to tranquillize, to appease, to calm;
to render tranquil, to soften;
to be appeased, calmed, tranquillized;
to abate, to be settled, to diminish, to assuage;
to hold one's peace, to keep silence;
to support, to endure, to suffer, to resist, to be able;
— զկիրս, զամբոխեալ միտս ուրուք, to calm the passions, to relieve anxiety.
ՀԱՆԴԱՐՏԵՄ ἠσυχάζω cesso, quiesco. որ եւ ՀԱՆԴԱՐՏԱՆԱԼ. ռմկ. հանդարտիլ. Հանդարտ լինել եւ նստել. շաբաթանալ, հանգչել. խաղաղիլ. դադարել. ցածնուլ. լռել. առանձնանալ. պարապիլ. կամ դեգերիլ.
Ի շաբաթուն հանդարտեցին վասն պատուիրանին։ Հանդարտեսցես, եւ ոչ ոք իցէ՝ որ պատերազմիցի ընդ քեզ։ Բարիքն հանդարտեն յամենայն ժամ։ Եղիուս հանդարտեաց ի տալոյ պատասխանի յոբայ։ Հանդարտեաց ահն հեթանոսաց։ Հանդարտեաց երկիրն յուդայ ամս տասն։ Ոչ հանդարտէին, այլ ի նմին խռովութեան կային։ Հանդարտելոցն յուսով։ Հանդարտեա՛ եւ մնա՛ դու ի բանակիս քում։ Մինչեւ յե՞րբ ոչ դադարիցես. (հանդարտեա՛, զի եւ մե՛ք խօսեսցուք. եւ այլն։)
Հանդարտեսցէ կրճումն ատամանցն. (Նար. ՟Ղ՟Ե։)
Վաղվաղակի հանդարտեաց ծովն։ Եբեր զաւետիս հանդարտելոյ ջրհեղեղին. (Վրք. ածաբ.։ Շ. մտթ.։)
Հանդարտեաց (ի խցի) երիս եօթնեակս. (Վրք. հց. ՟Ի՟Ա։)
Իբրեւ երկոտասան ամ հանդարտեաց յուսումն. (Վրք. բրս.։)
ՀԱՆԴԱՐՏԵԼ φέρω, ὐποφέρω, χωρέω sustineo, tolero, porto. Հանդուրժել. ժուժել. տանել. համբերել. տոկալ. դիմանալ, կրնալ քաշել.
Զօրութեան բանից քոց ո՞ հանդարտեսցէ։ Երկիս ոչ կարէ հանդարտել ամենայն բանից նորա։ Կամ հանդարտիցե՞ն երիվարք ի մէջ մատակաց։ Չորրորդին ոչ կարէ հանդարտել։ Ոչ կարէր հանդարտել քաղաքն ընդդէմ յուդայ։ Ոչ հանդարտէին հրամանին։ Ոչ հանդարտեսցեն բարկութեան, կամ առաջի բարկութեան նորա։ Ոչ հանդարտեաց իւրում ամբարտաւանութեանն։ Ոչ կարէր երկիրն պանդխտութեան հանդարտել նոցա ի բազմութենէ ընչից իւրեանց։ Ոչ կարեմ միայն հանդարտել ձեզ.եւ այլն։
Որ կարէ՝ ասէ՝ հանդարտել, հանդարտեսցէ (այսինքն տանել). (Ոսկ. մ. ՟Գ. 9։)
Ոչ հանդարտէին մարդիկ տեսանել զերեսս քո, եւ ապրել. (Ագաթ.։)
Չհանդարտէ լսել ձեր տկարութիւնդ. (Եղիշ. ՟Ը։)
Էջ ի դասս առաքելոցն, եւ յիշեցոյց՝ զոր ի քրիստոսէ ոչ հանդարտեցին լսել. (Յհ. իմ. ատ.։)
Առաջի ահեղ գազանին զիա՞րդ կարէ հանդարտել. (Մծբ. ՟Ժ։)
Ոչ հանդարտես հայել ի դէմս եկելոցն հրեշտակաց. (Մանդ. ՟Ժ՟Թ։)
Անտես առնել զնա ոչ հանդարտէ. (Սարգ. յկ. ՟Թ։)
Լինի եւ հյց. խնդ. ըստ յն. ոճոյ.
Այն ոք ո՛չ է ի մարդկանէ, որ կարօղ լինէր զնշոյլս լուսոյ ճառագայթիցն այնոցիկ կարել հանդարտել. յն. տանել. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 6։)
Եւ զայս՝ եւ ո՛չ որ զթագն իսկ ի գլուխ ունիցի, կարէ միշտ անձին հանդարտել. յն. կացուցանել, կամ կազմել. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 24։ (որ հայի եւ ի յաջորդ նշ։))
ՀԱՆԴԱՐՏԵՄ եցի, եա՛. ն. ՀԱՆԴԱՐՏԵՑՈՒՑԱՆԵՄ, ցուցի. որ եւ ՀԱՆԴԱՐՏԱՑՈՒՑԱՆԵԼ. ռմկ. հանդարտեցնել. παύω, καταπαύω, πραΰνω sedo, lenio, mitigo. Խաղաղել. ցածուցանել. դադարեցուցանել.
Փարատեա՛ ի վշտացս, հանդարտեա՛ ի խռովութեանցս. (Նար. ՟Ձ՟Գ։)
Հանդարտեա՛ զսիրիս իշխանացն. (Ճ. ՟Ժ.։)
Հանդարտեցուցանել զծով, կամ զցասումն առն, կամ զյուզեալս. (Յոբ. ՟Ի՟Զ. 12։ Առակ. ՟Ժ՟Ը. 14։ ՟Գ. Մակ. ՟Զ. 1։)
Հանդարտեցուցանել զամբոխեալ եւ զալէկոծեալ բնութիւնս. կամ զարօրադիր եզինս, կամ զհարթուցեալս. (Սարգ. ՟ա. պետր. ՟Ա։ Նիւս. թէոդոր.։ Յճխ. ՟Ե։)
Մի՛ հանդարտեցուսցուք զնոսա ի գործոյ. (Ել. ՟Ե. 5։)
Ի բերմանէ ընդունայնութեան ողորմութեամբ հանդարտեցուցանես. (Նար. ՟Լ՟Զ։)