heathen gods, false gods, idols.
les dieux, les divinités, les idoles.
polytheist;
բազմաստուածք, idols, cf. Կուռք.
Օ՛ն առ, Օ՛ն առեալ, now! come! cheer up! courage! bravo! օ՛ն անդր, oh fie! for shame! pshaw! avaunt! back ! stand back ! off or away with you! օ՛ն անդր, իբաց կաց, be off! go away! begone! get you gone! օ՛ն արի, rise up! come! օ՜ն եկայք, come along ! օ՜ն եկայք եւ մեք, let us go too;
օ՜ն արիք, arise! get up! օ՜ն եւ օն, so, in this or that way, thus, such;
certainly, to be sure, assuredly;
օ՛ն եւ օն արասցէ ինձ Աստուած եւ օ՛ն եւ օն յաւելցէ եթէ ոչ մահու մեռանիցիս, may God strike me if you die not ! օ՛ն եւ օն արասցեն դիք աստուածք եւ օ՛ն եւ օն յաւելցեն եթէ, the gods do so unto me, more also, if...;
օ՛ն եւ օն արասցէ ինձ Աստուած եւ օ՛ն եւ օն յաւելցէ եթէ, may the gods load or afflict you withevery evil if ...;
օն իբաց թողցուք, oh too much! leave off ! have done !
polythéiste;
բազմաստուածք, cf. Կուռք.
allons ! eh bien ! courage !
օ՛ն անդր, fi ! fi donc ! au diable ! détale ! arrière ! retire ! emmène ! ôte ! par exemple !
օն եւ օն, ainsi, de cette manière;
certes, assurément, certainement;
օ՛ն եւ օն արասցեն ինձ դիք, que les dieux me fassent périr !
օ՛ն եւ օն արասցեն քեզ աստուածք եւ օ՛ն եւ օն յաւելցեն եթէ, que les dieux t'accablent de tous les maux si...;
օ՛ն եւ օն արասցէ ինձ Աստուած եւ օ՛ն եւ օն յաւելցէ եթէ, que Dieu me punisse si...;
օ՛ն եւ օն արասցէ ինձ Աստուած եւ օ՛ն եւ օն յաւելցէ եթէ ոչ մահու մեռանիցիս, que Dieu m'envoie tous les maux si tu ne meurs !
օ՛ն արի, allons !
օ՛ն արի երթիցուք, partons !
օ՛ն արիք, levez-vous !
օ՛ն առեալ քննեա, ne te lasse pas d'examiner;
օ՛ն ի բաց թողցուք, laissons ! quittons donc !
օ՛ն անդր, ի բաց կաց, va-t'en ! retire-toi !
Ոչ այլացեղք ոմանք աստուածք լինէին վերակացուք. (Դիոն.։)
ԱՍՏՈՒԱԾ, եւ ԱՍՏՈՒԱԾՔ, ատուածոց, կամ աստուածոց. ասին պիտակաբար՝ երբեմն Հրեշտակք, եւ մարդիկ՝ իբր առաւել հաղորդեալք ձրից բնութեան եւ շնորհաց առ յատուածոյ.
Զի որդիք Ատուածոյ լիցուք, եւ աստուածք սիրով. (Յճխ. ՟Բ։ Տե՛ս եւ Նար. ՟Խ՟Զ. ՟Ծ՟Ը. ՟Հ՟Ե։ Շ. ընդհ.։ Լմբ. սղ. եւ այլն։)
Եւ շատ եւս՝ Դիք. չաստուածք եւ չաստուածուհիք. սուտ եւ առասպելեալ աստուածք հեթանոսաց, եւ արձանք նոցա, որ եւ ԿՈՒՌՔ. Տե՛ս (Իմ. ՟Ժ՟Գ 2. 10։ Ծն. ՟Լ՟Ա 30։ ՟Լ՟Է 2։ ՟Գ. Թագ. ՟Ժ՟Ը 27. 29. եւ այլն։)
Վասն դիցն թէ ասես, զոր կոչես դու աստուածս, ստոյգ իսկ են հաստուածք. վասն զի հաստեալք են ի մարդկանէ. (Ագաթ.։)
Արդարեւ քոյր իմ է՝ ի հօրէ, եւ ոչ ի մօրէ։ Արդարեւ որդի Աստուծոյ ես դու։ Արդարեւ Աստուած է ի ձեզ։ Այո՛ արդարեւ ես մոլորեցայ։ Արդարեւ աւերեցին զաշխարհս, եւ հրձիգ տյաին զկուռս նոցա, քանզի չէին աստուածք։ Արդարեւ յարեաւ տէր, եւ երեւեցաւ սիմոնի։ Արդարեւ ասեմ ձեզ։ Ժողովեցան արդարեւ ի քաղաքիս յայսմիկ. եւ այլն։
Աստուածքն փրկութիւն աչացն հնարեցան զարտեւանցն բնութիւն. (Պղատ. տիմ.։)
Կատաղի շուն, խառանեցեր զկնի քո ջլացդ։ Ի քո աստուածքդ շուն խառանեմ. (Մամիկ.։)
ἠμίθεος, ἠμιδαίμων semideus, indiges, heros. Ուրուական աստուածք. կիսաստուածք կամ կիսադեւք.
Կամ Օտար եւ սուտ աստուածք. օտարոտիս։ Բարկացուցին զիս օտարոտւովք, կամ սնոտւովք օտարոտւովք։ Սիրէր զօտարոտիս, եւ երթայր զհետ նոցա։ Օտարոտի իմն դից թուի պատմիչ լինելոյ. եւ այլն։
Նորք եւ առժամայն։ Միւ եւս եղիցին քեզ աստուածք առժամայնք։ Ոչ է ամենայն առժամայն ընդ արեգակամբ։ (Օր. ԼԲ. 17։ Սղ. ձ. 10։ Ժղ. Ա. 10)
Զգանիւմիդէս առեալ յափշտակեցին աստուածք՝ որմզդի գինեպաշտ լինել. (Փիլ. նխ. ՟բ.։)
Վասն դիցն, զորս կոչես դու աստուածս, ստոյգ իսկ են հաստուածք. (Ագաթ.։)
Արարին իւրեանց ձուլածոյս։ Ստեղծին իւրեանց ձուլածոյ։ Ասէք ցձուլածոյս, թէ աստուածք մեր էք դուք։ Զաստուածս նոցա կործանեսցէ՝ հանդերձ ձուլածոյիւք նոցա.եւ այլն։
Կենդանի է աստուած. իսկ նոքա (չաստուածք կամ կուռքն) մեռելոտի, եւ ոչ մեռեալ. զի ոչ բնաւին իսկ էին կենդանի. (Մխ. երեմ.։)
Եղիջիք իբրեւ աստուածք. Ուստի՞ եգիտ օձն զյոգնական անունս՝ զաստուածս. իբրու զի մի է ճշմարիտ Աստուած, լինելոց էր ի մարդկանէ բազմաստուածութեան կարծիք. (Փիլ. լին. ՟Ա. 36։)
Յորժամ կռապաշտութիւնն ճարակէր զերկիր, յորժամ աստուածն չճանաչէր, եւ չաստուածքն երկրպագութիւն առնուին. (Սեբեր. ՟Ը։)
Որպէս եւ քերթողն (հոմերոս) յայտ առնէ՝ ասելով, ոչինչ ցեղ նման է չաստուածոց անմահից, եւ գետնակոխողաց մահկանացու մարդկան». (Սահմ. ՟Ժ.) ըստ յն. դնի՝ աստուածոց, խառնելով ընդ ճշմարտին աստուծոյ եւ զսուտ աստուածս։ Տե՛ս եւ Աստուածք։
Զշատխօսութիւնսդ աստուածքն ստգտին։ Հրէայն առաւել եւս ատիցէ եւ ստգտցէ. (Պտմ. աղեքս.։ Ոսկ. ՟ա. կոր.։)
Վերադրեաց բերենիկէ զհիւսակս իւր (եդ ի բարձր տեղւոջ՝ ձօնելով դից)։ Ասէր՝ թէ աստուածքն զայնպիսի պսակս հերացն յաստեղս վերադրեցին. (Նոննոս.։)
Անաստուածք էիք յաշխարհի. (Եփես. ՟Բ. 12։)
Որք անանաստուածք են, հոգւով մեռան։ Անաստուած ոմն ես։ Առ անաստուածիւդ (այս ինքն անաստուած գոլով՝) ե՛ւ աւերես զերդումն։ Անաստուածի կարծիք են ոչն կարծել զաստուածային ակնն զամենայն տեսանել. (Փիլ.։)
Նոքին իսկ աստուածքն բոտոտակերք լինելոց են. (Թղթ. բար. Յն. կերիցին, կամ ճարակ լիցին ուտճաց)։)
Դիւրահաշտ գոլ՝ զոհիւք եւ ուխտիւք ածանցելով ... Աստուածքն են դիւրահաշտք պատարագօք եւ ուխտիւք. (Պղատ. օրին. ՟Ժ։)
Սուտ աստուածք կարծեցեալք ի մարդկանէ, որ կարծեցան առ անմտութենէ մարդկան. (Ագաթ.։)
Յոյժ շնորհակալ լինէր նմա եւ երիցանցն։ Այնպիսեացն եւ աստուածքն ցասուցեալ. եւ ես ոչինչ եմ շնորհակալ. (Եղիշ. ՟Դ. ՟Է։)
ՈՒՐՈՒԱԿԱՆ. ἵνδαλμα, εἵδολον simulacrum, species, imago deastri, idolum. Դրօշեալ, նմանութիւն ինչ. կուռք, սուտ աստուածք՝ ի ցնորից մարդկան հնարեալք.
Ջերմագոյն մարտնչին։ Աստուածք զոգւոցն գիւտք ջերմագոյն եւ՛ս գրեն. (Փարպ.։)
Սուտանուն աստուածք. (Կիւրղ. գանձ.։ Ճ. ՟Ա.։)
Կամելով աստուածքն սրբազանել զնա։ Ի ձեռն աստեղաց սրբազանեցին յերկինս։ Էր կաղնի մի սրբազանեալ զեւսի։ Կամեցեալ սնափառել, եթէ սրբազանեալ՝ յերկինս վերացաւ. (Նոննոս.։)
Եթէ աստուածք իցեն, զիա՞րդ իբրեւ զբեռինս ծանունս վերամբարձ կրիցին. քանզի ոչ եթէ աստուածեղէն զօրութիւն վերամբարձ ումեք կրիցի. (Ոսկ. ես.։)
Հայրենական խնամք, առաքինութիւնք, փառք, բարեպաշտութիւն, բարետոհմութիւն, գթութիւն, կրօնք, չաստուածք, կռապաշտութիւն. (Յճխ. ՟Ժ։ Դիոն. երկն.։ Խոր. ՟Ա. 3։ ՟Բ. 79։ Բրսղ. մրկ.։ Պրպմ.։ Կիւրղ. գանձ. եւ ղկ։ Ագաթ.։ Ճ. ՟Բ.։)
Բարձեալ կրէին զնոսա մեհենաբարձք. եւ քարոզէին՝ թէ այս են աստուածք. (Ճ. ՟Ա.։)
Յայտանախատ արարի, թէ ո՞ւր իցեն աստուածքն՝ որոց նուէրս նուիրէիք, կամ զոհս մատուցանէիք. (Ոսկ. ես. յորմէ եւ Գէ. ես.։)
Ասէր, թէ աստուածքն զայնպիսի պսակս հերացն յաստեղս վերագրեցին, եւ այժմ ողկուզօրէն (կամ ողկոյզօրէն) դրութեամբ է յերկինս. զոր կոչեն հիւսակ բերինկեայ. (Նոննոս.։)
Քերըութիւն յայտնէ վասն բարւոյն, թէ Աստուածք տուիչք բարեաց են։ Զոր առակելով քերթութիւնն, եւ այլն. (Սահմ. ՟Դ. ՟Ժ. ՟Ժ՟Զ։)
ԲԱԶՄԱՍՏՈՒԱԾՔ, ոց. գ. Բազմութիւն սուտ աստուածոց. դիք հեթանոսաց. կուռք.
Եթէ աստեղքն ըստ նոցա բանդագուշանացն Աստուածք իցեն. (Եզնիկ.։)
Ցուցանէ նմա եւ զդիցն որպիսութիւն, թէ ոչ աստուածք, այլ՝ մարդիկ լեալ մահկանացուք. (Սարկ. լուս.։)
Աստուածքն օտարաց նմանեալ այլաշխարհեայց՝ անգիտութեամբ շրջէին. (Փիլ. ի Հոմերոսէ։)
Ահա Աստուածքն ո՛րչափ բարեմտութիւնս ցուցանեն առ քեզ. (Ճ. ՟Ա.։)
Նոքին իսկ աստուածքն բոտոտակերք լինելոց են. (Թղթ. բար. Յն. կերիցին, կամ ճարակ լիցին ուտճաց)։)
Աբրահամ քաղդեացի էր ... եւ զնա հանապազ շխիղճ մտաց իւրոց խիթացուցանէր. տեսանելով զարարածս ընդ ապականութեամբ եւ ընդ սխալանօք՝ ասէր, չեն սոքա աստուածք. (Շիր.։)
Լինիցիք իբրեւ աստուածք. տեսանե՞ս զմեղմեղութիւն թշնամւոյն. (Ոսկիփոր.։)
Ստախօսութեամբն պատրեալ, աստուածք լինիջիք ասէ։ Ծիծաղելով եւ ստախօսութեամբ։ Կեղծաւորութիւն զստախօսութեանցն ասէ. (Ճշ.։ Բրսղ. մրկ.։ Ոսկ. ՟ա. տիմ.։)
(Դիքն) ոչ են Աստուածք. ըստ որում անուանին բացասացութամբ, եւ ոչ զօրութեամբ. (Լմբ. սղ.։)
Այս երկոտասանեսին աստուածք են. (Ճ. ՟Ժ.։)
Սոցա կռուակցութեամբ մարտեան աստուածքն ընդդէմ հսկայիցն. (Նոննոս.։)
Այս երկոտասանեսին աստուածք են. (Ճ. ՟Ժ.։)
Երկու աստուածք՝ ոչ են (հայր եւ որդի), վասն զի մի է բնութիւնն, եւ նոյն կամք, եւ մի համաձայնութիւն. (Աթ. ՟Ը։)
Զվերջին ըոյսն (կողմն մարմնոյ՝) զառաջինն պատուականագոյն եւ արքունականագոյն կարծելով աստուածքն. (Պղատ. տիմ.։)
ՈՐ միանգամ յերկինս են, շուրջ գան ամենեքին զգալի աստուածքն (հեթանոսաց, աստեղք), շրջաբերականութեամբքն խաղացեալք. իսկ վերնագոյն պատճառն՝ կայուն է եւ անշարժ. (Փիլ. լին. ՟Ա. 42։)
Որպէս թէ դիոսք, կամ դեւք, կամ դիակունք. այսինքն Կուռք. սուտ աստուածք. չաստուածք երկրորդականք առ հելլենս. θεοί dii, δαιμόνες daemones (ըստ եբր. էլօհիմ, որ է աստուած, աստուածք, դիք).
Մարտակիցք մեր աստուածք՝ համանգամայն եւ դիք. եւ մեք իսկ ստացուածք աստուածոց եւ դից. (անդ. ՟Ժ։)
ՎԵՀ. որպէս Երկնային. վերին. վերինք. երկնայինք. հրեշտակք. եւ ըստ հեթանոսաց՝ Դիւցազինք. դիք, կիսաստուածք.
Որ ի բնէ անթլպատութիւնն է։ Որ ոչ էին ի բնէ աստուածք։ Որոց դատաստանն ի բնէ ոչ դատարկանայ. (Հռ. ՟Բ. 27։ Գղ. ՟Դ. 8։ ՟Բ. Պետ. ՟Բ. 3։)
Ամենայն աստուածք քո զմժղկի մի զօրութիւն ոչ ունին. (Ճ. ՟Ա.։)
Ամենայն աստուածք քո զմժղկի մի զօրութիւն ոչ ունին. (Ճ. ՟Ա.։)
Ի չորից նիւթոց զերեւելիսս եցոյց. եւ ի նոյն նիւթոյ արարեալ զմարդն, եւ շնչեաց ի նա հոգի։ Կրակ ի բազում նիւթոց լինի։ Ամենայն նիւթք երկրի՝ աստուածք (հեթանոսաց). (Յճխ. ՟Դ։ Փարպ.։)
Ոչ երեք, աստուածք, եւ ոչ մի անձն տկար յառատութիւն. (Սարկ. հանգ.։)
Աստուածք օտարք։ Զհետ աստուածոց օտարաց։ Բուռն հարին զաստուածոց օտարաց։ ՔՕտարք կերիցեն։ Թողցեն օտարաց։ Յազգաց օտարաց։ Յորդւո՞ց իւրեանց՝ թէ յօտարաց։ Խունկ օտար։ Հուր օտար։ Կարաս ծակ է տուն օտար։ Օտար համարեալ ի քումմէ զօրութենէ։ Որպէս թէ օտար ինչ իրք ձեզ դիպցին։ Յօտարքն լերինս կարճէր ի կենաց.եւ այլն։
Գողացաւ ռաքել զկուռս հօր իւրոյ։ Մի՛ արասցես դու քեզ կուռս ըստ ամենայն նմանութեան։ Արկից զդիս ձեր զդիակամբք կռոց ձերոց։ Ի զոհս կռոց։ երկիրպագին կռոց նոցա։ Բարկացուցին զիս կռովք իւրեանց։ Ամենայն աստուածք ազգաց կուռք են, ձեռագործք են որդւոց մարդկան։ Յանշունչ կուռսն յուսացելք.եւ այլն։
Առ ի կռոցն կրճիմն ընդ մէջ արկանելոյ, որ ոչ էին աստուածք. (Բրսղ. մրկ.։)
Ամենայն աստուածք քո զմժղկի մի զօրութիւն ոչ ունին. (Ճ. ՟Ա.։)
Հրաման պատուիրանին նեղեաց զնոսա (այսինքն ստիպեաց)։ Այս է աստուած, որ նեղէ սիրովն իւրով զմահկանացուս, զի եղիցին աստուածք. (Եփր. ծն.։)
Եսիոդոս ասաց, առ ի չարութիւն ճանապարհն դիւրին եւ առանց քրտանց. իսկ առաքինութեանցն ասէ զքրտինքն առաջի աստուածքն եդեալ են շրջանակի. (Պղատ. օրին. ՟Դ։)
Այսպէս արասցեն ինձ աստուածքն, եւ այսպէս յաւելցեն, եթէ ոչ վաղիւ եդից զանձն քո իբրեւ զմի ի սպանելոցն. (Ոսկ. պետր. եւ Եղ.) որ է բացատրութիւն երդմանս ՕՆ ԵՒ ՕՆ։
Մնաց զրուանն դատարկ յարարչութենէ եւ ի թագաւորութենէ։ Դատարկք աստուածքն ո՞ւմ պիտոյ իցեն. (Եզնիկ.։)
Իջին անձրեւք։ Վտակք ջուրց իջին յաչաց իմոց։ Իջանել հրոյն զհինգ քաղաքաւ։ Ետես զհոգին աստուծոյ իբրեւ զաղաւնի՝ զի իջանէր ի վերայ նորա։ Իջանէր իբրեւ զաղաւնի յերկնից, եւ հանգչէր ի վերայ նորա։ Ընդ ճանապարհ՝ որ իջանէ յերուսաղէմէ ի գազայ։ Իջանել անօթ ինչ իբրեւ կտաւոյ մեծի։ Աստուածք նմանեալ մարդկան իջին առ մեզ։ Արիք իջէք առ այրն։ Ի՛ջէք անդր։ Ամենայն տուրք բարիք ... ի վերուստ են իջեալ առ ի հօրէն լուսոյ. եւ այլն։
Առ ի կռոցն կրճիմն ընդ մէջ արկանելոյ, որ ոչ էին աստուածք. (Բրսղ. մրկ.։)
Աստուածքն ըստ ինքեանց մաղթեալք լիցին եւ հաշտեալք. (Պղատ. տիմ.։)
Ամենայն աստուածք քո զմժղկի մի զօրութիւն ոչ ունին. (Ճ. ՟Ա.։)
Յուսացաւ կոչել զանուն Տեառն Աստուծոյ։ Յուսա՛, կամ յուսացարո՛ւք ի Տէր. առ Աստուած։ Յողորմութիւնս կամ յիրաւունս քո յուսացայ։ Աչք ամենեցուն ի քեզ յուսան։ Յուսացաւ յԱստուած։ Ո՞ւր են աստուածք նոցա, յորս յուսացեալ էին ի նոսա։ Յուսացեալ էին ի դարանամուտսն։ Յուսացաւ սա ի բազում մեծութիւն իւր։ Յուսացելոց յինչս։ Եթէ յականս պատուականս յուսացայ։ Զսպառազինութիւնն նորա հանէ, յոր յուսացեալ էր։ Յո՛ր կողմն եւ յուսացեալ իցէ. եւ այլն։
Աստուածքն մեր ուրեմն եկեալ իջեալ են ի բանտս. (Եղիշ. ՟Ը։)
ՊԱՇՏՕՆ. σέβασμα numen δυσδαιμονία superstitio. Առարկայ սուտ պաշտաման՝ չաստուածք, դիք, կուռք. աղանդ.