Other definitions containing this entry
հիմնեցոյց զհաստակառոյց լայնատարածումն գետնոյս ի վերայ մկանանցն ջուրց. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Բ։)
Աստեղացդ ճախրագայութեան երկնաչու օդակառոյց ընթացից. (Արծր. ՟Ա. 1։)
Ունիցի հաստակառոյց յախորժակս զառաքինութիւնս, եւ յոգնամանակեան եղեալ ի նմին տարրասցի։ Դժուարաշարժս եւ յոգնամանակեանս. (Անյաղթ ստորոգ.։)
Ի ծնէ կուրին ակն կառուցանել. (Զքր. կթ.։) cf. ԱԿՆԱԿԱՌՈՅՑ ԼԻՆԵԼ.
ԶԱԿՆ ՏԱԼ. կամ ՏԱԼ ԱԿՆ. Նայել. նկատել. դիտել տիրապէս. ակնկառոյց լինել. այց առնել. նազար էթմէք, նազար սալմագ.
Հարկեալ իբր ի նաւապետէ իմեմնէ՝ սրավարեցայ թիակօք։ Նաւակառոյցք լեալք սրավար թիակօք. (Յհ. կթ.։)
Ծով ռահինախռով նաւակառոյց ծուփ միջնալեաց. (Սիւն. տաղ խչ.։)
ՅԱՌԵԼ ԶԱՉՍ կամ ԶԱԿՆ. Ձգտել զտեսութիւն. քաջ նկատել, անշարժ դիտել. ակնակառոյց լինել.
νοέω, κατανοέω, βλέπω specto, aspicio, inspicio, cerno, considero προσέχω (յորմէ պռոսխոմէն), attendo. սանս. նայանա, ակն։ Հայել (որպէս թէ ընհայել, ներհայել). նկատել. դիտել. ուղղել ղաչս. ակնարկել. ակնկառոյց լինել. ուշ ունել. անսալ. զգոյշ լինել. ... (իսկ յն. նօէ՛օ, նշմարել աչօք մարմնոյ կամ մտաց).
Ասեն իմաստունք, եթէ յառաջին շուրջն երկնից գայացաւ բնութիւնն ... եւ երկրորդ շուրջն կառոյց զհաստատութիւնն ... եւ երրորդ շուրջն ակնարկելովն աստուծոյ շարժեաց զբոյսս. (Վրդն. պտմ. եւ Վրդն. ծն.։)
σωρός acervus, cumulus βουνός collis συναγωγή collectio. Քար ի քարիյ վերայ կուտեալ, կամ կառոյցք քարանց. կոյտ քարանց՝ ի վեր կարկառեալ եւ դիզացեալ. որ եւ ԲԼՈՒՐ, եւ ԶՐԱՀԱՆ ԱՍԻ.
ՊՇՆՈՒՄ ἁτενίζω, ἁτενῶς ἁναβλέπω , κατανοέω, προσνοέω intentis oculis prospicio, contueor, adverto. որ եւ ՊՇՆԵԼ. (իբր ուշ ունել՝ դիտել որպէս պուշ կամ ապուշ). Յառիլ. ձկտել զաչս. անթարթափ աչօք ակնարկել. ակնակառոյց լինել սքանչանալով կամ պակչելով. ձիգ ձիգ նայիլ, պաղած նայիլ.
քիշդիկէր. Նաւակառոյցք առաջինք փիւնիկեցիք, եւ քաշտիկ՝ շամիրամ. (Նոննոս.։)
Որպէս ամուր. ա. անքոյթ. անվտանգ. ամրակառոյց. անմարտնչելի, անառիկ. ապահով. էմին. մամուր. միւհքէմ.
cf. ԱՄՐԱԿԱՌՈՅՑ.
Երկնակառոյց կացարանաւ (արքայութեան)։ Լեառն սուրբ, իմանալի կացարան (եկեղեցի). (Անան. եկեղ։)
ναυπηγός fabricator navium. Նաւագործ. նաւակառոյց. նաւ շինօղ.
Զորձաքարս ձեռամբ ձեւել ըստ կամաց։ Կառոյց զնիզակն յորձաքարի. (Վրդն. պտմ.։)
Վէմ վիմակառոյց ընդ վիմափոր խմբին. (Նար. տաղ.։)
Իբր ակնակառոյց լինել. գէտակն ունել. եւ ապաւինիլ. աչքը տնկել. կէօզ տիքմէք.
Իբր Բազմակառոյց, կամ շքեղ եւ բարձր։
Զամենայն իսկ զբոլորեակս երկնակառոյց գումարտակօք քումդ հրամանատրեաց կալ յանդադար սպասահարկութեան. (Անան. եկեղ։)
Որպէս Ակնկառոյց ի գետին ըստ անասնոց.
Ծով ռահինախռով՝ նաւակառոյց՝ ծուփ միջնալեաց. (Սիւն. տաղ խչ.։)
Ոչ յարաշարժ հանապազափոխ, այլ մշտակառոյց զսա հաստատէ. (Նար. ՟Հ՟Ե։)
Որպէս նաւակառոյց ոմն զնաւ կառուցանելոյն սկիզբն արկանելով՝ զեղանակսն նախագծէ, եւ զձեւսն նաւուցն. (Պղատ. օրին. ՟Է։)
ναυπηγός naupegus, navium fabricator. Գործօղ՝ շինօղ նաւաց. նաւակառոյց.
Նաւակառոյցք բիւրաբեր կառուցանելով նաւ՝ ըստ պատահման ծանրութեանն եկելոյ զողնափայտն կառուցանեն. (Բրս. սղ.։)
Պնդակազմ. հաստակառոյց.
Տողադրէ զհաստակառոյցն վիմաց կարգս. (Արծր. ՟Ե. 7։)
cf. ԱԿՆԱԿԱՌՈՅՑ.
Մեծապէս զարմացեալ՝ ակնկառոյց լինէր. (Բուզ. ՟Զ. 8։)
Իբր Բարձրակառք, բազմեալ ի բարձր կառս. կամ Բարձրակառոյց.
Ոտնակառոյց զետեղութեամբ. (Գանձ.։)
(ի Բեստ. պ. պէսթէ. կապեալ) որ եւ ՀԱՍՏԱԿԱՊ. Պնդակապ. ամրակազմ. ամրակառոյց. սերտագոյն. ամուր.
Հաստաձեղուն. եւ Ամրակառոյց.
Նոյն ընդ Նաւակառոյց. նաւագործ.
Ի ձեռն որոյ հոգեւոր ճանապարհն սալայատակ յարդարի։ Հաստակառոյց սալայատակ կարծրութիւն գետնոյս. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Դ. եւ Սարգ. ՟բ. պետ. ՟Է։)
Հոգեղէնք՝ որպէս կառք բարձրելոյն վերինք, կամ վերնակառոյցք, վերնական զօրութիւնք.
Աստեղացդ ճախրագայութեան երկնաչու օդակառոյց ընթացից. (Արծր. ՟Ա. 1։)
ԱԿՆԱԿԱՌՈՅՑ որ եւ ԱԿՆԿԱՌՈՅՑ. Հայեցօղ անշարժ աչօք կամ աչք. տիգգաթ իլէ պագան.
Սերովբէքն ակնակառոյց։ Ակնակառոյց աչօքն. (Յհ. իմ. եկեղ.։ Արծր. ՟Ա. 3։)
ԱԿՆԱԿԱՌՈՅՑ ԼԻՆԵԼ. Կառուցանել կամ ուղղել զաչս ի վերայ իրիք. անթարթափ նայել. գէտակն ունել. եւ Ակն ունել. աչքը տնկած նայիլ, յոյս դնել, սպասել. գաթը տիգգաթ իլէ պագմագ.
Յոր ակնակառոյց լեալ քաջացն հայոց, եւ յարձակեալ՝ ոչ կարէին վնասել։ Աստ իմն ակնակառոյց լեալ այրասիրտն եւ կաթոտն Շամիրամ. (Խոր. ՟Գ. 9։ ՟Ա. 15։)
Բայց ես ակնակառոյց իմն ի գալուստ թագաւորին Գագկայ լինէի։ Ի մերս ապա լինէաք ի թագաւորս եւ յիշխանս ակնակառոյց։ Ակնակառոյց առ Աստուած լեալք. (Յհ. կթ.։)
Ամրութեամբ կառուցեալ. հաստակառոյց. անկործան, ամրաշէն. միւհքէմ եափըլմըշ.
Պատուար ամրակառոյց. (Նար. կուս.։)
Անտաշագործ մարդկային հնարաւորութեանց՝ վիմակառոյց արձան ուղղեալ. (Թէոդոր. կուս.։)
Որպէս թէ Բարձր եւ պերճ, եւ բարձրաբարձ. յոյժ բարձր, բարձրակատար, բարձրակառոյց. բարձրացեալ. ամբարձեալ. խիստ բարձր. (յն. պէսպէս).
Որոյ բարձր են յարկք. բարձրաշէն, մեծակառոյց.
Յորժամ լուիցես, թէ կեանք է, մի կալակառոյց կցկցելով ինչ համարիցիս. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 6։)
Ի վերայ աւազոյ շինուածս յիմարութեան կառուցի։ Համբարտակն վստահութեան դարձեալ կառուսցի։ Կոթող կամկարկառ քարանց կառուցեալ։ Կառոյց նպատակ։ Արձանքն կառուցան։ Կառո՛ ինձ սահման։ Բազուկ կառուցի բաժակս մանրելի. (Նար.։)
Ի հասարակաց արգահատելով մարդկային բնութիւն՝ զնոյն կառուցեալ ընդ միտ ածէք. իբր ակնկառոյց լինելով. (Պիտ.։)
κατάστασις constitutio πῆγμα, πῆξις coagmentatio, compactio, concretum, pegma, congelatio. Կառուցանելն, իլն. կառոյցք. կանգնումն, կազմութիւնն. շինութիւն. կայք. եւ Մածումն. պնդութիւն. կառեալ կալն. պաղումն. սառոյցք.
Սակս սիրականն կառուցման քո առ իս. այսինքն ակնկառոյց լինելոյդ. (Մագ. ՟Ի՟Թ։)
Հաստատուն շինուածով. ամրակառոյց.
ՄԱԿԱԿԱՌՈՅՑ եւ ՄԱԿԱԿԱՌՈՒՑԵԱԼ. ἑπεχόμενος insidens. Ի վերայ կառուցեալ. յաւելեալ. վերանիստ. բովանդակեալ.
Ի վերայ եռակին մակակառոյց կերտացուցեալ քեզ շնորհ (չորեքկին). (Մագ. ՟Հ՟Զ։)
Մշտակառոյց հիմամբ անսասանելեաւ զսա հաստատէ. (Նար. ՟Հ՟Ե։)
Գեղեցկադիր յարմարուածովք ըղձակերտեալ կառոյց. (Պիտ.։)
Գեղեցկադիր յարմարուածովք ըղձակերտեալ կառոյց. (Պիտ.։)
Ունիցի հաստակառոյց յախորժակս զառաքինութիւնս, եւ յոգնամանակեան եղեալ ի նմին տարրասցի։ Դժուարաշարժս եւ յոգնամանակեանս. (Անյաղթ ստորոգ.։)
Նաւակառոյցք բիւրաբեր կառուցանելով նաւ. (Բրս. սղ.։)
Նաւակառոյցք առաջինք՝ փիւնիկեցիք ասին. (Նոննոս.։)
Նաւակառոյցն առնու զընդհանուր փայտ։ Նիւթ, որպէս նաւակառուցի՝ տախտակք, եւ բրտի՝ կաւ. (Սահմ. ՟Ե։ եւ Անյաղթ պորփ.։)
Որպէս նաւակառոյց ոմն զնաւ կառուցանելոյն սկիզբն արկանելով. (անդ. ՟Է։)
Զնոյն ինքն զնաւակառուցէն (զնոյէ), եւ զայլոց նահապետաց։ Նաւակառոյցն քսիսութրէս (նոյ). (Խոր. ՟Ա. 3։ Մագ. ՟Հ՟Դ։)
ՆԱՒԱԿԱՌՈՅՑ ԼԻՆԵԼ. Նաւ գործել. եւ Վարել զնաւ.
Գիտեմ եւ ես, զի բարի է նաւակառոյց լինել. (Լմբ. սղ.։)
Որ ոչ է հմուտ նաւակառոյց լինել (տպ. նաւավարել), թողուլ (ունի) ի տեղեկագոյնսն, որ դիտեն ընդդէմ կալ ալեացն. (Իգն.։)
Նաւակառոյցք լեալք սրավար թիակօք իբր ի տապանի ինչ. (Յհ. կթ.։)
Ծով ռահինախռով նաւակառոյց ծուփ միջնալեաց. (Սիւն. տաղ խչ.։)
Զորմոցն վերադրութիւն (կամ վերագրութիւն) վիմախարիսխ արձանակառոյց կերպիւ առկայեաց. (Նար. խչ.։)
Վիմով կառուցեալ. վիմակերտ. հաստակառոյց.
Դուք բա՛ց արարէք զվէմդ. վէմ վիմակառոյց ընդ վիմափոր խմբին ... վիմակառոյց, հրաման արքունոյն՝ դուք վերառէ՛ք զվէմդ. (Նար. տաղ.։)
Վիմակառոյց արձան ուղղեալ. (Թէոդոր. կուս.։)
Երկնակառոյց քաղաք, կամ սեղան, լուսաւորք, բնակութիւն, շաւիղ. (Թէոդոր.։ Անան.։ Վրդն.։)
ԵՐԿՆԱԿԱՌՈՅՑ. Կառուցանօղ զերկինս. երկնաստեղծ.
Ի յերկնակառոյց արարչական բանին վառեալ սիրոյ. (Գանձ.։)
Ոտնակառոյց զետեղութեամբ. (Գանձ.։)
Զգեղեցկութիւն ամենայն վայրաց, զոր միանգամ Աստուած գեղեցկադիր յարմարուածովք ըղձակերտեալ կառոյց վայր. (Պիտ.։)
Օդապարիկ թեւատարած ինքնակակառոյց. (Գանձ.։)
Սիովն վերին՝ կանխակառոյց մայրն ազատ. (Նար. առաք.։)
Կառք համբարձայնոյ՝ վերնակառոյց բազուկ (սիմէոնի ծերունւոյ). (Տաղ.։)
Ոչ յարաշարժ հանապազափոխ, այլ մշտակառոյց հիմամբ զսա հաստատէ. (Նար. ՟Հ՟Ե։)
Հաստակառոյց հիմն, կամ հիմունք, երկիր, գետին, վէմք, քարինք. (Անան. եկեղ.։ Անյաղթ բարձր.։ Սարգ. ՟ա. պետր. ՟Բ։ Արծր. ՟Ե. 7։ Տօնակ.։)
Պնդապէս հեղուսեալ. կամ ստուար հեղուսիւք բեւեռեալ. եւ Հաստահիմն. հաստակառոյց.
Հրաշակառոյց խորանացն. (Նար. խչ.։)
Հողմ տապախառն զոլով, կամ սառնասառոյց։ Ի դաժանութենէն ձմեռնային սառնասառոյց (գրեալ էր՝ սառնակառոյց) օդոյն. (Նանայ.։ որպէս եւ Խոր. ՟Գ. 68.)
Ձմեռն սառնակառոյց. ա՛յլ ձ. սաստկասառոյց։
Սիոնն վերին երկնային՝ սկզբնամեծար եւ կանխակառոյց մայրն ազատ մաքրածին. (Նար. առաք.։)
Հրաշակառոյց խորանացն սրովբէաբնակն (կամ քրովբէաբնակ) յարկաց. (Նար. խչ.։)
Այն որ հանգէտ եւ հաւասար՝ վերակառոյցն է խորանի. (Շ. եդես.։)
Հրաշակառոյց խորանացն քրովբէաբնակն (կամ սրովբէաբնակ) յարկաց. (Նար. խչ.։)
Սա յաւիտենից աստեղակառոյց կայ. (Պրոկղ. ի ստեփ.։)
cf. ԱՐՁԱՆԱԿԱՌ. որպէս Քարաշէն եւ հաստակառոյց.
Զորմոցն վերագրութիւն արձանակառոյց կերպիւ առկայեաց. (Նար. խչ.։)
Պատուեցաւ լեառն արարատեան՝ բարձրակառոյցն Մասիսք (կամ Մասսիւք). (Երզն. լս.։)
Կարծրակառոյց խարսխեալ անտապալելի. (Նար. մծբ.։)
Սկզբնաւոր յառաջակառոյց քան զբնակիչս։ Յառաջակառոյց զայս կերպարան հաճեցար լինել. (Նար. ՟Հ՟Ե. եւ Նար. գանձ եկեղ.։)
Ոչ յարաշարժ հանապազափոխ, այլ մշտակառոյց զսա հաստատէ. (Նար. ՟Հ՟Ե։)
Գեղեցկադիր յարմարուածովք ըղձակերտեալ կառոյց. (Պիտ.։)
ելք բարձրութեան սանդղակառոյց աստիճանօք ըստ յակոբոյ տեսութեաննն. (Տօնակ.։)
Ձմեռն սաստկասառոյց (կամ սառնասառոյց, կամ սառնակառոյց). (Խոր. ՟Գ. 68։)
ՄԱԿԱԿԱՌՈՅՑ եւ ՄԱԿԱԿԱՌՈՒՑԵԱԼ. ἑπεχόμενος insidens. Ի վերայ կառուցեալ. յաւելեալ. վերանիստ. բովանդակեալ.
Ի վերայ եռակին մակակառոյց կերտացուցեալ քեզ շնորհ (չորեքկին). (Մագ. ՟Հ՟Զ։)
Ունիցի հաստակառոյց յախորժակս զառաքինութիւնս, եւ յոգնամանակեան եղեալ ի նմին տարրասցի։ Դժուարաշարժս եւ յոգնամանակեանս. (Անյաղթ ստորոգ.։)
Ունիցի հաստակառոյց յախորժակս զառաքինութիւնս, եւ յոգնամանակեան եղեալ ի նմին տարրասցի։ Դժուարաշարժս եւ յոգնամանակեանս. (Անյաղթ ստորոգ.։)
Voir tout