the thirty third letter of the alphabet, and the twenty seventh of the consonants;
six thousand, six thousandth;
As a prefix to words it is a sign of the dative, for example : ասէ ցտէր, he says to the Lord;
to, as far as;
till;
ցայդ վայր եկեսցես, heither shalt thou come, come thus far ! ցմեծ ժամս, for long time;
կասկածեմ ցառաւօտն, եւ հառեալ յառաւօտն՝ երկնչիմ ցերեկոյն, suspicions assail me till morning light, from break of day fear torments me till evening.
Գիր բաղաձայն, կիսաձայն, կրկնակ, իբրու բաղկացեալ ի տառիցս դս, դձ, ձս. անուանեալ Ցո՛յ, կամ ցո՛. վասն որոյ ասի ի Հին քեր.
Ձայն միջակ է սէի, զայի, եւ ցոյի, զի քան զսէն եւ զզայն թաւ է, քան զցոյն լերկ։
Ց. Չի՛ք յայլ լեզուս՝ բաց յոմանց. եւ ի վրացւոյն, յորում շատ են ձայնք ձայնի եւ ցոյի։
Ց. Լծորդ է երբեմն ընդ զ. որպէս՝ ընդելուզանել, ընդելուցանել. փլուզանել, փլուցանել։
Ց. ՟ց. Իբրրեւ թուանշան՝ է Վեցհազար.
Վեցհազարեակ թուով ցոյին. (Երզն. քեր.։)
Ցոյն ցնծութիւն մեզ քարոզէ՝ զածուն ասէ՝ խոնարհամիտ, լե՛ր առ ընկերն եւ բարեմիտ. (Շ. այբուբ.։)
Ց. Նախդիր տրականի. որպէս ի, յ, առ.
Ասաց տէր ցտէր իմ։ Հարցին զնա. զնոսա. ցՊետրոս. ցո՛ր. ցո՛ ոք։ Մինչեւ ցօրս ցայս։ Մինչեւ ցօրն ցայն։ Մինչեւ ցօրն ցայն։ Մինչեւ ցե՞րբ. եւ այլն։
Տէր ցտէր ասէ զայս. ո՛չ եթէ տէր ցծառայ, այլ տէրն ամենայնի ցորդի իւր. (Կոչ. ՟Ժ՟Ա։)
Այլ անսովոր է ասել,
Ասէ ցմիտս (այսինքն ընդ միտս) իւր. սա եթէ մարգարէ ոք էր, ապա գիտէր. (Ոսկիփոր.։)
Ցորդի ցիւր. յն. որդւոյ իւրում։ (Կոչ. ՟Ժ. 11)
Ց. Որպէս նխ. Մինչեւ ի Կերիջի՛ք ցյադ։ Ցայդ վայր եկեսցեսս։ Ցմեծ ժամս, եւ այլն։
Ոչ եհաս նմա ցաւուրսն ցայնոսիկ ի մէջ ցեղին իսրայէլի ժառանգութիւն. (Դատ. ՟Ժ՟Զ. 1։)
Կասկածեմ ցառաւօտն. եւ հասեալ յառաւօտն՝ երկնչիմ ցերեկոյն. (Փարպ.։)
Ց. Կազմէ զյոքնակի սեռական՝ փոխելով զուղղականին զտառն ք, ի ց.
Զոր օրինակ ջուրք, ջուրց. հանուրք, հանուրց. սայք, սայց. համանգամայնք, մայնց, այնք, այնց։ Անսովոր է ասելն առ Փիլոնի, սմինց, նմինց. եւ այլն։
ՑԱՅԴ ՎԱՅՐ. cf. ՑԱՅԴ.
ՑԱՅՆ ՎԱՅՐ. cf. ՑԱՅՆ.
ՑԱՅՍ ՑԱՅՆ. cf. ՑԱՅՍ.
ՑՈ՛Ր ՎԱՅՐ. Մինչեւ ցո՛ր վայր, կամ սահման կամ չափ տեղւոյ եւ ժամանակի եւ իրաց. եւ ե՞րբ.
Ցո՛ր վայր նեղութեանց հասանես եւ խռովութեանց. (՟Ա. Մակ. ՟Զ. 11։)
Անցեալ ընդ մէջ նոցա՝ գնաց, ցո՛ր վայր ինքն կամեցաւ։ Ցո՛ր վայր յառաջանան եւ դադարեն. (Շ. մտթ.։ Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ժ՟Բ։)
Բայց դու ասա՛, ցո՞ր վայր (ժամանակի) եկեսցէ մարգարէն այն. (Կոչ. ՟Ժ՟Բ։)
cf. ՑԱՅԺՄ;
cf. ՑԱՅՆԺԱՄ;
cf. ՑԱՅՆՔԱՆ;
cf. ՑԱՅՍՔԱՆ;
cf. ՑԱՅՍՕՐ.