Other definitions containing this entry
προσήλυτος, ἑπήλυτος advena Եկ ոք արտաքուստ մտեալ ի թիւ բնակաց. օտարական, կամ նորահաւատ. նորեկ. սպրդեալ ոք.
φανερόω, ἑμφανίζω, δηλόω, ἁνακαλύπτω , ἁποκαλύπτω եւ այլն. manifesto, patefacio, declaro, revelo, evelo, retego եւ այլն. կր. φαίνω, φαίνομαι, ἑπιφαίνω luceo, appareo. Յայտնի կամ յայտ առնել. յանդիման երեւեցուցանել. արտաքուստ եւս ցուցանել. բանալ. ծանուցանել. յայտնաբանել. կր. յայտնի լինել. երեւել.
ՏՆԿԱԿԻՑ. (sic! recte ՏՆԿԱԿԱՆ). որպէս Արտաքուստ տնկեալ ուսմամբ. ստացական.
Արտաքուստ բազմազօրուն պատեալ պաշարել կամեցան. (Բուզ. ՟Գ. 3։)
Բացատրեալ ի նմանէ զարտաքուստ մտեալ զվատթարութիւնն։ Չէ՛ բաւական ցուցանել զճշմարտութիւնն, այլ կարեւոր է եւ զստութիւնն ի նմանէ բացատրել։ Իմաստունն հանապազ յընտրութիւն է՝ զբարին եւ զչարն բացատրել ի միմեանց. (Լմբ. պտրգ. եւ Լմբ. առակ. եւ Լմբ. սղ.։)
Բնաւորեալ եմ ոչ ի մարդկան հայել փառս։ Զոր (զշունչն) բնաւորեալն եմք արտաքուստ ոռոգանել. (Փիլ.։)
Արտաքուստ երեւին դուարենին զգեստօք. (Թէոդոր. մայրագ.։)
Զպատարագիսն բերեալս արտաքուստ մի՛ իշխեսցեն ընդձեռել. (Կանոն.։)
Մի՛ խնդրեր դու զզօրութիւն բանջց՝ որ կաղագոյնք իցեն (կամ որոյ կաղագոյն են) Ճառք արտաքուստ արտաքս. (Եփր. համաբ.։)
Որ ունի եւ վարէ կեղծիս լաւութեան արտաքուստ՝ հակառակ ներքին չար խորհրդոց եւ բարուց իւրոց. խաբեբայ. սուտակասպաս, խարդախ. նենգաւոր. եւ Ո՛չ պարզ, այլ իբր բազմակողի՝ խաբեական. պատիր. սուտ.
Գերեզման տեառն մերոյ էր տուն բոլոր՝ հատեալ ներքոյ վիմի. բարձր մարդաչափ մի, այնչափ՝ մինչ զի մարդ (արտաքուստ) վերացուցանէ զձեռն, ապա հասանէ ի վերին կողմ. (Բրսղ. մրկ.։)
Չունել յանձին ոչ զարտաքուստ պատիւս, եւ ոչ զներատեայիւ դրութիւնս. (Գր. տղ. թղթ.։)
Առ ի զարտաքուստն եւ զ՝ի ներքուստն լցուցանելով զպէտս կարօտութեանցն. (Պիտ.։)
Զշնչելեացս փողն բնաւորեալ եմք արտաքուստ ոռոգանել (այսինքն զովացուցանել շնչառութեամբ). (Փիլ. բագն.։)
Զիա՞րդ ովկիանոս արտաքուստ զերկիր զօրէն պարսպի շուրջ առեալ փակեաց ... եւ պարունակելով եզերք ծովուն զհիւղէն. (Փիլ. յովն.։)
Յօտար տեղւոջէ կամ ի վիճակէ. արտաքուստ. այլուստ.
Արտաքուստ անզաւակեսցէ զնոսա սուր։ Անզաւակեցից զցանկալիս որովայնից նոցա. (Օրին. ՟Լ՟Բ. 25։ Ովս. ՟Թ. 16։)
Յարեաւ ինձ պատերազմ, սովորական սերելեաց իմոց ջերմութիւն ի ներքուստ, եւ անսովորական ատելեաց ցրտութիւն արտաքուստ. (Արշ.։)
Յայլոց կամ արտաքուստ շարժեալ.
Ըստ բռնութեան ակամայիցն՝ արարողականն սկիզբն արտաքուստ է։ Սկիզբն ասի աստանօր արարողականն պատճառ։ Ոչ զղջումն արարեալ, եւ ոչ ինչ այլ վնասու արարողականս. (Նիւս. բն. ՟Ի՟Թ. եւ ՟Ժ՟Է։)
Քննութիւն կարգաց եկեղեցւոյ, եւ բացատրապէս որոշումն արտաքուստ մտեալ ի սա նորաձեւութեանց։ Ապա յայտնի երեւեցաւ կարի բացատրապէս հեռի ի համեմատութենէ միմեանց (աբեղայութիւն եւ քահանայութիւն)։ Որոշեցին բացատրապէս քննութեամբ եւ զարտաքուստ արկեալ ի սա սերմանս չարին. (Լմբ. պտրգ.։)
Զոր բնաւորեալն եմք արտաքուստ ոռոգանել շնչոյ ընդհատութիւն։ Զիւրեանց բանին (ընթացս) լնուն երդմամբք, իբրու թէ ոչ լաւ է ընդհատումն բայից. (Փիլ. բագն. եւ Փիլ. ՟ժ. բան.։)
ԿԵՂԾԱԲԵՐԵԼ. Պատրուակել, չցուցանե արտաքուստ. կամ Յեղծումն վարել չարաչար.
ὐποκρίνομαι . Արտաքուստ ձեւացուցանել. որ եւ ԿԵՂԾԱՒՈՐԻՄ.
Զարտաքուստն կուսապատիլն տապանակին ոսկւով. (Պրպմ. ՟Ժ՟Ա։)
Արտաքուստ ոչ ի վերայ համարձակին խռովութիւնք։ Ի քրիստոս համարձակեցաւ (հերովդէս)։ Համարձակիմ ասել. (Խոր.։)
Արտաքուստ մանկակատոր արասցէ սուր. (Մխ. երեմ.։)
cf. ԱՐՏԱՔՈՒՍՏ. մ.ա.
Տառապանաց եւ վշտաց յարտաքուստ եւ ի ներքուստ. (Մագ. ՟Լ՟Ա։)
Անմերձենալիս զինքեանս յարտաքուստ օտարոտի պատմուճանս առնեն (կամ արասցեն). իմա՛, յարտաքին։
Ի ՆԵՐՔՍ ԱԾԱԿԱՆ, ՆԵՐՔՍԱԾՈՂԱԿԱՆ, ՆԵՐՔՍԱԾԵԱԼ. Իբր Ի ներքս ածեալ՝ մուծեալ արտաքուստ. յետամտական. օտար.
Արտաքուստ ի ներքս ի գերեզմանն աղաղակելով ողբերգագին ձայնիւ, թէ արի՛ տէր, օգնեա՛ մեզ. (Յհ. իմ. եկեղ.։)
Ի վերայ որոց արտաքուստ կուսէ են, ախորժումն եւ անախորժութիւն լինի։ Եւ ոչ մի ինչ տեղի ունելով յայսմիկ ախորժելոյ կամ անախորժելութեան։ Անախորժելովն ասել, կամ անախորժութեամբ ծնանել զնա։ Որ ի բնութենէն են յառաջ եկեալ, ո՛չ ախորժելով են, եւ ո՛չ անախորժումն ընդունին. (Կիւրղ. գանձ.։)
Անմերձենալիս զինքեանս յարտաքուստ յարտաքուստ օտարոտի պատմուճանս արասցեն. (Պիտ.։)
Խաչի համբերեալ, եւ զայլսն արբեցութիւնս (թշնամանաց) որ ի հրէիցն՝ կրեալ։ Եւ զարտաքուստ արբեցութիւնս, զորս ի հրէիցն անզգամութենէ բերեալս ի վերայ նորա. (Պրպմ. ՟Ի՟Զ. ՟Լ՟Թ։)
Եւ Արտաքուստ ի ներքս շնչումն. ազդումն. յն. միտումն կամ բախումն.
Այլովք (երազովք) տրասէրն, եւ այլովք երեւութանայ անյագն։ Յարտաքուստ ոմանք երեւութացան (ասել եւ այլն) Նիւս. (կազմ. ՟Ժ՟Ե. ՟Ժ՟Ը։)
Ճաշակելեացն՝ ճաշակելն, շօշափելեացն՝ ընդհարկանելն։ Հանդարտեալ են ամենայն զգայութիւնք եւ դադարեալ, մինչեւ եկեալ ընդհարցի՝ որ շարժէն արտաքուստ. (Փիլ.։)
Ճաշակելեացն՝ ճաշակելն, շօշափելեացն՝ ընդհարկանելն։ Հանդարտեալ են ամենայն զգայութիւնք եւ դադարեալ, մինչեւ եկեալ ընդհարցի՝ որ շարժէն արտաքուստ. (Փիլ.։)
Կամ արտաքուստ աստուածարեալ երեւիլ. կոկոզանալ. յայլոյ խելս. փրփրիլ եւ անկանիլ. տե՛ս (՟Ա. Թագ. ՟Ժ՟Թ. 10=24։)
Բնաւորական է Աստուծոյ՝ փառաց եւ պատուոյ գերապայծառութիւն, եւ ոչ արտաքուստ յարելութեամբ. (Սարկ. հանգ.։)
Գեղեցիկ խրատ, եւ առ ամենայն առաքինութիւն՝ բաւականագոյն՝ յորդորել։ Վեցերեակն՝ չափ բաւականագոյն, յորում զաշխարհ առնէր։ Զարդ առ յինքեան բաւականագոյն ունի, ոչ աւելւոյ ինչ իմիք արտաքուստ կարօտեալ. (Փիլ. ՟ժ. բան. եւ Փիլ. լին.։)
Ծնաւ յինքենէ զորդի, եւ ոչ արտաքուստ ( ի չգոյէ) գոյացոյց. (Կիւրղ. գանձ.։)
Զոր բնաւորեալն եմք արտաքուստ ոռոգանել շնչոյ ընդհատութիւն։ Զիւրեանց բանին (ընթացս) լնուն երդմամբք, իբրու թէ ոչ լաւ է ընդհատումն բայից. (Փիլ. բագն. եւ Փիլ. ՟ժ. բան.։)
հերակլիտոս զամենեցունն անձն (այսինքն զաշխարհ՝ ասաց լինել) վերածխութիւն ի խոնաւուտիցն. իսկ զոր յանասունսն (զշունչ)՝ յարտաքուստ եւ ի նոցայոցն վերածխութեան համասեռ բնաւորիլ։ Սրամտութիւն է եռանդն շուրջ զսրտիւն՝ արեան, ի վերածխութենէ մաղձոյ, կամ ի պղտորմանէ եղեալ։ Էութենա հրոյն ոչ կրել զորս ինչ օդոց են, որպէս մինչ ապականիլ ի ձեռն վերածխութեան, կամ թանձրանալն. (Նիւս. բն.։)
Շիրմացն՝ որք արտաքուստ են քաջավայելուչք եւ գեղեցիկք։ Բազմաց արդարոց քաջավայելուչք են շիրիմք նոցա. (Ածաբ. կարկտ.։ Իգն.։)
Ի վերայ որոց արտաքուստ կուսէ են, ախորժումն եւ անախորժութիւն լինի։ Եւ ոչ մի ինչ տեղի ունելով յայսմիկ ախորժելոյ կամ անախորժելութեան։ Անախորժելովն ասել, կամ անախորժութեամբ ծնանել զնա։ Որ ի բնութենէն են յառաջ եկեալ, ո՛չ ախորժելով են, եւ ո՛չ անախորժումն ընդունին. (Կիւրղ. գանձ.։)
Ընկա՛լ յիսուս զպաղատանացս ձեռնարկութիւն քեզ ի հաճութիւն։ Փակեալ արտաքուստ ի ձեռնարկութեանց մերոց իմաստից։ Զի զձեռնարկութիւն իմ ընդդիմութեան կամաց քոց լքցես. եւ այլն. (Նար.։)
Ի ՆԵՐՔՍ ԱԾԱԿԱՆ, ՆԵՐՔՍԱԾՈՂԱԿԱՆ, ՆԵՐՔՍԱԾԵԱԼ. Իբր Ի ներքս ածեալ՝ մուծեալ արտաքուստ. յետամտական. օտար.
Եւ ոչարտաքուստ ուստեք այսոցիկ ի ներքս ածել խորհեցան օժանդակութիւնս իմաստից։ Գարնանային ուխքն գետացեալ՝ գան յուժընդակութիւն գետոյն մեծի՝ որ կոչի տիգրիս. (Խոր. ՟Ա. 1. եւ Խոր. առ արծր.։)
Կրկնակ է ի գործւոջն (զգայարանաց) գործաւորութիւն. է՛ որ առ գործաւորութիւն շնչոյն, եւ է՛ որ առ ընդունելութիւն յարտաքուստն իմանալեաց։ Կայ մնայ ի գործաւորութեան, յորում կարգեցաւ ի բնութենէն։ Գործաւորութիւն իմն կենդանական։ Զգայական գործաւորութեամբ. եւ այլն. (Նիւս. կազմ.։)
Զիմանալի սեռս տեսակացոյց։ Նիւթ անմարմին, զոր նիւթացոյց, եւ տեսակացոյց։ Արտաքուստ պայծառութեամբք տեսակացուցեալ. (Առ որս.։ Վրդն. պտմ. ձ։)
Ի վերայ որոց արտաքուստ կուսէ են, ախորժումն եւ անախորժութիւն լինի։ Եւ ոչ մի ինչ տեղի ունելով յայսմիկ ախորժելոյ կամ անախորժելութեան։ Անախորժելովն ասել, կամ անախորժութեամբ ծնանել զնա։ Որ ի բնութենէն են յառաջ եկեալ, ո՛չ ախորժելով են, եւ ո՛չ անախորժումն ընդունին. (Կիւրղ. գանձ.։)
Արտաքուստ անզաւակեսցէ զնոսա սուր։ Անզաւակեցից զցանկալիս որովայնից նոցա. (Օրին. ՟Լ՟Բ. 25։ Ովս. ՟Թ. 16։)
Բնաւորական է (աստուծոյ) փառաց եւ պատուոյ գերապայծառութիւն, եւ ոչ արտաքուստ յարելութիւն. (Սարկ. հանգ.։)
Ոչ էր նոցա՝ ոչ ել, եւ ոչ մուտ։ Եւ ոչ ել ումեք գոյր ի ներքուստ արտաքս, եւ ոչ մուտ արտաքուստ ի ներքս. (՟Ա. Մակ. ՟Ժ՟Գ. 49։ ՟Ժ՟Ե. 25։)
(ի թանձրացեալն).) προσήλυτος advena, proselytus ἅποικος, γειῶρος peregrinus Եկեալ ոք արտաքուստ. օտարական յաւելեալ ի բնակս երկրին կամ ի ժողովուրդ աստուծոյ. եւս եւ Եկամուտ. պանդուխտ. գաղթական. դրսեցի՝ երկրցի եղած, կամ դարձած.
Ի ՎԵՐ. ἅνω supra, sursum. (որպէս ներգոյ՛՛). Ի վեր անդ. ի բարձր տեղւոջ, կամ յաշտիճանի. վերագոյն. եւ Ի վերին երեսս. արտաքուստ.
ՎԵՐ ի ՎԵՐՈՅ. մ. ἑπιπολαίως, ἑξ ἑπιπολής superficie tenus, in sola superficie, leniter. Ի վերին երեսս. արտաքուստ. հարեւանցի. վարկպարազի. վեր ի վերանց, երեսանց, դրսէն.
Աղջկունքն փակեցին ի դուրս կոյս յելանելն, զբանալին առընթեր փակին եդեալ, որ դիւրին էր առնուլ արտաքուստ ի դառնալն. (ծերք առին զայն յինքեանս. Վրդն. դան.։)
Թէ արտաքուստ հոսին մեծութիւնքն իբր զառու. (Վրդն. սղ.։)
Թանչ, ի փորին ցաւ. (կամ թանչի, փորին ցաւ). եւ կեղ կամ կեղտ արտաքուստ։
Գոյացական տեսակ. բնութիւն. որ եւ ԿԵՐՊԱԿԱՆ ասի, եւ ԻՍԿՈՒԹԻՒՆ. որպէս եւ Դիտակ՝ կամ կերպարան երեւելի արտաքուստ. էոզ, զաթ, թապիաթ, եւ ճէմալ, սուրէթ.
Անձին շարժութիւն է շրջագայութեամբ յինքն մուտ արտաքուստ կուսէ. (Դիոն. ածայ.։)
ἑχῖνος herinaceus, erinaceus. Կենդանի փոքրիկ՝ արտաքուստ լի փշովք, եւ ինքն փափկամիս. յն. էխինօս. Տե՛ս (Ես. ՟Ժ՟Գ. 22։ ՟Ժ՟Դ. 23։ ՟Լ՟Դ. 11. 15։ Սոփոն. ՟Բ. 14։)
Կամ բախել, շարժել արտաքուստ.
Արտաքուստ անսան կացոյց զձեզ սուր. (Ածաբ. կարկտ.։)
Եւ Եկամուտ ինչ արտաքուստ. Վրայ եկած՝ դրսէն մտած վնասակար բան մր.
Լակիչ ածեալ նստէին արտաքուստ։ Ածէին զգերի ի լակիչն իւրեանց. (Բուզ. ՟Դ. 55։)
Ներքուստ եւ արտաքուստ զտպարանն կպրել. (Փիլ. լին. ՟Բ. 4։ Վստկ.։)
ՆԵՐՔՍ Ի ՆԵՐՔՍ ԱԾԱԿԱՆ, ՆԵՐՔՍԱԾՈՂԱԿԱՆ, ՆԵՐՔՍԱԾԵԱԼ. Իբր Ի ներքս ածեալ՝ մուծեալ արտաքուստ. յետամտական. օտար.
πνοή, πνεῦμα flatus, halitus, spiramen, spiritus. Ներքին օդ կամ հողմ թոքոց կենդանւոյ՝ ընդ ունչս եւ ընդ բերանն փչեալ ջերմագին, եւ արտաքուստ կլեալն ցօղագին. սիւք. մեղմ օդ. տուրեւառ շնչոյ. եւ Շնչումն. փչումն. սունչ.
Սուսերն գողիաթու պատեալ կայ ձորձով։ Որթս այս պատեալ է զնովաւ։ Պատեալ ի ներքուստ կամ արտաքուստ փայտիւ, պղնձով, ոսկւով. եւ այլն։
καλλωπίζω, ἑπισκοπέω decoro, exorno, faciem elegantem et venustam reddo. Պաճուճել. զարդարել՝ մանաւանդ արտաքուստ. գեղերեսել. ճիճի պիճի սազել.
Ի ՎԵՐՈՅ. մ. ἅνω, ἅνωθεν supra, superne. Ի վեր անդր. եւ Ի վերուստ, արտաքուստ. վերը. եւ վրայէն.
Փակեցից զճանապարհս նորա պատնիշօք։ Փակեցի զծով դրամբք։ Փակելով փակեաց տէր արտաքուստ զամենայն արգանդ։ Եւ տէր փակեաց զարգանդ նորա, զի ոչ ետ նմա որդի։ Եւ դու Դանիէլ փակեա՛ զբանսդ, եւ կնքեա՛ զգիրդ։ Փակիցէ զգութ իւր ի նմանէ։ Եւ փառք Աստուծոյ զքեւ փակեսցին։ Փակեսցէ զքեզ տէր այսօր ի ձեռս իմ.եւ այլն։
Մարմին եթէ արտաքուստ շարժի, անանձն է. իսկ եթէ ի ներքուստ, անձնաւոր. (Նիւս. բն.։)
Ի ԴՐՈՒՍՏ. θύραθεν foris, forinsecus Առեալ ի ձայնէս Դուրք, ի դուրս. Արտաքուստ (քան զդուրս). ռմկ. դրսէն. տըշարտան
Զշնչելեացս փողն բնաւորեալ եմք արտաքուստ ոռոգանել (այսինքն զովացուցանել շնչառութեամբ). (Փիլ. բագն.։)
Ոչինչ երեւէր օգնականութիւն ուստեք։ Ոչինչ այնուհետեւ կասկած շփոթից ուստեք ունէր։ Ոչ արտաքուստ ուստեք. (Եղիշ. ՟Գ։ Խոր. ՟Ա. 13. եւ 1։)
ԱՐՏԱՔՈՅ 2 մ. Արտաքս. ի դուրս. եւ Արտաքուստ.
ԱՐՏԱՔՈՅ ԿՈՒՍԷ. Յաերտաքին կողմանէ. արտաքուստ. ի վերին երեսս.
Իբր Արտաքուստ, կամ արտաքին.
Աստուած էապէս բարի է՝ նոյն բարին գոլով. իսկ որ յետ նորայն՝ որպէս ի հաղորդութենէ եւ արտաքուստ բարենամք. (Մաքս. ի դիոն.։)
Voir tout