blood, kin;
— խաղողոյ, unpressed wine, must, wine;
արեամբ ներկել՝ շաղախել, to imbrue with blood, to spot with blood;
— հեղուլ, to shed blood, to kill, to wound;
— հանել, to bleed;
հոսումն արեան, hemorrhage;
կցորդ արեան, who sheds blood with another, consanguineous, of the same blood, related;
cf. Ապաժոյժ.
αἶμα sanguis, cruor Հիւթ կենդանական կարմրորակ՝ սփռեալ երակօք յամենայն մասունս մարմնոյ կենդանւոյն. արուն.
Շունչ ամենայն մարմնոյ արիւն իւր է։ Զմիս արեամբ շնչոյ մի՛ ուտիցէք։ Ձագք նորա թաթաւին արեամբք.եւ այլն։
Փոխարկին կերակուրք յարիւն, եւ արիւն ի մարմին, եւ յայլ մասունս մարմնոյն. (Նիւս. բն.։)
Զոր էր արեամբ զեռնոց մխեալ. (Խոր. ՟Բ 8։)
Ներկաւ յարեանց մերոց. (Լաստ. ՟Ի՟Ա։)
Արեան արտասուք. (Նար. ՟Ի՟Թ։)
Թէ ոք ՛տ վերայ մեռելոյ կոծ դնէ, եւ արիւն հանէ. (Կանոն.։)
ԱՐԻՒՆ, իբրեւ Սպանութիւն, կոտորած, պէսպէս ոճով ըստ յարակից բայից եւ բառից.
Մի՛ հեղցուք արիւն։ Որ հեղու զարիւն։ Մեղանչել յարիւն արդար։ Չգալ յարիւն արդար։ Չերթալ յարիւն։ Մի՛ անկցի արիւն իմ յերկիր։ Թաքուցանիցեմք զարիւն նորա։ Արիւն նորա խնդրի Յարիւն ընկերի մի յօժարիցիս։ Յարիւն համարեսցի մարդոյն այնմիկ։ Կցորդ արեան։ Պարտական արեան։ Այր արեանց։ Արեամբ չափ (այսինքն մինչեւ ցմահ).եւ այլն։
Որ զրկէն զնոսա, այր արեանց է. այսինքն արիւնահեղ եւ մահապարտ. (Սիր. ՟Լ՟Ա 25։)
Այրս մահու ի յարեանց գնդից. (Նար. ՟Կ՟Է։)
Եղէք պատճառք բազում արեանց։ Հեղան անթիւ արիւնք. (Փարպ.։)
Առանց արեան եւ կոտորածոյ. (Ագաթ.։)
Արեան ճապաղիս հանէին. (Փարպ.։)
Զարեանցն պատրաստէ յարուցանել ուխս. (Պիտ.։)
Վասն եղբարց յարուցանել ուխս. (Պիտ.։)
Վասն եղբարից իւրեանց գրգռութեանն, զի արիւն մեծ անկեալ է ի վերայ. այսինքն արիւնհեղութիւն բազում է լեալ. (Բուզ. ՟Ե 37։)
ԱՐԻՒՆ. իբր ազգականութիւն. համարիւն մերձաւորք.
Արիւն եւ հարազատութիւն արտաշիսի։ Արիւն վաղարշակայ են, այսինքն զարմ արշակայ մեծի։ Որպէս մտերմաց եւ արեանց կցորդաց. (Խոր. ՟Բ 26. 27. 35. 39։)
Արիւն ձեր եմք. (Փարպ.։)
Հարազատութեան արեան զարմին եսաւայ։ ի յարենէ արքայից։ Ընտանի արեանն երջանկի. (Նար. խչ. եւ Նար. մծբ.։)
Որք ազգասէրք եւս ի յարենէցն (այսինքն յարեանց) էին։ Որք հարազատ առ ի յարենէցն ազգականութենէ էին մարդիկ. (Պիտ.։)
ԱՐԻՒՆ ՀԱՆԵԼ, կամ ԹԱՓԵԼ, կամ ՀԱՏԱՆԵԼ, կամ ԹՈՂՈՒԼ, է Արիւն առնուլ հաամամբ երկի. արուն առնել.
Յորժամ մաղձադեղս տայ, կամ արիւն հանէ. (Սահմ. ՟Ի՟Ա։)
Գործ բժշկի այս է, խարել, կարել, եւ արիւն թափել. (Մանդ. ՟Ի՟Զ։)
Ի գարունն արիւն հատանեն, եւ դեղ առնուն. (Ոսկիփոր.։)
Պատճառն այն լինի, որ ի պատեհի ժամն արիւն չթողու. (Մխ. բժիշկ.։)
ԱՐԻՒՆ ԽԱՂՈՂՈՅ կամ ՈՐԹՈՅ. Քաղցու, մանաւանդ գինի.
Լուասցէ արեամբ խաղողոյ զհանդերձս իւր։ Զարիւն խաղողոյ ըմպէին գինի։ Զփիզսն ճաշակեցուցին յարիւն խաղողոյ. (Ծն. ՟Խ՟Թ 11։ Օր. ՟Լ՟Բ 14։ ՟Ա. Մակ. ՟Զ 34։)
Արիւն խաղողոյ, եւ ձէթ. (Սիր. ՟Լ՟Թ 31։)
Կայլակ կողիդ զաքիւն խաղողոյ. (Նար. ՟Ղ՟Գ։)
Կանխագոյն է ծաղիկն հինգ ամսովք քան սկիզբն լինել արեանն որթոյ. (Եփր. համաբ.։)
ԸՆԴ ԱՐԻՒՆ ԳԱԼ. Մեռանիլ կամ շաղախիլ արեամբ.
Ժամանակ է այս նահատակելոյ . (.. ընդ արիւն գալոյ. Ոսկ. եբր. ՟Ե։ տե՛ս եւ ԱՊԱԺՈՅԺ։)
ՅԱՐԵԱՆ ԱՌՆԵԼ. որպէս Արեամբ շաղախել. արունոտել.
Զփուշսն ուստի՛ եւ ունիցի ոք, յարեան առնեն զձեռս ունելեացն. (Ոսկ. մ. ՟Բ 19։)
ԱՐԻՒՆ ՅԱՐՆԷ. որպէս Արենակից. ազգական.
Կարե՞ս զօտարն սիրել իբր զյարենէ. (Վրք. հց. ձ։)