flank, side;
side, part, party;
climate;
confine, quarter, canton;
country, soil, region, land;
հակառակ —, the wrong side;
the opposite party;
տկար —, weak side;
ի մի —, aside, apart;
առ ի —, slantingly, awry, sideways, laterally;
ի մի — թողուլ, to set apart, to lay aside;
ի — լինել, անկանիլ, to lean on one's side, to lay oneself down, to repose;
ի — առնել ի վերայ մահճաց, to place in bed, to put to bed;
— տալ, to recede, to retreat, to draw back;
ի — ելանել, to retire from, to withdraw oneself, to stand aside;
ունել զ— ուրուք, to take up the cudgels for, to take one's part, to range oneself on the side of, to side with one;
երկոցուն իսկ կողմանց հաճոյ լինել, to run with the hare hold with the hounds, to contrive, to stand well with opposite parties;
ոչ միում յերկոցունց կողմանցն լինել ձեռնտու, to preserve neutrality, to remain neutral;
նստաւ ի կողմանէ նորա, he sate near him;
յայսմ կողմանէ, on this side;
ի միւս կողմանէ, on the other side;
յերկոցունց կողմանց, on both sides;
ի կողմանց կողմանց, from different parts;
ի միոյ կողմանէ զմիւսն, from one side to the other;
through through, right through;
յամենայն կողնանց, on all sides or hands;
from all quarters, everywhere;
յինէն կաղմանէ, on my side;
on my part, as for me;
ի ձէնջ կողմանէ, from you;
in your name.
ԿՈՂՄՆ կամ ԿՈՂՄ. κλίτος latus. Որ ասի եւ ԿՈՂ. եւ ԿՈՅՍ. (յորմէ ռմկ. քով, քովը. պ. գույ, գըյ ). մասն եւ դիրք տեղեաց, աշխարհաց, եւ իրաց. մասնաւոր վայր, կամ բաժին. կողմն կողից. որ ինչ անկանի յաջ կամ յահեակ, յառաջոյ կամ զկնի դիտողին.
Անկցին ի կողմանէ քումմէ Հազարք։ Ընդ չորս կողմանս սրահին։ Յաջմէ կողմանէ տաճարին։ Ի կողմն արեւելից։ Յարեւելից կողմանէ։ Ընդ կողմն հիւսիսի։ Ի հարաւոյ կողմանէ։ Ի չորեցունց կողմանց նորա։ Ի կողմանս տապանակին.եւ այլն։
Ոչ հպէին նոքա բնաւ ընդ կողմն ծառոյն. (Եփր. ծն.։)
ԿՈՂՄՆ. որպէս յն. գլի՛մա, կամ կլիմա. κλίμα regio, tractus.
Ի կողմանցն ծուրայ։ Ի կողմանս յայսոսիկ։ Ի կողմանս աքայեցւոց։ Եկի ի կողմանս ասորւոց եւ կիւլիկեցւոց.եւ այլն։
Կողմանք ասորւոց. (՟Ա. Եզր. ՟Բ. ՟Դ. ՟Զ.) յն. Κοιλή Συρία, Κοιλοσύρια . նոյն է՝ որ այլուր Ստորին ասորիք դնի, կամ Կլեսուր։
ԿՈՂՄՆ. որպէս յն. մէ՛րօս (ուստի թ. միրաս ). μέρος pars, portio. (լծ. թ. փարչի, փարէ ). Մասն, բաժին.
Յամենայն կողմանց շուրջանակի։ Գնաց ի կողմանս գալիլեյացւոց։ Հասին ի կողմն փիւնիկեցւոց։ Շրջեալ զվերին կողմամբքն։ Ի ստորին կողմ երկրի։ Ի չորեսին կողմանս իւրեանց գնային։ Ի կողմանէ փեղկին։ զայս կողմն լերինն, զայն կողմն լերինն.եւ այլն։
ԿՈՂՄՆ. որպէս Գաւառ շրջակայ. περὶ χωράς, περίχωρον circumjacens regio.
իշխանկողմանցն, կամ կիսոյ կողմանն։ յամենայն կողմանս յորդանանու.եւ այլն։
ԿՈՂՄՆ. որպէս յն. πλευρά costa latus. Կող.
Որպէս ադամն. զի առաւ կինն ի կողմանէ անտի նորա. (Եփր. համաբ.։)
Առ կողմամբ լերինն։ Ի կողմանէ իկողմ։ Յերեկոցունց կողմանց սեղանոյն.եւ այլն։
ԿՈՂՄՆ. որպէս յն. πλάγιον . իբր Խոտորնակ կողմն. կողմն մի.
Զդուրս տապանին ի կողմանէ արասցես։ Ի կողմանց սեղանոյն։ Ի կողմանէ խորանին կամ տապանակին։ Նստաւ ի կողմանէ հնձողացն, կամ սաւուղայ։ Ի կողմանց դրանն։ Քարինս ի կողմանէ նոցա ընկենոյր, եւ այլն։
ԿՈՂՄՆ. Ընտիր հայկաբանութեամբ դնի ի մեզ, ուր ի յն. չիք. զոր օրինակ՞
նոքա կողմանքն երկոքին։ Անկան ի կողմանցն նիկանովրայ։ Ի կողմ հարաւոյ։ Յոր կողմ եւ յուսացեալ իցէ։ Յո՛ր կողմն դիմէր հողմն։ Ոչ ինչ հոգայ ի տանէ կողմանէ այր նորա։ Եղիցի յինէն կողմանէ այոն այո, աւ ոչն ոչ։ Ի ձեր կողմն է։ Դարձեալ ի կինն կողմն։ Ամպ մեծ ի կողման նմա (կամ նորա)։ Որք ոչ ի տեառն կողմն լինէին.եւ այլն։
Նոյնպիսի ոճով ասին եւ յայլ գիրս.
Զամենայն անձն քո փոխեա՛ ի տէր կողմ. (Սեբեր. ՟Ժ։)
Ի թշնամեաց կողմ եղիցին. (Ճ. ՟Բ.։)
Յերից կողմանց ազգակցութեան, ի վեր, ի խոնարհ, եւ յառ ի կողմ. (Նախ. ղեւտ.։)
Յամենայն իսկ կողմանց յայտ է. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Որք ի կորճէից, եւ որք ի մերմէս կողմանէ. (Խոր. ՟Բ. 64։)
Ի կողմանց կողմանց քրիստոնեայքն. (Եղիշ. ՟Բ։)
Ի խոնարհ կողմ երկրի ձգտէին (այսինքն ի վայր կոյս). (Փարպ.։)
Առ պատուանդանիս, այսինքն ի ներքին կողմ, ի խոնարհ տեղին. (Սարգ. յկ. ՟Զ։)
Ի պարգեւականէն զրկեցեալ՝ յողորմութեանն կողմն նայիմ. (Նար. ՟Ձ՟Զ։)
Յոր կողմ եւ միտեմք կամովք, նորին լինիմք ընդունակք. (Լմբ. սղ.։)
Արգամայ առեալ զբազմութիւն հետեւակացն ի կողմ ելանէր. այսինքն ի միւս կողմն անցանէր, կամ կուսակից լինէր. (Խոր. ՟Բ. 43։)
Ի ԿՈՂՄՆ ԼԻՆԵԼ, կամ ԱՆԿԱՆԻԼ. Որպէս Կողմնիլ, ընկողմանիլ. պառկիլ.
նստեալ ի վերայ անկողնոյն, եւ կամէր լինել ի կողմն. (Ճ. ՟Ա.։)
Ի կողմն եղեալ՝ ննջեաց. (Վրք. հց. ՟Ի։)
Յոտն կալ ոչ կարէր վասն դիւացն հարուածոց, այլ ի կողմ անկեալ կայր. (Աթ. անտ.)