plain, flat country or district.
cf. Գետափն.
cf. Գետափն.
summoned;
ill-treated;
— առնել, to condemn, to blame, to reprobate, to ill-treat, to offend in words, cf. Դատափետեմ, cf. Հարստահարեմ, cf. Նեղեմ, cf. Ատեմ.
cf. Դատափետ առնեմ.
mountain;
— տեառն, — սուրբ, heaven, paradise;
լիրինք յաւիտենից, յաւիտենական or մշտնջենաւոր, the angels, the prophets, the apostles;
արտեւան, գագաթն, կատար լերանց, the summit, the ridge of the mountain;
կապան, կիրճ լերանց, strait, defile, pass;
գօտի, շղթայ, պար լերանց, chain, ridges of mountains;
հրաբուղխ լեառն, volcano, a burning mountain;
սառնատափ լերինք, glaciers;
լուղական լերինք, iceberg;
մոլորակային, լուսնային լերինք, the planetary, the lunar mountains;
զլեառն լեռնայն գնալ, to go from mountain to mountain, or by mountain paths;
լեառն Սինա, Մասիս, mount Sinai, Ararat;
իբրեւ զլերինս ելանէին բարձրանային փրփրադէզ ալիքն, the foaming waves ran mountains high;
եւ լեառն մուկն ծնաւ, the mountain brought forth a mouse.
hair;
hair, horse-hair;
nap, shag;
թուխ, սեաւ խարտեաշ, շագանակագոյն, կարմիր, աղեբէկ, սպիտակ —, dark, black, light, chestnut-coloured, sandy, grey, white hair;
գեղեցիկ, գանգուր, բարակ, կակուղ, երկայն —, beautiful, frizzled, fine, soft, long hair;
յարդարեալ, մանեկաւոր or ոլորեալ, գալարուն, խոպոպի —, dressed, crisped, in ringlets, curled hair;
կարճ, տափակ, դիզացեալ, խառնափնդոր, կարծր, իւղոտ —, short, straight, standing up, dishevelled, stiff, greasy hair;
կեղծ —, false hair;
—ք այծեաց, goat's hair;
cf. Մշտափթիթ.
boat, bark, barge;
— գետոյ, wherry, sculler;
— վենետկեան, gondola;
տաճիկ —, caic;
անգղիական —, outrigger;
— նաւու, yawl, skiff, shaloop;
— տափարակ, ferry-boat, lighter;
վարձ, սակ —ի, tariff, rate.
provided with a hatchet;
armed with a spear;
striped, streaked, streaky;
— զօր, sapper;
pikeman;
cf. Շերտափակ փեղկ.
rose;
եղանակ —ից, rose-season;
մշտափթիթ —, monthly —, semper florens;
— հարիւրթերթի, centifolia;
մամռաւոր —, moss rose;
դամասկեան —, damask rose;
վայրի —, wild rose, eglantine;
դեղին —, single yellow rose;
կոկոն, բոլորք —ից, rose-bud;
գոյն —ի, rose-colour;
փայտ —ի, rosewood;
կարմրագեղ, ծիրաներփեան, գեղեցիկ, քաղցրաբոյր, գեղափթիթ, փշալից, թարշամ —, scarlet, purple, beautiful, perfumed or odorous, full-blown, thorny, faded rose;
—ք մանկութեան, այտից, շրթանց նորա, the roses of youth, of his cheeks, of his lips;
պսակ ի —ից, crown or wreath of roses;
քաղել —, to gather roses;
չիք — անփուշ, no — without a thorn;
cf. Իսկութիւն.
cf. Տափակութիւն;
flattening.
cf. Տափաքիթ.
nose;
— կենդանեաց, snout, muzzle;
մեծ, փոքր, սրածայր, շրջեալ, տափակ —, a large, big or bottle, little, pointed, turned up, snub or fiat nose;
զ—ս, ի վեր տանել, to turn up the nose, to look scornful, haughty;
այսրէն ընդ ս-ն դառնալ, to get into the nose, to go the wrong way in swallowing.
cf. Գետափն.
cité en justice, maltraité;
— առնել, citer en justice, poursuivre, maltraiter, cf. Դատափետեմ, cf. Հարստահարեմ, cf. Նեղեմ, cf. Ատեմ;
— լինել, être cité en justice.
cf. Դատափետ առնեմ.
cf. Հեր;
*—ը կտրել, couper les cheveux;
*ցաւէն ou յուսահատութենէն մազերը փրցնել՝ փետել, s'arracher les cheveux de douleur, de désespoir;
*մէկը մազերէն քաշել, tirer quelqu'un par les cheveux;
*իրարու մազերը քաշել, se tirer les cheveux;
*մազերը կճերմկնան, ses cheveux blanchissent, commencent à grisonner;
*մազերը ներկել, teindre les cheveux;
*— մազի գալ, se prendre aux cheveux;
գեղեցիկ՝ երկայն՝ կարճ՝ տափակ՝ գանգուր՝ դիզացեալ՝ խառնափնդոր՝ սեաւ՝ խարտեաշ՝ շագանակագոյն, աղեբէկ՝ սպիտակ՝ բարակ՝ կակուղ՝ եղոտ՝ կարծր —, de beaux, de grands ou de longs cheveux, cheveux longs, — courts, — plats, — frisés, — hérissés, — épars, — noirs, — blonds, — châtains, — gris, — blancs, — fins, — doux, — gras, — rudes.
cf. Մշտափթիթ.
cf. Տափաքիթ.
nez;
— կենդանեաց, museau;
*քթէն խօսիլ՝ երգել, parler, chanter du nez;
*զոք քթէն բռնել ou քթէն բռնել տանիլ, mener quelqu'un par le nez, le mener en laisse;
*քիթ քթի գալ, se trouver nez à nez;
*քիթը կախել, faire la mine, bouder;
*քիթը քաշել, renifler;
*քիթը ցաւիլ, avoir mal au nez;
*քթէն արիւն գալ, saigner du nez;
*բանի մի մէջ քիթը խոթել, mettre le nez dans une affaire;
*սուր քիթ ունել, avoir bon nez, avoir le nez fin;
մեծ՝ փոքր՝ սրածայր՝ տափակ —, nez grand, petit —, — pointu, — épaté ou camus.
cf. Օգոստափառ.
Հարթ ձեւով. տափարակ.
κοῖλος cavus. Որ ինչ ունի զձեւ եւ զնմանութիւն հովտի. տափակ, տըփկած, դարուվար, խորունկ, վար ինջած.
Ելեալ ի հովտաձեւ տափարակն. (Ճ. ՟Բ.։)
διαυγάζω splendeo, niteo. որ եւ ՃԱՃԱՆՉԱՆԱԼ. Ճառագայթել. փայլել. ծագել. շողշողել. արտափայլել նշողիւք. փալփլիլ, ցաթել.
μαργαρίτης (λιθοσ), μάργαρον margarita, unio, bacca gemmea. իտ. perla. (գտանի հոլովեալ եւ մարգրտոյ կամ տի. ի ռմկ. մարգրիտ) Ուլն ծովային խեցեմորթի, կամ սերմն սատափի. դոհար բոլորշի կաթնորակ փայլուն. պ. միւրվաիյտ. թ. ինճիւ. ար. չիւյիլիւյիւ, տիւրրա.
Փառօքդ մշտափայլի։ Մչ մշտափայլ յարակայ վառմամբ. (Նար. ՟Ղ՟Ա. ՟Ղ՟Գ։)
Այսու (առաքինութեամբ) զքեզ մշտափայլ տեսանեմք. (Մագ. ՟Ի՟Է։)
Իբրեւ անմուտ աստղ փայլելով ի մշտափայլ արեգակնէդ քրիստոսէ. (Ժմ. յն.։)
Մշտափթիթ ծաղկօք ուռճացեալ, կամ զուարճացեալ. (Երզն. լս. եւ Երզն. քեր.։)
Յարազուարճ է մշտափթիթ լուսեղէն կանաչութեամբն ծաղկեալ. (Խոր. հռիփս.։)
Ձիթենին մշտափթիթն լինելով. (Պիտ.։)
Կէսք յամրախօսք, եւ այլք շուտափոյթ ի խօսելն. (Լմբ. առակ.։)
Մշտափայլ. մշտապայծառ. անաղօտ.
Մշտափթիթ. միշտ ծաղկեալ եւ փթթեալ.
Փայտեայ նաւ. լաստափայտ. ըստ յն. նաւ բարձօղ զինքն.
κυνόμυια musca canina. Շան ճանճ. տիզ. է՝ որ բոլորշի ողորկ՝ պնդամաշկսպիտակ, եւ է՝ որ տափարակ, կարմիր, ճանկաւոր, ոսպնաչափ. որ չարաչար ծծէ զարիւն շան, եւ քոսոտ առնէ զնա. կէնէ՛, լէշա. եբր. առօպ.
Լայնաբար՝ Լաստափայտ. նաւ. նմանութեամբ՝ Խաչ.
Իբր Ասպետափառ. փառացի. եւ կամ իբր Սպիտակափառ. պայծառ.
Հեր գլխոյ նորա ուղեբեկ ջոկացեալ ի վերա սպետափառ ճակատուն. (Արծր. ՟Ե. 11։)
Հաւատափոխ ոչ լինիմք ըստ քոյդ տարակարծ մտաց. (Գր. տղ. թղթ. իբր տարադէպ, թիւրադատ։)
Ազգ փշոյ տափարակ տերեւով.
Դժնիկն եւ տատասկն, ժանդափուշն, տափափուշն, սրափուշն. (Ագաթ.։)
Փաղփիլ յոյժ. փայլելով փայլել. փայլփայել. փողփողել. շողշողել. արտափայլել. ընձուիլ. փալփլիլ, պլպլալ.
Զերկուս տափարակսն անտառախիտս. (Խոր. ՟Բ. 6։)
Յաւէտափթիթ ամենեցուն գոլ, եւ ոչ երբէք առանցանելով սաղարթաթափ լինել. (Փիլ. լին. ՟Ա. 9։)
Յո՞ր սակս դատափետ ատենաքարշ լինիցիմ. (Ոսկ. մ. ՟Ա 16։)
Վանս արկղակերտ տապանին (յն. մի բառ լա՛ռնաքս. որպէս լաստափայտ, կամ տապանակ), որով նովքոս նախնին մերոյ ազգիս ապրեցաւ. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Վանս արկղակերտ տապանին (յն. մի բառ լա՛ռնաքս. որպէս լաստափայտ, կամ տապանակ), որով նովքոս նախնին մերոյ ազգիս ապրեցաւ. (Եւս. քր. ՟Ա։)
ԱՐՏԱՓԱԿԵԼ. Արտաքս փակել. որոշել ի կողմն մի. պարուրել.
Երկու ասէ երկին, հեղինաւն արտափակեալ զհրեշտակս, եւ երկրորդաւն զմարդիկ. (Տօնակ.։)
ԲԱԶՄՈՏԱՆԻ գ. որ եւ յունական ձայնիւ Պողիպոդ. πολύπους, -ποδος polypus Ազգ բազմոտանի լուղակի կամ ժժմակի ծովու. ռմկ. ըխտափօդ եւ որ ինչ նման է նմին.
Լուսին ծագեալ ի վերայ լերանց բարձանց, եւ ի բարձրաձեւ գագաթունս կոհակացն՝ արտափայլեալ, եւ այլն. (Զքր. կթ.։)
Մշտափթիթն լինելով, եւ փայլօղ երփն բարձրաձեւ գունաւորութեամբն. (Պիտ.։)
Դատափետի այր տառապեալ. (Լմբ. իմ.։)
ԲԱՑԱԾԱԳԵԼ. ն. Ի դուրս ծագել. երեւեցուցանել. արտափայլել.
Ծնար զիս այր դատափետեալ. (Երեմ. ՟Ժ՟Ե. 10։)
ԴԱՏԱՓԵՏ ԱՌՆԵԼ ԴԱՏԱՓԵՏԵԼ. ἑνέχω, δικάζω եւ այլն. Հարստահարել. յանիրաւի դատել. ատել.
Զոր դատափետ առնէին. (Ծն. ՟Խ՟Թ. 23։)
Ի բաց զերծաւ ի դատափետ առնելոյն. (Ոսկ. գծ.։)
Եղիճն եւ պատաղիճն, խայթահարն, ժանտափուշն. (Ագաթ.։)
յոյսաշխարհի ի լաստափայտն ապաւինեալ՝ եթող աշխարհի զաւակ լինելոյ. (Իմ. ՟Ժ՟Դ. 6։)
Դոյզն լաստափայտիւն ապրին. (Լմբ. իմ.։)
Ձեռն ի գործի արկանէին, եւ լաստափայտս որոնէին. (Ներս. մոկ.։)
Նիստ ի վերայ լաստափայտի հաւատոյն. (Սանահն.։)
հրաշալի լուսով արտափայլեալ. Լուսազարդ. լուսակէգեղ.
Հաւատափոխ ոչ լինիմք ըստ քոյդ տարակարծ մտաց. (Գր. տղ. թղթ.։)
Լուսակիրն՝ օրակշիռն՝ մղտափարատն՝ ակնապարար ականն արեւու. (Նար. յիշ.։)
ՄՇՏԱՓԱՓԱԳ ՄՇՏԱՓԱՓԱՔ. Ուր իցէ փափաքումն անընդհատ եւ անյագ. յարատենչ.
Մշտափափագ սիրով ցանկ խանդակաթ լիցի փեսայն երկնաւոր։ Մշտափափաք բաղձանօք անսահմանելիդ ի սոյն հոտոտեալ. (Անան. եկեղ.։ Նար. ՟Ղ՟Գ։)
cf. ՄՇՏԱՓԱՓԱԳ
Էր այր մի շանագլուխ (յազգէ սկիւթացւոց), որոյ անուն էր մարգարիտ (եւ կոչեցաւ քրիստափոր). (Ճ. ՟Բ.։)
Զգուժն դժնէաբար, եւ զարհուրա տեսակ շանգլուխն սոսկավիթխար, քրիստոսեալ արարեալ՝ անուամբ քո կնքէ (այսինքն զսուրբն քրիստափոր). (Նար. ՟Զ՟Գ։)
Անմտութեամբ շուտափոյթ եղեր՝ յոչ արժանիսն զշնորհսն տալով։ Շուտափոյթ եղեալ երագեն զարտաքս ելանելն՝ ոչ մնալով կատարման աղօթիցն. (Խոսր. ժմ. եւ Խոսր. պտրգ.։)
Կինն թեթեւամիտ է յամենայն իրս, եւ շուտափոյթ, եւ անհաստատ յամենայն գործս. (Սարգ. յկ. ՟Բ։)
Շուտափոյթ (կամ շոյտափոյթ) եւ ջերմ հասակն վաղվաղակի ունի յագենալ։ (Լմբ. պտրգ. եւ Լմբ. ժղ.։)
Մովսէս կայտառ շուտափոյթ լինելով՝ արիագոյն յոյս դնէր առաջի ժողովրդեանն. (Լծ. կոչ.։)
ՈՒՂՏԱՓՈՒՇ կամ ԸՂՏԱՓՈՒՇ. Փուշ անապատի՝ որպէս ակքան կամ ոքոզ, եւ այլն. յիշի ի Բժշկարանի, եւ մեկնի՝ շատծըլվի (բազմաճիւղ)։
Տափարակ տեսլեամբ կամ ձեւով. տափակ ձեւով, տփկած.
Բակլա պատասխանեաց, թէ ո՛չ երկնչելոյ աղագաւ եմ տափակատես. (Մխ. առակ.։)
γῆ πεδινή terra campestris. Տափարակ կողմն. հարթ վայր. տափակ տեղ՝ կողմ.
Բանակեցան ի տափակողմն ի դաշտագետին վայրին։ Ի տափակողմն ի դաշտ մի մեծ. յն. լոկ, ի դաշտային գետնի. (ի դաշտ մի մեծ. ՟Ա. Մակ. ՟Գ. 40։ ՟Ե. 52։)
Տափարակ կացուցանել. տափկեցնել, տփկեցնել.
Տափարակէր զտեղին։ Իբրեւ զպարտէզ տափարակեալ. (Մագ. ՟Լ՟Ը։ Վրդն. օրին.։)
Տափարակ մասն կամրջաց ի մուտս եւ յելս, ուր միջավայրն է բարձր.
Ի մէջ արարեալ զնոսա տափերական կամրջացն՝ գետավէժս առնէին. (Ագաթ. (յն. ի մէջ կամրջացն աստի եւ անտի)։)
augustalis, imperialis σεβαστικός . Սեպհական աւգոստոսաց. կայսերական. եւ Օգոստափառ կայսերք.
Ինքնակալ եւ մշտայաղթ կայսեր կոստանդիանոսի՝ մեծ եւ օգոստափառ, թագաւորաց թագաւորի. (Թղթ. դաշ.։ Շ. թղթ.։ Նար.։)
Որպէս աւետաբեր լրումն անլրարկելոյ։ Անլրարկեալ արտափայլումն սիրոյ. (Բենիկ.։)
Անվայելուչք եւ վատափառք. (Պիտ.։ (զոր մարթ է իմանալ եւ Զրկեալ ի վայելից կամ ի վայելմանց։))
ԱՐՏԱՓԱՅԼԵՄ ԱՐՏԱՓԱՅԼԵՑՈՒՑԱՆԵՄ. φαιδρύνω, φαιδρόω splendidum vel nitidum reddo, exhilaro Ի դուրս փայլեցուցանել. պայծառ եւ երեւելի առնել.
Փայլատակունք է սաստ երկիւղին Աստուծոյ. ղայս յորժամ արտափայլէ ընդդէմ դիւացն, ցրուին. (Լմբ. սղ.։)
Զմարգարէութեանց նախագուշակումն արտափայլեալ լուսազարդեցեր. (Շար.։)
Զիւրն որակութիւն արտափայլեալ՝ զօրանայ. (Մագ. ՟Կ՟Ը։)
Աստուածայնով բարութեան գեղով զինքեանս արտափայլեցուցին. (Մաքս. եկեղ.։)
ԱՐՏԱՓԱՅԼԵՄ, եցի. չ. cf. ԱՐՏԱՓԱՅԼԻՄ
ԱՐՏԱՓԱՅԼԵՄ ԱՐՏԱՓԱՅԼԻՄ. φαιδρύνομαι splendeo Արտաքս փայլիլ, ճառագայթել, ծագել. Նշողել. ցոլանալ. պայծառանալ.
Արտափայեցին իբրեւ զարգակն ի մէջ տիեզերաց։ Արտափայլեցաւ ի փրկութիւն մեզ. (Յհ.։ կթ։)
Ի փառս առաջին արտափայլեալ. (Զքր. կթ.։)
Արտափայլի սէրն առ Աստուած։ Ի մէջ ջրոցն արտափայլի հուր։ Զփառս վերջին տաճարիս առաւել քան զառաջնոյն գուշակեցին արտափայլեալ. (Լմբ. սղ. եւ Լմբ. ատ.։)
Լոյսն՝ որ պարծառ քան զարեգակն, արտափայլեալ շուրջանակի սրբոյն Պօղոսի։ Զոր ի լերինն արտափայլեալ տեսին որդիքն որոտման. (Շար.։)
արտափչելն. եւ Դոյզն վայրկեան շնչառութեան որպէս յն. ῤοπή րոպէ. momentum
Խաչն ոչ անջրպետեալ մեկնեսցէ զձեզ իսպառ, այլ դոյզն ինչ արտափչումն ծածկեալ թաքուցանէ միայն. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 29։)
ἁπολαμπρύνω splendidum reddo, illustro Արտափայլել, պայծառացուցանել, ծագել. եւ Յայտնի առնել.
ԲԱՑԱՓԱՅԼԵՄ. լիմ. ἁπολάμπω, τηλαυγέω Պա emico, splendeo, effulgeo յծառ փայլել, արտափայլիլ. հանդիսանալ.
ὀλολαμπής իբրու ստուգաբանութիւն Ոլիմպոս լերին. որ եւ Ὅλυμπος totus splendidus ԲՈԼՈՐԱԼՈՅՍ. Ամենապայծառ . մշտափայլ ամենայն մասամբք.
Բոցաճաճանչ նշուլիւք արտափայլեալ ի յերկիր. (Լմբ. ստիպ.։)
Բանակեցան ի տափակողմն ի դաշտագետին վայրին. (՟Ա. Մակ. ՟Գ. 40։)
ԴԵՆԱԴԱՐՁ ԴԵՆԱԿՈՐՈՅՍ. Ուրացօղ. հաւատափոխ.
Եւ ոչ խարուկածին բորբոքեալ բոցք (յն. աստեղացն արտափայլեալ բոցք) հանդարտէին լրջացուցանել զտխուր գիշերն. (Իմ. ՟Ժ՟Է. 5։)
Զայր խոժորագեղ, եւ բարձր, եւ կոպտարանձն, եւ տափաքիթ. (հին տիպ, կոպտատարազ. (Խոր. ՟Բ. 7։)
Ձեւն բաղկացեալ մարմնոյս եղեւ կորովագոյն. վեց տափարակ քառանկիւն՝ հաւասարակողմնունելով բարձք. (Պղատ. տիմ.։)
Ի հանգիտափառն օծելութենէ. (Նար. ՟Ղ՟Գ։)
ՀԱՐԹԱՅԱՏԱԿ որ եւ ՀԱՐԹՅԱՏԱԿ. ἱσόπεδος solo aequalis. Հարթ յատակի, այսինքն հաւասար գետնոյ. դիւր եւ տափարակ որպէս զյատակ. հարթարդակ. հարթ հաւասար. գետնի հաւսար, դուրան, տափակ, տփկած.
ὀμαλισμός complanatio, aequalitas Հարթ գոլն. տափարակութիւն, եւ Հաւասարութիւն. զուգակշռութիւն. միաբանութիւն. ուղղութիւն. եւ Մեղմութիւն. ցածութիւն. cf. ՀԱՐԹԱՀԱՒԱՍԱՐՈՒԹՒԻՆ.
Յարազուարճ. մշտադալար. մշտասաղարթ. մշտափթիթ. անթառամ.
ἁειλαμπής semper lucens, splendens, perpetuo fulgore rutilans. Միշտ պայծառ. մշտափայլ. անաղօտ.
Յաւէտափթիթ եւ յարազուարճ են տունկք իբրու Աստուածային դրախտին. (Փիլ. լին. ՟Ա. 9։)
Յարազուարճ եւ մշտափթիթ՝ լուսեղէն կանաչութեամբ ծաղկեալ. (Խոր. հռիփս.։)
cf. ՄՇՏԱՓԹԻԹ.
Յաւէտափթիթ եւ յարազուարճ տունկք. (Փիլ. լին. ՟Ա. 9։)
Կարգի եւ կռուի, եւ դարձեալ շուտափոյթ ողոքէ եւ շողոքորթի. (Լմբ. առակ.։)
Սուրբք աստուածայնով բարութեամբ գեղով զինքեանս պայծառաբար արտափայլեցուցին. (Մաքս. եկեղ.։)
Պայծառ գեղով. չքնաղ. արտափայլեալ.
ՊԱՏՈՒՀԱՍԵԼ. որ եւ ՊԱՏՈՒՀԱՍԱԿՈԾ ԱՌՆԵԼ. ἑπιπλήττω, ἑπιτιμάω, ἑγκαλέω castigo increpo, objurgo, coarguo reprehendo. Սաստիւ եւ սպառնալեօք դատափետել. սաստիկ յանդիմանել. սաստել.
Եւ Ի վեր կմ առաւել փայլիլ. արտափայլիլ. գեր ի վերոյ հանդիսանալ.
Յառագաստափակ գահոյիցն. (Պիտ.։)
Աջողակ առագաստափար օդով սլացեալ. (Սհկ. արմաւ.։)
Արեգակնական արտափայլութիւն. (Ճ. ՟Բ.։)
Զթշուառայեղց է տեսանել վատափառութիւն։ Միշտ թշուառայեղց տաժանութեամբ պաշարեալ. (Պիտ.։)
Զմարգարէութեանց նախագուշակումն արտափայլեալ լուսազարդեալ զքո առ ի յաստուածածնէնբնութիւն առժամեայն առաւել քան զարեգակնային ճառագայթ. (Գանձ.։)
Մշտափթիթ լուսեղէն կանաչութեամբն ծաղկեալ։ Լուսեղէն կանաչութեամբ հրոյն էր ծաղկեալ. (Խոր. հռիփս.։)
Մի հաւասարակողմ եռանգիւն յայնցանէ՝ որ թուով վեց են. Տափարակ անկեանց հաւասարակողմանց. (անդ։)
Որ զորդի եւ զհոգի մշտնջենակից հօր ասէ։ Անսկզբնակից եւ մշտնջենակից հօր եւ հոգւոյն սրբոյ գոլով։ Արտափայլմանդ ի քէն՝ մշտնջենակցի հոգւոյդ. (Սոկր. ՟Է. 6։ Դամասկ.։ Բենիկ.։)
Կամ Պայծառանալ եւ արտափայլել շնորհօք.
Գործեալ ի տախտակաց, որպէս նաւ, լաստափայտ. Սանձեալ թիակոբն զերիվարս տախտակագործացն. (Ագաթ.։)
Տափարակ ձեւով.
ՏԱՓՆՉՈՒԹԻՒՆ կամ ՏԱՓԸՆՉՈՒԹԻՒՆ. Տափունչ կամ տափաքիթ գոլն. քթի տփկածութիւն.
Զտեսակն ոչ կարեն փոխել, որ են տափնչութիւն, սպիտակութիւն. (Անյաղթ պորփ.։)
Տե՛ս բռ. յտկ. ան. եւ ի վեր անդր՝ ՏԱՓ ՏՈՒԱՐԱԾՈՅ. այն է տեղի արօտի տափարակ։
Սուրբք աստուածայնով բարութեան գեղով զինքեանս պայծառաբար եւ փառաւորաբար արտափայլեցուցին. (Մաքս. եկեղ.։)
Աստուածախոստ բարեբանել ճշմարտափառութեամբ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
ԱՐՏԱՑՈՒՑԱՆԵԼ. Ցուցանել արտաքս. արտափայլել.
ԱՐՏԱՓԱՅԼՈՒԹԻՒՆ ԱՐՏԱՓԱՅԼՈՒՄՆ. φαιδρότις nitor, splendor Արտափայլելն. պայծառ ծագումն. նշոյլք. ցոլք լուսոյ.
Պարտ էր յայտնի լինել ի ստուերամած խաւարին արեգակնական արտափայլութեան Ճ. (՟Բ.։)
Ի ներքուստ յԱստուածութենէն էր արտափայլումն. (Երզն. մտթ.։)
Յարտափայլմանէ փայլատականցն։ Զանճառ ծնունդդ հայրական, զարտափայլումն միշտ լուսոյդ ի մշտնջենաւորէն. (Բենիկ.։)
Մի հաւասարակողմ եռանգիւն յայնցանէ՝ որ թուով վեց են. Տափարակ անկեանց հաւասարակողմանց. (անդ։)
Ի փոխումն աստուածածնին մարգարտափայլ սրբոյ կուսին. (Շար.։)
Ցաւք եւ նախատինք (լինին կնոջ շնացողի) յառն մրցակցութենէ, եւ ի տեսողացն եւ ի լսողացն դատափետ առնելոյ. (Լմբ. առակ.։)
Ստափառութիւն հերձուածողաց։ Ստափառութիւնք, եւ պաճուճեալ բանից պատրանք. (Կիւրղ. գանձ.։ եւ Կիւրղ. պրպմ.։)
cf. ՏԱՓՆՉՈՒԹԻՒՆ
Աւազանապաճոյճ գերապանծ պայծառութեամբն արտափայլեալ. (Անան. եկեղ։)
Իբրեւ զդաշտ կացուցանել. հարթել. յատակել. նկուն առնել. տափկեցնել.
Որ յառաջ դաշտացեալ եւ կոխան լեալ էաք թշնամւոյն, այժմ ի վայր տափացեալ դաշտացոյց զնոյն իւրովքն հանդերձ, եւ զմեզ լեռնացուցեալ բարձրացոյց ի վերայ նորա. (Լաստ. ընթերց.։)
Արտափայլ զնշողս. ցոլացուցանել. ծագել զշողիւն լուսոյ.
Վատափառն գոլ. վատանունութիւն.
Սորայս վատափտռութիւն։ Թշուառայեղց վատափառութիւն. (Պիտ.։)
Յատուկ է ողջախոհութեան երկնչել յիրաւի ի վատափառութիւնէ. յն. յաներկիւղութենէ. ἅδεια. (Արիստ. առաք.։)
ՎԵՐԱՐՏԱՓԱՅԼԵԼ. ὐπερλάμπω . Արտափայլել յոյժ. գերափայլ գտանիլ. Զբոլորն ունելով զպատճառս քան զինքեանս վերարտափայլելով. (Մաքս. եկեղ.։)
Նուազագոյն ըստ վայրին տափարակութեան գնասցեն. (Պղատ. օրին. ՟Ժ։)
Փաղփուն ցուցանել. փայլեցուցանել. ցոլացուցանել. արտափայլել.
ՔՐԻՍՏՈՍԱԶԳԵԱՑ. χριστοφόρος christophorus, christifer. որ եւ ՔՐԻՍՏՈՍԱԶԳԵՍՏ, ՔՐԻՍՏՈՍԱԿԻՐ, ՔՐԻՍՏՈՍԸՆԿԱԼ. Որ զգեցեալ զքրիստոս շնորհօք մկրտութեան. որ կրէ կամ ունի յինքեան զքրիստոս. (յն. քրիսդօֆօ՛րօս. յորմէ Քրիստափոր անունդ)
Անուն իմ Քրիստափոր, այսինքն Քրիստոսազգեաց, զի զքրիստոս զգեցեալ եմ. (Ճ. ՟Բ.։)
Անուանեաց զնա քրիստափոր, որ թարգմանի քրիստոսազգեստ. (Հ=Յ. ապր.։)
ԱՐՏԱՓԱՅԼՈՒԹԻՒՆ ԱՐՏԱՓԱՅԼՈՒՄՆ. φαιδρότις nitor, splendor Արտափայլելն. պայծառ ծագումն. նշոյլք. ցոլք լուսոյ.
Պարտ էր յայտնի լինել ի ստուերամած խաւարին արեգակնական արտափայլութեան Ճ. (՟Բ.։)
Ի ներքուստ յԱստուածութենէն էր արտափայլումն. (Երզն. մտթ.։)
Յարտափայլմանէ փայլատականցն։ Զանճառ ծնունդդ հայրական, զարտափայլումն միշտ լուսոյդ ի մշտնջենաւորէն. (Բենիկ.։)
τηλαύγημα, λαμπρότης splendor, fulgor, claritas Արտափայլութիւն, պայծառութիւն, յայտնութիւն.
Ջահից մշտափայլութիւնք յեկեղեցի զյուսաւորութիւն արդարոցն յայտնէ. (Տօնակ.։)
Օտար ի հեղդութենէ, եւ շուտափութաշարժ (կամ շոյտ, եւ փութաշարժ) ի բարին. (Լմբ. առակ.։)
ԱՄԵՆԱՎԱՅԵԼՉԱՆԱԼ.(եթէ ստոյգ իցէ գրութիւն) իբր վայելչանալ ամենայնիւ. արտափայլել գեղեցկութեամբ.
Շուտափութութիւնն առ ամենայն իրս զղջումն ունի առ մարդիկ. (Լմբ. առակ.։)
Զիւր ճշմարիտ արարչական անուն հրամայեաց աստուածախոստ բարեբանել ճշմարտափառութեամբ. (Սհկ. կթ. արմաւ.։)
ԱՐՏԱՓԱՅԼԵՄ ԱՐՏԱՓԱՅԼԵՑՈՒՑԱՆԵՄ. φαιδρύνω, φαιδρόω splendidum vel nitidum reddo, exhilaro Ի դուրս փայլեցուցանել. պայծառ եւ երեւելի առնել.
Փայլատակունք է սաստ երկիւղին Աստուծոյ. ղայս յորժամ արտափայլէ ընդդէմ դիւացն, ցրուին. (Լմբ. սղ.։)
Զմարգարէութեանց նախագուշակումն արտափայլեալ լուսազարդեցեր. (Շար.։)
Զիւրն որակութիւն արտափայլեալ՝ զօրանայ. (Մագ. ՟Կ՟Ը։)
Աստուածայնով բարութեան գեղով զինքեանս արտափայլեցուցին. (Մաքս. եկեղ.։)
(որպէս տեղիշօշափօղ) πέρας ora Եզր ջրոց. ցամաքն յեզր ջուրց. գետափն. ծովափն. գետեզր. ծովեզր.
Այն գետափն՝ որ յիւրմէ բալ եւ ծուխ վերնայ. (Վստկ.։ ա.մ.)
Գոմս զերկուս տափարակսն կազմելով. (Խոր. Բ. 6։)
νᾶυς, νηύς navis. յն. նա՛ւս, նիիւս. լտ. նա՛ւիս . վր. նա՛վի. սանս. նավ. իսկ պրս. նավ, ամենայն ինչ տաշտաձեւ. եւ πλοῖον navigium, navis oneraria եւ πλόας , πλοῦς (որ եւ նաւարկութիւն). navigatio. Լաստափայտ. տապան. կոնքաձեւ մեքենայ մեծ տախտակամած, որ գնայ ի վերայ նա՛յ տարեր ջուրց. ... եբր. անի.
Անխառն ուրեմն է ճշմարտութեանն բան՝ զջրի ստափառութիւնն հերձուածողացն ոչ ունելով. (Կիւրղ. գանձ.։)
ἅκμων incus πλάξ tabula lata, planities, crusta lapidea. Հատոր կամ տախտակ կարծր նիւթոյ՝ երկաթի կամ քարեղէն, յորոյ վերայ կռանեն դարբինք. եւ որ ինչ նման է նմա ըստ ձեւոյ կամ կարծրութեան. Էօրս. (լծ. եւ լտ. սի՛լէքս. յն. խա՛լիքս. որ է գայլախազ. գայկան թաշը, որպէս եւ պրս. սըլայէ, քար՝ յորոյ վերայ լոսի ներկ. իսկ սալ, թ. է լաստ, լաստափայտ).
Քրիստափայլ արեւով (կամ արեւաւ). (Սիսիան.։)
Պարունակելով իւրաքանչիւրոց, բարձք ունելով քսան՝ հաւասարակողմ եռանկիւնս եղեւ։ Վեց տափարակ քառանկիւն՝ հաւասարակողմն ունելով բարձք։ Երկիր ունի զբարձքն հաստատագոյնս. եւ բարձքն այն է, որ ի սկզբանն եռանկեանցն ներքոյ եդաւ. (Պղատ.)
պ. տէշթ. πεδίον campus, planities, ἁγρός ager Տափարակ արձակավայր ի բացի. վայր խոտաւէտ՝ յարօտ խաշանց. անդք.
ԴԱՓՐ ՀԱՏԱՆԵԼ. որ եւ ԴԱԲՐ, ՏԱԲՐ, ՏԱՓՐ. ἁνορίσσω effodio Ոտիւք հարկանել եւ փորել ձիոյ զգետինն.
σφήν cuneus գրի եւ իբրեւ ռմկ. Իրիթ. Սեպ. երկաթ կամ փայտ տափարակ յանգեալ ի սայր սուր. չիվի, գամա.
σχεδία ratis, navis subito facta. Կազմած փայտեղէն ի խաղացուցանել ի վերայ ջրոց. Չարք տախտակաց եւ գերանաց վարեալք ընդ ջուրս. նաւ տախտակ, կամ ո՛ր եւ է ձեւով կազմեալ. որ եւ ԼԱՍՏԱՓԱՅՏ, ՏԱՊԱՆ. սալ, սալլ, սալաճէ. (լծ. եւ քերասդէ)
Հագագ շնչոյն ի տրտմութենէն թանձրացեալ լնոյր զանցս շնչերակացն, եւ ընդ նրբագոյն փողոցս երկուց ծծոցն ճնշելով յարտափչելն սուլէր (այսինքն խորդայր). (Անան. ի յովնան.։) (ուր մարթ է իմանալ եւ զծծողական անցս պարանոցին։)
λεῖος planus ὀμαλός aequalis. Արդակ. յարդարուն. դիւր. ողորկ. տափարակ. դաշտաձեւ. ուղիղ. հաւասար, անստգիւտ. պարզ. դուրան, կոկ, շիտակ.
Մսանքն տափակ զերդ լապստակու. (Վստկ. ՟Յ՟Լ՟Դ։)
ἁμύγδαλον, -λίς amygdalum. Ազնիւ եւ իւղային պտուղ անոյշ՝ մատնաձեւ կամ կաղնաձեւ տափարակ երկայն, ընտիր քան զամենայն չոր միրգս փեճեկաւորս։ Ծառն եւս կոչի Նշենի կամ Նշի, եւս եւ Նուշ. պատէմ, պատամ։ (Գաղիան.։ Բժշկարան.։)
φακός lens, lenticula. գրի եւ ՈՍԲՆ, ՈԶԲՆ. Ընդեղէն շիկագոյն՝ մանր՝ բոլորշի տափարակ՝ երկուստեք կորնթարդ. ոսպ.
Նոյն եւ յն. բինաքս. πίναξ, πανάκιον catinus, catilus. իտ. piatto, catino, scudella. Սկուտեղ, սկաւառակ. ամենայն անօթ կերակրոյ ի սեղանի՝ տափարակ, եւ փոքր մի խոր, թեփսի, սահան. ...
Տափր հատանելով։ Տափր հատանելով զտեղին՝ ոչ կարէին հանդարտել. (Նար. յոդէդ։ Ճ. ՟Ա.։)
Որ չէ խոր. չունօղ զխորութիւն. տափակ. եասըզ.
Շինեա՛ ինձ աստ եօթն բագին.Եհան զուարակ եւ խոյ ի բագինն։ Զբագինս նոցա կործանեսջիք, եւ զարձանս նոցա փշրեսջիք։ Շինեցին բագին տափեթայ։ Շինեցին բագինս բահաղու։ Բագինք նոցա հրով այրեսցին։ Զոհս ի բագինս բագինս մատուցանէին։ Անդէն սատակեաց առաջի բագնին։ Գտին բագին մի, յորում գրեալ էր՝ Անծանօթի Աստուծոյ եւ այլն։
ԲԱԶԱՅ ԲԱԶԷ. ἰέραξ accipiter Թռչուն գիշատիչ եւ որսորդ մագլաւոր՝ խայտափետուր, զոր եւ վարժեն յորսորդութիւն թռչնոց. տօղան, շահին, աթմաճա, պազ, պազէ, շագըր, ավ գուշու.
Առեալ զոսկի բալիշն, որ է տափարակաձեւ ի չափ թզոյ միոյ, եւ ի կշիռ լտեր միոյ. զի այն իսկ էր յաղթութեան պատիւն. (Օրբել.։)
ԿԻՒԻՒ գրի եւ ԿՒԻՒ. ռմկ. եւս, կիվիվ, կամ կիւ, կամ կիվկիվ. Թռչուն խայտափետուր, եւ թագ ի գլուխ, որ դնէ զբոյն ի մարգագետինս, եւ ի լսել զոտնաձայն՝ թռչի ճռուողով, որով ի յայտ գայ բոյնն.
πλειόω laevigo. Ողորկել. հարթել. կոկել, տափկեցնել, շտկել, դուրել, կակըղցընել.
Կոկոն լուսափայլ ծաղկին, սատափ մաքուր մարգարտին։ Վարդդ ի կոկոնից՝ ծաղիկ պարտեզից։ Վարդդ ի կոկոնի՝ վայլք համայն ծաղկի. (Գանձ.։)
σιμός simus. Որոյ հատեալ են պինչք, այսինքն, ունչք, կամ պակասին իւիք ի ծնէ. որպէս տափակաքիթն.
ՊՏՈՅՏ ՊՏՈՅՏՔ. δίνη, θίν, κλύδων, καταιγίς, εὕριπος, ἵλιγξ vortex, gurges, procella. Յորձանք. շրջանք. գրդանք. կիրտափ. (իրօք կամ նմանութեամբ).
Ի խոյզս մանրորսն սիրակարկաջ սաղապս (տպ. սազապս) իմաստութեան խնդիր արանց աստուածարելոց. կամ է դեգերանք, եւ կամ գրելի է սատափ. զի զկնի յիշի եւ գաղտակրականն մարգարիտ։
Բառ. ռմկ. սէտէֆ (խոտն). Փենեգայ։ (Վստկ. ՟Ճ՟Զ՟Է. ՟Մ՟Հ՟Դ։) (Ա՛յլ է սէտէֆ կամ սատափ ծովային. գաղտակրայ. խեցի մարգարտի)։
Մարմնով արտափայլեալ, սարասիւք անճառ, խորհրդակցութեամբ մեծ. (Խոր. ՟Գ. 67։)
δῶμα tectum, superior pars domus, solarium. Տեղի տափարակ կամ ճեմելիք ի վերայ տան. տամալի. երդ. երդիք. տամ, պամ,
ՏԱՊԵՂ որ եւ ՏԱՊԱԼԻ. (լծ. լտ. դապուլա) tabula, tabella. ուստի յն. τάβλα թ. թավու եւ տապաղա. Տախտակ. տափարակ եւ հարթ վայր.
Գործի տափելոյ կամ տափանելոյ հանդերձ լծով եզանց. որ եւ ՑԱՔ.
Կոշտք տափանօք փխրին, եւ մարմինն ճգամբ. (Եզնիկ. առ Լեհ.։)
Տափանել. հարթել զանդս տափանաւ, որ է բահաձեւ կամ վանդակաձեւ երկաթի ժանեօք.
Եթէ զերկիրն պատառելով թողուն, եւ չտափիցեն. (Ոսկ. ՟բ. թես.։)
Երբ փորչով զգուղձքն մանրէ, եւ զսերմն ծածկէ, նա այն է լաւ. եւ թէ ոչ՝ նա լծօք վաստհակելն ի հետ՝ անճարողացն ճար է, եւ ի հետ տափելն անհնար պիտին. (Վստկ. ՟Լ՟Գ։)
cf. Տափք. տափարակ վայրք.
Գետնոյ բարձրագոյն կողերն, եւ մատերն, եւ տափերն. (Վստկ. ՟Մ՟Ձ՟Է։)
Ցախիւք հարթել զգետինն յետ վարելոյն եւ ցանելոյն. տափանել ցախիւք. կապել զցախ զկնի արջառոյ կամ տափանի, զի զմնացեալ կոշտս հողոյ հարթեսցէ իբր աւելածութեամբ. ցաքել.
Ջուր խոր է խորհուրդ սրտի առն, եւ այր իմաստուն քամէ զնա. Զբաժակն քեռ քո շամրնի արբցես եւ քամեսցես։ Արբուսցես ցդա ամենայն ազդաց, արբցեն եւ քամեսցեն (յն. արտափսխեսցեն). (Առակ ՟Ի. 5։ Եզեկ. ՟Ի՟Գ. 34։ Երեմ. ՟Ի՟Ե. 16։)
Զմնացեալսն ձեռամբն աղացեալ լեսոյր, եւ հողմով քամեալ տափարակէր զտեղին. (Մագ. ՟Լ՟Ը։)
Ասանէթ դուստր պետափրեայ քրմի արեգ քաղաքի։ Բաց երկրէ քրմաց։ Կացոյց ի բեթէլ քուրմս բարձանց։ Լինէր քուրմ չաստուածոցն։ Զոսկերս քրմացն այրեաց.եւ այլն։
Լոյսն լուսնկային ահոկէ կտրած փայտին։ Ծառոց չահոկէ գետափն, այլ՝ օգուտ է. (Վստկ. ՟Խ՟Դ։)
Ելաք արտաքոյ քաղաքին առ գետափնն. յն. առ գետով. (Գծ. ՟Ժ՟Զ. 13։)
Սովորութիւն է միշտ ի գետափն սաղարթել ուռեաց. (Լմբ. սղ.։)
Եզր գետոյ. որ եւ ԳԵՏԱՓՆ.
τρόχος rota figula Անիւ բրտի, կամ վերնակողմն նորին տափարակ.
Գուցէ առնիցէ զքեզ խօսս ի քաղաքի, եկակոչ հանապազ եկակոչք եւ դատափետք. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 8։)
πέταλον lamina, bractea Փայլուն թերթ տափարակ եւ բարակ. թիզ.
Լայն ձեւով. ափարակ. լանկեկ. տափակեկ.
Զայր խոժոռագեղ, տափաքիթ. (եւ խորակն. Խոր. ՟Բ. 7։)
Էր կերակուր նոցա կանկար լերիննգ ի հովտաձեւ տափարակն ժողովեալ ի կանկարոյն. (Ճ. ՟Բ.։)
ὀμαλίζω aequo, complano. Հարթ առնել կամ կացուցանել. տափարակել. հաւասարել գետնոյ. ուղղել. կոկել. ողորկել. կրթել. իջուցանել. ցածուցանել. դուրել, շտկել, տփկեցընել.
Այր դատափետեալ, եւ ձգձգեալ ի դատաստան յամենայն երկրի. (Երեմ. ՟Ժ՟Ե. 10։)
Դատափետէ, եւ ձգձգէ, եւ բեռն ի վերայ ուսոց դնելով վարէ. (Երզն. մտթ.։)
φέγγος, ἁτμίς, σέλας , φῶς splendor, micatio, lumen, fulgur, jubar μαρμαρύξ radius διαυγία claritas եւ այլն. (լծ. Ծածանումն կամ ճօճանք լուսոյ) Պայծառութիւն լուսոյ կամ արեգական յորդեալ. շող. շողշողիւն. ցոլք. նշոյլ. առագայթ. արտափայլութիւն. cf. ՊԱՏՇԵԿ.
Ի ձիախաղաց տափարակ մայտանին բնակէի. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Բարձրագոյն կողերն եւ մատներն եւ տափերն. (անդ. ՟Մ՟Ձ՟Է։)
Միով դիտմամբ կամ տեսութեամբ երեւեալն. հարթ. տափարակ.
Բառ անստոյգ, որպէս յն. ἁπολεπτήνομαι extenuor, premor. որպէս թէ Սղիլ, սղանալ, բարականալ, կամ տափակիլ. կծկիլ որպէս զմսեալն. (թերեւս գրելի է, Մռողիլ, ի բառէս Մռուղ. զոր տեսցես)
ՄՏԱՓՈԽ ԼԻՆԵԼ. Յայլոյ խելս լիենլ. փոխելանալ. ափշիլ։ (ՃՃ.։)
որ եւ ՇՈՂԳԱՄ. սալղամ, շէլղէմ, շէլճէմ. Արտամիք նման բողկի՝ սպիտակ եւ մորենագոյն խառն, դոյզն կծութեամբ, այլ ծանրահոտ, բոլորակ տափարակ կմ գլանաձեւ։ (Գազիան։ Բժշկարան.։)
πίναξ, πινακίς, πινάκιον , πυνακίδιον tabula, tabella, codicellus, libellus եւ δέλτος , ի ձեւ Δ տառիս յն. Pugillares. տախտակ գրելոյ՝ պնակաձեւ՝ տափարակ՝ յոր եւ է նիւթոյ՝ ի պէտս տղայոց. կամ ի պէտս նկարուց, եւ խրատուց.
Նեղեալ նեղ եւ նուրբ փողոցն՝ յորժամ լցցի շնչով, սուլէ։ Ընդ նրբագոյն փողոց երկուց ծծոցն ճնշելով յարտափչելն սուլէր. (Փիլ. եւ Անան. ի յովնան.։)
Բժշկել զվայրապար հարուածս առաջին բաժանմանն, եւ ի ստափառ հակառակութեանցն խորշել. (Միք. պատր. առ գր. տղ.։)
σανίς tabula, asser πλάξ, πινακίδιον , πίναξ, πυξίον, δέλτος tabella, pugillares, libellus, codicellus πλάτος latitudo λογεῖον rationale τίτλος titulus եւ այլն. (նոյն եւ թ. պ. դահտա, դէհտէ. լտ. դապուլա, դապէլլա. յորմէ եւ ռմկ. դապաղա, տապաղա ). Փայտ տափարակ. թերթ եւ շերտ փայտի, քարի, պղնձոյ, ոսկւոյ, եւ այլն։
ՏԱԽՏԱԿ. որպէս Տափարակ եւ հարթ կամ ողորկ ինչ.
Տափարակ տեղի միջնողաց. քամակ. կռնըկին տափակ տեղը.
Օծցէ զմէջքն ի վերայ տափողինն. (Մաշտ. ջահկ.։)
Բառ յն. դրիղօն τριγών (որպէս թէ եռանկիւն) pastinaca (որ եւ ճակնդեղ) Ձուկն վահանաձեւ տափարակ, որ ունի ի վերայ ձետոյ երկայնելոյ փուշ երեւելի.
στίλβω, λάμπω, λαμπρός γίνομαι , ἑκφαίνομαι splendeo, luceo, claresco. Նշոյլս արձակել. շողալ. շողշողիլ. ծագել. պայծառանալ. արտափայլել. երեւելի լինել. փայլիլ, փայփլիլ, պլպլալ.
Մին հաստատուն անկիւն առնէ յետ բթագոյն անկեանն ըստ կարգի տափարակացն եղելոց. (Պղատ. տիմ.։)
Դատափետ լինէր իբրեւ զքրիստոնեայ. (Ճ. ՟Ա.։)
Ոչ բամբասիցի, եւ ոչ դատափետ ձգձգիցի. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 16։)
Այն լեզուք են, որով մարգարէք դատափետ եղեալ թոպեցան։ Դատափետ աղաղակն զիս պաշարեալ (ի բանտի). (Յհ. կթ.։)
ԴԱՏԱՓԵՏ ԱՌՆԵԼ. cf. ԴԱՏԱՓԵՏԵԼ
ԴԱՏԱՓԵՏ ԼԻՆԵԼ. որպէս Դատափետ առնել, ի դատ քաշել. դատախազ լինել.
Դատափետ եղեն դպիրքն առ պիղատոս, դատաստանաւ բառնալ ի խաչ բողոքեն. (Շ. տաղ. (ա՛յլ ձ. դատապետ. ա՛յլ, դասապետ։))
Արտախուր՝ խոյր ասեն ի գուխն ունել՝ նշանակ պատուի թագաւորին. զանկապան խոնջանովն. դարձեալ ասեն զարտախուր՝ զզարգարուն զստափոկն. ո՛չ թէ այնոքիւք կապեցան, այլ զայնս ոչ մերկացին, եւ կապեցին երկաթեղէն կապան եւ արկին ի հուրն. (Վրդն. դան.։)
Վաճառեցին զյովսէփ յեգիպտոս պետափրեայ ներքինւոյ դահճապետի փարաւոնի։ Յորդւոց քոց տարցին, եւ արասցեն ներքինիս ի տան թագաւորին բաբելացւոց։ Զի են ներքինիք՝ որ յորովայնէ մօր իւրեանց ծնան այնպէս. եւ են ներքինիք՝ որ ի մարդկանէ եղեն ներքինիք.եւ այլն։
ի Բժշկարանի դնի որպէս Ըղտափուշ.
Հեր գլխոյ նորա թխակերպ գանգուրագեղ գիսաւորութեամբ ուղեբեկ ջոկացեալ ի վերայ սպետափառ ճակատուն. (Արծր. ՟Ե. 11։)
Ուսումն՝ չափական երկայնութեան եւ տափարակի եւ խորութեան. (Պղատ. օրին. ՟Է։)
ժանտափուշն, տափափուշն, սրափուշն. (Ագաթ.։ Տե՛ս եւ ծոր. որ ի բառս Գաղիանոսի մեկնի Լափրի։)
Զովպիւրոս առ կիւրոսիւ ոչ վատափառ լեալ. (Նոննոս.։)
Անվայելուչք եւ վատափառք. (Պիտ.։)
Նեստորի եւ այլոց ոմանց վատափառաց. (Սարկ. հանգ.։)
Վատափառ եւ չարահաւատ հրէամիտ նեստորի. (Ուռպ.։)
Տափարակիլ. հարթիլ. տափկիլ, տփկիլ.
Ի վայր տափացեալ, դաշտացոյց զնոյն իւրովքն հանդերձ. (Լաստ. ընթերց. (իբր տափացուցեալ)։)
πεδινός campestris ἑπίπεδος planus στρογγύλωσις rotunditas, vallum. Հարթ. դիւր. դաշտաձեւ. եւ Դաշտավայր. տափակ, դուր, դուրան տեղ.
Իջեալ ի տեղի մի տափարակ։ Եկն ի տափարակն. (Ղկ. ՟Զ. 17։ ՟Ա. Թագ. ՟Ժ՟Է. 20։)
Ի տափարակ տեղւոջ։ Վաղեաց ի տափարակն անդր հանդիսին. (Ճ. ՟Ա.։)
Յերկիր տափարակ եւ դաշտաձեւ։ Զամենայն տափարակ տեղիս՝ ագարակս եւ գոմս դնէր. (Մամիկ.։ Յհ. կթ.։)
Գոմս զերկուս տափարակսն անտառախիտս հանդերձ լերամբքն կազմելով, եւ որսոց տեղիս. (Խոր. ՟Բ. 6։)
Գնաց ի հաշտենից տափարակն. (Զենոբ.։)
Տափարակ, որ խորութիւն ոչ ունի. (Պղատ. տիմ.։)
Խորութիւն զտափարակ ձեւոյն բնութիւնի ընկալաւ. եւ ուղիղն տափարակ հաստատութեանն յեռանկիւնեացն է բաղկացեալ. (անդ։)
Տափարակացն եղելոց ... զմին գործելով հաստատուն անկիւն ի չորից տափարակաց.
Ուսումն չափական երկայնութեան եւ տափարակի եւ խորութեան. (Պղատ. օրին. ՟Է։)
Ոյր քիթն է տափարակ. տափունչ. տափակաքիթ. քիթը տափակ՝ տփկած.
Զայր խոժոռագեղ, տափաքիթ եւ խորակն։ Տափաքիթք, լայներեսք. (Խոր. ՟Բ. 7. եւ 8։)
Կամ Ի ցօղոյ ծնեալ. յանձրեւոյ պատճառեալ. (որպէս մարգարիտ ի սատափն)
Եւ դոքսիա, որ թարգման քաջափառ. զոր յեղանակեմք չարափառ, (վատափառ) մանաւանդ՝ քան թէ քաջափառ. (Վրք. ոսկ.։)
Ախոնդեացն ներգործութիւն զիա՞րդ զյոքնաբեղուն ճաշակս զօրէ արիւնացուցանել։ Ջղացն ամոլեաց՝ ախոնդեացն վնասակարութիւն որդւոցն իսրայէլեան։ Յախոնդիսն պատսպարեալ օթեւանեաց։ Տաղտկացուցեալ ի յախոնդեացդ արտաքս բերցես։ Յախոնդեացն ումիտայն (ի միջոյ սատափին մարգարիտս) ընկալեալս, զոր շիթք ամպոց զնա գործեն. (Մագ.։)
Յարտափչելն սուլէր (խորդալով), յանդիմանեալ ի խղճէ մտացն. (Անան. նին.։)
Զտնօրինեալն արտափչեաց ոգի. (Թէոդոր. խչ.։)
Զպարածածկեալ լոյսն արփիաւոր արտափայլեալ ցուցեր այսօր ի թաբօր. (Շ. գանձ վրդվռ.։)
τηλαυγής longe splendorem spargens, praefulgens Արտափայլեալ. պայծառափայլ. անաղօտ. յստակ. ջինջ.
Լինել որպէս զդաշտ հարթ. դաշտաւորիլ. տափարակիլ. եւ Նկուն լինել. դաշտի պէս տափկիլ.
φατνώματα lacunaria (գրի եւ ԴԱՐԵՒԱՆԴ. որպէս եւ վրիպակաւ ԴԱՐԱՆԱՒԱՆԴ) որպէս թէ Դար եւ անդր. այսինքն Դար կամ գահ երկայնեալ ի դուրս. գահաւանդ. սարաւանդ. արտեւան գետափին, լերին, եւ յօնից, եւ յարկաց.
ԴԵՆԱԴԱՐՁ ԴԵՆԱԿՈՐՈՅՍ. Ուրացօղ. հաւատափոխ.
cf. ՈՒՂՏԱՓՈՒՇ
լայն եւ տափարակ դիմօք. Երեսը լայն.
(տե՛ս եւ ՏԱՓԵՐ) Տափարակ՝ որպէս գետին տափեալ եւ դաշտաձեւ. տափակ տեղ, տփկած, դուրան. (Վանակ. հց.։)
Ամենայն բանակաւն խաղայ իջանէ ի տուարածոյ տափ. (Լաստ. ՟Ժ՟Զ. որ եւ ՏՈՒԱՐԱԾԱՏԱՓ։)