more than, more, under, beneath, over;
as, as well as, as much as;
or;
—եթէ, —թէ, that;
more, than;
անդր —, further, beyond;
ոչ ոք — զնա, no one but he;
առաւել -զե րեսուն եւ հինգ ամք են իմ, I am more than thirty five years old;
զքեզ ըն տրեաց -զազգս ամենայն, he chosed thee before all the nations;
պատրաստ եմք մեռանել —անցանել ընդ օրէնս հայրենիս, we are ready to die, rather than violate our country's laws;
հասաւ — զամենայն սուր, much keener than any other sword;
ո՛րքան քաղաղութիւն է ի տունս շինականաց — ի տունս թագաւորաց, when will peace reign alike in the cottage and in the palace !.
հյց. խնդ. (յորմէ Քանակ, Քանի, Այսքան, եւ այլն. լծ. լտ. գուամ. եւ հյ. գո՛յն) Առաւել կամ նուաց՝ ըստ համեմատութեան, հանգէտ բաղդատական մասնկանս Գոյն, կամ ե՛ւս. որպէս Աւելի քան. ի վեր քան. դեր քան. ὐπέρ super, supra, prae. կամ Նուազ քան. փոքր քան. ի վայր քան. ἤττον, ἤσσον minus. էւել կամ պակաս քան զմէկալը, անկից վեր կամ վար.
Բազում եղեն քան զհեր գլխոյ իմոյ։ Անօրէնութիւնք իմ բարձրացան քան զգլուխ իմ։ Իմաստութիւն օգնեսցէ իմաստնոյն քան զտասն իշխան, որ իցեն ի քաղաքի։ Սիրէ՛ զնա հայրն քան զամենայն որդիս իւր։ Հատու քան զամենայն սուր երկսայրի։ Հանել զնոսա արտաքս քան զքազաքն։ Ընկալարո՛ւք զգիտութիւն քան զոսկի ընտիր։ Մերկագոյն քան զսանդիտոռն.եւ այլն։
Որդիս ծնար աւազանի, որ քան զաւազ շատ է զծովի. (Շ. եդես.։)
Կամ որպէս Ի չափ. ըստ քանակի. չափ.
Եթէ ունիցիք հաւատս քան զհատն մանանխոյ. (Մտթ. ՟Ժ՟Է. 19։)
Չափ մեծութեան նորա քան զցամաք երկիր (այսինքն որքան է ցամաքն). (Վանակ. տարեմտ.։)
ՔԱՆ. նխ. խնդ. յամենայն հոլովբ. որ յայլ լեզուս է իբր շաղկապ՝ քան թէ, կա՛մ. եթէ՛ եւ եթէ՛. եւ ո՛րչափ. ἥ, ὐπέρ quam. քան, քան թէ.
Առաւել պատուեցաւ քան ամենայն մարգարէքն. (Անան. Յովն.։)
Վաճառել աւելի քան երեք հարիւր դահեկանի։ Հզօր է բորբոքումն նորա քան զհրոյ. (Մրկ. ՟Ժ՟Դ. 5։ Ոսկ. յհ. ՟Բ. 27.)
Դիւրագոյն լիցի սոդովմաւոց քան քաղաքին այնմիկ. քան ձեզ, քան քեզ. (Մտթ. ՟Ժ. եւ ՟Ժ՟Ա։)
Հայեսցիս գթած քան ի պատարագն բոլորապտուղ։ Բուռն հարեալ՝ քան զիմոց գործոց՝ զքոյդ շնորհաց. (Նար.։)
Փափաքէ ի մահ քան ի կեանս. (Եղիշ.։)
Քան յամենայնէ՝ առաւել ի պատուիրանէն պատկառեսցուք։ Երկիցո՛ւք յերդմանց քան յամենայն մեղաց. (Ածաբ. աղք.։ Մանդ. ՟Բ։)
Ըզդազանս սիրով քան բռնութեամբ սովոր են մարդիկ վարժել. (Շ. թղթ.։)
Ո՜րքան խաղախղութիւն է ի տունս շինականաց՝ եւ անհոգութիւն, քան ի տունս թագաւորաց. (Սարգ. յկ. ՟Գ։)
Քրիստոնեայն յաղքատութեանն առաւել պայծառանայ քան ի մեծութեան։ Յաղքատութեանն քան ի մեծութեանն դիւրին է զառաքինութիւնն կատարել. (Ոսկ. եբր.։)
Անէծք ցաւագինք վասն այլ մեղաց ոչ եւս շարժին ի մէջ եկեղեցւոյ՝ քան յաղագս գողութեան. (Շ. ընդհանր.։)
ՔԱՆ. շ.մ. ἥ quam. Քան թէ. քան եթէ. աւելի՝ քան. ո՛րչափ. քան թէ, քան.
Լաւ էր մեզ ծառայել եգիպտացւոցն՝ քան մեռանել յայսմ անապատի։ Յաւելցէ ի ձեզ ե՛ւ քան որչափ էքդ՝ հազարապատիկ։ Պատրա՛ստ եմք ի մեռանել՝ քան անցանել ընդ օրէնս հայենիս։ Ընդ մեզ բազումք են՝ քան ընդ նմա.եւ այլն։
Քան ամենայն ուրեք՝ առաւել անդ պաշտէին զայն դիսն։ Արդ քան՝ զնոսա արկանէր ի գեհեն, զնա, որ պատրեացն զնոսա, ընդէ՞ր ոչ արկանէր ի գեհեն։ Ախորժական էր նոցա՝ քան ընդ Քրիստոս ի փառս լինել, չարչարիլ վասն Քրիստոսի. (Ոսկ. եփես.։ Եզնիկ.։ Խոսր.։)
ՔԱՆ ՍԱԿԱՒ. ՔԱՆ՝ ԶԻ. մ. ՔԱՆ ՉԵՒ. ՔԱՆ՝ ՈՉ. πρίν antequam. Անսովոր ոճով իբր Այն ինչ՝ դեռ. փոքր միւս եւս. կամ Մինչչեւ. ցորչափ ոչ. մինչդեռ ոչ. մօտերս, հէմէն, քանի՛ որ չէ.
Թշնամիք այսու գամագիւտ լինին, այլ քան սակաւ ժամանակք են՝ այսրէն արշաւեսցեն թշնամիքն. (Բուզ. ՟Գ. 21։)
Նախ՝ քան, զի վճիռ մահու դնէր ի վերայ նորա. (Եփր. ծն.։)
Յառաջագոյն՝ քան չէ էին մտեալ յեգիպտոս։ Քան ոչ էր կալեալ զտէր մեր, արար զայս։ Զի քան ոչ մտեալ են մարդիկ յատեան դատաստանի՝ բացէ ի բաց վճարեն զդատաստան. (Մծբ. ՟Ժ՟Ա. ՟Ժ՟Դ. ՟Ժ՟Թ։)
ՔԱՆ ԵԹԷ. ՔԱՆ ԹԷ. շ. ἥ quam. Քան. աւելի՝ քան. եւ Բայց միայն. որչափ.
Լաւ համարիմք մեռանել՝ քան եթէ զայսպիսի գործ տեսանել։ Ոչ այլինչ պտուղ, քան եթէ նոյն ինքն արժանաւոր լինել զԱստուած տեսանել։ Ոչ ոք ի ժողովրդոցն ելանէր յերուսաղէմ ի տօնն, քան եթէ ի հետիոտս։ Ոչ միայն քաջութեամբն՝ քան եթէ յաւէտ իմաստութեամբն։ Ո՛չ զիս արդեանս աղէտք՝ քան եթէ անցելոցն քաջափառութեանց յիշատակք խսցոտեն. (Փարպ. Նիւս. կուս.։ Նանայ.։ Պիտ.։)
Ի մահուանէ երկնչելն ոչ այլ ինչ է, քան եթէ թուիլն իմաստուն գոլ՝ ոչ գոլով։ Ես, ո՛վ արք աթենացիք, համուրելով սիրում զձեզ, բայց հաւանիմ Աստուծոյ մանաւանդ քան եթէ ձեզ. (Պղատ. սոկր.։)
Զարեգակն մի՛ այլ ինչ համարիք, քան թէ ճրագ աշխարհի. (Շ. թղթ.։)
Մեզ լաւ լիցի մեռանել՝ քան թէ ըստ օրէնս անցանիցեմք։ Լա՛ւ իցէ քեզ՝ քան, կամ քան թէ, եւ այլն։ Լա՛ւ էր նոցա՝ թէ բնաւ չէր իսկ ծանուցեալ, քան՝ թէ (կամ քան՝ զի, այսինքն քան զայն՝ զի) ծանեան. եւ յետս կացին. եւ այլն։
Աստուած առաւել եւս սիրէ զմեզ՝ քան թէ մեք զանձինս. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 21։)
Բազումք առաքինացան՝ քան թէ սակաւք։ Ոչ այնչափ սիրելի զայնոսիկ առնէր՝ որոց շատն տայր, քան թէ թշնամի։ Ոչ ձայնի կարօտանան առ ի զգալ՝ քան թէ երկնային իմաստութեանն ի ձեզ տպանալոյ. (Եղիշ. ՟Ա։ Խոր. ՟Բ. 42։ Յհ. կթ.։)