Other definitions containing this entry
right;
right hand;
ընդ աջմէ, to the right;
աջոյ ձեռամբ յաջողակ, right-handed;
յաջմէ եւ յահեկէ՝ յաջուց եւ յահեկաց, to the right and left, on each side;
— թեւ բանակի, right wing of an army;
— հաւանութեան տալ՝ կարկարել ումեք, to offer one's hand, to consent;
յ— եւ յահեակ, right or wrong.
to come;
to arrive, to attain;
to behave, to demean one's self, to act;
to be inclined;
to apply ones self with ardour;
յառաջ —, to spring, to proceed, to emanate, to rise, to derive, to result;
— ի միտս, յինքն, to recover one's senses;
— ի լաւութիւն, to amend, to reform;
— ի յառութիւն, to grow worse;
ընդ արհամարհանս —, to be despised;
եկն ի վախճանել, he was near death;
— աւուրն, it is getting light;
ի — աւուրն, at the break of day, at dawn;
ի — երեկոյին, towards evening;
— ի վտանգ, to run into danger or peril;
— ի զարմացումն, to admire;
— ի հարցումն, to interrogate;
յերկիւղ — to fear;
— յոզորմութիւն, to have pity;
— ի զղջումն, to repent;
— յիմն, to undertake;
ի քնին —, to examine;
— ի կարծիս ուրուք, to consent;
յաղերս —, to grant, to become compassionate;
ընդ ձեռամբ —, to fall into the hands of;
— ընդ աղբ or ապաւառ, to stain, to soil one's self;
— ընդ ծուխ, ընդ փոշի, to be smoked;
to cover with dust;
— ընդ կուսական արգանդ, to be born of a virgin;
ընդ ուրուք կեանս —, to examine the life of some one;
— ըստ կամաց or ըստ բանի ուրուք, to listen, to give attention;
ըստ կարծեաց ուրուք —, to speak according to the opinion of some one;
սիրով — զմատնըչաւ, to love traitors;
— զայլ արամբ, to love another persons husband;
— զտամբ իւրով, to take care of one's own household;
զերկրաւ —, to turn, to travel round the world;
— զիւիք, to applicate one's self, to give one's self to;
գինւոյ — զտկամբ, to see double from wine;
զօրինօք —, to keep the laws;
զանառակութեամբ —, to be inclined to debauchery;
— զարբեցութեամբ, զընչիւգ —, to give one's self to drink, — to avarice;
զբանիւք —, to chatter, to tattle;
որքան — է քեզ, according to your strength;
որչափ իւր — էր, as much as he could;
— ի վերայ, to assail, to come upon;
to happen some misfortune.
cf. Եռամասն.
cf. Եռամեայ.
cf. Եռամեայ.
cf. Եռամեայ.
cf. Եռամսեայ.
cf. Եռամսեայ.
to sink, to faint, to succumb;
— զոք, to be a hindrance, or stumbling block to;
— ընդ բեռամբ, to bow beneath a weight;
to be overwhelmed, or disheartened;
ընկճեալ յամաց, ընդ ամօք, bowed by the weight of years;
— զիմն, to retire, to withdraw;
to impede, to hinder.
to recede, to retreat, to flinch;
to be repulsed, driven back;
— անուոյ, turning of the wheel;
— յազքատս, to compassionate the poor;
to pardon;
— երասանաւ, to be restrained, bridled, reined in;
պատերազմաց — ընդ ձեռամբ ուրուք, to take by force, to storm, to subdue, to conquer.
abundant, full;
— ձեռամբ, liberally, largely.
ի —, ընդ —, by, by means of, through the medium or channel of;
զձեռամբ, as much as one can, according to one's power;
ի ձեռանէ, coadjutor, assistant;
պաշտօնեայ ի ձեռանէ, subaltern functionary;
առ —, ready at hand, under one's hand, near, at hand;
առ — բառարան, portative dictionary;
— ի ձեռանէ, ընդ —, — ի —, from hand to hand, from one to another, from me to you, from you to him;
որ ընդ ձեռամբ է, subordinate;
հզօր ձեռամբ, with main strength, with a strong army;
— օտար, a strange hand;
յերկոցունց ձեռաց աջողակ, ambidexter, right-handed and left-handed person;
— հաւանութեան;
consent, assent;
ձեռս ի կապ, with one's hand tied;
with folded arms;
idle;
ձեռս յետս կապեալ, with one's hands tied behind;
—ք փապարեալք յաշխատութէնէ, hands hardened by toil;
մահահամբոյր ձեռամբ, with a deadly hand;
— տեառն, the hand, Spirit or Word of God;
ըստ ձեռին բաւականի, ըստ կարի ձեռաց իւրոց, according to one's strength, power or means;
ամբարձ զ— իւր ի տիրապետել, he formed the project of seizing the chief authority;
ձեռօք իւրեանց հայթայթէին զպէտսն, they lived by their labour;
ի ձեռանէ նորա վարէ իշխանութիւն, he governs under him;
ի ձեռս քո է, it is in your power, it depends on you;
չէր — նորա բաւական, he could not, he had not the means;
ահա — իմ ընդ քեզ, my hand shall be with you;
յամենայն տեղիս ուր միանգամայն հասանէր — իւր, every where he could;
եղեւ — տեառն ի վերայ իմ, the hand of God was on me;
— տալ իրերաց, to help or assist each other;
— տալ ի, to consent to;
— տալ անմեղութեան, to support, sustain or uphold innocence;
— տալ, to lend a hand to, to stretch out a helping hand, to aid, to succour, to assist, to help;
— արկանել, to lay hands on, to seize, to take possession of;
— արկանել, —ի գործ արկանել or առնել, to lay one's hand on, to put one's hand to, to set about, to undertake, to take in hand, to begin, to attempt, to try;
ի — տալ, to hand over, to deliver over, to give up;
ձեռս բառնալ, to lift up the hands;
ձեռս ամբարնալ, to raise one's hand against;
դնել զանձն ի ձեռին իւրում, to jeopard, to risk one's life;
— անձին հարկանել, to boast, to brag, to vaunt, to plume or pique oneself, to be proud of, to take to oneself the credit of, to avail oneself of, to deem it an honour;
ձեռն յանձին հարկանել, to oblige oneself to;
ձեռն դնել, to lay hands on, to ordain, to consecrate;
to put one's signature to, to sign;
— տալ աղջկան, to give one's hand, to consent to marry;
ընդ or զձեռամբ լինել, to be in the hands of, under the power, in subjection to;
ունել ընդ ձեռամբ, to have ready at hand;
ընդ ձեռամբ առնել, նուաճել, արկանել ընդ ձեռամբ, to bring under one's power, to subdue, to subjugate;
կալ ընդ ձեռամբ ուրուք, to put oneself under the protection of;
to submit, to yield;
to be submissive;
ընդ ձեռամբ անկանիլ, գալ ի ձեռս, ի ձեռս անկանել, to fall into the hands of, to be taken or seized, to get caught;
ի ձեռս բերել, to obtain, to procure, to entrap, to catch;
անկանել ի ձեռս ուրուք, to fall into the power of;
— օգնականութեան գտանել, to find a helping hand, to be sustained by, favoured with;
զձեռանէ առնուլ, ունել, ձգել, to take or lead by the hand;
ձեռամբ առնել, to indicate, to point to with the band;
զձեռամբ լինել, to be able, sufficient, capable;
զձեռօք ածել, to seize, to grasp;
to arrest;
ի — առնուլ, to obtain, to acquire;
to re-acquire;
to undertake, to begin;
տարածել զձեռս իւր առ ոք, to open one's arms to;
ճողոպրիլ ի ներքուստ ձեռին ուրուք, to escape from the hands or power of;
— մխել, to meddle, to interfere;
to set a hand to, to undertake;
— մխել յոք, to raise the hand against, to lay violent hands on, to ill-treat;
to put to death;
ի բաց կալ, ապստամբել ի ձեռանէ ուրուք, to rebel, to throw off the yoke, to save or rescue from the hands of;
— or ձեռս ի գլուխ ելանել, դառնալ, to be confounded by shame or grief, to be greatly abashed, or cast down;
— զձեռամբ փոփոխելով քարշել զչուանն, to draw a cord, to tighten a rope hand over hand;
— արկանել զգանձիւն, to try to rob the treasure;
cf. Ձեռամբացի.
entered, introduced;
well versed in, initiated, instructed, intelligent, expert;
free, frank, bold, daring;
meddlesome;
enterprising, adventurous, venturous;
— լինել, to enter, to push in, to introduce oneself, to go forward or before;
to intrude into, to thrust oneself forward, to intermeddle or interfere;
to penetrate deeply, to pierce to the inmost parts, to dive into, to explore, to sift;
to undertake, to have a hand in, *to have a finger in every body's pie;
— ձեռամբ գործել, to act freely.
to enter, to go or come in, to introduce, insinuate or intrude oneself;
to penetrate into, to slip in;
— առ ոք, առաջին ուրուք, to present oneself, to call on, to visit;
— աղօթից առաջի ուրուք, to be heard, hearkened to;
— առ ումեմն, to be a guest, to receive hospitality, to be lodged;
— առ կին, to know a woman;
— ի վերայ օտարի ամուսնոյ, to commit adultery;
— ի or ընդ գիրկս, ընդ աղեղն, to bend a bow;
ի դատաստան, ի դատ —, to sue, to bring an action against, to summon before a magistrate or court of justice;
ընդ դատաւորաւ —, to act the judge;
ընդ երկիր —, to plunge into an abyss, to be engulfed, swallowed up;
ընդ գետին —, to be overwhelmed with shame, to hide one's confusion under the earth;
— ի ծառայութիւն, to enter a person's service, to serve;
— յորդեգրութիւն, to be adopted;
երաշխաւոր —, to guarantee, to become security;
— ի պայքար, to dispute, to contest;
ի փորձ —, to prove, to try, to make an experiment;
— ընդ մերով մարդկութեամբս, to be clothed with our humanity;
ի քուն —, to be overcome with sleep, to sleep, to lay to sleep;
— արեգական, to go down, to set;
ընդ քիրտն —, to sweat, to work hard, to give oneself much trouble;
— ի նաւ, to embark, to go on board a vessel;
— ընդ անձին, to be at enmity with oneself;
— ընդ լծով or — ընդ ձեռամբ ուրուք, to submit, to become subject to;
— դիւի ի մարդ, to possess;
— ի ճաշ, to sit or be at table.
by signs;
— խօսել, to speak -;
— առնել ձեռամբ, to point at, to signify by hand.
to give, to present, to offer;
to concede, to grant, to bestow;
to provide, to furnish, to lend;
to give up, to deliver, to abandon, to expose;
to make, to render, to produce, to cause;
— զանձն, to apply to, to addict oneself to;
to give oneself up to, to abandon oneself;
— խօսել, to cause to speak;
— պատասխանի, to answer, to reply, to respond;
cf. Պատասխանի;
չ— դուլ եւ դադար, to give neither peace nor rest, to disturb continually;
— իշխանութիւն, to invest or intrust with authority;
վկայագիր, անցագիր —, to deliver a certificate, to grant a passport;
մրցանակ, վարձս —, to decree rewards, to award prizes or premiums;
— ածել, to cause to bring;
— գերեզմանի, to bury, to inter;
— ի բանտ, to put in jail or prison, to imprison;
ժողով —, to come together, to assemble, to reunite, to meet, to hold a meeting;
քարամբք —, to strike with stones;
տաց զքեզ յազգ մեծ, I will make of you a great nation;
տացէ քեզ տէր լինել, may you be!
չէ տուեալ ամենեցուն, it is not every one that can;
զորս ընդ ձեռամբ ձերով ետու, which I put in subjection to you;
ես ետու տանել զուլդ, I have sent the kid;
հօրն իւրում ետ տանել, he sent to his father;
տուր բերել ինձ փայտս մայրս, send me cedar wood;
ետ զանձն իւր երթալ, he went;
զլէգէոնս այսոցն՝ անդնդոց տայ, he sends the legions of devils into the pit;
զպատիժս տայցեն յաւիտենից տանջանաց, they will suffer eternal punishment;
զմեզ ի կորուստ եւ յոչէութիւն տան, they load us with evil and annihilate us;
մի տայք մեռանել, do not leave to die.
Voir tout
Other definitions containing this entry
Ի տգաց միայն զպարտատիկն աջոյ ձեռամբն առեալ. իմա՛ զձախոյ ծղիս՝ յոր արտաքոյ կամ ի ներքոյ փաթութեալ, պահէր զպարսատիկն. եւ կամ իմա՛ որպէս յն. այն է պահարան, կամ քսակ հանդերձին.
Սրինգ եւ թմբուկ եւ փող եւ քնար։ Երգեսցէ քնարաւն, եւ դիւր լիցի քեզ։ Առնոյր դաւիթ զքնարն, եւ նուարգէր ձեռամբ իւրով։ Արուեստականօք թըմբկաց եւ քնարաց։ Նա է հայր՝ որ եցոյց զերգս եւ զքնարս։ Երգովք սաղմոսաց, տաւղօք եւ քնարօք, եւ թմբկօք եւ ծնծղայիւք եւ փողովք.եւ այլն։
Նիզակն արի ի ձեռին իւրում աջոյ, եւ յահեկումն վահան։ Ահեակ ձեռամբն։ Որ յաջ եւ յահեակ թեւսն էին. (Խոր.։)
Քանդեսցին ամրոցք ապստամբողացն։ Կոչէ ձեռամբ յամրոցն անմատոյց՝ փախուցելոցն պատսպարան. (Նար.։)
Անսալ ունիմ, մինչեւ լցցի բեռամբ. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Զ։)
Բարձր քան զամենայն թագաւորս երկրի։ Բա՛րձր է ի վերայ ամենայն ազգաց տէր։ Բա՛րձր է տէր, զխոնարհս տեսանէ, եւ զբարձունս ի հեռաստանէ ճանաչէ։ Աչք տեառն բարձունք են։ Որ առաջի մարդկան բա՛րձր է, պիղծ է առաջի Աստուծոյ։ Հզօր ձեռամբ, եւ բարձր բազկաւ։ Զձեռն հզօր, եւ զբազուկ բարձր։ Զտունս զայս զբարձր. (այսինքն շքեղ)։ Գնացին ի բարձր պարանոց (այսինքն ամբարտաւանութեամբ)։
Տալ կերակուր գրաստու, կամ գրաստուց։ Եհան զնոսա ի գրաստս։ Տեսանիցես զգրաստ ընկերի քո անկեալ ընդ բեռամբ։ Առին գրաստուք զամենայն տկարս.եւ այլն։
Ծա՛փս հար ձեռամբ, եւ դոփեա՛ ոտամբ։ Դոփեցեր ոտամբ քով. (Եզեկ. ՟Զ. 11։ ՟Ի՟Ե. 6։)
Տունս եռամոսից։ Յեռմոսաց ձայնից։ Գրեն իւրեանց եռամոսս։ Եռմոսից յեղանակօք. (Վրք. հց. ՟Բ. եւ ՟Դ։)
Այր մի՝ որ գիտիցէ երգել քնարաւ։ Երգէին տաւղօք եւ քնարօք եւ ծնծղայիւք։ Երգէին քնարօքն զգոհութիւնս։ Երգեսցէ քնարաւ։ Երգէր ձեռամբ իւրով, կամ ձեռօք իւրովք. (՟Ա. Թագ.։ ՟Ա. Մնաց. եւ այլն։)
ԸՆԾԱՅ կամ ԸՆՁԱՅ. (զի ձ զկնի ն տառի մեղմ հնչի որպէս ծ) δῶρον , κάρπωμα, δόμα munus, donum, oblatio Ընձեռայք. իւրով ձեռամբ կամ ի ձեռանէ տուեալ տուրք՝ ի փոքուէ առ մեծն. պատարագ. նուէր եւ կաշառ. ընծայ. վր. մանձա.
Սոքա (ցիռք) անձին երամակս եղեալ, առաջնորդութեամբ իշայրոյն յանապատս արօտական եղեալ՝ ոչ անկանին ընդ ձեռամբ. (Վանակ. յոբ.։)
Լափիցէ լեզուաւ իւրով ի ջրոյ անտի իբրեւ զշուն։ Լափեցին ձեռամբ եւ լեզուով իւրեանց։ Ուր լափեցին շունք եւ խոզք զարիւն նաբովթայ, անդ լափեսցեն զարին քո. (Դատ. ՟Է. 5. եւ 6։ ՟Գ. Թագ. ՟Ի՟Ա. 19։)
Զաջոյ ձեռամբ խռան մեծ խմբին. (Ասող. ՟Գ. 41։)
Ամենայն որ կարող էր զօրութեամբ։ Կարօղ եմքյաղթել նոցա։ Որ կարող իցէ եւ այլն։ Ես զի՞նչ կարօղ էի արգելուլ զաստուած։ Կարօղ եմ մտանել եւ ելանել ի պատերազմ։ Ոչ է պիտոյ բժիշկ կարողաց, այլ հիւանդաց։ Կարօղ ձեռամբ.եւ այլն։
Ծանր բեռամբ տուժից նեղէր եւ կռփէր զնոսա։ Ի պատերազմի անդ՝ որ ընդ հայսն էր, կռփեալ լինէր. (Եկւս. Պտմ. ՟Ը. 15։ ՟Թ. 8։)
Համարիմք, եւ քակեմք զհամարն նովին ձեռամբ. (Սեբեր. ՟Է։)
Յաջոյ ուսոյ տանն մինչեւ զձախոյ ու տանն։ Ի ձախու, կամ ի ձախոյ ուս տանն։ Ի ձախու, կամ ի ձախոյ ձեռին իւրում։ Ձախու ձեռամբ. (՟Դ. Թագ. ՟Ժ՟Ա. 11։ Ղեւտ. ՟Ժ՟Դ. 15. եւ 26։ Դտ. ՟Է. 20։)
Յաջոյ ուսոյ տանն մինչեւ զձախոյ ու տանն։ Ի ձախու, կամ ի ձախոյ ուս տանն։ Ի ձախու, կամ ի ձախոյ ձեռին իւրում։ Ձախու ձեռամբ. (՟Դ. Թագ. ՟Ժ՟Ա. 11։ Ղեւտ. ՟Ժ՟Դ. 15. եւ 26։ Դտ. ՟Է. 20։)
λαμβάνω accipio. (որպէս թէ թաթիւ) Առնուլ. ձեռամբ հաւաքել, բագձաձել.
ἑκπιέζω, συντρίβω exprimo, opprimo, contero ταπεινόω humilio καταδαμάζω domo ὐποπιάζω suggillo, castigo. (լծ. սանձել. եւ ցնդել) Ճմլել՝ ըստ ամենայն առման. որպէս սեղմել ձեռամբ կամ ընդ ոտիւք. քամել. զսպել. նուաճել. նկուն առնել. ճգնել. նեղել. ճզմել, սխմել, նեղը ձգել.
Եթէ ոք ի սուրբ աղուհացսն յազեցաւ յանգէտս, ամ մի ընդ ձեռամբ ապաշխարեսցէ։ Թէ յազեսցի կերակուր։ Թէ ոք յազեսցի ի մսոյ՝ յիւր կամաց, որ յանօրինաց զենեալ են, երկու ամ ընդ ունկնդիրսն կացցէ. (Կանոն.։)
δόρυ hasta, lancea. Գեղարդն փոքր՝ որպէս թէ նետ ձեռամբ ձգելի. աշտեայ. գայիսոն. (իսկ նիզէ՝ մզրագ, որ է գեղարդն) այլ լըայնաբար վարի եւ որպէս Բուն գեղարդեան, եւ գեղարդն, սըւնակ, սուին, եւ ամենայն զէն եւգործի պատերազմակտան ի ձեռին.
σάγμα involucrum, onus jumenti sarcinarii, clitellae, stratum. Ինչ մի պատատօղ կամ պատատեալ. եւ առ անձինն՝ Կորդին գրաստուց՝ հանդերձ բեռամբք կապելովք. պլլած՝ փաթթած բան, կապոց, բեռ. սարմա.
Եհար ձեռամբն զաչս իմ, եւ փլոյց զպտուղ մի յաչից իմոց. (Միխ. ասոր.։)
Զգլուխն նիկանովրայ աջով ձեռամբ հանդերձ ... բերին պրկեցին յանդիպման երուսաղէմի. (՟Ա. Մակ. 47։)
Ապա ստրատն յունաց կազմեաց զօրս իւր՝ որ ընդ իւրով ձեռամբ էին. (Բուզ. ՟Ե. 5։ 1)
ներգործական բայ չէզոքական բայ κυριεύω, κατακυριεύω, δεσπόζω , ἅρχω, ἑξάρχω, κατάρχω, κρατέω, κατακρατεύω, δυναστεύω dominor, potior, impero, principatum gero, praevaleo, subigo. Տէր լինել. տիրանալ. տիրապետել. իշխել. ընդ ձեռամբ արկանել կամ ունել տիրաբար. նուաճել.
Անկանիլ ընդ տէրութեամբ այլոյ. լինել ընդ ձեռամբ.
Եւ փորեցի զջրհորդ զայդ։ Ի շիրմի անդ՝ զոր փորեցի ես ինձ։ Փորեցի շուրջ զգետով ջուր հմպելոյ։ Ցից լինիցի, փորեսցես նովաւ։ Գուբն՝ զոր փորեաց նմա գերեզման։ Գուբ հնձան փորեցի ի նմա։ Ի դուբ հորոյն՝ յորմէ փորեցորուք (յն. զոր փորեցիք )։ Փորեցի (զծակ վիմին ), եւ առի զսփածանելին։ Փորեն իբրեւ զգանձս։ Փորեցի զորմն ձեռամբ իմով։ Եդ ի նոր գերեզմանի, զոր փորեաց ի վիմի. կամ զոր էր փորեալ ի վիմէ. եւ այլն։
Զմնացեալսն ձեռամբն աղացեալ լեսոյր, եւ հողմով քամեալ տափարակէր զտեղին. (Մագ. ՟Լ՟Ը։)
Իմաստութեամբ առաւել քան թէ յոլովագոյն ձեռամբ. (Պիտ.։)
λαμβάνω. accipio, sumo. եւ այլն. Արմատն է Առ, այսինքն առումն։ Ըմբռնել եւ ունել (որպէս թէ առնաբար). յինքն ձգել ձեռամբ. ընդունել. յափն բառնալ ձեռօք. առնել, բռնել. ալմագ, դութմագ. եւ այլն.
Իջոյց զսափորն (յուսոյն կամ ի գլխոյն) ի վերայ բազկաց իւրոց։ Զուլենիսն ագոյց ի բազուկս նորա։ Լուծան ջլիք բազկաց նոցա ձեռամբ հզօրին Յակոբայ. եւ այլն։
Հերմ եռամեծ յիւրում սքանչելի տախտակին այսպէս հատանելով. (Մագ. լ։) Եւ ի մեզ՝ սեպհական դաւթի անյաղթ փիլիսոփայի.
Ըստ դաւթի եռամեծի. (Վրդն. սղ.։)
Եռամեծին դաւթի. (Երզն. քեր.։) Յետինք եւ յետնոց ընծայեցին. զոր օրինակ.
Եռամեծին եւ բանիբուն վարդապետի՝ տէր մխիթարայ այրիվանեցոյ գանձ. (Գանձ.։)
Յաւուրս սամփսովնի՝ գեդաղ, եւ երակղէս, եւ երմէս եռամեծ՝ երեւէին. (Շիր. քրոն.։)
ԸՆԿՃԵՄ կամ ԸՆԳՃԵՄ. κατάω, ὐποσκελίζω , կր. ἠττάομαι, ἠσσάομαι subigo, supplanto, convinco. կր. superor. Իբր Ի գուճս իջուցանել. չոքեցնել .... այսինքն Նկուն առնել. ընդ ձեռամբ նուաճել. կոխան առնել. վանել. ճնշել. յաղթահարել. տակը առնել, սըմքեցնել.
Ձեռամբ նշանեաց նմա նստել ի թուփայի իւրում. (Վրք. հց. ձ։)
Զմնացեալսն ձեռամբ աղացեալ լեսոյր. (Մագ. ՟Լ՟Ը։)
միով ձեռամբ ի լուղելն. ոչ կարես խորոցն յաղթել. (Կլիմաք.։)
միով ձեռամբ ի լուղելն. ոչ կարես խորոցն յաղթել. (Կլիմաք.։)
Որ ինչ ծածուկ, եւ որ ինչ յայտնի, գիտացի։ Չիք ինչ ծածուկ։ Ծածուկ ձեռամբ պատերազմի։ Պատուհանք ծածուկք։ Պատուհանս հայեցիկս ծածուկս։ Խորին խորհուրդս ծածուկս.եւ այլն։
Ոչ իբրեւ զմի ինչ ի կալեցելոցն. այսինքն յընդ ձեռամբեղելոց եղականաց. (Կիւրղ. գանձ.։)
Կայթեցեր դու ձեռամբ քով, եւ տոփեցեր ոտամբ քով. (Եզեկ. ՟Ի՟Ե. 6։)
Ձեռնածութիւն առնեն մանկանց տղայոց, այլեւ թքով բերանոյ իւրեանց ձեռամբ մարձեն զայնոսիկ, որպէս թէ առ ի պահել ի նախանձաւորութենէ. (Կանոն.։)
ՄԵԿՆԵԼ. ἑκτείνω extendo. Մեկին առնել, որպէս պարզել, տարածել, սփռել, ձգել կարկառել, երկայնել զձեռն կամ ձեռամբ. ռմկ. եւս. մեկնել, երկնցընել.
Ներգեւն ն՝երից աղօտաց եռամանակ. որպիսի իսահակ. Թր. քեր. ուր Երզն. եւ Նչ. կարծելով, թէ բանն իցէ զհաւասարութենէ երից ամանակաց, ասեն. ներգեւն տուկատ կամ միաչափ ասի։
եւ ն. Շառաչել, կամ ձգել շաչմամբ. ձգել իլ նշաւակ. ձեռամբ նշանակել կամ վարել զիմն.
Զառիւծս ողոքես։ Ոչ ողոքէին զոք, այլ կսկծեցուցանէին եւս իբրեւ զաղ։ Հարք զիւրեանց որդիսն ոչ այնչափ ողոքեն, որչափ թշնամանեն։ Մի՛ այսուհետեւ եւ մեք ողոքիցեմք ամենայն ուրեք զայնոսիկ՝ որ ընդ ձեռամբ մերով իցեն, եւ մի մեք յիշխանաց ողոքիլ եւեթ փութայցեմք. (Ոսկ. մտթ.։)
κατόχιμος possessus, vel captivus ἁνδράποδον mancipium οἱκέτης famulus οἱκογενής domi natus, vernaculus, verna δοῦλος servus, subditus. Ստորին իմն ծառայ, որպէս արծաթագին կամ մշտնջենաւոր. անկեալ ընդ ձեռամբ օտարի՝ որպէս գերի. եւ Հպատակ. ընդոծին. Տե՛ս (Ղեւտ. ՟Ի՟Ե. 42. 46. 55։ Երեմ. ՟Բ. 14։ ՟Ա. Թագ. ՟Ը. 15։)
Իբրեւ երիվար փափկերախ եւ հանդարտ ընդ ձեռամբ վարժողին հնազանդէր. (Անան. ի յովնան.)
Զմեծամեծս տուժին։ Ո՞րպէս զյաւիտենականն տուժեցայց։ Զամենայն տուժեցան։ Ընդ որոյ զփրկականն տուժեցաւ ժամանակ։ Զբիւրաւոր բարեացն զնաւն բեռամբն տուժեցան. (Առ որս. ՟Ժ՟Է։ Նար. ՟Է։ Իգն.։ Մաշկ.։)
Առեալ թագաւորին բահ եւ փայտատ՝ հատանել զգիրս հանգստարանաց սրբոցն։ Վաստակել եզամբք, եւ բրել ձեռամբ՝ փայտատօք եւ բահիւք. (Ագաթ.։ Շ. ընդհանր.։ եւս եւ Լմբ. էր ընդ եղբ.։ Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
իբր ափով կամ ձեռամբ շօշափել. եւ փայփայել. սփոփել. մեղմել. բռնել. եւ շոյել. իբր յն. ἄπτομαι tango
Աւելի աշխատելն ընդ ձեռամբ անկեալն՝ անիրաւութիւն մեծ է. (Մխ. դտ.։)
Պարփակեա՛ քո ձեռամբդ զառաստաղ տաճարիս. (Նար. ՟Ժ՟Բ։)
Գեղեցիկ իմն անդ կարգելով զերկիրն։ Գեղեցիկ բարբառեցար։ Յոյժ գեղեցիկ երգէր ձեռամբ. (Խոր. ՟Բ. 6. 12. 60։)
ԵՌԱՄԱՍՆ ԵՌԱՄԱՍՆԵԱՅ. τριμερής trium partium ἑπίτριτος (pes poeticus) constans tribus brevibus, et una longa Ունակ երից մասանց, կամ մասնաւոր իրաց, զանազանութեանց, կարգաց, յարկաց, չափմանց, կերպից, եւ այլն։
Եռամասն խառնեալ էութեամբք (որ են աստուածութիւն, մարմին, եւ հոգի բանական) միաւորեցաւ անշփոթելի. (Նար. կուս.։)
Հոգի եռամասնեայ է, բան ունի, ցասումն, եւ ցանկութիւն. (Ճ. ՟Թ.։)
Զեռամասնեայս ունի զօրութիւնս։ Յառաջ գայ յեռամասնեայ հոգւոյն. (Լմբ. պտրգ.։)
Ողնափայտ եռամասնեայ (տապանն նոյի). (Մագ. ՟Ժ՟Ա։)
Կիսաբոլորից բացատաացն, եւ եռամասնիցն, եւ ութամասնից եղելոց ... Ութամասնեայ բացատաւն եռամասնեայքն լնուին. (Պղատ. տիմ.։)
ԵՌԱՄԵԱՅ ԵՌԱՄԵԱՆ. τριετής triennis որ եւ ԵՐԵՄԵԱՆ գրի, եւ երամեան, ենի. Երեքամեայ. երից ամաց. իրեք տարու կամ տարւան.
Այնմիկ՝ որ եռամեայ իցէ, եւ քառամեայ ... Յեռամենիցն մինչեւ ցվեց ամսն. (Պղատ. օրին. ՟Է։)
Եռամեան (կամ եռեմեան) զիւրաքանչիւր ոք զկենդանեացն հրամայէ առնուլ. (Փիլ. լին.։)
Պտղակորոյս տնկոյ ձիթենւոյն եռամեանն դատարկութեամբ. (Նար. ՟Ձ՟Ա։)
ԵՌԱՄԵԱՅ ԵՌԱՄԵԱՆ. τριετής triennis որ եւ ԵՐԵՄԵԱՆ գրի, եւ երամեան, ենի. Երեքամեայ. երից ամաց. իրեք տարու կամ տարւան.
Այնմիկ՝ որ եռամեայ իցէ, եւ քառամեայ ... Յեռամենիցն մինչեւ ցվեց ամսն. (Պղատ. օրին. ՟Է։)
Եռամեան (կամ եռեմեան) զիւրաքանչիւր ոք զկենդանեացն հրամայէ առնուլ. (Փիլ. լին.։)
Պտղակորոյս տնկոյ ձիթենւոյն եռամեանն դատարկութեամբ. (Նար. ՟Ձ՟Ա։)
Եռամասն. եռամասնեայ.
cf. եռամեան, երեմեան։
ԵՐԵՄԵԱՆ ԵՐԵՄԵՆԻ. τριετής, τριετίζων, -ζούσα triennis, tres annos natus Երեքամեայ. եռամեայ. երից ամաց. իրեք տարու կամ տարուան.
ԵՐԵՄԵԱՆ ԵՐԵՄԵՆԻ. τριετής, τριετίζων, -ζούσα triennis, tres annos natus Երեքամեայ. եռամեայ. երից ամաց. իրեք տարու կամ տարուան.
τρισσός, -ττός, τρισπλάσιος, τρίτος triplex, ternus, trinus, tertius Երրեակ. եռեակ. երեքնակ. երեքպատիկ. եռամասնեայ. երրորդ.
Սա զերկուց ցլուց վայրենեաց միով ձեռամբ կալեալ զեղջերէն՝ թափեաց, հանդերձ ընդվզեալ ջախջախմամբ. (Խոր. ՟Բ. 76։)
Ամենայն պատերազմունք ընդ ձեռամբ նորա ընկրկեցան. (ՃՃ.։)
Խոնարհեցարուք ընդ հզօր ձեռամբն աստուծոյ, զի զմեզ բարձրացուսցէ ի ժամանակի. (՟Ա. Պետ. ՟Ե. 6։)
Որպէս արաբ. գըւդ, ագսադ. որ է Ռոճիկ, հռոդ. թոշակ, մանաւանդ եռամսեայ.
Կոճկեցէք դուք զանաւագն, որ ընդ ձերով ձեռամբ է. (Ոսկ. ես.։)
Համարիմք, եւ քակեմք զհամարն նովին ձեռամբ. (Սեբեր. ՟Է։)
Դաւիթ երգէր ձեռամբ իւրով, որպէս եւ հանապազն. (՟Ա. Թագ. ՟Ժ՟Ը. 10։)
Մնասցո՛ւք ընդ ձեռամբ հօտապետին՝ առ նմա կալ միշտ եւ ճարակել. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 13։)
ՁԵՌԱԳԻՐ կամ ՁԵՌՆԱԳԻՐ. χειρόγραφον chirographum, manuscriptum ὐπογραφή subscriptio. (իսկ ածակ. χειρόγραφος manuscriptus ). Ձեռամբ գրեալ կամ ստորագրեալ գիր, թուղթ, մուրհակ. յետկար. գիր ձեռին. ստորագրութիւն. դատակնիք. ձեռացագիր.
ՁԵՌԱԿԱՆ. ὐποχειριός qui sub manibus est, tractabilis եւ alumnus ἵδιος proprius. Որ է ընդ ձեռամբ. որպէս ձեռասուն ոք, եւ որպէս սեպհական, իւրական. ձեռաց տակը եղածը, ունեցածը.
Ձեռամբ կոծեալ, ծեծեալ, կամ ծեծելով.
Ձեռամբ ձրի տուեալ. եւ Ձիրք ի ձեռանէ. պախշիշ տուած.
cf. ՁԵՌԱՄԲԱՑԻ.
Քո ձեռամբդ՝ մազեղինաւս պատեա՛ զիս. (Տէր Իսրայէլ. մարտ. ՟Ը.։)
Մեծասարն ն՝երկայէ եւ ն՝աղօտէ՝ եռամանակ. որգոն, դա՜ւիթ. (Թր. քեր.։)
συγγραφή syngrapha, conscriptio βιβλίον lbellus χάρτης chart. Թուղթ մրով գրեալ կամ կնքեալ. տոմս. յետկար. գիի վաւերական՝ իւրով ձեռամբ գրեալ կամ ստորագրեալ. գիր պարտեաց կամ առնլեաց, դաշանց, առքունի դրան, եւ այլն.
ՅԱԴԳԴԵԼ. συνωθέω pello. Խթել (ձեռամբ. որ է եբր. եւ ար. եատ) դրդել. շարժել. (յն. սինօթէօ՛. լծ. թ. էօթէյէ տիւրթմէք ).
Լակեդեմոն եւ արդոս ընդ ձեռամբ նախածնացն մերոց (յն. ձերոց) լինել բաւականապէս. (անդ. ՟Գ։)
Առ նաւահանգստին բիւրաւոր բեռամբքն նաւաբեկեցաւ. (Սարգ. յկ. ՟Թ։)
Հանեալ յասպազինէն զներդեայ եւ քեմըխտապատ պարանն։ Ահեակ ձեռամբն ի ներդեայն աճապարեալ հսկային. (Խոր. ՟Բ. 82։) (լծ. յն. νευρώδης, νεῦρον nerveus, nervus ).
Շարժեաց զաջ ձեռն իւր, եւ նշանացի նմա զփափաքելի ճանապարհն ցուցանէր։ Ձեռամբ նշանացի արարեալ՝ հրաման տայր նոցա երթալ. (Վրք. հց. ՟Զ. ՟Ի՟Զ։)
Նուաճեալ միւսանգամ անդրէն յինքն դարձուցանէր։ Ընդ ձեռամբ նուաճէր. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Հարկանեմք, եւ ողորկեմք նովին ձեռամբ ... նոյն իցէ հարկանելն, եւ ողորկելն. (Սեբեր. ՟Ե։)
Զորձաքարս ձեռամբ ձեւել ըստ կամաց։ Կառոյց զնիզակն յորձաքարի. (Վրդն. պտմ.։)
Թէեւ մարմնով հեռի են, ի ձեռն գրոց զմիմեամբք պատատին յաղագս գթոյն. զի բարք սիրելեաց այս են, զմիմեամբք գրկախառնին պատատին ձեռամբք. սոյնպէս եւ հոգւոյն ընդ միմեանս պատատել. (Ոսկ. ՟ա. կոր.։ Փիլ. լիւս.։ Ոսկ. հռ.։ եւ Ոսկ. ՟ա. կոր.։ Եւագր. ՟Ժ։)
Հայեցաւ Աստուած Յաբէլ եւ ի պատարագս նորա։ Առ յորոց ածէրն ձեռամբ իւրով պատարագս, եւ առաքեաց Եսաւայ եղբօր իւրում. ծառայի քոյ Յակոբայ պատարագք են. ցածուցից զերեսս նորա պատարագօքըդ։ Տարա՜յք առնն պատարագս՝ ռետին եւ մեղր եւ խունկ։ Մատուցին նմա պատարագս՝ ոսկի, կնդրուկ եւ զմուռս։ Եթէ մատուցանիցես զպատարագ քո։ Կորբան, որ է պատարագ։ Ընծայս եւ պատարագս տանել միմեանց. եւ այլն։
Սեւերիանոս՝ մի ի զինուորաց, որ ընդ ձեռամբ ձերով կարգեալ է ի գունդն սենատորաց (կամ սենոտորաց). (Ճ. ՟Բ.։)
Զօրաժողով լեալ՝ հասանէր, եւ վանեալ վկանդեալ՝ ընդ ձեռամբ նուաճէր։ Մինչեւ ցաղեքսանդրոս՝ որ զասիացւոց աշխարհն վկանդեաց. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Զմարմին գոլ տարորոշ՝ եռամսնեայ քո սահմանեալ. այսինքն բունն խաչի հանդերձ երկու թեւօք կցելովք. (Մագ. ոտ. խչ.։)
Թեթեւացո՛ քաղցըր լըծով, եւ փոքրովի բեռամբ խաչին. (Յիսուս որդի.։)
Ի վերնատուն մի ժողովեալ էին. եւ էր բարձրութիւն նորա կարի մեծ յոյժ՝ իբրեւ ձեռամբ ի վերայ քարաձիգք մի. (նոր ձ. բարձր իբրեւ քարընկէց) (Ոսկիփոր.։)
ռմկ. քարման. Գործի մանելոյ զբուրդ կամ զչուան՝ ի վերայ խաչաձեւ փայտի հոլովելոյ ձեռամբ.
ԱԿԱՂՁԵԱԼ. ԱԿԱՂՁՈՒՆ. գրի եւ ԱԿԸՂՁԵԱԼ. լի (բեռամբք). լցեալ, խռկեալ. խճողեալ. լիուլի. լեփ լեցուն. տօփտօլու. Ըստ Հին բռ. դիզեալ կամ լցեալ։
Ի խաղաղ նաւահանգիստն հասանիցեմք բազում բեռամբք ակաղձելովք. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 23. (յն. լոկ, բեռամբք)։)
ԱԿԱՂՁԵԱԼ. ԱԿԱՂՁՈՒՆ. գրի եւ ԱԿԸՂՁԵԱԼ. լի (բեռամբք). լցեալ, խռկեալ. խճողեալ. լիուլի. լեփ լեցուն. տօփտօլու. Ըստ Հին բռ. դիզեալ կամ լցեալ։
Ի խաղաղ նաւահանգիստն հասանիցեմք բազում բեռամբք ակաղձելովք. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 23. (յն. լոկ, բեռամբք)։)
Զհամատարած անդունդսն աղխաղխեաց ելից (մամոնայ) բազում անօրէնութեամբ։ Բազում բեռամբք աղխաղխես զնաւդ։ Նիւթս վաճառականաց աղխաղխիցէ։ Թէպէտ եւ զամենայն ինչ աղխաղխիցեն, աղքատանան։ Զփիւնիկ ասորին լցեալ աղխաղխեալ արձակեաց. (Ոսկ.։ յորմէ եւ Սարգ. յուդ. ՟Բ։)
Ամբառնայր աջու ձեռամբն զտիրական գաւազանն։ Յերկինս փոխանակ աչացն զխորհուրդս համբարձեալ։ Ի խորհրդածութեան պաշտօնն ամբառնալ զմիտս իւրեանց։ Ամբառնալ զինքեանս յամբոկ գործոյն. (Պիտ.։)
Ամենապահ ձեռամբն փակեալ զտապանն։ Ամենապահ շնորհացն. (Ագաթ.։)
Որ ոչ թափի ի ձեռաց, կամ ձեռամբ այլոյ. անզերծանելի, եւ անկապտելի.
Հնազանդել ընդ ձեռամբ հեթանոսական եւ բարբարիկոն ազգին սասանականին. (Արծր. ՟Ա. 15։)
ԲԻՒՐԱՒՈՐ. Որ ունի ընդ ձեռամբ բիւր մի զօրաց. պետ տասն հազար արանց.
λαβή capulus. իտ. manico, pomo Ունելին ձեռամբ, ըմբռնետղ. բռնատեղ. երախակալ սրոյ. թրի կոթ գապղէ, տէսթէ. (իսկ տեսթակէրտ ՝ մեղեխ սղոցի).
Զի մի՛ առաւելիցիմ ի պատիւ (կամ առաւել իցէ իմ պատիւ) քան զայնոսիկ որ դեռամուտք իցեն. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Առաքինագոյն մակացութեամբք զերծեալ յեռամանակ տարւոյ. (Մագ. ՟Է։)
Մեծասարն՝ ներկայնէ եւ նաղօտէ՝ եռամանակ. ո՛րգոն. դա՜ւիթ. մեծավերջն յաղօտէ եւ ներկայէ եռամանակ. որպիսի, կորի՜ւն։ Ներգեւն ն՝երից աղօտաց եռամանակ. որպիսի ի սահակ. (Թր. քեր.։)
Եւ այսու յուսացեալ բաւեմք ակնկալութեան եռամսեայ աւուրբք». այսինքն սպասեմք յերից ամսոց հետէ. (Մագ. ՟Ծ՟Ա։)
Նոյն ընդ Ընձեռել, իբր ձեռամբ տալ, աւանդել, ընծայել. շնորհել.
αὑτόγραφος, -ον sua manu scriptus, scriptum;
una manu exaratum. Յինքենէ, անձամբ ձեռամբ իւրով գրեալ, կամ գըծագրեալ. բնագիր բոլորակին կղոդիոսի պտղոմեան տիեզերագրութեանցն չափոց. (Խոր. աշխարհ.։)
Գիտեմ խոնարհիլ։ Խոնարեցարուք առաջի տեառն, կամ ընդ հզօր ձեռամբ աստուծոյ.եւ այլն։
ԿԱՐԿԱՌԵՄ եւ ԿԱՐԿԱՌՈՒՄ. ἑκτείνω, προτείνω extendo ἁντιλαμβάνομαι apprehendo μεταδίδομαι trado ὁρέγω porrigo. Երկայնել զձեռն. ընդարձակել. ձգել զձեռն. կամձեռամբ զիմն առ ոմն եւ առ իմն. մատուցանել. հասուցանել. ջամբել. բաշխել. առատաձեռնել. երկնցընել, տալ.
Կարկառ նմա (ադամայ) յիսուս ըզձեռն իւր բեւեռած, կոչէր ձեռամբ՝ քաջալերէր՝ մի՛ երկնչիր. (Գանձ.։)
ՁԵՌԱԳՐԵՄ կամ ՁԵՌՆԱԳՐԵՄ. χειρογραφέω mea manu scribo. Ձեռամբ գրել, ստորագրել. դատակնքել. ձերքովը գրել, ձեռք դնել.
Ձեռամբ իւրով հիւսեալ, գրեալ. ձեռագիր.
ՁԵՌՆԱՓՈԽ ՁԵՌՆՓՈԽ. Փոխ ձեռամբ տուեալ. որ եւ Առ ձեռն փոխ ասի.
Մեծավերջն յաղօտէ եւ ՛ներկայնէ՝ եռամանակ, որպիսի, կորի՜ւն. (Թր. քեր.։)
նաեւ իբր ձ. μοναρχέω solus impero, dominor, rego. կր. ab uno regor, dirigor. Միապետ լինել. տիրել առանձինն որպէս ինքնակալ, կամ ընդ ձեռամբ ունել եւ ուղղել.
Ոչ միայն միջնորդաւ անձինն ընդ հողոյ միաւորեցաւ դիմակ տեսակօք, այլ եռամասն խառնեալ էութեամբք միաւորեցաւ անշփոթելի. (Նար. կուս.։) այսինքն ոչ միայն մարմին էառ հանդերձ բանական հոգւով, այլ եւ միացոյց ընդ աստուածութեան իւրում։ (որ ի վեր է քան զմիաւորիլ հոգւոյ մերոյ ընդ մարմնոյ։)
Թեւամուխ միջամուխ յաստուածատուր հրամանաց հանգամանս։ Որ եւ սկսան իսկ սիւնք եկեղեցւոյ միջամուխ ձեռամբ զգործս աւետարանչացն քրիստոսի գործել. (Կորիւն.։)
Իւր նշանագրաւս ձեռամբ ասէ գրել զողջոյնս. (Ոսկ. ՟բ. թես.։)
Ո՛րպէս առաջինքն ի վիպագրացն յաղագս այսորիկ հաճեցան շարագրել։ Ձեռամբ իմով շարագրեմ զայնոսիկ. (Խոր. ՟Ա. 5. 31։)
Պարփակեա՛ քո ձեռամբտ զառաստաղ տաճարիս։ Ի յամենուստ պարփակեա՛ կցորդութեամբ հրեշտակացդ. (Նար. ՟Ծ՟Բ. ՟Ձ՟Դ։)
Խոշորութիւն ինչ ի սոսա ծանեան լինել վարժասէրքն։ Երեքժամանակ (կամ եռամանակ) ոչ ասացին վարժասէրք՝ վասն ոչ միանգամայն ունելոյ զօրութիւն. (Քեր. քերթ.։)
Յաղագս հաւատարմութեան վերագրեցի ի նմա ձեռնագրով իմով։ Զոր առեալ բացի, եւ գտին վերագրեալ ձեռամբ իմաստասիրին. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)
Վշտագնէիք զորս ընդ ձեռամբ ձերով էին. (Վրք. հց. ՟Է։)
Տկարացայց, եւ եղէց իբրեւ զմի ի մարդկանէ։ Տկարացան ձեռամբ եւ զարհուրեցան։ Աչք իմ տկարացան յաղքատութենէ։ Ծանկք իմ տկարացան ի պահոց։ Տկարացան ի նոսա լեզուք նոցա։ Աղեղունք հզօրաց տկարացան։ Տունն դաւթի երթայր եւ զօրանայր, եւ տունն սաւուղայ երթայր եւ տկարանայր.եւ այլն։
Ոչ տկարացեալ ի պատերազմի տալ զմպարիշտս ընդ ձեռամբ արդարոց։ Եթէ աղքատայցէ եղբայր քո, եւ տկարանայցէ ձեռօք։ Ամպարիշտք տկարասցին ի չարիս.եւ այլն։
Նստցիս յամրութիւն (յն. յամբարտակն կամ ի բարձրաւանդակի) վիմի։ Զքաղաքն ամրութեամբն հանդերձ ի ձեռն (յն. զընդ ձեռամբն) առնուին. (Յոբ. ԻԲ. 24։ ՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Բ. 28։)
Եւ որդիքն Իսրայէլի ելանէին բարձրացեալ ձեռամբ։ Ի վերայ այսր ամենայնի ոչ դարձաւ բարկութիւն նորա, այլ տակաւին ձեռն իւր բարձրացեալ է։ Եւ այս ձեռն բարձրացեալ ի վերայ ամենայն ազգաց (ի պատուհասել).եւ այլն։
Որ ընդ ձեռամբ ունի զգաւառ ինչ. կուսակալ. ոստիկան. այան, վէլի, միասէլլիմ.
ԵՐԵՔԱՄԵԱՅ ԵՐԵՔԱՄԵԱՆ. τριετής triennis Եռամեայ. երից ամաց. երեմեան. իրեք տարու կամ տարւան.
ԵՐԵՔԱՄԵԱՅ ԵՐԵՔԱՄԵԱՆ. τριετής triennis Եռամեայ. երից ամաց. երեմեան. իրեք տարու կամ տարւան.
Յըմբշամարտս յունաց զցլուցն ձեռամբ թափէր զեղջիւրսըն. (Խոր. հռիփս.։)
ԹԱԳԱԿԱՊԵՄ ԹԱԳԱԿԱՊԻՄ. Թագաւորեցուցանել զոք. եւ թագաւորել ձեռամբ այլոյ.
αὑτόχειρ qui sua manu facit. Որ իւրով ձեռամբ առնէ, անկարօտ օգնականութեան այլոց, կամ գործեաց. եւ ԻՒրովի. ինքնին.
Հաւատալի առնել զբանն խաչատարած բազկաւն։ Անմեղ ձեռամբ խաչատարած առ ինքն հաւաքեաց, (Վրդն.դան. եւ Վրդն. սղ.։)
Սովորութիւն է ձեր՝ խուկս արկանել յեկեղեցիս, եւ հարստալիր ձեռամբ մատուցանել միշտ, զոր ի փառս աստուծոյ. (Պրպմ.։)
ՁԵՌԱԿՈԾԵԼ. Ձեռամբ կոծել, ծեծել.
որ եւ ՁԵՐԲԱՑԻ. Ձեռամբ. ձեռօք. ձեռքով.
Յափշտակեաց ի միջոյ հրոյն ... զերկաթն ձեռամբացի. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
ՁԵՌՆԱԶՆԻՆ կամ ՁԵՌՆԱԶՆՆԻՆ. Ձեռամբ զննելի կամ զննեալ. նիւթական.
ՁԵՌՆԱՄԵՐՁ. Ձեռամբ մերձիլ, հպիլ. ձեռք դպցընել.
Զաչս ի վեր համբարձեալ՝ ձեռամբ մատնացոյց լինէին. (Սիսիան.։)
νεώκορος curator templi, aedituus, antistes. Որոյ ընդ ձեռամբ է մեհեանն. վերակացու մեհենին. մեհենազարդ քուրմ.
Մնայ յիշատակ անդրեօքն՝ հանդերձ գեղեցիկ յօրինմամբք։ Զընդձեռամբ հաւատացեալսն տնօրինեալ յօրինումն կարգաւորութեան։ Զանազան ծաղկանցն յօրինմամբք։ Գեղեցկակարգ նաւացն յօրինմամբք. (Պիտ.։)
Առ նաւահանգստին բիւրաւոր բեռամբքն նաւաբեկեցաւ. (Սարգ. յկ. ՟Թ։)
Իմաստութիւն ... արդարոյն նաւապետեալ։ Քո ձեռամբդ նաւապետեալ (կր) Իմ. (՟Ժ. 4։ ՟Ժ՟Դ. 6։)
Ի վեցերորդումն զմարդն իւրով ներգործէ ձեռամբ. (Մամբր.։)
Ութամասնեայ բացատաւն եռամասնեայքն լնուին. (Պղատ. տիմ.։)
Յեսու պիտականուն փիլիսոփայ.. . գրեցաւ տաղարանս ի թուին ՟Չ՟Ղ՟Է. ձեռամբ անիմաստ գրչի եւ սուտանուն յեսու երիցու ֆիլիսոֆայի՝ ի վայելս անձին իմոյ. (Յիշատ.։)
Զօրութեան հոգւոյն քաջահաւան եւ ըստ ձեռամբ գտեալ. (Նիւս. երգ.։)
Ոյժ կամ ձեռն տալով զօրացուցանել. ձեռամբացի առաջնորդել. բարգաւաճ առնել. պաշտպանել. պատսպարել. ամրացուցանել. յանձանձել.
Օժանդակեալ քրիստոսի ձեռամբ։ Ավ օժանդակեալ եւ օգնեալ սիրտ մեղաւորի. (Նար. Ժ. ԺԱ։)
ἁχειροποίητος. non manu factus. որ եւ ասի առանց ձեռագործի. ոչ գործեալ ձեռամբ. ոչ կազմեալ մարդկային արհեստիւ.
Երկնակազմն եւ աշխարհաշէն ձեռամբն բեւեռեսցէ զամենեսեան յերկեղն իւր եւ ի սէր. (Տօնակ.։)
Հնազանդել ընդ ձեռամբ հեթանոսական եւ բարբարիկոն ազգին սասանականին. (Արծր. ՟Ա. 15։)
Հզօր ձեռամբ. յաղթական, եւ յաղթութեամբ.
ԵՌԱՄԱՍՆ ԵՌԱՄԱՍՆԵԱՅ. τριμερής trium partium ἑπίτριτος (pes poeticus) constans tribus brevibus, et una longa Ունակ երից մասանց, կամ մասնաւոր իրաց, զանազանութեանց, կարգաց, յարկաց, չափմանց, կերպից, եւ այլն։
Եռամասն խառնեալ էութեամբք (որ են աստուածութիւն, մարմին, եւ հոգի բանական) միաւորեցաւ անշփոթելի. (Նար. կուս.։)
Հոգի եռամասնեայ է, բան ունի, ցասումն, եւ ցանկութիւն. (Ճ. ՟Թ.։)
Զեռամասնեայս ունի զօրութիւնս։ Յառաջ գայ յեռամասնեայ հոգւոյն. (Լմբ. պտրգ.։)
Ողնափայտ եռամասնեայ (տապանն նոյի). (Մագ. ՟Ժ՟Ա։)
Կիսաբոլորից բացատաացն, եւ եռամասնիցն, եւ ութամասնից եղելոց ... Ութամասնեայ բացատաւն եռամասնեայքն լնուին. (Պղատ. տիմ.։)
Յերկնաստեղծ քո ձեռացդ ձեռնադրելոց։ Պաշտպանեա՛ երկնաստեղծ ձեռամբդ. (Նար. ՟Ձ՟Բ. ՟Ձ՟Դ։)
Ազատ ի ծանրութենէ բեռին, թեթեւ բեռամբ. թեթեւ. դիւրին.
ՁԵՌՆԱԶՆԻՆ կամ ՁԵՌՆԱԶՆՆԻՆ. Ձեռամբ զննելի կամ զննեալ. նիւթական.
Միաբանական եւ միեղինաբար անձնացելոց փառք ի խաչակրօն կրօնաւորաց։ Միեղինաբար կցորդութեամբ յարմարին շարակցեալ։ Զմիակն պատուեցին, եւ զեռամասնեայ միեղինաբար յանգեալ. (Մագ. ՟Ա. ՟Բ. ՟Ե։)
Միաբանական եւ միեղինաբար անձնացելոց փառք ի խաչակրօն կրօնաւորաց։ Միեղինաբար կցորդութեամբ յարմարին շարակցեալ։ Զմիակն պատուեցին, եւ զեռամասնեայ միեղինաբար յանգեալ. (Մագ. ՟Ա. ՟Բ. ՟Ե։)
ԱՆՁԵՌՆԸՆԴԵԼ որ եւ ԱՆՁԵՌՆԸՆՏԵԼ. ἁτίθασσος, ἁτιθασσότατος. non mansuetus, intractabilis. Ոչ ընդելեալ ընդ ձեռամբ. ոչ ընտանի. վայրենի. եապանի. վահշի. ալըշմամըշ.
Եռամեայ արտալածութիւն կատարեալ։ Ամ մի իցէ արտալածման։ Արտալածմանցն իբրու այսպէս, որպէս ասացաւ. (Պղատ. օրին. ՟Թ։)
Դանդանաւանդիւք մաշեցից զկարծրութիւն կզակաց քոց։ Կալեալ ձեռամբ իւրով զդանդանաւանդս աշխարհի՝ եւ տնտեսէ զնոսա. (ՃՃ.։)
παιδαγωγέω, παιδεύω instruo pueros, instituo, eudio, moderor, deduco Կրթել որպէս դաստիարակ. հրահանգել. ուսուցանել. խրատել. առաջնորդել իբր ձեռամբացի. ուղղել. ուսումն եւ մարդավարութիւն սորվեցընել, ճամբա բերել.
ԵՐԵՔՄԱՍՆԵԱՅ ԵՐԵՔՄԱՍՆԵԱՆ. τριμερής tripartitus Եռամասն. եռամասնեայ.
ԵՐԵՔՄԱՍՆԵԱՅ ԵՐԵՔՄԱՍՆԵԱՆ. τριμερής tripartitus Եռամասն. եռամասնեայ.
Երկնագործօղ ձեռամբն ձեռնադրելով զնոսա. (Տօնակ.։)
Վարիչ կամ հովիւ ժողովրդեան, ունօղ ընդ ձեռամբ զժողովուրդն.
αὑτουργέω per me, vel manu mea facio. Ինքնին գործել. անձամբ կամ ձեռամբ իւրով առնել զոր ինչ եւ է.
սնեալ ի լոյս կամ լուսով, այսինքն ընդ ձեռամբ յիսուսի.
φορτίζω, -ομαι onero, -or ծանրացուցանել բեռամբք (մանաւանդ զանձն). բեռնաւորել։ Առաւել՝ կ. հ. բեռնաւորիլ ծանր բեռամբք. եւ Ծանրաբեռն լինել.
κράτος imperium, potentia. Զօրութիւն ընդ ձեռամբ ըմբռնիչ. իշխանութիւն. կարողութիւն. եւ Ստացումն.
Ըստ նոցունց պատմուճանաց ի միասին ձեռամբ ընդ գօտեաւն հանգրիճաձեւ ամփոփմանն. (Փիլ. տեսական.։)
Ոչ տեսեալ զհարթայարմար միաբանութիւն նախարարացն ընդ ինքեան։ Ի հարթայարմար հնազանդութիւն ամիրապետին բերեալ։ Գրեթէ ընդ իւրով իսկ (ձեռամբ) կայսր զնա հարթայարմար ցուցանէր։ Հարթայարմար հանգչէին յաշխարհ տէրութեան թագաւորին գագկայ ի կայս հանգստեան իւրեանց. (Յհ. կթ.։)
Ձեռամբ ձուլել. կազմել. ձեռագործել.
Բանիւ առ ընկերն մղել, եւ ձեռամբ առ ինքն յանգուցանել։ Զանգէտս ի հաւատացելոց յինքեանս հնարին յանկուցանել. (Յհ. իմ. պաւլ.։)
Ութամասնեայ բացատաւն եռամասնեայքն լնուին. (Պղատ. տիմ.։)
Առ հայրն իւր պատուասիրեալ զբոլորիցս բարետրութիւն. ամենայն տունկ ոչ արմատացեալ ձեռամբ հօր իմոյ՝ քակտեսցին. (Նար. մծբ.։)
παντοκρατορικός, παγκρατορικός. cuncta continens, omnipotens Որ ինչ անկ է ամենակալին՝ զամենայն ընդ ձեռամբ ունողի, կամ ամենակարօղ զօրութեան.
Զգլխաւորս արքեպիսկոսացն վրաց եւ աղուանից՝ արքեպիսկոպոս ընդ ձեռամբ նորա կարգեալ։ Յարքեպիսկոպոսէ կոստանդնուպօլսի. (Յհ. կթ.։)
Պտղակորոյս անկոյ թզենւոյն եռամեանն դատարկութեամբ. (Նար. ՟Ձ՟Ա։)
Զծանրացեալ բեռամբ նաւքն դիւրագոյն է (ասեն) ապրեցուցանել, քան զդիւրամփոփելին եւ զթեթեւն. (Բրս. պհ.։)
Եռամեայ արտալածութիւն կատարեալ։ Ամ մի իցէ արտալածման։ Արտալածմանցն իբրու այսպէս, որպէս ասացաւ. (Պղատ. օրին. ՟Թ։)
Ընթերցիր ԲԵՌՆԱԿՐՈՒԹԻՒՆ. կամ իմա՛ Ընդ բեռամբ արկումն ծանրութեան.
Կսկծեցուցանէք զամենեսեան՝ որ ընդ ձեռամբ ձերով են. (Ես. ՟Ժ՟Ը. 3։)
Տեսանել զտեղի յարկի փառաց՝ զշրջագայութիւնս սրբոյ սեղանոյս ձեռամբ լուացելով. (Անան. եկեղ։)
ἠγεμονία, χειραγωγία, προοδοποιεῖν. conductio, manuductio, viam parare. եւ այլն. Առաջնորդելն, եւ իլն. ուղղելն, հորդելն զճանապարհ, յառաջ վարումն. իբր ձեռամբացի տանելն ի ճանապարհ կամ ի գործ ինչ. յաջողումն. հրահանգք.
Քաջայայտ. որպէս ձեռամբ շօշափելի.
αὑτουργία per se ipsum facere. Գործելն ինքնին, կամ ձեռամբ իւրով. այլազգ յաստուած, եւ այլազգ յարարածս.
Ձեռամբ կամ ի ձեռանէ քարշումն. գողութիւն. յափշտակութիւն. ձեռնարձակութիւն.
Հնազանդեցուցանել զամենայն տիեզերս ընդ ձեռամբ իւրով. (Խոր. ՟Ա. 7։)
Աջով ձեռամբն. յաջմէ ձեռանէ. յաջում թեւի անդ. աջուց ձեռաց. աջուց ոտից. աջուց ականջաց. աջ ծնօտ. եւ այլն. (ի սուրբ գիրս։)
Մի՛ ինչ խնդրիցես, եթէ յէ՞ր վերայ կայցէ երկիրս, եւ կամ յէ՞ր վերայ հաստատեալ իցէ, յորժամ Աստուած իւրով ձեռամբ ունիցի. (Ոսկ. ես.։)
Անձին իմոյ։ Ի տան հօր իմոյ։ Ի տան իմում։ Բանից իմոց։ Յանձնէ իմմէ։ Ես պօղոս գրեցի իմով ձեռամբ.եւ այլն։
Բրել ձեռամբ, փայտատօք եւ բահիւք. (Շ. ընդհ.։)
Գիր հանցէ ձեռամբ իւրով, թէ աստուծոյ եմ ես. (Ես. ՟Ի՟Դ. 5։)
Աստուածային ձեռամբն անջինջ դեղամբ (դեղով) գրիք, եւ արձակիք յերկնաւոր ազատութիւնն. (Եղիշ. ի չարչարանս.։)
Զովասջիք ընդ ծառովս։ Հնազա՛նդ լեր ընդ ձեռամբ նորա։ Նստաւ (էշն) ընդ Բաղաամաւ։ Ընդ յարկաւ։ Ընդ թեւովք։ Այր մի եմ ընդ իշխանութեամբ, ունիմ ընդ ինեւ զինուորս.եւ այլն։
ԸՆԴ ՁԵՌՆ. նխ. Ի ձեռն. ձեռամբ, միջնորդութեամբ.
Խաչ տրարեալ ձեռամբն ընդ ամենայն անձն իւր։ Կալեալ զլեզուէն՝ խաչ եհան. (ՃՃ.։)
գետք ծափս հարցեն ի միասին ձեռամբ։ Եւ ամենայն ծառք անտառի ծափս հարցեն ոստօք իւրեանց. այսինքն ցնծասցեն, նշան տացեն խնդութեան Սղ. (՟Ղ՟Է. 8։ Ես. ՟Ժ՟Ե. 12։)
Երկիւղ ձեր։ Զձեր արիւն։ Զաւակի ձերում։ Ընդ ձեռամբ ձերով։ Ի բերանոյ ձերմէ։ Որդւոց ձերոց։ Յերեսաց ձերոց։ Ոչ խնդրեմ ինձ զձեր, այլ զձեզ.եւ այլն։
(յորմէ՝ սնանիլ, եւ սնուցանել. որպէս եւ լտ. ալու՛մնուս ի բայէս ա՛լօ ). θρέμμα, θρεπτός, -τή alumnus, -na. Անձն սնեալ ընդ ձեռամբ այլոց, եւ իբր որ դիացեալ նմա.
Ետու ձեզ զամենայն խոտ սերմանելի։ Կինս՝ զոր ետուր ընդ իս, սա ետ ինձ ի ծառոյ անտի։ Զորս ընդ ձեռամբ ձերով ետու։ Ետ նմա տասնորդս յամենայնէ։ Տո՛ւր ցիս զմարդիկդ, եւ զաւարդ քեզ ա՛ռ։ Տէր ետ նմա շնորհս առաջի բանտապետին։ Եւ ետ բանտապետն զբանտն ի ձեռս յովսեփայ։ Եւ ետ տէր բարբառս եւ կարկուտ։ Տալ ի վերայ ձեր այսօր օրհնութիւն։ Որում տուակ ի տեառնէ իմաստութիւն։ Որ ունիցի, տացի նմա.եւ այլն։
Զձեռամբ կամեցեալ ածել. (Լմբ. սղ.։)
Սկսաւ տեանել ձեռամբն զկտաւն, իբր թէ մեծ իցէ անօթն. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)
Աջոյ ձեռամբն. (Պիտ.։)
Աջու ձեռամբն. (Պիտ.։)
Աջոյ ձեռամբն. (Պիտ.։)
Աջու ձեռամբն. (Պիտ.։)
Կոտորեաց բեռն մի փայտի, եւ եդ զայն ի վերայ ուսոց իւրոց։ Որպէս բեռն ծանր ծանրացան ի վերայ իմ։ Ի բացարար ի բեռանց զթիկունս նորա։ Տեսանիցես զգրաստ ընկերի քոյ անկեալ ընդ բեռամբ։ Կախէին բեռն գրաստուց։ Անդ էր նաւն թափելոց զբեռինսն։ Մի՛ ոք իշխեսցէ մտանել բեռամբ յաւուր շաբաթու ընդ դրունսն Երուսաղէմի.եւ այլն։
Զբիւրաւոր բարեացն զնաւն բեռամբն տուժեցան. (Մաշկ.։)
Զբեռն պարտեացս. բեռանցս մեղաց. մեղացս բեռամբք, եւ այլն. (Նար.։)
Եւ լիկիանէ առեալ զբունն՝ որ ընդ իւր ձեռամբն էր, փութայր հասանէր ի տեղի պատերազմին. (Ագաթ.։)
Բազմացան դասք գրչաց։ Իբր թէ ձեռամբ գրչի ճարտարի գրեալ. (Փարպ.։)
Աստուած հզօր։ Հզօր՝ որ զօրացուցանէ զիս զօրութեամբ։ Բան տեառն հզօր։ Հրեշտակն հզօր։ Այր կամ թագաւոր հզօր։ Ազգ հզօր։ Ոչ կարէ դատել ընդ հզօրին քան զնա։ Զտկարս աշխարհիս ընտրեաց աստուած, զի յամօթ արասցէ զհզօրս։ Մտանել ի տուն հզօրի։ Կապիցէ զհզօրն։ Աղեղունք կամ աւար կամ սեղան կամ ժողովք հզօրաց։ Մանուկ հզօր ուժով։ Զօրու մեծաւ եւ հզօրաւ։ Կորիւն առիւծու հզօր է քան զանասունս։ Հզօր իբրեւ զերկաթ։ Զջուր գետոյն զհզօր եւ զյորդ. (յն. հզօրի։) Զսուրն մեծ եւ զհզօր։ Հզօր ձեռամբ։ Զձեռանէ քումմէ հզօրէ։ Զբազուկս հզօրս։ Զհզօր գործ պատերազմաց նորա։ Քաղաք հզօր։ Իբրեւ զձայն հզօր որոտման։ Զգէրն եւ զհզօրն (ի հօտից)։ Հզօր (կամ բուռն) է իբրեւ զմահ սէր։ Ի դրունս հզօրս, եւ ի նիգս հաստատունս։ Ի պարիսպս ամուր՝ յաշտարակս հզօրաց. (յն. պարսպաւ մեծաւ եւ հզօրաւ, եւ ամուր աշտարակօք). եւ այլն։
Ձգել զձեռն, եւ առնուլ։ Մխել զձեռն յոք կամ ի գործ։ Հնազանդ լինել ընդ ձեռամբ։ Ձեռք նորա յամենեսին, եւ ձեռք ամենեցուն ի նա։ Հանեալ զմատանին իւր ի ձեռանէ իւրմէ՝ եդ ի ձեռին յովսեփայ։ Երկուս ապարանջանս ի ձեռս նորա։ Վաստակք կամ արդարութիւն ձեռաց։ Գործել ձեռօք։ Ահաւանիկ աղախին քո ի ձեռս քո։ Ի գործոց մերոց եւ ի տրտմութեանց ձեռաց մերոց։ Միթէ ձեռն տեառն չիցէ՞ բաւական։ Լինէր ձեռն տեառն ի վերայ քաղաքին.եւ այլն։
Զձեռն ձերբ ածէր (այսինքն բուռն հարեալ՝) եւ ընկենոյր զտախտակսն։ Եթէ ոք հարցէ զծառայ իւր ձերբ (այսինքն ձեռամբ) իւրով, եւ մեռցի. (Եփր. ել.։)
Բուռն հարեալ զնմանէ՝ ձեռն զձեռամբ փոփոխելով՝ քարշել թուելով զնա. (Դիոն. ածայ.։)
Ի ՁԵՌՆ. διά, δι’ per. Որպէս թէ Ձեռամբ, այսինքն միջնորդութեամբ, կամ գործականութեամբ. եւ պարզապէս ի նշանակ գործիական հոլովոյ՝ որ պակասի ի յն. եւ լտ. մէկին ձեռքովը, տնով.
Ի ՁԵՌԱՆԷ. Եղեալն ընդ ձեռամբ ուրուք. երկրորդն. եւ Յետ նորա ի կարգի.
ԶՁԵՌԱՄԲ. որպէս Ի ձեռին. ընդ իշխանութեամբ, կամ կարողութեամբ. յոր ինչ ձեռնհաս ոք իցէ.
Ապա եթէ իւր իսկ զձեռամբ իցէ, ինքնին փրկեսցէ զանձն. (Ղեւտ. ՟Ի՟Է. 49։)
ԸՆԴ ՁԵՌՆ. նխ. Ի ձեռն. ձեռամբ, միջնորդութեամբ.
Ձեռամբ արարչին կրկին ձուլիւք մաքրեցան սուրբքն. (Համամ առակ.։)
Վասն արձակումն առնելոյ ճորտուն. եւ դարձւցանելոյ. արձակումն ընդձեռամբ անկելոցն յիշխանէն. (Մխ. դտ. յօրէնս թգ.։)
Մղեմք եւ ընկենումք, եւ յարուցանեմք զգլորեալսն՝ նովին ձեռամբ. (Սեբեր. ՟Է։)
Բանիւ առ ընկերն մղել, եւ ձեռամբ առ ինքն յանգուցանել։ Զնիւթ իբրեւ զանարգ ինչ անգոսնեալ ի բաց մղեն. (Յհ. իմ. պաւլ. եւ Յհ. իմ. երեւ.։)
Իսկ որ առ նեռամբն լինին, եւ այլն. (Կոչ. ՟Ժ՟Ե։) (Թիւ անուան նեռին 666. նշանակեալ ի Յայտ. ՟Ժ՟Գ. 15. ի մեզ դէպ գայ տառից ձայնիս. Մեծ գազան. եւ ըստ յն. լեզուի, բայիս Ուրանալ. եւ այլազգ եւս յայլ լեզուս։
Նետից շկահքն երկսայրիք զանբաւս սատակեն. (Պիտ. հը. ըստ Լեհ.) որ եւ մեկնէ՝ Սլաք ձեռամբ ձգելի։
δράγμα, δραγμή manipulum. Խուրձ ցորենոյ կամ գարւոյ հնձելոյ, բռամբ կամ ձեռամբ չափ ամփոփելի. իսկ շեղջն որայից կապելոց կոչի Օրան. ցորենի կապոց.
Ո՞ չափեաց ձեռամբ իւրով զջուրս. զոր այլ թարգմանքն որոթով ասեն. (Ոսկ. ես.։)
Ոչ կայ հաց պիղծ ՟Ը ձեռամբ իմով . (այսինքն հասարակ հաց, այլ հաց սրբութեան նուիրեալ աստծոյ վասն քահանայից. (՟Ա. Թագ. ՟Ի՟Ա. 4։)
Voir tout