sensation;
sense;
reason, understanding;
ի — գալ, to recover, to recover one's senses;
ընդ զգայութեամբ անկանել, to come under the senses;
to stand to reason;
— առնել, տալ, բերել ի-, to inform, to advise;
— առնուլ, ի զգայութեան լինիլ, to perceive, to be sensible of;
—ք, the senses.
(իբր վերացեալ) αἵσθησις, αἵσθημα sensio, sensus, cognitio, intelligentia. Զգացումն, ըմբռնումն, ճանաչումն, տեղեկութիւն.
Տեսութիւնն միայն ունի զերկիւղն, այլ զգայութիւն եւ ոչ մի ինչ լինիցի քեզ. (Ճ. ՟Ա.։)
Զգայութիւն՝ ամենայն բանի յայտնագոյն՝ առ ի փորձն է. (Բրս. մկրտ.։)
Զգայութիւն է առաջիկայ իրի մասնական գիտութիւն. վասն զի ամենայն զգայութիւն զմասնական գիտութիւն գիտէ. (Սահմ. ՟Ժ՟Գ։)
Ամենայն կերակուր ի ճաշակելն ունի տալ զգայութիւն որակութեան, եւ ո՛չ ի տեսանելն. (Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Դ։)
ԶԳԱՅՈՒԹԻՒՆ ԱՌՆՈՒԼ, կամ Ի ԶԳԱՅՈՒԹԵԱՆ ԼԻՆԵԼ. այսինքն Զգալ.
ՅԱստուծոյ մեծութիւնն հայելով՝ զգայութիւն առցէ ամենայն տկարութեամբ. (Փիլ. բագն.։)
Եւ ոչ զգայութիւն առնուք չարեաց. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 11։)
Ես զտանջանացդ բնաւ ոչ առի զգայութիւն. (Ճ. ՟Ա.։)
Ի զգայութեան լինի վատթար գործոց անցեալ ժամանակին, եւ զչարութեան ողբայ զվարս. (Շ. մտթ.։)
ԶԳԱՅՈՒԹԻՒՆ ԱՌՆԵԼ, ՏԱԼ. ԲԵՐԵԼ Ի ԶԳԱՅՈՒԹԻՒՆ. Զգացուցանել, իմացուցանել.
Ոչ մի ինչ զգայութիւն տանջանաց արարեր յիս. (Ճ. ՟Ա.։)
Ոմն աչաց, եւ ոմն ականջաց տալով զգայութիւն. (Շ. թղթ.։)
Ոչ բերէր առժամայն ի զգայութիւն զգործեցեալ իրականութիւնն. (Յհ. կթ.։)
ԶԳԱՅՈՒԹԻՒՆ. φρόνησις prudentia, sapientia, intelligentia Զգաստութիւն. խոհականութիւն. խելք. խելամտութիւն. եւ Խելաբերութիւն. ուշ.
Փոխեալ ի խրատ յանուսումնութենէ, եւ յանզգամութենէ ի զգայութիւն. (Փիլ. իմաստն.։)
Երկի՛ր ի սոսկալի բեմբէն, եւ ե՛կ ի զգայութիւն. (Մանդ.։)
Խնդութեամբ յուսոյն վերաստեղծաւ ի զգայութիւն (տպ. զգաստութիւն) առաքինասէր վարուց. (Յճխ. ՟Ի։)
Ի զգայութեան եմք անձանց մերոց. (Դիոն. ածայ.) յն. գիտակից եմք. այսինքն գիտեմք զչափ անձանց։
Ի սմանէ պարգեւի զգայութիւն մտաց. (Վրք. հց. ՟Բ։)
Զգայութիւն սրտին խոցոտեալ։ Իբրեւ զանասուն համարեցայ հերքեալ ի զգայութենէ։ Ի քեզ համբառնամք զձեռս, զմիտս, եւ զզգայութիւնս հոգւոց իմաստից. (Նար.։)
Զօրացուցանեն զզգայութիւն խելացն. այսինքն զուշ մտացն, կամ զուղեղն. (Փարպ.։)
Ի զգայութիւն գալ ոչ կամիք. (Կլիմաք.։)
ԶԳԱՅՈՒԹԻՒՆ. (ի թանձրացեալն). αἵσθησις sensus Զգայարան. գործի եւ կարողութիւն զգալոյ.
Հինգքս զգայութիւնք։ Զգայութեանց աղօտացելոց՝ եւ մարմին ծանրանայ։ Բերէ միտքն պտուղս զիմանալիսն, իսկ զգայութիւն զզգալիսն։ Շարժեալ լինի զգայութիւնն ի ստորակայէն (յառարկայէ), իսկ միտքն ի զգայութենէն. (Փիլ.։)
Մի թէ ուրոյն ուրոյն զգայութի՞ւնք (տպ. զգայարա՞նք) իցեն Աստուծոյ, եւ մին լսէ, եւ միւսն տեսանէ. (Խոսր.։)
Հինգ զգայութեանց։ Ի սեամս զգայութեանց. (Նար.։)
Զգայութիւնք պատուհանացս ազդմամբ քո լցո՛. (Մխ. աղ.։)
| Singulier | Pluriel | |
|---|---|---|
| nominatif | զգայութիւն | զգայութիւնք |
| accusatif | զգայութիւն | զգայութիւնս |
| génitif | զգայութեան | զգայութեանց |
| locatif | զգայութեան | զգայութիւնս |
| datif | զգայութեան | զգայութեանց |
| ablatif | զգայութենէ | զգայութեանց |
| instrumental | զգայութեամբ | զգայութեամբք |