to speak, to talk, to discourse, to converse;
to confer, to treat, to negotiate;
to betroth, to affiance;
— լեզուս, or ի լեզուս, to speak many languages;
— — եզակի, to thee-thou;
— ուղիղ, to speak out, distinctly — ի սրտի, to think, to meditate, to ruminate;
— սպառնալեօք, to speak threateningly or sharply;
— զքաղաքականութենէ, to talk politics;
տալ — զանձնէ, to be talked of;
to get a bad name;
— զումեքէ ի մահ, to compass a person's death;
— չարութիւն, to speak ill of, to slander;
— հաւու, to crow;
նա խօսեսցի առ ի քէն, he shall be thy spokesman;
— ումեք զկին, to betroth, to promise or to give in marriage;
— իւր զկին, to espouse, to marry;
կոյս խօսեցեալ առն, a vergin espoused to a man;
խօսեցայց ինձ զքեզ, I will marry you;
cf. Ընդ վայր.
λαλέω, φθέγγομαι loquor διαλέγομαι dissero προσλαλέω alloquor եւ այլն. Խօսս առնել առ լսօղս. խօսել առ ոք կամ ընդ միմեանս. բարբառել. ասել. զրուցել. խօրաթել.
Խօսեացայց զբանս իմ. եւ ասեն, խօսեա՛ց։ Խօսեցար բերանով քով, եւ ձեռօք քո լցեր այսօր։ Խօսեցարուք ականջս ամենայն արանց։ Բացի զբերան իմ, եւ խօսեցաւ լեզու իմ։ Խօսէին ազովտացի, եւ ոչ գիտէին խօսել հրեէրէն. եւ այլն։
Կամ կր.
որ ի ձեռն հրեշտակաց խօսեցաւ բանն, հաստատուն եղեւ։ Զի՞նչ է բանն խօսեցեալ ընդ քեզ։ Թէ թաքուսցես յինէն բան մի յամենայն բանից խօսեցելոց յականջս քո.եւ այլն։
ԽՕՍԵԼ. որպէս Ճառել. պատմել (բանի կամ գրով). քարոզել. պատգամ կամ հրաման տալ, եւ այլն.
Զօրէնս քո խոսեցայ։ Խօսեցան ձեզ զբանն աստուծոյ։ Խօսեցան ընդ նմա զամենայն ինչ՝ զոր ասաց յովսէփ։ Ամենայն մարդարէք որ ի սամուէլէ եւ այսր խօսեցան։ Խօսեցաւ տէր ընդ մովսեսի։ Խօսեցաւ զփայտից։ Խօսեցաւ զանասնոց եւ զթռչնոց եւ զձկանց.եւ այլն։
ԽՕՍԵԼ Ի ԼԵԶՈՒՍ կամ ԼԵԶՈՒՍ. Յայլ եւ այլ լեզուս բարբառել։ (Գծ. ՟բ. 6։ Կոչ.։ Լմբ. ստիպ. Շ. ՟ա. յհ. ՟իա։)
ԽՕՍԵԼ Ի ՍՐՏԻ. Խորհել. զմտաւ ածել. (Ծն. ՟ժէ. 17։ ՟ա. թգ. ՟ա. 13։ Սղ. խ. 7։ ՟հզ. 7։ Ժղ. ՟ա. 13։ ՟բ. 15։)
ԽՕՍԵԼ Ի ԽԱՂԱՂՈՒԹԵԱՆ, կամ Ի ՀԱՇՏՈՒԹԻՒՆ ԽԱՂԱՂՈՒԹԵԱՆ. Դաշնաւորիլ եւ հաշտիլ. խաղաղութիւն առնել. ... (՟Ա. Մակ. 10։ ՟զ. 49. 60։)
Եկեալք ի միաբանութիւն՝ խօսեսցին ի խաղաղութիւն ընդ թագաւորին յունաց. (Փարպ.։)
ԽՕՍԵԼ ՀԱՒՈՒ. φωνέω vocem edo vel emitto, canto. Ձայն արձակել աքաղաղի ի սահմանեալ ժամու. Խօրօզին կանչելը. (Մտթ. ՟իզ. 34. 74. 75։)
Զոր օրինակ հաւ խօսի ի լռութեան գիշերի. (Շ. մտթ.։)
ԽՕՍԵԼ. μνηστεύω despondeo, desponso, nuptias concilio. Հարսնախօսութիւն առնել. նշանել, իլ. պսակիլ. հարսն առնել, եւ լինել.
Աղջիկ կոյս՝ խօսեցեալ առն։ Աղջիկն խօսեալ առն։ Այր ոք՝ որոյ խօսեալ իցէ կին։ Շինէին զշինուածս, եւ խօսէին կանայս։ Խօսեցայց զքեզ ինձ յաւիտեան։ Խօսեցայցզձեզ առն միում՝ իբրեւ զկոյս մի սուրբ յանդիման կացուցանել քրիստոսի։ Խօսեալ զմայր նորա մարիամ յովսեփու, մինչչեւ եկեալ առ միմեանս՝ գտաւ յղացեալ ի հոգւոյն սրբոյ.եւ այլն։
Որոյ զկին խօսեալ իցէ, եւ կամիցի առնուլ. (Մծբ. ՟Է։)
Յորժամ խօսեալ իլնի կին առն, հեռի է ի նմանէ տեսութեամբ. (Լմբ. պտրգ.։)
զի գթասցի փեսայդ ի հարսնս՝ որ խօսեցաւ ի քէն. (Տաղ.։)
Խօսեցաւ նմա ի հարսնութիւն դուստր մեծի իշխանին. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)
Ո՛վ ըուսանք, որք խօսեցայք զանձինս ձեր քրիստոսի. (Մծբ. ՟Է։)
Կին աստ զխօսեալն ասէ. որպէս եւ փեսայս յառաջ քան զամուսնութիւնն սովոր են կոչել գիրք զընկալուչս. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 4։)
ԽՕՍԵԼ ասի նմանութեամբ եւ քերթողաբար՝ զանբարբառ իրաց. զոր օրինակ
Արիւնն քրիստոսի, որ առաւել խօսի (այսինքն բողոքէ) քան զաբէլին. (Եբր. ՟Ժ՟Բ. 24։)
Զինչ արդեօք ասիցէ ծով. աստ զդէմսն ստեղծանեմք խօսել. քանզի ծով ոչ բնաւորեցաւ խօսել. (Պիտ. եւ այլն։)