագութեանն բերեալ արդեօք լինիցի. (Պղատ. տիմ.։)
Ոչ ոք արդեօք վայրապար ասիցէ զառ ի յասացելոցն (սուրբ գրոց) սրբազնաստեղծսն կերպարանս։ Եւ որքան այլ ինչ է ի նշանակաւ աստուածատպութեանն սրբազնաստեղծք կերպարանք. (Դիոն. երկն. եւ Դիոն. ածայ.։)
Շաղկապ՝ տարակուսական, արդեօքդ. (Երզն. քեր.։)
Զիա՞րդ բանն մարմին եղեւ. արդեօք որպէս բանին փոփոխո՞ւմն կրեալ՝ ի մարմնոյ փոխադրութիւ, եւ յոդւոյ նմանութիւն։ Ո՛չ Աստուածութեան փոխադրութիւն ցուցեալ, այլ մարդկութեանս նորոգումն գործեալ. ո՛չ մարդ ի փոխադրութենէ Աստուածութեան երեւեալ։ Ոչ կրեալ շփոթումն կամ փոխադրութիւն յոր ինչ ոչն էր. եղեւ մարմին բանն, ո՛չ ըստ փոխադրութեան կամ յեղման. (միթէ ) այլայլութիւն ինչ եւ փոխադրութիւն եղեւ ի նմա. (Աթ. ՟Գ։ Կիւրղ. պրպմ. եւ Կիւրղ. գանձ.։)
Մի՛ արդեօք լինիցիս քահանայագոյն քան զքահանայս. (Վրք. ոսկ.։)
Սուտ արդեօք է առաջարկութիւնն, որ ասէ. (Նիւս. բն. ՟Լ՟Դ։)
Սուրբ եւ աստուածապատիւ կաթողիկոսին հայոց տեառն Գրիգորի, որ մակակոչի տղայ. (Մխ. բժիշկ.։ (Կարէր արդեօք նշանակել եւ Պատուօղ այ. այլ այն է ըստ յն. Տիմոթէոս։))
(Ըստ մտի արդեօք գրի ի (Հին բռ.)
Կենասիրութեամբ (կամ ոչ կենդանասիրութեամբ) Եթող զոգին, եւ ոչ յակամայ կամաց արձակեաց զնա. ի յն. ասի, ո՛չ բռնամահութեամբ կամ բռնազենութեամբ. οὑ βιοσφαγῶς զոր թարգմանիչն համարեալ ի βίος բառ է բարդեալ, ըստ այնմ թարգմանեալ է արդեօք, կենազենութեամբ. Այլ ի գրչաց եղեալ է կենասիրութեամբ, կամ ոչ կենդանասիրութեամբ։
Զի՞նչ արդեօք պարտ է նախանձել. ընդ որո՞յ մայրաքաղաքացեաց եւ եպիսկոպոսաց եւ հարանց. (Մագ. ՟Ա.։)
Ո՞ւր արդեօք երբէք յառաջադիմասցի Քրիստոս։ Որ զյառաջադիմանալն երբէք Քրիստոսի ի մեծութիւն կոյս անուսումնաբար կարգէք. (Կիւրղ. գանձ.։)
Զի՞նչ նշանս արդեօք արարեր, կամ զո՞ր նախասացութիւն ցուցեր. (Մագ. ՟Ե։)
Փոքր ինչ արդեօք առասպելաւ վարիլ պարտ է, եթէ հանդերձեալ եմք ներդաշնակապէս յայտնել զայժմու ասացեալդ. (Պղատ. օրին. ՟Դ։)
Մի՛ արդեօք ի մի կողմն խոնարհեցուցեալ զնաւդ՝ ջրարբեցութիւնս յորդորես (կամ յորդես) մեզ. (Ոսկ. ղկ.։)
Զվկայութիւն տալով հրէից եւ հեթանոսաց. (զի՞նչ է արդեօք, որ վկայեցուցանես. Ոսկ. գծ.։)
Թերեւս արդեօք եւ զգեստուս իմոյ զխոշորութիւն սագասանես, եւ զերեսացս գրութիւն, որ ոչ քաջադիպութեամբ է։ Պէտք՝ են բացայիշատակք համառօտ՝ քաջադիպութեամբ ի դէմս ինչ վերաբերեալ. (Առ որս. ՟Ը։ Պիտ.։)
Անհանդուրժելի արդեօք զծախիցն իցէ առնել յոլովութիւն ընչից. (Պիտ.։)
Կիրս ինչ արդեօք շուրջ զանախտականաւն ի մարդկայինս տկարութեան արտերեւութանաս. (Բրս. ծն.։)
Այս ինչ արդեօք իցէ, զոր ես ասեմ նշանակել ձեզ, եւ բերկրել զանձն քո. (Պղատ. սոկր.։)
Ի գա՞լն արդեօք կատարեաց զչարագործութեանցն պատրաստութիւն, եթէ տարրացեալ ընդելութեամբ եւ երկայն աւուրբք զդաւողականն յարադրեաց խորհուրդ. (Պիտ.։)
Զի՞նչ արդեօք իցէ նախայօժարութիւն։ Ախորժելն վախճանին է, իսկ նախայօժարութիւն՝ որոց մերձ առ վախճանն։ Ամենայն գործոյ՝ նախայօժարութիւն առաջնորդէ. եւ սկիզբն մեղաց եւ արդարագործութեան՝ նախայօժարութիւն ընդ դատաստանաւ է. (Նիւս. բն. ՟Լ՟Բ. ՟Լ՟Թ։)
Զի՞նչ արդեօք իցէ կռիւ Աստուծոյ առ մարդ (այսինքն հրեշտակին ընդ Յակոբայ), բայց ինձ թուի մարդկային առաքինութեանս (կամ զօրութեան) առ Աստուած ընդդիմաքննութիւն. (Առ որս. ՟Է. յորմէ եւ Վրդն. ծն.։)
Թէ նախ ի հրէից էր երկրպագեալ, կարծիս տային արդեօք, որպէս զի զուրեանցն պարկեշտացուցանել զազգակցութիւն. (Բրս. ծն.։)
Էր լոյսն ճշմարիտ (որդի). ի բացեա՞յ է արդեօք ի գոլոյ ճշմարիտ լոյս հայր. (Կիւրղ. գանձ.։)
Ի՞ւ զիս արդեօք ջանայցէք մխիթարել. (Փարպ.։) Ի՞Ւ. անսովոր է ածականաբար ասել.
Բայց իմաստունք անգամ ստէպ վարանէին եւ ցարդ եւս վարանին, թէ ուր դնի ըստ հին գրչութեան, Աւնան, Սաւսան, Սաւսակիմ, Լաւոդէ, եւ այլն, արդեօք իբր աու՞ վերծանելի իցէ, եթէ իբր օ՛. զոր դիւրին է որոշեալ՝ հայելով յայլ լեզուս. զի հիշելի է ըստ նոցա, անուան, սօսան, սուսակիմ, լօոդէ, եւ այլն։ Որպէս եւ վիպակ սովորութեամբ գրեալքն կամ իբր ռամկօրէն հիշեաւ արտաբերեալքն՝ օգոստոս, աւրեղիոս, պաւղոս եւ այլն։ Եւ չեն ինչ զարմանք. զի եւ իտալացիք՝ որոց լեզուն է ռամկականն լատինականի, ասեն օ՛ռօ, կօտէ՛րէ, բա՛օլո կամ բօ՛լօ, ուտիռէ կամ օտի՛ռէ. փոխանակ լատին ձայնիցս՝ աւռում, կաւտէ՛րէ, բաւլուս, աւտի՛րէ, եւ այլն։
ԲԱ՛. մ. ἅν quidem, utique Արդեօք, այսինքն արդարեւ. անշուշտ. իրաւ որ, ըզորդ. կէրչէք.
Այսօր եղիցես, ասէ, յագին դրախտին. բա՜ զի՞նչ ասիցես արդեօք. ի խաչ ելեալ եւ բեւեռեալ ես, եւ զդրախտի՞ն խոստանաս. (Ոսկ. ի խաչել.։)
ԻՑԷ՞ կամ ԻՑԷ ԱՐԴԵՕՔ. (բայ ըղձական). Լինիցի՞ երբեք. միթէ կամ արդեօք կամ ե՞րբ լինիցի.
Իցէ՞ ակն ունել նայել։ Իցէ՞ արդեօք տեսանել։ Իցէ՞ արդեօք, թէ տեսից. (եւ այլն. Նար. ՟Ի՟Ե։)
Է՞Ր (յորմէ ԸՆԴԷ՞Ր) Է՞Ր ՎԱՍՆ, կամ ՎԱՍՆ Է՞Ր. Է՞Ր ԱՂԱԳԱՒ. Է՞Ր ՍԱԿՍ. ԷՐՈ՞ՒՄ, եւ այլն. δια τί; cur? quare? Վարի որպէս մակբայ, եւ հարցական անուն. Ո՞յր. որո՞յ. վասն որո՞յ իրի կամ պատճառի. ընդէ՞ր, այսինքն փոխանակ որո՞յ բանի. առ ի՞նչ. առ ի մէ՞. մէ՞ հի՞մ. ի՞բր արդեօք. ինչո՞ւ, ինչի՞, ի՞նչ բանի, ինչէ՞ն, ինչո՞ւ համար.
ԹԷ. ἥ; an? Մի թէ, արդեօք, իբր հարցական կամ տրոհական.
Այլ զխստասրտութի՛ւնն կամիմ ասել, թէ՝ եւ զամբարհաւաճութիւն. իբր արդեօք, այսինքն արդարեւ. մանաւանդ թէ։
շղ. ՆԱ՛ ՈՒՐԵՄՆ. շղ. καίτοι, τάχα που, τάχα δε, τυχόν atqui, quasi, aut fortasse եւ այլն. Ապաքէն. բայց արդ. այլ. թերեւս արդեօք. անշուշտ. թուի թէ.
Ո՞Չ ԱՊԱՔԷՆ. մ. οὑχί; οὑκ; nonne? Մի թէ ո՞չ. ո՞չ արդեօք. եթէ ո՞չ. ո՞չ. այսինքն Այո՛. ապաքէն. ահա. չէ՞ մի. մի՞. մը՞. մո՞ւ.
ՄԻ՛ ԵՒ ՄԻ՛ ԻՒԻՔ. որպէս եւ Մի՛ եւս. մի՛ ինչ. մի՛ ոք. մի՛ երբէք. մի՛ արդեօք. մի՛ գուցէ. զի մի՛. եւ այլն։ cf. ի բառն ԻՄՆ կամ ԻՆՉ, ԻՒԻՔ. ՈՔ. ԵՐԲԷՔ. ԱՐԴԵՕՔ. ԳՈՒՑԷ. ԶԻ. եւ այլն։
Զի՞նչ արդեօք. մի՞ եւ ատեցեա՞լ եղեր իմ մէնջ. (Մագ. ՟Ի՟Ը։)
ՄԻ՛ ԵԹԷ. իբր Մի՛ գուցէ. մի՛ արդեօք. գուցէ. թերեւս.
շ. ՄԻ՛ ԱՐԴԵՕՔ. շ. οὑκ ἅρα; nonne? Մի՛ գուցէ. ո՞չ ապաքէն. չըլլայ թէ, որ կայ նե. ...
Մի՛ արդեօք դու իցես եգահտացին եւ այլն. (Գծ. ՟Ի՟Ա. 38։)
Կամ որպէս՝ Մի արդեօք, մի՛ գուցէ. μή ποτε ne forte չըլլայ թէ
Ասացից արդեօք զայս՝ զաչից մծագոյն բարի։ Յաղագս աչից յառաջագոյնսն ասացաւ. (Պղատ. տիմ.։)
ԱՊԱ ԵՒ. ἅρα, οὗν, καί. ergo, et. Ուրեմն. ապա ուրեմն. իսկ. արդեօք. հապա, անանկ է նէ, ալ.
իբր՝ Արդեօք այսուհետեւ։ արդ եւս. cf. ԱՐԴ, մ։ ա՛րդ հարսունք. Երկու բառք միացեալք՝ քան բարդեալք. այսինքն արդի հարսունք. նոր հարսն եղեալք.
Երբեմն ի նշանակ հաստատութեան. որպէս Ապաքէն, արդարեւ. իսկ. գոգցես. արդեօք. թերեւս. անշուշտ. ռմկ. պա, պէ. եւ այլն.
Այսօր ընդ իս եղիջի՛ր ասէ յադին դրախտին. բայ զի՞նչ ասիցես արդեօք. ի խաչ ելեալ եւ բեւեռեալ ես, եւ զդրա՞խտն խոստանաս. (Ոսկ. խչ.։)
Երբեմն ի նշանակ հաստատութեան. որպէս Ապաքէն, արդարեւ. իսկ. գոգցես. արդեօք. թերեւս. անշուշտ. ռմկ. պա, պէ. եւ այլն.
Այսօր ընդ իս եղիջի՛ր ասէ յադին դրախտին. բայ զի՞նչ ասիցես արդեօք. ի խաչ ելեալ եւ բեւեռեալ ես, եւ զդրա՞խտն խոստանաս. (Ոսկ. խչ.։ )
Սա ուրեմն աստուած՝ դեւ իւրաքանչիւր (մարդոյ) պարգեւեաց. զայս արդեօք, զոր ասեմք բնակիչ իսկ ծայրաբար ի մերում մարմնի. (Պղատ. տիմ.։)
Բազմաց արդեօք խրատ ընդունել դէպ լինէր։ Տիապէս բնաւորեցաւ դէպ լինել. եւ այլն. (Փիլ.։)
Մարմնաւո՞րք էին արդեօք դիքն, թէ անմարմինք։ Զմարդկան ուրուականս ի պաշտօն առեալ՝ դիս անուանէին. (Եզնիկ.։)
ԵԹԷ. μήτις μή;. ἥ;. εἱ;, εἵτε; an? ἑάν ἇρα si forte Հարցական որոշեալ կամ անորոշ. որ եւ երկբայական. Միթէ. արդեօք. թերեւս. գուցէ. իցէ՛ թէ. թէ. մը՛, մի՞.
Զազգի ազգի յօրինուածս հազիւ ոք ուրեք եթէ պատմել կարասցէ». իբր՝ արդեօք. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Ե՞ՐԲ. (մ. հրց). πότε; quando? Յորո՞ւմ ժամանակի. յորո՞մ ժամու արդեօք. յո՞րժամ. ե՞րբ, ո՞ր ատեն.
Ի՞բր դատաւորին ճշմարտի յանդիմնեցայց։ Ի՞բր արդեօք անմաքուր իմասցի շրթամբք եսայի։ Ո՞րպէս հանդարտեցից զնմանեացն պատիժ միշտ յիշատակել. Ի՞բր զեւսն առ սմին, թէ զամենայն եղջիւրս մեղաւորաց փշրեսցես. (Նար. ե. կ. եւ ՟Ժ։ Ի՞բր է՝ զի ոչ միջոց զնա եղա. Եփր. համաբ.։)
ԻՍԿ. յետադաս. շ.մ. μέν, τε, γάρ quidem, utique, que, etiam, enim. Ապաքէն. համայն անդստին. ի բնէ. արդեամբք. արդարեւ. իսկապէս. արդեօք. գոգցես. եւս ե՛ւ.
Իբր փորձելով զաստուած, թէ օգնէ՞ արդեօք, կամ ոչ. (Շ. մտթ.։)
Ո՞ արդեօք ոչ առաւել սքանչասցի ընդ թռչնոց, եթէ զիարդ ի միոյ հատէ անեզական եւ անյարմար պասկական հաւն այն զբազմորակ փետուրս իւր ըստ իւրաքանչիւր մասին բերէ կենդանական. (Մագ. ՟Ծ՟Է։)
Ոչ ոտն առեալ արդեօք գայր յայս ծայրագոյն մեղանաց քոց. (Պիտ. այսինքն յառաջել, իշխել, համարձակիլ։)
Ցորենոյ եւ սեխոյ. դրելի է արդեօք սիզոյ, կամ այլ բառ՝ նշանակ արմտեաց.
Ո՞ւր արդեօք իցեն մեզ, որք զվէրսն ունին, եւ զսպիսն թշնամանեն. (Առ որս. ՟Ժ՟Դ։)
Սօսեօքն եւ սարդեօքն՝ մայրք եւ կազամախք. (Վեցօր. Ե։)
Վաղու եւս արդեօք խորդով եւ մոխրով ապաշխարեալ էր. (Մտթ. ՟Ժ՟Ա. 21։)
Վաղուց եւս արդեօք ապաշխարեալ էր. (Ղկ. ՟Ժ. 23։)
Զաննշանիցն եւ զվատաց արանց։ Զքաջա՞ց արդեօք, եթէ զվատաց անցեալ ունի զտեղի. (Խոր. ՟Ա. 4. 7։)
Ջրհոր. ներշրջանակացն ուսմունք ոչ վեր ի վերոյք են։ Որ մեծ եւ ստոյգ նշանակ արդեօք իցէ վեր ի վերոյ ամբարշտութեան (այսինքն կեղծ դենից) մարդկան. (Փիլ. լին. եւ Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Արդեօք չորք տառքդ ամենեցո՛ւն են, թէ բնութիւն ինչ առանձինն։ Ստուգաբանեալ զտառս՝ լինի տարր. վասն զի ռայն զերկուց րէից զտհեղի ունի։ Ի զանազան տառից բաղադրեալ բանականիս (մարմնոյ) բնութիւն։ Նաւաստին հմուտ տեղեկութեամբն զ՝ի վերայ լոյծ մկանացդ ճանապարհորդելով մեծագոյն տառիդ։ Զձեզ աղաչեմ տա՛ռդ երկնի եւ երկրի. (Փիլ. իմաստն.։ Երզն. քեր.։ Նար. խչ.։ Պիտ.։)
Ոչ ոք արդեօք տեսանիցէ զփորն, կամ զձիւն, հարցեալ՝ եթէ սպիտա՞կք են այսոքիկ. (Կիւրղ. գանձ.։)
Անեղն եւ մշտնջենաւորն Աստուած։ Արդեօք երեւեալքս այսոքիկ են անե՞ղք, եթէ լինելութեան առին սկիզբն. (Փիլ. ՟ժ. բան. եւ Իմաստն։)
Իսկ յանձին կալայց արդեօք (յն. խոստովան եղէց), եթէ կարօղ է փրկել աջ քո. (Յոբ. ՟Խ. 9։ Նոյնպէս եւ Ոսկ. մ. ՟Ա. 17.)
Ո՛վ իմաստունդ ստորոգիչ, ասիցէր արդեօք բնութիւն ցքեզ. (Նիւս. բն. ՟Բ։)
Ած մեր սէր է. եւ արդ ընդէ՞ր արդեօք որք սիրոյ եմք, այնպէս ատեմք եւ ատիմք. (Առ որս. ՟Ժ՟Ե։)
Սա (նիւթն առաջին) ոչինչ է արդեօք, բայց միայն ի բանէ (մտաց). (Պղատ. տիմ.։)
Ապաքէն. արդեօք. իսկ. երբէք. համայն. յայսր ամենայնի վերայ. մի՛թէ. իւիք. անգամ. թո՛ղ զայն.
ԳՈ՛ՅՇ կամ ԳՈՒ՛Շ. ԳՈ՛ՅՇ ԹԷ. ԳՈ՛ՅՇ ՈՒՐԵՔ. մ. Ի ձայնէս Գուցէ, եւ արմատ բառիս Զգոյշ. իբր՝ Գուցէ թէ. մի՛ գուցէ. մի՛ արդեօք ուրեք երբեք. զգուշալի՝ զի մի՛. չըլլայ թէ, վախեմ որ, եա՛ յանկարծ.
Զի՞նչ օրինակ արդեօք սկիզբն արար Անտոն. (Աթ. անտ.)
Զմեր արդեօք զարդար եւ զկշիռ օրէն ուսանէին. (Փարպ.։)
Զի՞նչ արդեօք արասցէ, յորժամ եւ դիցուք առաջի նոցա զայս հուպ առ հուպ. (Կիւրղ. գանձ.։)
Հպեցա՞ւ արդեօք փարաւոն ի սառա. (Կիւրղ. ծն.։)
Միթէ զիւրովի՞ն երթիցէ. մի՛ արդեօք ինքն իսկ մատն անձին իւրոյ գործիցէ. (Նանայ.։)
Արկանել կապիճս երկաթի ի ծունկս նորա, եւ վարել ուռունս ստուարս». ըստ հյ. իմա՛, հարկանել ուռամբք. այլ ի յն. գրի՝ սֆինաս. լտ. գո՛ւնէօս, այսինքն սեպս. չիվի. վասն որոյ վերծանելի է արդեօք եւ ի հյ. ուռամբք սեպս կամ բեւեռս ստուարս։
Ո՞ՒՍՏ ՈՒՍՏԵՔ. Ուստի՞ արդեօք բնաւ. ուստի՞ երբէք.
Հատուսցուք վաշխիւ զպարտն, Եթէ արդեօք այնչափ քաջառատք երեւեսցուք. (Ածաբ. ի կիպր.։)
Ի կրկին միտս արդեօք բերի ասելն։
Զլեզուն փոքր ինչ դադարեցուսցեն, եթէ կարասցեն արդեօք. (Առ որս. ՟Ա։)
Ոչ երբէք զանազանի ոսկի յոսկոյ, այսպէս եւ ոչ օրէն յօրէնի։ Զի՞նչ օրէն արդեօք իցէ, եթէ ոչ՝ օրինեալքն ... օրինիւն եւ այլն. (Պղատ. մինովս.։)
Ամենայն օրէնդ աւանդութիւն գոլ քաղաքի։ Աւանդութիւն ասացաք գոլ քաղաքի զօրէնն։ Ո՛չ արդեօք յարմարի չար աւանդութիւնն օրէն գոլ. (Պղատ. մինովս.։)
Երեւեալքս այսոքիկ են արդեօք անեզե՞րք, եթէ ոլորտացեալք. (Փիլ. իմաստն.։)
Զի թէ արտաքոյ արդեօք տօնիս զբան պատմութեանս ձգեցի, անգոսնեցէ՛ք որպէս զանժամ եւ շատախօս. (Աթ. համբ.։)
Յի՞նչ ինչ արդեօք արար աստուած զանկերպարանն. ի լա՞ւ ինչ, թէ ի յոռի. (Եզնիկ.։)
Դեղ է երկիւղի ... որչափ յոլովագոյն արդեօք կամիցի ոք արբիլ ի սմանէ. (Պղատ. օրին. ՟Ա։)
Ղակի՞չ գործիցեն արդեօք, թէ արձակ բանակիցեն. (Եղիշ. ՟Դ։)
Իսկ այսպիսի վաճառաց արդեօք ուրուք զի՞նչ գին բաւիցի. (Ագաթ.։)
ԳՈՒՑԷ, ԳՈՒՑԷ ԵՐԲԷՔ, ԳՈՒՑԷ ԹԷ. Առեալ ի բայէս՝ Գոլ. Առ նախնիս հասարակօրէն նշանակէ, Մի՛ գուցէ. մի՛ արդեօք. զի մի՛. զի մի՛ երբէք. զգուշանիլ, զի մի՛ լիցի. չըլլայ թէ ... որպէս յն. μήπως, μή ποτε, μή ne
πότε aliquando, umquam cf. երբեմն. գրի եւ ԵՐԲԵՔ. (որպէս թէ մին իցէ՝ երբ իմն, եւ միւսն՝ երբ իւիք). ատենով, ըլլայ որ. եւ առընթեր հարցականի՝ իբր Բնաւ արդեօք. կըլլա՛յ որ. հի՛չ.
Եթէ երբէք ուրեք խորհէի արդեօք զհրամանացն խորտակել զլուծ. (Յհ. իմ. ատ.։)
Եթէ աղբով թաթախ եւ կամ տղմով ձեռքդ էին, իշխէի՞ր արդեօք յաղօթս կալ։ Եթէ գայռիւ ուրուք ձեռքն թաթախ էին. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 26։)
κοῦφος levis ἑλαφρός levis et celer, velox (ի կրկնութենէ արդեօք բառիս Թեւ). Նուազ ծանրութեամբ կամ կշռով. ուստի եւ դիւրաթռիչ. արագընթաց.
Եւ ո՛չ ժօռատ (ասեմք) զհամբակ եւ զարդի եւս ծնեալս, եյլ յորժամ ամանակն պահանջեսցէ, յայնժամ ասին ժօռատք արդեօք. (Անյաղթ անդ։)
Ոչ արդեօք յանդգնէաք, եթէ ժպտելոյ ոչ խորշէաք. (Պղատ. օրին. ՟Ը։)
Ըստ անարգանացդ ասեմ իբրեւ թէ մեք տկարացաք արդեօք. (՟Բ. Կոր. ՟Ժ՟Ա. 21։)
Որք արդեօք հիւանդութիւնք՝ նովին իսկ չարոլորմամբ ախտին՝ առասացան տարածմունք, եւ լորցք. (Պղատ. տիմ.։)
Ի ԼՈՒՐՋԷ, կամ Ի ԼՐՋԱՑ, կամ Ի ԼՐՋՈՒՑ. մ. ἑγρηγορότως vigilanter, vigilando. (որ վրիպակաւ արդեօք գրի եւ Ի վերջէ, Ի վերջի. տե՛ս ի բառն ՎԵՐՋ) Յարթնութեան. յարթմնի. ի սթափութեան.
Զինչ արդեօք ասիցէ ծով. աստ զդէմսն ստեղծանեմք խօսել. քանզի ծով ոչ բնաւորեցաւ խօսել. (Պիտ. եւ այլն։)
վասն որոյ արդեօք պարտ է երկու պատճառաց տեսակս սահմանել. զոմն ի կարեաց, եւ զմիւսն աստուածային. (Պղատ. տիմ.։)
Նոյն եւ ռմկ. եւ ար. Դեղ կարմրացուցիչ (որով պատեն զմատունս աղջկանց եւ հարսանց, եւ այլն)։ Նմանութեամբ՝ Հող մածեալ ի մազմզուկս արմատոց։ Վստկ.։ Ուստի այլով արդեօք նմանութեամբ ասի զյարակցաց արքունի զարմի.
Ղակի՞շ գործիցեն արդեօք, եթէ արձակ բանակիցեն. (Եղիշ. ՟Դ։)
Եւ ընդէ՞ր արդեօք ո՛ մորոս դեւդ ոչ օգնեցեր նմա. (Ոսկ. ես.։)
Որ յաղագս գունիցն է ... հաւասարքն առանց զգայութեան (աչաց) են. զորս արդեօք եւ յստակս կոչեմք. (Պղատ. տիմ.։)
Այս յարկ չքնաղ եւ աստուածընկալ։ Չքնաղ փոփոխմամբ զջուրց լուծականութիւն առ աւազանին լուսաւորութիւն։ Զիա՞րդ ոչ արդեօք չքնաղ քան զբան, եւ ի մթութենէ երկեւանութեան խաւարի զտեալ. (Նար. ՟Հ՟Բ. ՟Հ՟Ա. ՟Ժ՟Ա։)
ՊԱԿԱՌ կամ ՊԱՀԱՌ. Փոխանակ գրելոյ արդեօք՝ Տակառ.
ՊԱԿԱՌ կամ ՊԱՀԱՌ. Փոխանակ գրելոյ արդեօք՝ Տակառ.
Զի թէ գիտէին երիցանիս զմահն՝ զոր պատրաստեալ է նոցա, ունէին արդեօք բազում սատարս լալոյ զինքեանս. (Փարպ.։)
Որ գիտէին զիրս պատերազմին ի վաղեաց հետէ։ Եթէ հողմով ջուր դադարէր, վաղէց եւս արդեօք ցամաքեալ էին ծովք. (Վրդն. ծն.։)
Վաղու եւս արդեօք խորդով եւ մոխրով ապաշխարեալ էր. (Մտթ. ՟Ժ՟Ա. 21։)
Վաղուց եւս արդեօք ապաշխարեալ էր. (Ղկ. ՟Ժ. 23։)
Ես եմ ասէ հովիւ քաջ, որ ի վերայ խաշանց իմոյց մեռանիմ. յորո՞ց խաշանց արդեօք. ի հարթուցելոցն, ի փախուցելոցն, ի գազանակուր եղելոցն (վերայ). (Ագաթ.։)
Վաղ ուրեմն փախեաւ ի մէնջ պատահումն այն, թէ արդեօք եւ վիճակ (բարեբախտութեան). (Խոր. ՟Ա. 21։)
Ցրտոյ եւ մերկութեան տեւէր։ Քաջաբար տանել եւ տեւելզ գնալոյն նորա։ Տեւել քրտանցն՝ որ յաղագս առաքինութեանցն։ Զիա՞րդ արդեօք կարէ մարմին մարդոյ տեւել ժուժկալել այսպիսի դժոխըմբեր քրձի. (Եւս. պտմ. ՟Զ. 3։ Ոսկ. յհ. ՟Բ. 29։ Յհ. կթ.։)
Որ եւ ջերմագոյն տապացուցանէին ճառագայթք արեգականն, եւ զքարինս եւս փխրել կարէին։ Մոմ է ի պնակիտսն, որ (չորացեալ ) դիւրաւ փխրի։ Քան զնոյն կաւ՝ անարգ եւ փխրելի եւ անցաւոր կեանք նորա։ Հանդերձքն ցեցակեր, փխրեալ, եղծեալ. (Ոսկ. փիլիպ. ՟Թ։ Փիլ. ել. ՟Բ. 41։ Լմբ. իմ.։ Ագաթ.։ Յայս միտս հայի արդեօք ըստ հյ. եւ ըստ օրինակաց ինչ յն. եւ բանն Եզեկ. ՟Ի՟Դ. 10. որ եդաւ ի ՟Ա նշ։)
Քանի՞ցս արդեօք մեզ պարտ է պարկեշտութիւն ցուցանել. (Շ. մտթ.։)
Զոր միանգամ կարծես աջոյ կողման, զայսոսիկ նա կարծէ ահեկեայս։ Զո՞ր արդեօք կող. զահեկեա՞յն, թէ զաջոյն։ Զահեկեայ զարմունկնն ի դուրս կորզեալ. (Փիլ.։)
Զոր միանգամ կարծես աջոյ կողման, զայսոսիկ նա կարծէ ահեկեայս։ Զո՞ր արդեօք կող. զահեկեա՞յն, թէ զաջոյն։ Զահեկեայ զարմունկնն ի դուրս կորզեալ. (Փիլ.։)
Զաւուրս եւ զգիշերս, զամիսս եւ զտարիս, եւ միանգամայն առհասարակ ամանակ՝ ո՞ արդեօք եցոյց։ Ասացեալքն ըստ մասանցն ամանակի բաղադրութիւնք։ Բայց ժամանակ ոչ է ամանակի (այս ինքն միջոցի տեւողութեան) լոկ անուն, (այլ՝) հանդերձ վճարելոյ. զի ամանակ է վճարելոյ ուղղութեան ժամանակ. (Փիլ.։)
Անտերունչք եւ անխնայ եւ անխնամք լիջիք. (Բուզ. ՟Գ. 14։) Յայս արդեօք բերի եւ ասելն.
Փոքր արդեօք ամենայն աշխարհ ստացուածոց երեւեալ լինէր առ քո առաքինութիւնդ զուգակշիռ. (Նիւս. կազմ.։)
πάντως. omnino, prorsus, ἅν, οὗν, μεν. utique, equidem, igitur, enim. Արդարեւ. ամենայնիւ, անշուշտ. արդեօք. արդ. իսկ. ապա ուրեմն. ստո՛յգ, ի հարկէ, հապա. սահիհ, կէրչէք հէլէ, եա, էյ, էլպէթտէ. թող զի երբեմն ոչինչ դնի ի յն. այլ ի մեզ եւեթ իբր թարմատար կամ ի սաստկութիւն բանի.
Ոչ արդեօք զստացօղն ամենեցունց՝ ստացուած կամ արարած հայհոյել յանդգնէին. (Աթ. ՟Ա։)
ԱՐԴԵԱՄԲՔ. որ եւ ասի ԱՐԴԵՕՔ. Իրօք. իրապէս. իսկապէս. գործնականապէս.
Ոչ անվճար (այսինքն անգործ) կամեցաւ թէ լիցի զմարդկային միտսն լինել ի բնութիւնս, այլ՝ ներգործել, եւ արդիւնքն (կամ արդեւք, արդեօք) լինել իւրաքանչիւր ոք որ անկ իցեն նմա. (Փիլ. լին. ՟Դ. 90. Փիլ. լծ.) մեկնէ, արդիւնականս։
Արդեօք ճարտասանի ուրուք եւ կամ բանագրի դժնէի յարմարելով զբանն առ ի լսողացն հիացումն. (Բրս. գորդ.։)
Ողջութիւն ստանալով եւ ճոխութիւն, եւ զանիրաւութիւն ունելով, ոչ արդեօք բարեբաստ է, այլ եղկելի լինել հաւաստի. (Պղատ. օրին. ՟Բ։)
Էր ուրեք արդեօք՝ զի էի ... եկն երբեմն եհաս՝ զի եղէ. (Նար. ՟Ծ՟Զ։)
Կարծէին զարթել արդեօք զիս։ (Վրք. հց. XXI.)
Գովեստ առ ի մարդկանէ եւ յաստուածոցն է արդեօք բարի. եւ թախանձ եւ դժուարագովութիւնք՝ ներհականք սոցա։ Ոչ անիրաւելն զոք, եւ ոչ ի ձեռն ուրուք անիրաւելն թախանձ է իսկ արդեօք, սակայն բարի կամ ազնիւ։ Տեսանելն զքաղաք թախանձ ոչ ունիցի, միոյ տան ձեւ ունելով սորա. (Պղատ. օրին. ՟Բ. եւ ՟Զ։)
Եւ ի սոցանէ տակաւին (այսինքն եւ եւ՛ս) թաղկեալն՝ զջուր հոսէ։ Մինչեւ ջուր արդեօք եւ բռնութեամբ զերկրի (զհողոյ) դատարկսն ի միասին թաղկացեալ ունիցի։ Կարծրագոյն իսկ, եւ հոծագոյն թաղկեալ։ Թաղկեալ կօշկացն (յն. թաղկելոց, եւ կօշկաց) լինելութիւն. (Պղատ. տիմ. եւ Պղատ. օրին. ՟Ժ՟Բ։)
ἵσως, τάχα, τυχόν forsan, forsitan, fortassis, forte (իբրու Տակաւին թերի). Գուցէ. իցէ՛ թէ. արդեօք. արդարեւ, ապաքէն։ (Ծն. ՟Լ՟Բ. 20։ Յոբ. ՟Գ. 10։ Իմ. ՟Ժ՟Գ. 6։ Ղկ. ՟Ժ՟Գ. 9։ ՟Ի. 13։ Հռ. ՟Ե. 7։ Փիլիմ. 15։)
Կամ իբր հարցական, Միթէ՞. արդեօք.
Առիւծք եթէ իմասցին արդեօք փախուցեալ զեղջերուս, այսպիսեաւ վարին սովորութեամբ. (Պղատ. օրին. ՟Դ։)
Յայսպիսի խարսխից ի սոցանէ ամենայն հոգոյն զուգակապանս արկանելով գործէր արդեօք միանգամայն մարմինս մեր. (Պղատ. տիմ.։)
Խնդրեսցէ կին ի դրացւոյ եւ յերգակցէ իւրմէ անօթս ոսկւոյ եւ անօթս արծաթոյ։ Խնդրեցինյեգիպտացւոցն անօթս, եւ հանդերձս։ Զի՞նչ խնդրէ ի քէն տէր աստուած քո, այլ երկնչել, եւ սիրել։ Ըստ ամենայնի՝ զոր խնդրեցեր ի տեառնէ աստուծոյ քումմէ։ Խնդրեա յինէն, եւ տաց քեզ։ Որում խնդրէ ի քան, տու՛ր։ Մարդ, ցոր խնդրիցէ որդի իւր հաց։ Ոչ գիտէք զինչ խնդրէք։ Խնդրեսցեն զբարաբբայն, եւ զյիսուս կորուսցեն։ Մատուցեալ առ պիղատոս՝ խնդրեաց զմարմինն յիսուսի։ Զի՞արդ յինէն ըմպել խնդրես ի կնոջէ սամարացւոյ։ Դու արդեօք խնդրէիր ի նմանէ, եւ տայրքեզ ջուր կենդանի։ Խնդրեաց լոյս, եւ դիմաց ի ներքս։ Խնդրեսցէ հաւատովք եւ այլն։
զի՞նչ է ձայն՝ զոր լուաւ. արդեօք խօսի՞ցն, եւ կամ ոտի՞ցն խօշիւն։ Զխօշիւն ինչ դարձեալ անյայտ հնչման ի հեռաստանէ՝ յորժամ գայցէ յաւանջս. եւ այլն. (Փիլ. լին. ՟Ա. 42։ եւ Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Առ ծնողս ծուլալ՝ ոչ աստուած, եւ ոչ մարդ միտս ունելով՝ խորհրդակից արդեօք լինիցի երբէք. (Պղատ. օրին. ՟Ժ՟Ա։)
νέος juvenis νήπιος infans եւ այլն. Նորածին, դեռաբոյս հասակաւ. երախայ. տղայ. կացի (իբր նոր ոտք ելած) մանուկ. պատանի. երիտասարդ. եւ Զաւակ, եւ Աշակերտ. (լծ. յն. բա՛իս կամ բէ՛ս, մանուկ, մանչ. պրս. հէմբա, համբա, ընթացակից, արբանեակ. ճորտ, փոքրաւոր։ Իսկ Հին բռ. ըստ մտի արդեօք գրէ.
Հիացաւ իբրեւ ժամ մի։ Կայի հիացեալ։ Եւ եղեւ ընդ հիանալն նոցա վասն այնորիկ։ Հիանային վասն նոցա, թէ զի՞նչ արդեօք լինիցի այն.եւ այլն։
Որպէս ռմկ. այսինքն Հնարս խորհել, գտանել. ճարտարեք. որ առ նախնիս առաւել ասի ՀՆԱՐԱՒՈՐԵՄ։ Յայս միտ լինի արդեօք առնուլ զքանի մի վկայութիւնսդ. Փենեհէզ զայս գիւտս նախանձու հնարեաց գտանել վասն պսակելոյ անձին իւրոյ. (Եփր. թուոց.։)
Ընդէ՞ր եւ աւազակին զդրախտն ասէր բանալ, թէ արդեօք յառաջագոյն բացեալ էր, եւ ճանապարհն խորդեալ. (Պիտառ.։)
Որ առ մակբերսն քաջ տրտմակայեն, եւ են, արդեօք, ուրեմն. (Հին քեր.։)
Մ՛ եթէ ի զո՞ւր արդեօք մատնեաց աստուած զյոբ ի կռիւն։ Ո՛րչափ չարչարեցաւ, սակայն նա ոչ մատնեաց (այսինքն չկորոյս) զհամբերութիւնն. (Իսիւք.։)
Ըշկօթակ առնել, խորասոյզ առնել. շփոթելով արդեօք ընդ յն. խաւար։
Մի՛ գուցէ արդեօք այժմ ողոքել ի կախարդականաց ինչ բանից դորա. (Պիտ.։)
Հա՛յր, եւ նա ասէ, զի՞ է որդեակ։ Աստուած տեսցէ իւր ոչխար յողջակէզ՝ ո՛րդեակ։ Որդեակք իմ, փոքր ինչ ժամանակ ընդ ձեզ եմ։ Գտի յորդեկացդ քոց, որ գնան ճշմարտութեամբ։ Չէի արդեօք արժանի համբուրել զորդեակս իմ։ Որդեա՛կ իմ աբեսողոմ, աբեսողոմ որդեա՛կ իմ։ Եզն եւ արջ ի միասին ճարակեսցին, եւ որդեակք նոցա խառն շրջեսցին, եւ այլն։
Որպիսեօ՞ք արդեօք վարէր բանիւք. (Առ որս. ՟Դ։)
ἅρα, οὗν igitur, ergo, itaque. (որպէս թէ Ուր իմն՝ նշանակ հետեւողութեան կամ մակաբերութեան. որ եւ կոչի բազբանական, եւ շփոթի ընդ երկբայական կամ տարակուսական) Ապա. ապա ուրեմն. այսուհետեւ. արդ . արդեօք. մի՛ արդեօք.
Ի զուր ուրեմն արդարացուցի զսիրտ իմ։ Ապա եւ ջուրք ուրեմն ընկլուզին զմեզ։ Խաւար ուրեմն արդեօք ծածկեաց զիս. եւ այլն։
Ուխտ պայմանի հաստատեսցեն։ Խնդրելով պայման ուխտի։ Մի՛ արդեօք պայմանին ստիցէ։ Զայս պայման ուխտի գրեալ, եւ խաչ հաստատեալ, կնքեսցես. (Խոր. ՟Բ. 8. 32. 86։ եւ ՟Գ. 48։)
Հաւատովք պարտեցին զթագաւորութիւնս։ Ընդ մեզ աստուած, գիտացէք հեթանոսք, եւ պարտեցարու՛ք։ Պարտեցաւ այր իսրաէլի յերեսաց այլազեանցն։ Ընդէ՞ր արդեօք պարտեաց զմեզ տէր այսօր առաջի այլազգեանցն։ Պարտեցաւ աբեններ եւ արք իսրայէլի առաջի ծառայիցն դաւթի։ Պարտեցաւ առաջի իսրայէլի։ Ի պարտել ժողովրդեան քո իսրայէլի առաջի թշնամեաց։ Պարտեցաւ յուդա յերեսաց իսրայէլի. (Եւն։)
ἅν, ὅντως, πάντως utique, equidem, omnino, vere, certe այսինքն Արդեամբք. կամ որ նոյն է ըստ իմաստից՝ որպէս կրճատել յոգնականն ձայնիս ԱՐԴԱՐԵՒ, նոյն ընդ նմին. այսինքն Յիրաւի. անշուշտ. ինձ այսպէս թուի, ստուգապէս. ամենայնիւ. հետեւաբար. իսկապէս. այո. ապաքէն. իրաւ, իրաւցընէ, ի հարկէ, կարծեմ թէ. cf. ԹԵՐԵՒՍ.
Եթէ դինտէր ... դու արդեօք խնդրէիր ի նմանէ։ Եթէ հաւատայիք դուք Մովսէսի, հաւատայիք արդեօք եւ ինձ։ Եթէ Աստուած էր հայր ձեր, սիրէիք արդեօք զիս։ Զի եթէ էր ծանուցեալ, ոչ արդեօք զտէրն փառաց ի խաչ հանէին։ Եւ արդեօք ոչ էին կամք՝ զի այժմեկեսցէ. այլ եկեսցէ՝ յորժամ եւ պարապեսցէ. եւ այլն։ (Տե՛ս եւ Թուոց. ՟Ի՟Բ 37։ Առակ. ՟Բ 20։ Յոբ. ՟Խ՟Բ. 8։)
Կամէր արդեօք թաքուցանել զճշմարտութեան բանն։ խորտակիցիք իսկ արդեօք եւ հեզ ձանիցիք. (Փարպ.։)
Աստանօր ոչ արդեօք այլ ինչ է բանս սիրելի, քան թէ դեգերիլ ի բանս գովեստից. (Յհ. կթ.։)
Ոչ կամիմ արդեօք զբախումն դրանդ թէ եւ մանանայ իցէ. (Վրք. հց. ՟Գ։)
Արդեօք նոր էր նշանն. (Ոսկ. յհ. ՟Բ 1։)
Ասի եւ ԹԵՐԵՒՍ ԱՐԴԵՕՔ, իբրու զտարակոյսն ի ստուգութիւն վերածելով.
Թերեւս արդեօք ի հանդերձեալ յաւիտենին, եւ այլն. (Յհ. իմ. ատ.։)
Թերեւս սովիմբ առ այսու արդեօք եւ ինձ շնորհեսցես. (Նար. ՟Ծ՟Ե։ (Իբր ռմկ. յուսամ որ, ըլլայ մէյեր, կամ մագար. այսինքն երանի՛ թէ)։)
Թարմատար կամ առ ի զարդ.
Չէի արդեօք արժանի համբուրել զորդեակս իմ. յն. չարժանացայ. (Ծն. ՟Լ՟Ա 28։)
Արձակիւր երթալ ո՛ւր արդեօք եւ կամեսցի. (Մեկն. ղեւտ.։)
πότερον; utrum, ἇρα γε; an numquid Մի՛թէ. մի՞, մը՞.
Գիտասցէ վասն վարդապետութեանս, յԱ՛ստուծոյ իցէ արդեօք, եթէ ես ինչ յանձն է իմմէ խօսիմ։ Գիտիցե՞ս արդեօք զոր ընթեռնուցուսդ։ Իսկ արդ որ ննջեցինն ի Քրիստոս, որեա՞ն արդեօք. եւ այլն
Մոռանայցէ՞ք արդեօք զհոգեւոր օրհնութիւնդ. (Եղիշ. ՟Գ։)
Իցէ՞ արդեօք թէ տեսից։ Իցէ՞ արդեօք յուսալի։ Արդեօք լուա՞յց, ա՛րդեօք տեսի՞ց։ Առ թագաւորութիւնս աշխարհի՞ արդեօք. (Նար.։)
οὗν ergo, itaque Արդ. եւ արդ. ուրեմն. ապա. հա՛պա.
Արդեօք յիշեա՛, թէ որպէս լուարն. (Յայտ. ՟Գ 3։)
Արդեօք ծանի՛ր եւ ի մի՛տ առ, թէ վասն որո՞յ գործոյ կոչեցար. (Ճ. ՟Ա.։)
Ահա արդեօք յափն գետոյն, հա՛յր, նստեալ է կին ոմն։ Արդեօք ոչ գոյ բան առ ումեք, եւ այլն. (Վրք. հց. ՟Զ. եւ ՟Դ։)
Տե՛ս արդեօք եւ աստ։ Արդեօք զայն ատեան զմտաւ ածցուք. (Ոսկ. յհ. ՟Ա 29. 38. եւ այլն։)
իբրու Ա՛րդ. այժմ, առ ժամս.
Զսերկեանս աւուր՝ որ (յորում) արդեօք եմք նսեմացեալ. (Մագ. ՟Հ՟Բ։)
Գնա՛ արդեօք, եւ ընդ այգն եկեսցես փութով։
Գնա՛ արդեօք ոռոգեա՛ դու, եւ ի գիշերի ոռոգեմ եւ ես. (Վրք. հց. ՟Գ. ՟Դ։)
որպէս Ա՛րդ.
Ես յառաջագոյն մեռեալ ելի յաշխարհէ, եւ նա արդեօ՛ք մեռաւ. (Վրք. հց. ՟Է. ձ. (տպ. արդ։))
Արդեօք բերեմ զնա. եւ յարուցեալ գնաց. անդ. (տպ. այժմ։) Եւ թէ ննջեալ է իմ, արդեօք ննջէ ասասցես. (Անդ. ՟Թ. (տպ. արդ։))