Բեր, ից

int.

come now ! come on!

Other definitions containing this entry

Անըմբերելի, լւոյ, լեաց

cf. Անըմբեր.

Անձն, ձին, ձամբ, ձանց

person;
hypostasis, personality;
creature, being;
soul;
mind;
heart;
myself, thyself, himself;
անձամբ, personally;
անձամբ անձին, by one's self, personally;
զանձամբ դառնալ, to turn back;
զանձամբ արկանել, to put on, յանձին բերել, to imitate;
յանձին ունել, to accept, to approve;
չառնուլ յ—, to refuse, to deny;
սիրէ նա զ— իւր, he loves himself;
վասն անձին եւեթ տամ պատասխանի, I only answer for myself;
երգնում յ— իմ, թէ այդ այդպէս է, on my soul, it is so;
զգաստանալ յանձին, to revive, to recover one's senses;
փոյթ ունի նա վասն անձին, he takes care of himself;
անձին առնել, to commit suicide;
եռն յանձին հարկանել, to boast of, to flatter one's self, to prick one's self;
յ— առնել, to recommend, to confide;
յ— լինել, to commend one's self, to have confidence in, to confide in, to be committed.

Արդիւնական

cf. Արդիւնաբեր.

Բան, ից

speech, word, term, saying, dictate, expression, oration, discourse, language, history;
proposal, treaty, promise;
thing;
reason, intellect;
understanding, intelligence;
oracle;
the Word;
ի —ի առնել, to interpose, to employ;
ընդ բանիւ առնել, to excommunicate, cf. Բանադրեմ;
— առ —, word for word;
միով —իւ, in a word;
զբանիւք առնել, to converse, to speak;
ի բանս արկանել, ի —ի առնել to persuade, to convince, to gain;
զ—իւք անկանել, to converse with, to hold a oonversation;
ի բանս հրապուրանաց արկանել, ի —ս ելու առնել, to charm or to allure with one's words;
—ս ընդ իրեարս դնել, ի բանի լինել ուրուք, —ունել ընդ ումեք, — կապել առ ոք, to understand, to be understood, to come to an understanding;
ըստ իմունս —ի, որպէս իմ —ս է, according to me;
ի — տանել, արկանել, to employ, to serve one's self;
—ել, կալաւ, it is said;
զոյզ ընդ —իցս, at these words;
ասել — չարութեան զումեքէ, —ս բարեաց խօսել վասն, to speak ill or well of some one;
զի՞նչ է —ս այս, what is this ?
— տալ, to promise, to give one's word, cf. Խոստանամ;
թողէք ի բաց զ—երդ, leave these things;
—ի գործ առնել, to begin to speak;
վախճանել զբանս իւր, to finish one's discourse;
— վճարել, to do some thing;
ոչ եւս ընդ —ս ինչ ածեալ, without any hesitation;
— ինչ է ինձ ընդ քեզ, I have a word to say to you;
ըստ —ի ամենեցուն, according to every body;
վասն քո բանիդ, upon your word;
ըստ —ի քո, according to what you have said;
գիտես ընդ ում է —դ, you know well with whom you have to do;
մինչգեռ —քն ի բերան նորա կային, hardly had he spoken;
—ք ինչ են իմ ընդ ունեք, I have a suspicion of some one;
I have intrigues or connections with some one;
—ք ինչ ոչ էին, ոչ գոյին նոցա ընդ ումեք ի մարդկանէ, they have neither society nor commerce with other men;
առանց —ի պոռնըկութեան, except for cause of adultery;
բան առնել՝ կապել՝ ունել, cf. Ուխտ դնել.

Բերդապահ

cf. Բերդակալ.

Բերիմ, բերայ

to go;
to carry or to bear ones self;
to be inclined, to lean;
to behave one's self, to act;
զի՞նչ օգուտ յայնմանէ բերցի, what advantage will result from it ? — ի վերայ ջրոց, to walk on the waters;
ընդ երկիր —, to travel, to voyage;
to be busy with mundane things;
առ երկրաւ —, to travel round the world;
to shed on the earth;
անխտիր ընդ մեզս —, to be given up to sin;
այսր անդր — or բերեալ լինել, to go here and there;
to be taken hither and thither;
շուրջ — զօրինօք Աստուծոյ, to observe the laws of God;
— ի կործանումն, ի վայր, to fall into ruin, to fall down;
ի նախանձ or նախանձու —, to envy, to covet;
ի բարկութիւն orբարկութեամբ —, to get angry;
ընդ քիրտն —, to sweat, to perspire;
եւ այլ որ ընդ սոքօք բերին, եւ որ զկնի բերին ասացեալքն, and so on for the rest, as follows.

Բերկրական

cf. Բերկրալի.

Բերկրեցուցանեմ, ուցի

cf. Բերկրեմ.

Բժակն

cf. Բժաբեր.

Բքայոյզ

cf. Բքաբեր.

Գարունաբեր

cf. Գարնանաբեր.

Զուգընթացական

Synodical;
— շրջաբերութիւն, synodic revolution.

Զուգութիւն, ութեան

conjunction, coupling;
equality, likeness;
union, concord, agreement;
coupling, pairing;
conjunction, union, wedlock;
communication, intercourse;
կշիռ զուգութեան բերել (ընդ ումեք), to be like, to resemble, to seem like.

Ըմբերութիւն, ութեան

cf. Համբերութիւն.

Ընբերանեմ, եցի

cf. Ըմբերանեմ.

Ընդ

to, at, towards, by;
through;
among, in the midst, into, in;
with;
for;
under, below;
upon;
soon, as soon as;
in the place, instead, of;
հայել — երկինս, to look at the sky;
թագաւորել — նորա, to reign instead of him, to succeed him;
տուր — իմ եւ — քո, give for me and for you;
— աղօտ, obscurely;
— ամենայն, totally, in all;
— ակամբ հայել, to look upon one with an evil eye or with aversion;
— ձեռն, with or by the hand;
— մէջ, in;
into, inside, in the midst;
through;
— մէջ կարել, to split, to. pass or go across;
— աջմէ, to the right;
— գիրկս մտանել, to draw the bow strongly;
— ժամս ժամս, sometimes;
— խաբս, fraudulently, erroneously;
— խազ, կատակս, ludicrously, facetiously;
— այր եւ — կին, as much the man as the woman;
— ծառով, under a tree;
փոխանակ — այնր, for it;
— մի բերան, with one voice, unanimously;
դիր զգիրսդ — այլս, put these books with the others;
եկ — իս, come away with me;
— անցանելն, going along;
— ո՞ր ճանապարհ, by what road ? — արեւելս, towards the East;
— ամենայն երկիր, in all countries;
անցանել — Կարին, — այն, to pass through Erzerum, to go that way;
— ջուր եւ — ցամաք, by sea and land;
— երկինս եւ — երկիր, between heaven and earth;
— հեծեալ եւ — հետեւակ, between cavalry and infantry together;
— աւուրսն — այնոսիկ, — ժամանական — այնոսիկ, — այնու ժամանակաւ, in those days, at that time;
— շատ եւ — փոքր, more or less, a little more, a little less;
— այս եւ — այն, between this and that;
altogether, unitedly;
ընկենուլ — պատուհանն, to throw out of window;
— ամենայն տեղիս, every where;
— մահճօք, under the bed;
— երկնիւք, under heaven;
— իւրեւ or իւրեաւ, under him;
— պատրուակաւ, under pretence;
— առաւօտն, այգն, at break of day;
— երեկս, երեկոյս, or երեկոյն, towards the evening;
մեկնեցաւ — լուր համբաւոյ գալստեան նորա, he set out on the report of his coming;
— հակառակն, on the contrary;
cross-wise;
— միտ ածել or հարկանել, to think, to reason in one's mind;
— ոտն հարկանել, to trample under foot;
— թիւ մտանել, to be reckoned among;
— ամս տասն, during ten years;
եօթանասուն եւ հինգ ամք — ութ հարիւրով, eight hundred and seventy five years;
— փթթելն եւ գօսասցի, it will fade as soon as it uncloses.

Ընծայաբեր, աց

that carries presents or offerings;
— լինել, cf. Ընծայաբերեմ.

Թթուենի

cf. Թթուաբեր;
—ք, acid fruits in general, lemons, oranges, limes.

Թոյլ, թուլից, թուլոց

languid, faint, feeble, weak, soft, delicate, tender;
— առնել՝ տալ, to permit, to accord, to give leave, cf. Թողացուցանեմ;
— առնել պարտուցն, to remit or cancel debts;
— լինել, to be permitted, accorded, conceded;
— տալ ումեք աւուրս ինչ, to concede a few days, to give time;
— տուք ինձ, let me, permit me, allow me;
— տուք ինձ զհամբերութիւն, don't make me lose patience;
leave me at peace, let me alone;
— տուր մինչեւ զայդ վայր, enough of that, enough;
տալովն Աստուծոյ, ըստ թոյլ տալոյ բարերարին, God willing, by divine permission.

Ի

to, of, by, for, in, at, upon, during, with;
հայեցաւ ի Պետրոս, he looked at Peter;
ի ժամ երրորդ, at three o'clock;
գնալ ի Հայաստան, to go to Armenia;
յերկրէ ի յերկինս, from earth to heaven;
ի պատկեր Աստուծոյ, in the image of God;
ի փրկութիւն առաքեաց, he sent to save;
բաշխեաց ի մարդ հաց մի, he distributed a loaf to each person;
որ ելանէ ի բերանոյ՝ ի սրտէ անտի գայ, that which comes out of the mouth comes from the heart;
ոչ կարէր տեսանել ի բազմութենէն, he could not see on account of the crowd;
շրջել ի զպոյ, to walk with a stick;
ի ձախմէ Դամասկոսի, to the left of Damascus;
նստել ի տան, to be at home;
ի տեղւոջ անդ, in that place;
ի տունջեան եւ գիշերի, by day and night;
ի նմիմ ամի, in the same year;
ի գարնան, in spring;
ի ննջելն, asleep, sleeping;
ի գնալն, in going, while going;
ի գլուխ իմ, on my head;
ի բարկութեան իմում, in my anger;
ի հանդերձս աղտեղիս, with soiled clothes.

Ծաղկաբուղխ

cf. Ծաղկաբեր.

Ծծմախառն

cf. Ծծմաբեր.

Կերպարան, ի, աց

form, figure, visage, countenance, face, aspect, look;
presence, appearance, mien, bearing, deportment;
attitude, posture;
image, effigy;
semblance, representation;
state, condition;
character, temper, comportment;
rudiment, first element, idea;
idle fancy, whim, crotchet;
feint, pretext;
coat, dress;
cf. Կենդանագիր;
—ք բանից, sense, meaning or interpretation of a word;
անպաճոյճ —ք, a simple exterior;
անյողդողդ, աղաչաւոր —, firm countenance;
supplicating posture;
մեղկ —, an effeminate manner;
— լուրջ անժպիտ, cold, frigid, reserved, constrained air;
լուրջ եւ խիստ —, serious air, severe manner;
— սէգ եւ սպառնական, haughty, disdainful, proud, threatening air or manner;
ի —ս ծառայի, in the form of a servant;
առնուլ զ—ս ուրուք, to counterfeit the character of;
ունել զ—, զ—ս իրիք բերել յանձին, to appear like, to seem, to resemble;
ածել ի —ս, to shape, to form;
to figure;
զկերպարանս ճշմարտութեան ի ներքս բերել, to be probable, to have some truth in it;
կերպարանս տալ մտացածինս, to give false a idea of, to create an erroneous or exaggerated impression;
ընդունել զ—ս վանականութեան, to take the crowl.

Կործանումն, ման

overthrow, overturning;
ruin, waste, devastation, desolation, destruction, demolition;
tumbling, crumbling, sinking;
fall, downfall, decay;
rout;
extermination;
համաշխարհական —, universal deluge;
— ի վերայ ածել, to ruin, to destroy, to waste;
ի — բերիլ՝ անկանել, to be on the brink of ruin, to be ready to fall, to fall or go to ruin or to decay;
կանգնել ի կործանմանէն, to rebuild, to recover from ruin, to build up again, to restore, to repair;

Համբերութիւն, ութեան

patience, suffering;
hope, expectation, confidence;
time, delay;
տանել համբերութեամբ, to be patient, to bear with patience;
կորուսանել զ—, to lose one's patience, to grow impatient;
տալ կորուսանել զ—, to put quite out of patience;
cf. Թոյլ.

Հաւանութիւն, ութեան

persuasion, consent, agreement, acquiescence;
approbation, suffrage;
միաշունչ, միաբան հաւանութեամբ, unanimously, by common accord or agreement, in concert, by a common or unanimous consent, jointly;
by mutual agreement;
ի հասարակ հաւանութենէ, by common consent;
— բերել, to consent, to accord, to agree;
ձեռն տալ հաւանութեան, to consent to, to assent;
ի — ածել, cf. Հաւանեցուցանեմ;
առանց քոյն հաւանութեան, without your consent.

Հաւատ, ոյ, ոց

faith, belief, creed;
trust, confidence;
fidelity, faithfulness, good faith, sincerity;
proof, testimony, evidence;
Creed;
—ք, յոյս եւ սէր, faith, hope and charity;
քրիստոնէական —ք, the Christian religion;
դաւանութիւն —ոյ, profession of faith;
լոյս, ջահն —ոյ, the light of faith;
մասունք, սահմանք —ոց, articles of faith;
կենդանի, անյողդողդ or հաստատուն, գայթ ի գայթի, մեռեալ —ք, lively, resolute, constant or unshaken, tottering or wavering, dead faith;
անխտիր ի —ս, indifferent as to religious matters;
դաւանել զ—ս, to confess the faith;
ունել —ս, to have faith;
չունել ոչ —ս ոչ օրէնս, to regard neither law nor gospel;
գալ, դառնալ ի —ս, to become converted;
ածել, ձգել ի —ս, to convert;
հաստատուն լինել ի —ս, to be true to the faith;
—ս ի ներքս բերել, —ս բերել, to believe, to give credit to;
—ս ընծայել, to believe in, to give faith to;
—ս ունել յոք, to trust, to place faith in, to put trust in;
— տալ միմեանց, to make a contract, to contract an alliance, to enter into an engagement, to bind oneself;
ուրանել զ—ս, to deny or abjure the faith;
յորում ոչ գոյ —, unbelief;
անցանէ ըստ —ս, it is incredible;
—ոյ, worthy of credit;
cf. Թերանամ.

Հոգ, ոց

care, solicitude, concern, trust, custody;
care, anxiety, solicitude, inquietude, mental pain;
—ք անդոհականք, տխուր, gloomy cares;
— առնել, տանել, — յանձին բերել, ունել, to care, to mind, to take care for, to be mindful, cf. Հոգամ;
— ունել, ի մտի արկանել, to care, to be concerned, to reck, to be anxious about;
—ս ցուցանել բարեխնամս, to show or express a lively interest, to take great pains with;
թող ինձ զ—դ զայդ, յիմ վերայ —դ այդ, leave that to me;
— տար վասն բարի անուան, take care of your reputation;
մաշեալ, ծիւրեալ ի —ոց, care-worn.

Հոգեդարձ լինիմ

cf. Հոգեբերիմ.

Ձեռն, ռին, ռամբ, ձերբ, ձեռք, ռաց

idle;
ձեռս յետս կապեալ, with one's hands tied behind;
—ք փապարեալք յաշխատութէնէ, hands hardened by toil;
մահահամբոյր ձեռամբ, with a deadly hand;
— տեառն, the hand, Spirit or Word of God;
ըստ ձեռին բաւականի, ըստ կարի ձեռաց իւրոց, according to one's strength, power or means;
ամբարձ զ— իւր ի տիրապետել, he formed the project of seizing the chief authority;
ձեռօք իւրեանց հայթայթէին զպէտսն, they lived by their labour;
ի ձեռանէ նորա վարէ իշխանութիւն, he governs under him;
ի ձեռս քո է, it is in your power, it depends on you;
չէր — նորա բաւական, he could not, he had not the means;
ահա — իմ ընդ քեզ, my hand shall be with you;
յամենայն տեղիս ուր միանգամայն հասանէր — իւր, every where he could;
եղեւ — տեառն ի վերայ իմ, the hand of God was on me;
— տալ իրերաց, to help or assist each other;
— տալ ի, to consent to;
— տալ անմեղութեան, to support, sustain or uphold innocence;
— տալ, to lend a hand to, to stretch out a helping hand, to aid, to succour, to assist, to help;
— արկանել, to lay hands on, to seize, to take possession of;
— արկանել, —ի գործ արկանել or առնել, to lay one's hand on, to put one's hand to, to set about, to undertake, to take in hand, to begin, to attempt, to try;
ի — տալ, to hand over, to deliver over, to give up;
ձեռս բառնալ, to lift up the hands;
ձեռս ամբարնալ, to raise one's hand against;
դնել զանձն ի ձեռին իւրում, to jeopard, to risk one's life;
— անձին հարկանել, to boast, to brag, to vaunt, to plume or pique oneself, to be proud of, to take to oneself the credit of, to avail oneself of, to deem it an honour;
ձեռն յանձին հարկանել, to oblige oneself to;
ձեռն դնել, to lay hands on, to ordain, to consecrate;
to put one's signature to, to sign;
— տալ աղջկան, to give one's hand, to consent to marry;
ընդ or զձեռամբ լինել, to be in the hands of, under the power, in subjection to;
ունել ընդ ձեռամբ, to have ready at hand;
ընդ ձեռամբ առնել, նուաճել, արկանել ընդ ձեռամբ, to bring under one's power, to subdue, to subjugate;
կալ ընդ ձեռամբ ուրուք, to put oneself under the protection of;
to submit, to yield;
to be submissive;
ընդ ձեռամբ անկանիլ, գալ ի ձեռս, ի ձեռս անկանել, to fall into the hands of, to be taken or seized, to get caught;
ի ձեռս բերել, to obtain, to procure, to entrap, to catch;
անկանել ի ձեռս ուրուք, to fall into the power of;
— օգնականութեան գտանել, to find a helping hand, to be sustained by, favoured with;
զձեռանէ առնուլ, ունել, ձգել, to take or lead by the hand;
ձեռամբ առնել, to indicate, to point to with the band;
զձեռամբ լինել, to be able, sufficient, capable;
զձեռօք ածել, to seize, to grasp;
to arrest;
ի — առնուլ, to obtain, to acquire;
to re-acquire;
to undertake, to begin;
տարածել զձեռս իւր առ ոք, to open one's arms to;
ճողոպրիլ ի ներքուստ ձեռին ուրուք, to escape from the hands or power of;
— մխել, to meddle, to interfere;
to set a hand to, to undertake;
— մխել յոք, to raise the hand against, to lay violent hands on, to ill-treat;
to put to death;
ի բաց կալ, ապստամբել ի ձեռանէ ուրուք, to rebel, to throw off the yoke, to save or rescue from the hands of;
— or ձեռս ի գլուխ ելանել, դառնալ, to be confounded by shame or grief, to be greatly abashed, or cast down;
— զձեռամբ փոփոխելով քարշել զչուանն, to draw a cord, to tighten a rope hand over hand;
— արկանել զգանձիւն, to try to rob the treasure;

Մրգամատոյց

cf. Պտղաբեր.

Յածեցուցանեմ, ուցի

to walk, to take or lead about, to conduct here and there;
to veer, to turn about;
to circulate;
— զաչս, to turn, to roll one's eyes;
շուրջ — զաչս, to glance over, or round about;
տարաժամ զբերանն —, to eat out of season.

Նախանձ, ու

առ —ու, enviously, invidiously;
— կրել յումեքէ, to be envied;
—ու մաշիլ, to pine away with envy, to be eaten up with;
ի —բարկութեան բրդիլ, to burst with envy;
ի — բարկութեան բրդիլ, to burst with envy;
առնուլ, բերել, ի — բերիլ, մտանել, to envy, to be envious of, to grow jealous, to bear envy, cf. Նախանձեմ;
to rival, to vie with;
— արկանել յոք, ի — ածել զոք, to fill with jealousy or envy, cf. Նախանձեցուցանեմ;
to move, excite or provoke to emulation;
ի — գրգռել զոք, to arouse the jealousy of, to create envy;
խնդրել զ—, to revenge, to take vengeance;
վառիլ —ու ընդ, to become jealous;
ի — վառիլ ընդ ումեք, to be jealous of;
— դնել, to emulate, to rival;
ի — նմանութեան ուրուք կրթիլ, to emulate a person, to desire to imitate him;
— առաքինութեան դնել ընդ ումեք, to desire to emulate a person's virtues;
— առնել, to fascinate, to charm, to bewitch, to cast a spell on;
ո՜ անմիտ գաղատացիք, ո՞ — արար զձեզ, o foolish Galatians, who hath bewitched you?.

Նմանութիւն, ութեան

similarity, resemblance, conformity, analogy;
assimilation;
comparison;
uniformity, equality;
imitation;
likeness, image, effigy;
figure, type, form;
parable, example;
ըստ նմանութեան, ի —, in imitation of, after the fashion of;
ըստ նմին նմանութեան, in like manner, likewise;
cf. Բերեմ.

Շահ, ից, ուց

profit, interest, fruit, gain, lucre;
advantage, good, benefit, utility, emolument;
interest, usury;
— օգտի or օգտութեան, utility;
սէր —ու, love of lucre;
ի — օգտի իւրեանց, for their advantage;
for the benefit of them;
ոչ առ ի — ինչ օգտի բարբառիմ, be sure I speak disinterestedly;
ի —ս հարկանիլ, —ու զհետ լինել, կրթիլ, մտանել, to become avaricious, to be greedy of gain;
— բերել, to be profitable, to profit, to produce gains;
բառնալ զ— ուրուք, to clip a person's profits or gains;
ի — ածել, to invest, to put out at interest, cf. Շահեցուցանեմ;
some dance;
—ս առնել, to dance;
shah;
— պարսից, Shah or king of Persia.

Շոգենաւ, աց

steam vessel, steam-boat, steamer;
— թղթաբեր, steam-packet;
— պտուտակաւոր, screw-ship;
պատերազմիկ —, war-steamer, man-of-war steamer;
cf. Նաւ.

Շրջան, աց

turn, gyre, turning, circuit, revolution, circumvolution, circulation, conversion;
course, cycle, period, circle, round;
turning, wheeling, winding;
sinuosity;
change, vicissitude;
— մեծ, period or cycle of five hundred and thirty-two years;
—ք ջուրց, whirlpool, vortex;
— զօրաց, evolution;
— առնուլ, to turn, to make or take a turn, to turn or whirl round and round, cf. Շրջաբերիմ, cf. Պտուտեմ;
to circulate, to revolve, to move;
to spin round upon one leg.

Ոլորան, աց

peritrochium, lathe, axle-tree, wheel and axle, winch, windlass, crab, capstan;
— ատամնաւոր, gear, wheel-gear, catching;
— տարբերական, differential capstan.

Որթ, ոյ, ոց

colocynthis;
coloquintida, bitter apple (purgative);
բեր —ոյ, grapes;
տերեւ —ոյ, vine-leaf;
ուռ —ոյ, vine-tendril;
յօտք —ոյ, vine-branches, vine-cuttings;
թօթափել or քաղել զտերեւս —ոյ, to strip away the superfluous vine-leaves.

Պատրաստեմ, եցի

to prepare, to make or get ready, to put in condition;
to provide with, to dispose, to put in order, to fit, to dress;
— բանս ի բերան ուրուք, to prompt, to suggest.

Պարարտաբեր

cf. Պարարտաբեր.

Պտղաբերիչ

cf. Պտղաբեր.

Սիրտ, սրտից

առ սրտի, through anger;
սրտի դիւր, ease, pleasure, contentment, satisfaction;
բարութիւն, խստութիւն սրտի, kindness, hardness or obduracy of heart;
լքումն սրտի, faintheartedness, despondency;
ուղիղ, անկեղծ սրտիւ, sincerely, openheartedly, openly;
բոլորով սրտիւ, ի բոլոր սրտէ, յամենայն սրտէ, սրտի մտօք, with all one's heart or soul, heartily, with good will, willingly, voluntarily;
կրթել զ—, to form the mind or character;
հեռացուցանել յանձնէ զ—ս, to alienate good will;
գերել զ—, to captivate, to gain the heart or affection;
յինքն արկանել զ— ուրուք, to gain a person's good;
յափշտակել զ—ս, to charm or gain all hearts;
գորովել, ժառանգել զ—, to touch, to move, affect or stir, to possess the heart;
իջանել ի խորս սրտին, to descend into one's heart;
թափանցել ի խորս սրտին, to penetrate the inmost recesses of one's heart;
տալ, նուիրել զ— իւր, to give one's heart;
խոտարեցուցանել զ—, to pervert, to deprave the heart;
խօսել ընդ սրտի, to speak to the heart;
ասել ի սրտի իւրում, to say within oneself, to say in one's heart;
սրտի մտօք վաստակել, to labour heartily, to take to heart, to occupy oneself seriously with;
— ի բերան շրջել, to seek painfully for;
սրտի դիւր լինել, to be in a state of contentment or tranquillity, to feel pleased, comfortable, contented;
զեղուլ զ— իւր առաջի աստուծոյ, to open one's heart before God;
հայրական, մայրական, գողտր, զգայուն, խաղաղ or անդորր, խաղաղաւէտ, երախտագէտ, ազնուական, բարի, ազնիւ, վսեմախոհ, վեհ, անվեհեր —, paternal, maternal, tender, feeling or sensible, calm, pacific, thankful, noble, good, excellent, elevated (high-minded), great, intrepid or dauntless heart;
անզգայ, ապերախտ, խիստ, ապականեալ, վատ, անգութ, անողորմ, չար, լքեալ —, unfeeling or insensible, ungrateful, flinty or obdurate, spoilt or corrupt, craven or dastard, hard(hearted), unmerciful or pitiless, cutting, drooping, dejected or despondent heart;
խորհուրդք մեծամեծք ի սրտէ գան յառաջ, great thoughts take their rise in the heart;
—ն բաբախէ, թնդայ, the heart palpitates;
արկ ի — իմ, he placed in my heart, he inspired me;
անկցի գութ ի — քո, let your heart be touched;
նուաղեալ էր — նորա, his heart was weak;
հրճուէր ի սրտի, he rejoiced from the bottom of his heart;
եթէ ուրուք — առնուցու կերիցէ, let him eat it if he has the heart to, if he has courage enough;
— իմ գելանի, my heart is moved;
— ի բերանն էր, he struggled with death;
որ յաչաց հեռացաւ՝ ի սրտէ հեռացաւ, out of sight, out of mind.

Վկայութիւն, ութեան

witness, testimony, evidence, deposition, attestation;
opinion, authority;
certificate;
allegation, citation;
martyrdom;
— յաւիտենից, eternal witness;
— տալ, դնել, to bear witness or testimony to, to testify;
to protest;
— ի մէջ բերել, մատուցանել, to quote, to cite;
ըստ վկայութեան ամենայն աշխարհի, according to universal opinion.

Տամ, ետու, տուր, տուեալ

to give, to present, to offer;
to concede, to grant, to bestow;
to provide, to furnish, to lend;
to give up, to deliver, to abandon, to expose;
to make, to render, to produce, to cause;
— զանձն, to apply to, to addict oneself to;
to give oneself up to, to abandon oneself;
— խօսել, to cause to speak;
— պատասխանի, to answer, to reply, to respond;
cf. Պատասխանի;
չ— դուլ եւ դադար, to give neither peace nor rest, to disturb continually;
— իշխանութիւն, to invest or intrust with authority;
վկայագիր, անցագիր —, to deliver a certificate, to grant a passport;
մրցանակ, վարձս —, to decree rewards, to award prizes or premiums;
— ածել, to cause to bring;
— գերեզմանի, to bury, to inter;
— ի բանտ, to put in jail or prison, to imprison;
ժողով —, to come together, to assemble, to reunite, to meet, to hold a meeting;
քարամբք —, to strike with stones;
տաց զքեզ յազգ մեծ, I will make of you a great nation;
տացէ քեզ տէր լինել, may you be!
չէ տուեալ ամենեցուն, it is not every one that can;
զորս ընդ ձեռամբ ձերով ետու, which I put in subjection to you;
ես ետու տանել զուլդ, I have sent the kid;
հօրն իւրում ետ տանել, he sent to his father;
տուր բերել ինձ փայտս մայրս, send me cedar wood;
ետ զանձն իւր երթալ, he went;
զլէգէոնս այսոցն՝ անդնդոց տայ, he sends the legions of devils into the pit;
զպատիժս տայցեն յաւիտենից տանջանաց, they will suffer eternal punishment;
զմեզ ի կորուստ եւ յոչէութիւն տան, they load us with evil and annihilate us;
մի տայք մեռանել, do not leave to die.

Տարբերեմ, եցի

cf. Տարբերիմ.

Ցաւ, ոց

ցաւովք, painfully, sorrowfully, sadly;
դառնակակիծ —, sharp, smarting, poignant or bitter pain;
— սրբազան, epilepsy, falling sickness;
—ք ցանկութեան, concupiscence;
ի —ս լինել, —ս լինել, —ս կրել, տանել or բերել —ոց, to suffer or endure pain, to feel unwell, to be in pain, full of pain;
զմահու — ջերանիլ, to be ill of a fatal disease;
մեղմել զ—ս, to calm, to allay, assuage or lull pain;
դժոխըմբեր կալաւ զիս —, a cruel pain seized me;
փարատեցան յինէն —ք իմ, I have no more illness, I am free from pain;
— է or —է ինձ, it displeases me, I am vexed, I am very sorry;
cf. Ըմբռնիմ.

Օրհասական

in the pangs of death, at the last gasp, dying, expiring;
cf. Օրհասաբեր.

Անպտղութիւն, ութեան

cf. Անպտղաբերութիւն.

Արդիւնատու, աց

cf. Արդիւնաբեր.

Արտօսրաբեր

cf. Արտասուաբեր.

Ափիբերան առնեմ

cf. Ափիբերանեմ.

Բանավճառ

cf. Բանբեր.

Բառնամ, բարձի, բարձ

to take away, to remove, to carry off, to displace;
to retrench;
to derogate, to suppress, to withdraw;
to cause to cease, to destroy, to dispel, to efface, to extinguish, to stifle;
to take away, to ravish, to take, to steal, to rob;
to lift up, to raise;
to bear, to support, to sustain;
— ի վերայ, to put, to put on, to load;
— ի հաշուէ, to discount, to deduct, to abate;
— զօրէնս, to repeal a law, to cancel, to annul;
— զխոչս, to clear, to extricate;
— զցանկն, to unbar;
— զմանուկն յարգանդէ, to deliver a woman;
— թողուլ, բարձի թողի առնել, to abandon, to forsake entirely, cf. Մերժեմ, cf. Լքանեմ;
—ի լուծ կշռոց, to weigh;
— զգլուխ, to behead, cf. Գլխատեմ;
աղաղակ կական՝ կառաչ՝ ձայն՝ ճիչ —, to scream, to cry out;
to weep;
— ի միջոյ, to carry away, to stroy, to annul;
— զամենայն դժուարութիւն, to take away all difficulty;
— զկեանս ուրուք, to take away the life of some one, to kill, to murder;
բաղոք —, to appeal, to invoke, to lament;
— զցաւս, to support pain;
— ուստեք, to go away, to depart;
— զթիւ, to subtract;
— արձակել, to dismiss;
բարձեալ բերել, to carry;

Բարձրանամ, ացայ

to rise, to ascend, to re-ascend, to surmount, to exceed, to surpass;
to increase, to grow;
to be proud, to pride one's self;
բարձրացեալ, cf. Բարձր, cf. Բարձրաբերձ, cf. Փառաւոր, cf. Յաղթական.

Բերկրալիր

cf. Բերկրալի.

Գահավէժ

—, — բերմամբ, precipitately, hurriedly.

Դալարաբեր լինիմ

cf. Դալարաբերեմ.

Դաւագործ

cf. Դաւաբեր.

Երկաթ, ոյ

iron;
iron weapon, sword, razor, nail;
— կակուխ, soft, malleable iron;
— գիւրայերձ, red-short iron, hot-short iron, red shear or sear iron;
— կալուանացեալ, galvanized iron;
— կռանահար, forged, tilted, bar, or malleable iron;
— հայելական, specular, oligist iron, iron ore;
— հրաբեր, pyrophoric iron;
— սպիտակ կամ թանագ, plate, white iron, tinned iron plate, tin, tin plate;
—ք, irons, chains, fetters, gyves;
— հնոտի, old iron;
կոտորք —ոյ, grape shot;
սայր —ոյ, tag;
վաճառական —, smith, blacksmith;
պատել —ով, to bind or mount with iron;
բազմախողխող —, sharp;
—ի դար, iron age;
կռանել զ— մինչ տարաշէկն է, to beat the iron while it is hot.

Զգայութիւն, ութեան

sensation;
sense;
reason, understanding;
ի — գալ, to recover, to recover one's senses;
ընդ զգայութեամբ անկանել, to come under the senses;
to stand to reason;
— առնել, տալ, բերել ի-, to inform, to advise;
— առնուլ, ի զգայութեան լինիլ, to perceive, to be sensible of;
—ք, the senses.

Զմռնաբեր

cf. Զմռնաբեր.

Զրոյց, րուցաց

term, word, discourse, recital, narrative, narration;
talk, conversation, familiar chat;
news, hearsay, rumour;
— առնել, բերել, տալ, to bring, to give news, to announce, to recount, to inform, to relate;
— արկանել, to talk, to converse;
ի — or ի —ս լինել, to become a by word;
ընդ հանճարեղս եղիցի — քո, let thy conversation be with the wise;
ել —, the tale spreads, the report prevails.

Ըմբռնիմ, եցայ

to let ones self be taken, to be taken, surprised;
— յորոգայթ, to be caught in a trap;
to entangle one's self;
— ի շնութեան, to be taken in adultery;
— խաւարաւ, to be surrounded by darkness;
— յարատոյ մեղաց, to be contaminated, or stained by sin;
— բանիւ բերանոյ իւրոյ, to be surprised, or convinced in argument, to be confounded;
— ի պատրանս, to be deceived, caught, duped;
— մտաց, to wonder;
— աչօք, to be deceived by the eyes, to deceive one's self;
— ցաւով երկանց, to be in travail, to be surprised by the pains of childbirth;
ըմբռնեցան ծածուկք նորա, his secrets were discovered.

Ընծայաւոր

cf. Ընծայաբեր.

Թակարդ, ից, աց

trap, snare, gin, net;
թակարդօք որսալ, պարփակել, փակել, արկանել ի թակարդ, to draw into a snare, to entrap, to catch;
շաղիլ ի թակարդի, ի թակարդի հարկանիլ, to fall into a snare, to be entrapped;
թակարդաւ ջուր բերել, to beat the water, or the air, to toil in vain, to have one's labour for one' s pains;
որպէս թակարդ զհողմն՝ անցուցանել զխրատ, to be heedless, to disregard warning or admonition, "in at one ear, out at the other";
cf. Որոգայթ.

Լուռ, լռի, լռաց

mute, silent, taciturn;
— բերանով, in silence;
լուռ հաւատք, absolute, blind faith;
լուռ լինել՝ կալ, to be silent, to keep silence, to remain mute, cf. Լռեմ;
լուռ լինել ի թշնամութենէ, to cease from being enemies;
to conceal enmity;
լուռ լինել յաստիճանէ, to be deprived of, to be degraded, deposed;
լուռ լե՛ր, silence! hush! hold your tongue! ի լուռ լե՛ր, do not celebrate;
չկարէր լուռ կալ, he could not refrain from speaking.

Խեղդ, ից

halter, rope, noose;
bowstring;
strangulation, suffocation;
—ք շրթանց, flattery, wheedling, cajolery;
— առնել, — արկանել, ի — գալ, ի — մտաբերել, to strangle, to choke one's self;
— ընդ անձն ուրուք արկանել, առ —ս ածել զոք, to put a rope on the neck of, to bring to the halter, to strangle, to throttle, to choke;
— ընդ անձին հեղձամղձուկ պաշարիլ բանիւն, to be embarrassed & conounded by, not know what to say or do.

Խնում, խցի

to cork, to stop, to bung;
to close, to shut;
to oppilate, to constipate;
— զբերան ուրուք, to put to silence;
— զպատուհան լսելեաց, to turn a deaf ear to, to refuse to listen.

Ծիծառն, առան, առունք, ռանց

swallow;
վայրի —, marten, martlet;
ձագ —ռան, young -;
ճչէ —, the — twitters;
cf. Ծաղիկ;
մի — ոչ բերէ գարուն, one — does not make spring;
one bee makes no swarm.

Կազ, ի

gas;
— լուսաւորութիւն, illuminating -;
լոյս, լուսաւորութեան կազի, — light;
— illumination;
— կրելի, portative -;
(մայր) խողովակ կազի, — main;
(փոքր) — pipe;
բերան or կտուց, լապտեր, յարդարիչ, ընդունարան, գործարան կազի, — burner;
— lamp;
— fitter;
gasometer;
— works;
ի լոյս կազի, by — light.

Կարկտածու

cf. Կարկտաբեր.

Կեանք, կենաց

life;
being, days, existence;
health;
conduct, behaviour, manners, habits;
subsistence, living, nourishment;
means, circumstances, property, substance, goods, patrimony, inheritance, wealth, possessions, fortune;
the world;
ցկեանս, for -;
ի կեանս իմ, in all my -;
երբէք ի կեանս իմ, never in my -;
զամենայն աւուրս կենաց իմոց, formy whole lifetime;
յաւիտենական, հանդերձեալ —, eternal —, the — to come, the next world;
ընթացք՝ վախճան՝ երկարութիւն կենաց, the course, the duration & the end of -;
մեկին or ամփոփ, անշուք or աննշան —, a. retired -;
obscure —, — of obscurity;
խստամբեր դժոխըմբեր՝ վտանգալից՝ բազմավրդով՝ վատ՝ չարակեաց՝ անգործ՝ ունայն —, an austere, frightful or insupportable, perilous or hazardous, checkered, base, wretched, unoccupied or idle, useless -;
— զերծ ի հոգոց եւ ի կրից, a — free from passion, uneasiness or anxieties;
անպաճոյճ՝ սակաւապետ՝ շինական՝ վաստակասէր՝ ժիր՝ զգաստ —, a simple, frugal, rural, laborious, active, sober -;
անարատ՝ բարեկարգ՝ չափաւոր՝ տեսական՝ անհոգ —, a pure, regular, moderate, contemplative, careless —;
անդորրաւէտ՝ խաղաղաւէտ՝ փափկասուն՝ հեշտալի՝ զուարճալից —, a quiet or tranquil, peaceful, delectable, effeminate or luxurious, agreeable —;
սոսկական՝ անզբօս՝ հովուական վարել կեանս, to lead a private, serious, pastoral -;
վարել, անցուցանել զկեանս, to pass one's life;
հասարակաց վարել կեանս, to live in common;
բելրկրալից վարել կեանս, to lead a happy, comfortable —;
դողալ ի վերայ կենաց ուրուք, to tremble for another's — or days;
կեանս պարգեւել, to grant — to;
շահել զկեանս, to gain one's living;
ի վտանգ արկանել զկեանս, to imperil, to hazard or expose one's — to danger;
ազատել կամ կորուսանել զկեանս, to save or lose the —;
ի կենաց արկանել՝ զրաւել՝ կարճել՝ լուծանել՝ բառնալ, to deprive of —, to put to death, to kill;
ընդ մէջ կենաց եւ մահու լինել, to be a question of — or death;
ի կենաց անկանել՝ պակասել, to lose one' s life, to die;
հրաժարել ի կենաց, to renounce -;
փոխիլ ի կենաց աստի, to make one's exit from this world;
ելանել ի կենաց, to depart this -;
սուղ են —, — is short;
ի վտանգի կան — նորա, his — is in danger;
ընդ կեանս եւ ընդ մահ, half alive & half dead;
տալ տաց զկեանս իմ վասն նորա, I would lay down my — for him or her;
ի կեանս եւ ի մահու, in — & — death;
ժամանակն է ոստայն կենաց or որ հինու զկեանս, time is the stuff that — is made of;
ընդ կենաց եւ վախճանն, people die as they live.

Կիսահագագ

half uttered;
— բերան, half-open mouth.

Համբերեմ, բերի, բեր, բերեցի, բերեա

to have patience, to be patient, to endure, to suffer, to support, to bear, to undergo, to sustain;
to persevere, to remain firm and constant, to persist;
to wait;
— յամուսնութէնէ, to live single;
to live continently, chastely;
որ համբերեսցէ ի սպառ՝ նա կեցցէ, he that shall endure unto the end, the same shall be saved.

Հասկաբեր լինիմ

cf. Հասկաբերեմ.

Ձեղուն, ուանց

ceiling;
— նաւաց, deck of a ship;
— գահուց, canopy;
— կառաց, roof of a coach;
— բերանոյ, palate;
— գլխոյ, skull, cranium.

Մատնեմ, եցի

to betray, to denounce, to discover;
to deliver up, to surrender;
to abandon, to allow, to permit;
— ի ձեռս ուրուք, to give into the hands of, at the mercy of, to deliver up;
— ի վտանգս, to endanger, to expose to peril, to put in jeopardy;
— զոք գազանաց, to throw to the wild beasts, to give as a prey to -;
— զոք սրոյ, to kill, to slay;
— զանձն յանարգութիւն, to debase, degrade or disgrace oneself;
— ի կամս փառամոլ հաճոյից իւրոց, to sacrifice to one's ambition;
զոք ի ծաղր եւ յայպանումն, to quiz, to burlesque, to ridicule;
— զոք ամօթոյ, to cover with shame or confusion;
— զոք սատանայի, to excommunicate;
— զխորհուրդս իւր, to unbosom oneself to, to open one's mind to;
ոչ — զհամբերութիւն, to be patient.

Մէջ, միջոյ, ով, ոց, աց, ովք, օք

— ընդ —, from time to time, now and then, ever and anon;
ց-ս, down or up to the waist;
ի միջի ձերում, among you, in the midst of you;
— գիշերոյ, midnight, twelve o'clock;
— ի գիշերի, at night, in the night, by night;
ընդ — իւր, upon his loins or side;
միջովք չափ ի վեր or ի միջոյն եւ ի վեր, from the loins upwards;
միջովք չափ ի խոնարհ or ի միջոյն եւ ի խոնարհ, from the loins downwards;
յապականութեան ի միջի, from or in the midst of corruption;
պնդել զ—ս, to gird up one's loins, to put on a belt;
խորտակել զ—ս, to break one's back;
գօտի ածել ընդ — իւր, to wear a belt, girdle or sash;
արկանել քուրձ զմիջովք, to put or gird sackcloth on one's loins;
սուսեր ընդ — ածել, ածել սուր ընդ —, to gird on a sword;
— ընդ — հերձուլ, հատանել, to cut in halves;
to split into two parts;
բառնալ ի միջոյ, to annihilate, to utterly destroy, to exterminate;
անցանել, կալ ի —, to come forward, to show or present oneself;
ի — բերել, to produce, to bring forward or out, to cite, to expose;
ի անկանել, to interpose;
փոյթ ի — առնուլ, to endeavour, to study, to try, to make any effort, to be solicitous;
դաշինս ի միջի հաստատել, to make an alliance;
արի՛, ա՛նց ի —, arise, get up, come here;
քերթացք նորա չեն ի միջի, his poems are lost;
ընդ — բանից մի՛ անկանիր, do not interrupt another's discourse;
cf. Խորհուրդ;
ի մէջ, cf. Մէջ;
ի միջի, in the middle, between, among;
ի միջոյ, from the middle.

Մսուր, մսրոց

crib, manger;
stable;
զուարակ ի մսրոյ, a fat calf;
— or —ք բերանոյ, jaw bone or the interior of the mouth;
— or կառք մսրի, cf. Յարդգող.

Ներբերութիւն, ութեան

cf. Ներբերումն.

Շիղաբեր

cf. Շղաբեր.

Որոճ

thought, meditation, reflection;
— ածել, բերել յ—, cf. Որոճեմ;
ազգի ազգի —ս որոճել, to ruminate or meditate upon, to think over, to revolve in one's mind.

Ունջ, ընջոց, աց

the inner side;
bottom;
earth;
root;
յ— բերդին, under the castle walls;
յ— լերին, at the foot of the mountain;
ընդ — տանել զոք, to drag a person along the ground;
ընդ — տանել զլերինս, to raze the mountains to the ground, to level with the earth;
բրել զ—ս այգւոյ, պատառել զ—ս որթոյ, to dig about the roots of vines.

Պտղաբերեմ, եցի

cf. Պտղաբերիմ.

Սոսկումն, ման

horror, great fear, trembling, shuddering, terror, dread, dismay, fright, apprehension;
— հերաց, bristling up of the hair;
դողումն եւ — կալաւ զբանակն, a panic spread through the army;
— պատահեաց ինձ, I was seized with horror;
— ածել, բերել, to terrify, to strike with horror, to make one's hair stand on end.

Վեր, ի վեր

above, upon, on, over;
on high, high, high up;
վեր ի վայր, ի վեր եւ ի վայր, up and down, high and down, upside down;
topsy turvy;
frequently;
ի վեր եւ ի խոնարհ, up and down, always, incessantly, at every moment, ever;
ի վեր անդր, above, up there;
ի վեր քան զամենայն, above all;
վեր ի վայր կործանել, to turn upside down, to turn topsy turvy, to upset, to overset;
վեր ի վայր շրջել, to turn over, to overthrow, to overturn;
to disorder, to disturb;
ի վեր մատչել, to go higher up, to ascend;
ի վեր ունել, to bear up, to support, to sustain, to prop;
ի վեր հանել, բերել, to elevate, to raise on high;

Տիպ, տպոյ, տպի, տպաց

type, model, example, pattern;
manner;
figure, image, form;
expression;
style;
impression, stamp, print, mark;
edition;
—ք կերպարանաց, feature, lineament, character;
—ք մեռելոց, phantom, ghost, shadow;
— կերպարանաց բանից, style;
այսու տպով, in this manner or way;
ի —, similar, like, conform, in the form of;
վաթսներորդ —, sixtieth edition;
բերել զ— ուրուք, իրիք, to be like, to resemble, to have likeness to;

Տուրեւառիկ

merchant, trader;
տուրեւառիկք or —իկ փոփոխումն, շահաւետութիւն, վաճառք, commerce, trade;
ի —իկ վաճառս ընդ ուրուք բերիլ, to trade, to negotiate, to traffic.

Ցօղածին

cf. Ցօղաբեր;
born of dew;
— որգ, dew-worm.

Ցօղեմ, եցի

to dew;
to bedew, to sprinkle or cover with dew, to besprinkle, to wet, to water;
— անձրեւ, to rain;
— արտօսր, to shed tears, to weep;
— բերանով, to sprinkle with the mouth;
ցօղէ, the dew falls;
ամպք զօղեցին ջուր, the clouds melted in rain.

Փախուստ, խստի, խստեան

flight, escape;
evasion, subterfuge, shift, tergiversation;
— զօրաց, rout, defeat, overthrow;
ի — դարձուցանել, to put to flight, to rout;
ի — մտաբերել, to meditate flight;
— առնուլ, ի — դառնալ, աճապարել, երթալ, մտանիլ, լինել, կալ, to take to flight, to flee, to run away, to turn one's back, to turn tail.

Քաղեմ, եցի

to gather, to gather together, to collect, to assemble, to amass;
to draw, to extract;
to pick, to pluck up, to take away;
— զոգիս, զշունչ ուրուք, to keep in suspense, to amuse, to keep at bay;
— բանս ի բերանոյ ուրուք, to catch something out of one's mouth;

Քաջաբերրի

cf. Քաջաբեր.

Աղբիւրանամ, ացայ

cf. Աղբերանամ.

Ապաժոյժ, ժուժաւ

menses;
blood, river or shedding of blood;
տապալիլ յարիւն յ—, յ— թաւալիլ, յարիւն եւ յ— համակիլ, արեամբ եւ ապաժուժաւ թաւալիլ, to be bloody, stained with blood;
ընդ քիրտն եւ ընդ — գալ, ընդ քիրտն եւ ընդ — գալ, to sweat blood and water, to make great force, to fatigue on'es self to death;
— բերումն, intemperateness, violence.

Արդիւնաշատ

cf. Արդիւնաբեր.

Բարեկիր

good, honest, virtuous;
բարեկիր առնել, cf. Հաճեմ, cf. Բերկրեցուցանեմ, cf. Հեշտացուցանեմ.

Բերան, ոց

mouth;
entrance, opening;
narrow entrance of a harbour;
orifice;
defile;
anus;
— ի —, face to face;
ի —, ի —ոյ, by heart, by rote, cf. Անգիր;
ի — գիտել, ուսանել, առնուլ, ունել, to leam by heart;
— սրոյ, edge;
— գետոյ, mouth;
արկանել, կոտորել ի — սրոյ, հարկանել —ով սուսերի, to kill with the sword, to put to the sword;
ի — սովուն, at the beginning of the famine;
ըստ —, each, so much a head, apiece;
աղաղակէր ամենայն —, every one or body cried out, all the people cried out;
— ժողովոյն, orator of the assembly or council;
նա եղիցի քեզ —, he will speak for you;
գրել ինչ ի —ոյ ուրուք, to write under dictation;
ի —ս լինել, հարկանել, տապալիլ, — ի վայր անկանիլ, to fall upon one's face;
գոյժ ի — առնուլ, to bring bad news;
երդս ի — առնուլ, to sing, to warble;
ի —ոյ ուրուք, on account of or in the name of some one;
ի մի՝ ընդ մի —, ի միոջէ —ոյ, with one voice, unanimous, cf. Միաձայն, cf. Միաբերան;
— ի վայր, ի վերայ —ոյ, lying upon one's face;
ընը — ածել, to repeat incessantly;
բանս ի — դնել, to suggest, to hint;
—ք ճրադաց, cf. Բազմակալ.

Բուսարձակ

cf. Բուսաբեր.

Գայլ, ի, իւ

gag;
— ի բերան ածել, արկանել, հարկանել, to gag.

Դժուար, աց

difficult, vexatious, incommodious;
rough, rugged;
—ք լերանց, rock, cragged or steep place;
ի — լինել, to be in agony;
ի — անկանել, to run the risk, to be in danger;
—օք բերել, to be afflicted.

Երես

visage, face, look, countenance, mien, air;
forehead;
exterior, surface;
person;
eyes, sight;
body;
reputation, honour, respect;
meaning, sense, explanation;
mask;
— կօշկաց, vamp;
վերին —ք յարկաց, roof;
— եւ աստառ, outside and lining;
— դրոց, page;
—ք մի հողոյ, stratum, layer, bed;
ոչ —ք ինչ երեւելիք էին, they were not remarkable or important personages;
եւ քո —ք երթիցեն առաջի նորա, and thou shalt be in their midst or among them;
ըստ ժամանակի եւ —աց, according to the period and people;
զ—օք ջուրց, at the water's level;
upon the face of the deep;
զ—ն քարի տացէ, so much the worse for him;
to his harm or damage;
հոտոյ ընդ —ս հարկանիլ, to perceive the odour, bad smell, stink;
տալ զ—ս խնդրել զտէր, to turn his face towards, to seek God, to be converted;
զ—ս հաստատել, դնել, to turn towards, to go to, cf. Դիմեմ;
դնել զ—ս իւր առնել ինչ, to turn the mind or attention towards, to form or conceive an idea;
—ս առնել, to have regard for, to respect, cf. Ակնածեմ;
յ—ս բերել, գալ, to manifest, to show, to display, to make known, to discover;
to appear, to present one's self;
յ—ս անկանիլ, to appear;
անկանել ի վերայ —աց, to fall prone, to prostrate one's self;
խոնարհիլ անկանիլ —աց, to sulk, to be in ill humour;
ելանել յ—աց ուրուք, to go out of the presence of;
յանդիման լինել միմեանց —օք, to see one another, to meet;
թաքչել յ—աց ուրուք, to hide or conceal one's self, to keep out of sight of some one;
հատանիլ քնոյ յ—աց, to have the sleep broken or troubled, to be unable to sleep more;
ակն առնուլ —աց ուրուք, to honour, to respect a person;
ի խոնարհ կախիլ —աց, to knit one's brows, to be melancholy, to frown, to look displeased, sullen or vexed;
զ—ս ծռել, to make wry faces;
առնուլ զ—ս ուրուք, to assume the appearance of some one, to sustain a part or character, to bear a part;
յ—աց, for, on account of;
յ—աց նորա, for his sake;
յ—աց հօր քոյ, from your father, in your fathers name;
առաջի —աց Տեառն, in presence or before the face of God;
յերեսս, to one's face;
in the face of, cf. Առաջի, cf. Յանդիման;
—, —, առ —, face to face;
man to man;
ինձ — արա, I entreat you! listen to me! do me the favour! առ —ս, ի վերին, externally, apparently;
բացաւ —օք, with the face uncovered;
unmasked (man), unveiled (woman);
barefaced, impudent;
frankly, openly;
ընդ — ամենայն —ս երկրի, over or throughout the whole earth;
հաց —աց, cf. Առաջաւորութիւն;
օծանել զ—ս անոյշ իւղով, cf. Իւղ;
որով —օք, with what an air ! with what audaciousness! ազնիւ —օք, of a handsome countenance;
երեսս առնում, cf. Անձնաւորեմ.

Երկբերանի, նւոյ

cf. Երկբերան.

Զ (za)

that marks the accusative;
սիրել զաստուած, to love God;
տեսանել զարեգակն, to see the sun;
ուտել զհաց, to eat bread. This article is sometimes understood, for example;
մնացի՝ զի բերցէ խաղող, եւ եբեր փուշ (instead of զխաղող, զփուշ). It is often repeated;
որք միշտ փրփրեն զիւրեանց զանձանց զամօթ (instead of զամօթ անձանց իւրեանց). It often changes its place;
ետուն նմա գիրս զԵսայեայ (usually զգիրս Եսայեայ).

Զհետ

after, then, since;
with, together;
— առաքել, to send for;
— բերել, to add, to subjoin;
— գալ, to follow, to come after;
to result;
to depend;
գնալ, երթալ —, — շրջիլ, to follow, to go after;
to imitate;
— երթալ դատարկութեան, to love idleness;
— ելանել, ընթանալ, հեծանել, մտանել, յարձակիլ, ունել, պնդիլ, վարիլ, to run after, to pursue, to overtake, to follow, to persecute, to be at the heels, to give chase;
իւրաքանչիւր — միմեանց, one near the other, close to;
— լինել ճանապարհաց ուրուք, to follow tracks;
զհաց ոչ առաք — մեր, we have brought no bread with us;
մի զմիոյ հետ, one after the other, a little at a time, by degrees;
զոյր — ելեալ ես, who is he whom thou pursuest?

Ըմբերող

cf. Համբերող.

Ընդդէմ, դինաց

against, on the contrary, the wrong side, outward, the wrong way;
before, in face;
— դառնալ, կալ, գտանիլ, հարկանիլ, to oppose, to resist, to counteract, to make head against, to cope with;
— յառնել, to rise up against;
to combat;
— գանձանակին, opposite the money-box;
վէմ — դնել դրամ, to place a stone against the door;
զդուրս — դնել, to close the doors;
բանիցն — բերել, to reply opportunely, to respond;
— եղեւ նոցա իրն, they succeeded badly in that affair;
յետս — ընթեռնուլ, to cavil, to sophisticate;

Ընդվայրագնաց

cf. Ընդվայրաբեր.

Ընծայատար

cf. Ընծայաբեր.

Թղթադաշխ

cf. Թղթաբեր.

Իսկապէս

really, in effect, in fact, truly;
— բարի, essentially good;
— բերկրանք, true or durable pleasures.

Լի, ոց

fully, completely, thoroughly, entirely;
perfectly;
լի առնել, to fill, to load, to heap;
զբազում լսելիս լի արար բանն, many have heard him;
լի լինել, cf. Լիանամ;
լի եւ լի, cf. Լիուլի;
լի ափով, ձեռօք, by handsful, profusely, generously;
լի աւաբաւ, loaded with booty;
լի փառօք, covered with glory;
լի աւուրք, full of years, old;
լի մտօք, sensible, judicious, wise;
լի երախտագիտութեամբ, full of gratitude, of affection, of faults;
զաւուրս տասն լի, ten entire days;
լի կատարեալ, բովանդակ, perfectly full, entire, complete, perfect, cf. Լիակատար;
լուսին լիով լուսով նկարեալ, full moon;
բաժակ գինի լի արկանել, a glass of wine full to the brim;
լի զհասակ մարմնոյն ունել, to be adult, to arrive at man's estate;
լի են բերանք նոցա ծաղու, they are full of laughter, of merriment;
լի ասացեր, you are quite right.

Ծխաքաշ, ից

pipe, tobaccopipe;
— արեւելեան, chibook or long oriental pipe;
— Պարսից, narghileh or flexible pipe;
գլուխ, բերան —ի, mouthpiece of -;
վառարան, տաշտակ —ի, pipe-bowl;
կորտ —ի, drainage from -;
աւելուկ —ի, pipe-brush;
— քարչ, smoker.

Ծծմբաբեր

cf. Ծծմաբեր.

Մատն, տին, տանց

to defame, to laugh at, to scorn;
վաստակել մատամբք, to live by one's labour;
ի մատունս գնալ, to walk on one's toes, to walk tiptoe;
յոտն ի — յառնել, to stand tiptoe;
մոռացկոտաց զ— կապել, to resolvedly to forget, to make a memorandum;
մատամբ ցուցանել, to point at with the finger, to indicate;
ծայրիւ միայն մատին ճաշակել, to taste, to taste slightly;
դնել մատունս ի վերայ բերանոյ, to place a finger on the lips, to keep silence, to be benumbed;
— անձին իւրոյ գործել, to kill oneself, to commit suicide, to make away with oneself;
— լինել իւրեանց արծաթոյն, to lavish, to waste, to squander;
արգելուլ, ըմբռնիլ մատին ի դռնամէջս, to jamb one's finger in a door;
cf. Ճիւղ;
betraying;
— լինել, եղանիլ, to give or addict oneself to, to surrender, to give in;

Մրրկածին

causing or producing tempests;
cf. Մրրկաբեր;
նշանք —ք, prognostics, signs which usher in the storm.

Յանգումն, ման

end, termination, close, conclusion;
cadence;
repose, rest;
meeting, rencounter;
— ածել, բերել, առնել, to put an end to, to finish, to terminate;
գալ ի —, գալ — կատարելութեան, to be perfected, to arrive at perfection.

Յառաջաբերեմ, եցի

cf. Յառաջ բերել;

Յեղափոխումն, ման

cf. Յեղափոխութիւն;
catastrophe;
շրջաբերական —, roving, wandering.

Նամակաբեր

cf. Թղթաբեր;
օր —ի, post-day.

Նոխազերգու

cf. Ողբերգակ.

Ունիմ, կալայ, կալ

to have;
to take, to hold, to possess, to occupy, to enjoy;
to take, to stop, to retain;
to seize upon, to become master of, to subject, to subdue;
to contain, to enclose;
to carry, to support, to sustain;
to relate to, to refer to;
to be able, to know how;
— առ, իբրեւ, to esteem, to repute, to take for, to look upon as, to regard as;
— զտեղի, to stand instead of, to supply the place of;
— զոք, to stop one, to seize;
— զգուշութիւն, to take care, to watch;
— ի մտի, to form a design or project, to propose to oneself, to think to;
to retain;
զառաջս —, to oppose, to resist, to impede, to hinder;
to stand or go before;
զդէմ —, to make head against, to face, to resist, to oppose, to fight;
— առ իւր զխորհուրդս, to keep another's secret;
— զտունն, to maintain the honour of the house;
պինդ — զխոստովանութիւն, to keep the faith;
ի վայր — զբարկութիւն, to refrain from anger, to control one's anger;
գութ — զմէնջ, to have pity on us;
— զաղանդ, զուսումն, to follow the doctrine, to be of the sect of;
ոչ առ սուտս ունիմ զձեզ, I do not take you for liars;
զանձինս առ իմաստունս ունէին, they thought themselves wise;
իբրեւ զմարգարէ ունէին զնա, they looked on him as a prophet;
սրտմտութիւն կալաւ զնա, he was enraged;
զի՞նչ ունիս առնել, what have you to do ?
կալ զնա զեղջերացն, take it by the horns;
հրամայեցին նմա — զգլուխ բազմականին, they gave him the highest place at the feast;
տենդն կալաւ զնա, the fever has seized him, he has caught a fever;
ունիմ ի վենետիկ քսան եւ չորս ամ, I stayed twenty-four years in Venice;
ահ կալաւ զիս, fear seized me;
ի բանի մի ունիք, never mind, do not care for that;
— ունէին իւղ՝ այլ, they had indeed oil, but;
խօսել կալաւ, he began to speak;
կալարուք զկիրճս ջրոցն, seize the canals;
դիպող պատասխանեօք ունի զբերանս նոցա, he silences them with opportune replies;
խօսիլ ոչ ունիմ, ոչ ունիմ ասել, I cannot speak, I do not know how to speak.

Ուսանիմ, սայ, սիր, սեալ

to learn, to study, to read;
to be instructed;
to exercise oneself in;
— զդասն, to learn, to study one's lesson;
— ի բերան, to con over, to study by heart;
cf. Թոշակ.

Պարապ, ոյ

—ով, leisurely, at one's leisure or ease;
— առնուլ, to rest, to cease from work, to be unoccupied, at leisure;
to take time, to find a favourable moment;
ի —ս դեգերիլ, to be idle;
—ոյ լինել, to rest, to repose;
— խնդրել, to seek a convenient time, to lose no opportunity;
— բերել, տալ, լինել, — կացուցանել զինքն, to take time to, to occupy oneself with, to give oneself to, to apply oneself to;
— ժամ տալ, to give time;
— ունել, to have time or leisure;
— առնել, to empty;
զի՞ կայք —, why are you idle ?
եթէ իցէ քո —, if you have time.

Պարկ, աց

sack, bag, purse, budget, wallet, satchel;
— զօրաց, knapsack;
— թղթաբերի, courier's bag.

Պղտորիմ, եցայ

to become confused, disconcerted, to be unsettled, in disorder;
պղտորի երկին, it is getting overcast;
there will be a storm presently;
յականէ աղբերն պղտորեալ է ջուր նորա, the fish begins to stink at the head.

Պտղաբեր լինիմ

cf. Պտղաբերիմ.

Պտղածնութիւն, ութեան

cf. Պտղաբերութիւն.

Ջրաբեր

cf. Ջրբեր.

Սեկտեմբեր

cf. Սեպտեմբեր.

Ստորաբեր

cf. Վայրաբեր.

Վարս, վարսք, ից

coma, beams;
—ք գիսաւորի, beams or tail of a comet;
—ք բերինիկեայ, Berenice's hair, coma Berenicis;
—ք առիւծու, ձիոյ, mane;
—ք գեղածփեալ, waving, flowing locks;
cf. Հիւսակ;
հողս արկանել զ—իւք, to cover the head with ashes;
cf. Հեր, cf. Մազ.

Վճիռ, ճռոց

decisive, peremptory;
— բանիւք, with a peremptory voice;
— հատանել, առնել, բերել, ի վերայ ածել, դնել, տալ, to issue a warrant or writ, to sentence, to adjudge, to judge, to declare, to pronounce, to ordain, to condemn;
to deliberate, to decide, to resolve, to decree;
to enact, to order;
— մահու հատանել, ի վերայ դնել, to sentence to death, to sign a deathwarrant.

Փայտբեր

cf. Փայտաբեր.

Փրփուր, փրոյ, փրոց

froth, foam, scum;
slaver, drivel;
— օճառի, soap-lather;
— ի վեր բերել, to froth, to foam;
ի բաց առնուլ or բառնալ զ—ն, to skim, to scum, to despumate.

Քանքարաւոր

cf. Սնակուշտ;
ի — բերել, to cause the coupling of animals;
cf. Քարշ;

Քրտնահար

sweat-struck, sweating profusely, too much fatigued;
cf. Քրտնաբեր.

Աղետաբեր, ի, աց

cf. Աղէտաբեր.

Անդուռն

without gates, open;
— բերան՝ լեզու, tattler, person of an unbridled tongue.

Անմահարար

cf. Անմահաբեր.

Անցք, ից

passage, journey;
pass, defile;
street, lane;
avenue;
channel, canal;
hole, opening;
gate;
accident, event;
leap;
flux;
— բնակարանաց՝ սենեկաց, gallery, corridor;
— ժամանակի, space of time, lapse of time;
— or բերան անոթոց, orifice;
անց եւ դարձ առնել, to pass, to go, cf. Երթեւեկել;
անց եւ դարձ առնել, to come and go, to traverse;
բազում — անցին ընդ իս, I have suffered much;
պատմէին իրերաց ու ինչ — ընդ իւրեանս անցեալ էին, they told each other every thing that had happened them.

Բերգակալեանք

cf. Բերդակալք.

Բերեմ, րի

to carry, to bring, to bear;
to produce;
to conduct, to lead back, to drag along;
to provoke;
to refer;
to render;
to suffer, to support;
— զնմանութիւն, to imitate;
to resemble, to be like;
յինքեանս — զկեղծիս, to feign, to dissimulate, to pretend;
— ընդ միոյ երեսուն, to give thirty for one;
— զվճիռ, to give sentence;
— զլռութիւն, to be silent, to hold ones tongue;
ոչ բերէ ատել կարդ բանիս, the order of mine discourse does not permit me to say;
— ատելութիւն ընդ ումեք, to hate, to dislike some one;
նախանձ — ընդ ումեք, to envy some one;
— սրամտութիւն ընդ ումեք, to be angry with some one;
to be offended;
ի գործ —, to make use of;
խորհուրդ — ընդ ումեք, to consult, to take counsel with some one;
ոգի —, to strengthen one's self, to become strong;
ոչ — զփառս ուրուք, to envy the glory of some one;
ի համար, ի հաշիւ, to count, to enumerate, cf. Համարեմ, cf. Հաշուեմ;
տալ —, to cause to be conveyed, to despatch;
ի միտս, ի յուշ —, to remember;
օտարացուցիչս իմն բերես ի լսելիս մեր, you tell us strange things.

Բերկրալից

cf. Բերկրալի.

Բերկրանք, նաց

բերկրանօք, deliciously.

Բքալից

cf. Բքաբեր.

Բքարար

cf. Բքաբեր.

Գինեբուղխ

cf. Գինեբեր.

Գոյժ, ուժից

lamentation, complaint accompanied with groans and cries;
sad news;
— առնուլ, — ի բերան առնուլ, — դնել, to lament, to deplore;
— արկանել, առնել, տալ, to bring bad news, cf. Գուժեմ.

Եղծուած, ոց

corruption, depravity, decay;
destruction, exstinction;
blot, erasure;
abolition, abrogation;
յ— դնել, յ— ապականութեան դնել, — հասուցանել, to destroy, to ruin, to annihilate;
յ— աւերանաց բերիլ, յ— դնիլ, մատնիլ, to waste one's self, to throw one's self away, to consume one's self, to wear one's self out;
to faint.

Երկբերանեան

cf. Երկբերան.

Զգուշացուցանեմ, ուցի

to precaution;
to forewarn, to preserve;
— զբերան իւր, to guard one's tongue, to keep the tongue between the teeth.

Զեղջ, զղջի

repentant, contrite;
— լինել մտաց ուրուք, to scruple;
to have qualms of conscience, to be smitten with remorse;
— լինել ումեք, — ապաշաւ անկանիլ ի միտս, զղջի ունել զոք, ի — գալ, հարկանիլ, ի — ապաշաւանաց գալ, ընդունել, to repent, to afflict one's conscience;
ի — ածել, — բերել, to cause to repent, to reform;
որպիսի՜ — կալցի զմեզ, how we shall repent!

Զինչպիտութիւն, ութեան

caprice, whim, freak, humour, fantasy;
ի կամս անձին զինչպիտութեան բերիլ, to follow one's own caprice or fancy;
թողուլ զոք ի կամս անձին զինչպիտութեան, to leave one to his ways or caprices.

Ըմբերեմ, եցի

cf. Համբերեմ.

*Ընդբերանեմ

cf. Ըմբերանեմ.

Թափանցանց

cf. Թափանցական;
ելանել, լինել, բերիլ, to penetrate, to pierce;
— լինել մտաց, to think, to understand, to penetrate, to perceive.

Ժանգաբուղխ

cf. Ժանգաբեր

Լինիմ, եղէ, լեր, եր, լեալ

v. aux. to be;
to exist, to live;
to consist;
to become, to turn, to make one's self;
to happen, to take place, to occur, to chance;
to come to pass;
— առն, to marry, to be married, cf. Ամուսնանամ;
— ընդ կնոջ ընդ միմեանս, to have commerce with, to be in intimate relation with;
— ընդ ումեք, to stay with, to live together;
— ուրեք, to sojourn;
to dwell;
— բերկրութիւն ուրուք, to be the joy or happiness of;
— այր, to become a man, to arrive at man's estate;
— քահանայ, to be ordained priest;
զի՞նչ լինիցի ընդ իս, what shall I do ? what will become of me ? ի ցնծութիւն եւ ի հիացումն եղեւ աշխարհի, he was the glory and admiration of the whole world;
են նորա երկու որդիք, he has two sons;
իցեն այսոքիկ որպէս եւ են, whatever it may be;
քաւ եւ մի լիցի, God forbid ! արանց եւ կանանց լինէին, they married and were given in marriage;
որ ինչ լինելոց է եղիցի, happen what may ! ողջ լիք or լերուք, adieu! good bye! farewell!

Խուխ, խխոր

phlegm, pituite;
թքանել զ—, — արկանել, to expectorate;
— բերել, to cough up.

Ծաղկիմ, եցայ

cf. Ծաղկեմ;
սրտի բերկրեցելոյ երեսք ծաղկին, a merry heart makes a cheerful countenance;
ծաղկին ամենայն ազգք արուեստից, all the arts flourish.

Ծծմբախառն

cf. Ծծմաբեր.

Ծովագնաց, ից

that voyages or goes by sea, sailing;
ploughing the sea;
— լինել, to sail, to navigate;
— ընդ երկիր բերեալ լինել, to pass over the sea as if by a bridge.

Ծորեցուցանեմ, ուցի

to set running, to cause to flow;
զմտաւ իսկ ածելն —նէ զբերանս, the mere thought of it makes my mouth water.

Կարծիք, ծեաց

կարծեօք, by conjecture, hypothetically;
հասարակաց —, public or general opinion, common sense;
— ընկալեալ ou բազմագունից ընդունելի, the generally received opinion, the general conviction, the best established opinion;
նախաժաման —, prejudice, prepossession;
ազատամիտ, ձախողակի — free, adverse or contrary opinion;
ի կարծիս լինել, կարծիս ի մտի դնել, to imagine, to fancy, to think, to surmise, to conjecture;
կարծիս բերել զումեմնէ, to suspect a person;
տալ զպատշաճ կարծիս զումեքէ, to have a good opinion of, to think highly, well, much of;
բերել մեծ ինչ կարծիս զումեքէ, to esteem a person highly, to make much of;
զհետ երթալ —ծեաց ուրուք, to incline to another's opinion, to follow the opinions of;
մեծ ինչ —իս բերել զանձնէ, to have a high opinion of oneself;
յամառիլ, խրոխ տալ ի —իս իւր, to be wedded to one's opinions.

Կենսաբուղխ

cf. Կենսաբեր.

Կշիռ, կշռոց

equally, justly, exactly, proportionately;
perpendicularly, directly over, vertically;
ծանրոցք կշռոյ, counterpoise, the weights of a steel-yard or beam;
— դահեկանաց, money-scales;
— անօթոց, tare, tare & tret;
— հաւասարութեան, equilibrium, counterpoise;
— տեսակարար, յարաբերական, բացարձակ, specific, relative, absolute weight;
— քաղաքական, balance of power;
— տաղաչափական, the scan or measure of verses, prosody;
— գտակաւ, exactly, precisely;
— վերուստ ի վայր, in equilibrium;
perpendicularly, vertically;
կշռով, by weight;
զնոյն կշռով, as much, equally, of like measure or weight;
պաշտօնեայ կարգեալ յուղղութիւն կշռոց, officer appointed to mark weights & measures;
սահմանել զ—ս, to stamp with the public mark;
— արդար, correct balance, scales;
just weight;
— նենգութեան, false weight;
— ստութեան առնել, to falsify weights or scales;
զմէտ կշռոյն անայլայլակ ունել, to hold the balance evenly;
to counter-balance, to counter-poise, to counter-vail, to equipoise, to equilibrate;
դնել ինչ ի — ոսկւոյ, to pay exceedingly dear for, or at an extravagant rate;
դնել զգլուխ իւր ի կշիռս, to risk oneself, to incur danger, to run into jeopardy, to expose oneself to death, to carry one's life in ones hand, to encounter danger or death;
ի — մտանել, to be weighed, carefully pondered or considered;
ի — դնել զոք ընդ ումեք, ի — ընդ միմեանս արկանել, to compare with;
ի — բերեալ համեմատել, ի — համեմատութեան բերել ընդ ումե, to be compared with, to compare oneself with;
զ—ն ընդունել, առնուլ անդրէն զ—ն, to receive the equivalent, or in exchange;
կորուսանել զ— կայից, to lose the balance or equilibrium;
— հաշուի, balance, balance-sheet;
առնել զ— հաշիւ, to strike the balance;
— առնել զհաշիւ, to balance or settle an account;

Համբերական

cf. Համբերատար.

Հայր, հօր, հարց

father;
papa, pa;
dad;
father, chief;
founder;
author, inventor;
— մեր, the Lord's prayer;
— երկնաւոր, գթութեան, heavenly Father, God of mercy;
հարք եկեղեցւոյ, the fathers of the church;
հարք միանձունք, old anchorites;
հարք մեր, our fathers, forefathers, ancestors;
— աշխարհի, Adam;
յարգոյ —, Reverend Father;
բարեյիշատակ —ն իսահակ, Father Isaac of blessed memory;
— սուրբ, holy father;
— խոստովանութեան, confessor;
հոգեւոր —, spiritual father;
— հայրենեաց, ժողովրդեան, աղքատաց, father of his country, of the people, of the poor;
քերթողաց —, father of Armenian literature, Moses of Khoren;
— պատմագրաց, father of history, Herodotus;
— եւ մայր, father and mother, parents;
որդի ի հօրէ, from father to son;
— իբրեւ զ—, like a fatherly, paternal;
ազնիւ, բարեգութ —, good, tender father;
— սիրտ, գութ, սէր հօր, the heart, tenderness, love of a father, paternal, fatherly affection;
սիրել, պատուել զ—, զօրավիգն լինել հօրին, to love, honour and succour one's father;
յաւելուլ առ հարս, to go the way of all flesh, to go to kingdom come, to die;
ննջեաց ընդ հարս իւր, he slept with his fathers;
— որդւովք բերկրեալ, a father happy in his children;
— մարդպետ, kislar-agasi, master of eunuchs.

Հանգոյց, գուցից

վերելից or վերամբարձ, վայրաբեր, ascending, descending node;
գիծ —գուցից, nodal line;
— առնուլ, to make or tie a knot, to knot;
արձակել զ—ն, to untie, to loosen or undo a knot;

Հաց, ից

bread;
food, victuals, livelihood;
meal, repast, table;
— առաջաւորութեան, առաջադրութեան or երեսաց, show-bread;
— կենաց, երկնաւոր —, the bread of life;
the Eucharist;
— սգոյ, նեղութեան, the bread of pain, of affliction;
թարմ, կակուղ, քաջեփ or կսկուծ, ջերմ —, new, soft, well baked, hot bread;
օթեկ՝ գահ or քարտու, կարծր, անեփ —, stale, hard, half-baked bread;
սպիտակ, սեաւ or թուխ —, white, brown bread;
տան, հացագործի —, household, baker's bread;
— համեմաւոր, gingerbread;
անխմոր —, unleavened bread;
գետնոյ —, hog's-wort, sow-bread;
կեղեւ —ի (կողինձ), bread-crust;
ներքին կամ վերին կեղեւ, under-crust or upper-crust;
միջուկ —ի, crumb;
շերտ —ի կոգեզանդ, slice of bread and butter;
կոտոր —ի, a morsel of bread;
փշրանք —ի, crumbs;
— յարգանակի, sopped bread, panado;
— խորովեալ, toast, slice of toast;
քրտամբք երեսաց իւրոց գտանել զ— իւր, to get one's bread by the sweat of one's brow;
— թրել, գործել, to make, to bake bread;
— ունել, to have bread;
առանց —ի լինել, not to have bread to eat;
չոր — ուտել, to eat dry bread;
թանալ զ— իւր արտասուօք, to eat the bread of affliction;
—ի բերան վարձու գործել, to serve for his bread;
ի — կոչել զոք, to invite to dinner;
— մեծ գործել, to give a grand dinner;
հաղորդլ ընդ ումեք —իւ, to eat with one;
արկանել —, to serve up;
to give to eat;
— կտրել, բեկանել, բրդել, to cut or break bread;
to crumble, to crum;
կեղեւել զ—, to cut off the crust, to chip it off;
հատանել զ— քաղցելոց, to keep the bread from the hungry;
անարժան է —ին զոր ուտէ, he is not worth his salt.

Հոծեմ, եցի

to thicken, to condense;
հոծեալ բերան, thickened utterance.

Մտաբերիկ լինիմ

cf. Մտաբերեմ;
յանասուն —, to commit bestiality.

Յառաջս

— քան, before, ere;
— քան զարեւ, before the sun was;
— քան զամենայն, first, first of all, in the first place, before all things, first and foremost;
— ժամանակաւ, anciently, formerly, long since, in days of yore;
ժամաւ —, an hour before;
— եւ զկնի, before and behind;
ոչ — ոչ զկնի, neither before nor behind;
— կոյս, forward;
— բերել, to bring before, to present;
to produce, to cause, to engender, to occasion;
to allege, to adduce, to quote, to cite;
— բղխել or գալ, to derive, to come or proceed from, to emanate;
to ensue, to result, to be produced or born from;
— անցանել, to make progress, to improve;
— ունել, to present for choice;
— առնուլ, to adduce, to draw, to bring;
— կալ, կալ —, — մատչել, to present oneself, to come forward;
— մատչել, to advance further;
— հետեւել, to precede, to escort, to convoy;
— մատուցանել, to cause to advance or to progress;
to raise, to elevate, to promote;
to bring to an issue;
— երթալ, to advance, to gain ground, to progress, to improve;
— ածել, to continue, to go on;
— վարել զբանսն, to gather up the broken thread of conversation, to continue, to go on to say, to proceed in a discourse, to resume;
անդր եւս — տանել, to push beyond, to stretch too far;
— արկանել, —ն դնել, to propose, to put forward;
— իսկ ասացի, I said already.

Նոխազերգութիւն, ութեան

cf. Ողբերգութիւն.

Նուագարան, աց

musical instrument;
music-book or song-book;
— փչողական, բերանաւոր, լեզուակաւոր, wind, mouth, reed instruments.

Շիթ, շթից

small drop, tear;
առ —, —ք —ք, drop by drop;
— ի բերանոյ, saliva, drivel, slaver, slabber, cf. Լորձն;
—ք բանից, few words.

Շինագլուխ

cf. Միջնաբերդ.

Շունչ, շնչոյ

միով շնչով, unanimously, with one accord;
— կլանել, առնուլ, to breathe, to take breath, to recover one's breath, to respire, cf. Ոգի առնուլ;
to repose, to rest, to take a little breath or respite;
— առնուլ լիաբերան, to breathe freely;
to draw a long breath;
հատանիլ շնչոյ, to lose breath;
ի վախճանին հասանել, to be near to one's last breath;
ի մի — կլանել, to swallow in one gulp, at a draught;
ամենայն — կենդանի, all that has life;
every living soul;
ց— վախճանին, to one's last gasp;
մինչեւ ի վերջին —ն, to the last moment;
ի յետին —ն հասեալ է, he is at his last breath, in the pangs of death;
ցյետին — կենաց իմոց, to the last moment of my life;
— վախճանին չեւ էր հասեալ, he had not yet yielded his last breath;
ընդ վախճանել շնչոյն, while expiring;
ի — հողմոյ գեղածփեալ, at the mercy of the winds;
cf. Ընդ աղօտ;
cf. Ժահահոտ.

Որսամ, ացայ, ացի

to captivate, to win;
to entice, to attract, to allure, to flatter;
— զսիրտ ուրուք, to gain a person's heart;
— զոք բանիւ, to win a person with fair speech;
— ինչ բանս ի բերանոյ ուրուք, to entangle a person in his own words;
— զյաջողութիւն աւուրց, to watch the propitious moment or favourable occasion;
— փառս կամ պատիւս, to go in search of honour or glory.

Ուշ, ոյ, ի

—ի —ով, with great attention, most attentively, more at leisure, diligently, carefully;
— առնել, առնուլ, ունել, դնել, to pay attention, to be attentive, to have in view, not to lose sight of;
to apply oneself to;
to mind, to take care, to be heedful or cautious, to take good heed, to be on one's guard;
to tend to, to aim at, to seek, to try, to endeavour, to strive;
յ— ածել, առնել, արկանել, to recall to mind, to remember, to remind;
cf. Յիշեցուցանեմ;
յ— գալ, լինել, զ—ով գալ, to bear in mind, to recollect, to call to mind, to remember;
յ—ի ունել, կապել, to preserve in one's memory, to have recollection of, never to forget;
— ի կուրծս առնել, to think, to meditate, to conceive or imagine the design of;
— ի կուրծս արկանել, to take a thing for serious, in earnest;
զ— եւ զուրուշ գրաւել, cf. Մոգեմ;
ընդոստուցանել զ—, to excite the attention;
— ունել յոք, to follow with the eyes;
յ— բերել, cf. Յիշեմ;
յ—ի բերել, to revive, to cause a person recover his breath, to quicken, to rouse;
— ունել, to wait;
բառնել յ—ոյ մտաց, to cause to forget, to put out of one's head;
պրծանիլ յ—ոյ յիշատակաց, to be forgotten;
յ— լինի ինձ, ինձ յ— անկանի, I do remember;
— ի կուրծս անկաւ գրել, the idea struck him to write, he conceived the idea of writing;
— ի կուրծս քաջալերէին զմիմեանս, they incessantly encouraged one another;
չէ ի յ— մտաց, he does not remember;
նմա ընդ յ—ի կապեալ, calling to his memory, reminding him;
— կալ, attention !.

Ուշաբեր լինիմ

cf. Ուշաբերիմ.

Պտղածին

cf. Պտղաբեր.

Պտուղ, տղոց

fruit, produce, effect, result;
tip of finger;
— աչաց, pupil, eye-ball, apple of the eye;
չորս — խունք, four grains of incense;
դալար, կանաչ, վաղահաս, հասուն, չոր, փտեալ —, fresh, green or unripe, premature, ripe, dried, rotten fruit;
կեղեւ պտղոց, peel, paring;
կեղեւել զ—ս, to pare, to peel;
to decorticate, to strip;
— տալ, բերել, to bear, to yield, to produce fruits;
— քաղել, to gather, to pluck, to pick fruit;

Ջերմաչափ, ի

thermometer;
— բնական, natural -;
— բուսական, vegetable -;
— օդեզէն, air — or atmospherical -;
— ալքոհլեան, spirit -;
— տարբերական, differential —;
— մետաղական, metallic —;
— ծայրագոյն ջերմութեան կամ ցրտութիւն, maximum — & minimum —, self-registering —, register —;
— հարիւրամասն —, centigrade -;
— Ռէօմիւրի, Ֆարէնհայթի, Reaumur's —, Fahrenheit's —;
—ն բարձրացաւ՝ էջ մի աստիճան, the — has ascended, has fallen one degree;
—ն զրոյէն մի աստիճան վար՝ վեր է, the — is one degree ahove or below zero.

Սէր, սիրոյ

the quiver of love;
— վաղանցուկ, amour, intrigue, love affair;
յօդակապք, ոլորք սիրոյ, ties, bonds of love;
հանգոյց, տոմսակ, գաղտնիք, երգ, վէպք, ընծայ սիրոյ, love-knot, love-letter, love-secret, love-song, love-tale, love-toy;
— առ աստուած, առ ընկերն, ազատութեան, հայրենեաց, արուեստից, փառաց, առաքինութեան, love of God;
of our neighbours or fellow-creatures;
of liberty;
of our country;
of arts;
of glory;
of virtue;
ամուսնական, մայրական or մայրենի, հայրական, որդիական —, connubial or conjugal, maternal, paternal, filial love or affection;
— անձնական, self-love, egoism, solipsism;
— աստուածային, երկնային, մաքուր or սուրբ, նորաբողբոջ, փոխադարձ, համեստ, օրինաւոր, եռանդուն, սաստիկ, բուռն, անչափ, հաստատուն, հաւատարիմ, յաւիտենական, divine, celestial, pure, rising, reciprocal or mutual, honest, lawful, ardent, lively, violent, extreme, constant, faithful, eternal love;
մոլենախանձ —, jealousy;
— երկրային, յողդողդ, անցաւոր, զգայական, մարմնական, անկարգ, պիղծ, յանցաւոր, եղեռնաւոր, earthly, inconstant, fleeting or transitory, sensual, carnal, illicit, lustful, culpable, criminal love;
վայելել սիրով, to make love to, to fall in love with, to court, to woo;
հալիլ մաշիլ սիրով, to burn, to languish with love, to be love-sick;
հատուցանել ընդ սիրոյ, to give love for love, to re-love;
— ազդել, to inspire with a passion;
դիւթել, բորբոքել զ—ն, to philter, to charm;
— ցուցանել, to show or demonstrate love for;
առնել —, to be courteous, amiable, friendly;
to do or confer favours;
ուտել զ—, to eat together, to make love-feasts;
դնել — ի բերան, to kiss, to embrace;
սիրով, lovingly, tenderly, affectionately, with pleasure, willingly;
ի — աստուծոյ, for God's sake;
ի — իմ, for me, for my sake;
արա ինձ —, do me the kindness or the pleasure to;
ամենայն սիրով, very willingly;
— իմ ! my love ! my dear ! cf. Խառնեմ;
cf. Հարկանիմ.

Վերբերեմ, եցի

cf. Վերաբերեմ.

Վշտըմբեր

cf. Վշտամբեր.

Տեսակ, աց

visible;
հաղորդել կրկին —աւ, to receive the Communion in both kinds;
սեռ՝ կենդանի, — մարդ, եւ տարբերութիւն՝ բանական, genus animal, species man, whose distinctive characteristic is the faculty of reason.

Փին

— բերել or գալ ընդ բերանն, — ընդ բերան գալ, iliac passion, twisting of the intestines, volvulus;
cf. Վերադարձութիւն.

Փոխաբերութիւն, ութեան

cf. Փոխաբերումն.

Քաջաբերուն

cf. Քաջաբեր.

Voir tout