Tiridates.
Tiridate.
Khosrov;
էր արքայ հայոց որդի վաղարշայ՝ եւ հայր սրբոյ մեծին արգատայ։ Էր սա քաջ եւ հզօր թագաւոր. որ ի վրէժխնդրութիւն հօրն՝ անհամար զօրօք ել ի վերայ հիւսիսական ազգացն, եւ ընդ իւր եւ նուաճեաց զնոսա, մի ի հարիւրոց առեալ պատանդս ի նոցանէ։ Եւ վասն արեան արտաւանայ ետ պատերազմ սաստիկ ընդ արտաշրի որդւոյ ասանայ արքայի պարսից. եւ պատրաստեալ զնա հալածական արար մինչեւ յաշխարհն հնդկաց, եւ ամս տասն ասպատակեաց զամենայն երկիրն պարսեց. յայնժամ ասեն շինեալ ն[ո]ր[ա] զգանձակ շահաստան քաղաք. եւ յայն սակս անուանեալ զանուն նորա դավրէժ, որ է թաւրէզ։ Այլ յետոյ դաւաճանեալ յանակայ պալհաւունւոյ մեռանի, թագաւորեալ ամս ԺԵ։ (Ագաթ. եւ Խորեն. Բ. պր. 64)
Խոսրով կոչեցաւ փոքր, էր այլ ոմն արքայ հայոց որդի սրբոյն տրդատայ՝ որդւոյ քաջին եւ մեծին խոսրովու։ Սա շինեաց զԴուին քաղաք, եւ անդր փոխեաց զարքունիս իւր։ (Խորեն. Գ. պր. 8)
Խոսրով էր այլ ոմն արքայ հայոց յազգէ արշակունեաց, զոր կացոյց շապուհ արքայ ի վերայ բաժնին պարսից յաւուրս սրբոյ մեծին սահակայ հայրապետին, եւ մեսրովբայ վարդապետին։ (Խորեն. Գ. պր. 42)
Խոսրով էր արքայ պարսից՝ որդի կաւատայ. սա առաքեաց զօր բազում ի վերայ վարդանայ մամիկոնեան իշխանին հայոց, եւ ետ պատերազմ սաստիկ ի դաշտին խաղամախայ, եւ կոտորեցաւ ի զօրաց նորա։ Այս խոսրով արքայ ի ժամ վախճանի իւրոյ հաւատաց ի քրիստոս, եւ մկրտեցաւ. եւ հաղորդեալ կենարար մարմնոյ եւ արեան տեառն՝ յետ երից աւուրց վախճանեցաւ ի բարւոք ծերութեան յաւուրս մովսէսի կաթուղիկոսին հայոց, որ եդ զթուականութիւն թորգոմեան։ (ի հին պատմագիրս)
Խոսրով էր այլ ոմն արքայ պարսից՝ թոռն հաւատացեալ մօրկայ կայսեր յունաց՝ դիմեաց ի վերայ փոկասու, որ յաջորդեալն էր զմօրիկ, եւ էառ զբազում դաւառս յիշխանութենէ յունաց մինչեւ ի կեսարիա քաղաք առաջին հայոց. էառ եւ զպաղեստին՝ եւ զեգիպտոս՝ եւ ի գերութեան վարեաց զսուրբ խաչն յեղուսամէ հանդերձ անհամար գերութեամբ քրիստոնէից։ Այլ իբրեւ յաջորդեաց զփոկաս բարեպաշտն հերակլ, ել ի վերայ խոսրովու, եւ յաղթեաց նմա. եւ գերեդարձ արար սրբոյ խաչին։ (ի հին պատմագիրս)
Khosrovidukht;
էր սրբուհի կոյս ումն՝ դուստր մեծի խոսրովու արքայի հայոց, եւ քոյր սրբոյ մեծին տրդատայ։ Սա եւ յառաջքան զհաւատալն իւր ի Քրիստոս, էր կուսան համեստ որպէս զօրինաւոր ոք, եւ ոչ ամենեւին անդուռն բերան ունէր. ուստի եւ ի ժամանակի դիւաբաղխ սաստիցն սա միայն արժանացաւ տեսլեան եւ յայտնութեան հրեշտակի տեառն։ (Խորեն. Բ. պր. 79)
Անդ դիպեալ ճարտարապետին հայոց՝ տրդատայ քարագործի. (Ասող. ՟Գ. 27։)
Հսկայն եւ նշանաւորն յամենայն ազգս տրդատ թիկամբք բեռնարկեալ՝ շինէր տուն աստուծոյ. (Պտմ. վր.։)
Զխոսրով ոչ տրդատեան, այլ խոսրովեան. (Երզն. քեր.։)
տրդատ ի դասնաւորից կացուրդի յաթոռ հայրապետութեան. (Յհ. կթ.։ (ա՛յլ է եւ Կացրդիլ։))
Մանրախուզիւ քննեալ՝ գտաք զթագաւորելն տրդատայ յերրորդ ամի դիոկղետիանոսի. (Խոր. ՟Բ. 79։)
Թագաւորեցուցին իշխանքն վրաց զտրդատ զորդի դստերն մեծին տրդատայ աշխարհին հայոց արքայի՝ այր լաւ եւ մեծահաւատ եւ իմաստուն. (Պտմ. վր.։)
Հասեալ առ իս հրամանի ի մեծ արքայէն Տրդատայ՝ կարգել ինձ ի ձեռնարկութենէ նշանագիւտ ժամանակագրացն. (Ագաթ.։)
Իբր հայր վերակացու համարեալ էր։ Զմերոյ լուսաւորութեանցն լուաւոր վերակացուէ ճառելով (զտրդատայ)։ Զօրագլուխ եւ վերակացու կենաց մերոց. (Եղիշ. ՟Բ։ Խոր. ՟Բ. 89։ Յհ. իմ. երեւ.։)
Տրդատ, որ աշխարհածնունդ հայրենեաց որդի գտանէր. (Ագաթ.։)
Զհսկայազուն հասակ (տրդատայ). (Թղթ. դաշ.։)
Յառաջընծայն Քրիստոսի թագաւորն Տրդատ. (Բուզ. ՟Գ. 14։)
Փոփոխէր զվարազկերպն (զտրդատ) ի մարդկային ձեւ, եւ բնութիւն. (Շ. տաղ.։)
Զի տարցին զնա կնութեան տրդատայ թագաւորին, եւ տիկնութեան հայոց։ Որ զտիկնութեանն քո թողեր զփառս. (Ագաթ.։ Շար.։)
Զամենայն կերպարանս իւր փոխակերպեաց՝ զբարին ի չար դարձուցանելով։ Տե՛ս թէ որպէս փոխակերպին ի բնութենէ։ Եւ Զտրդատ փառաւորեալ՝ որպէս հրաշիւք փոխակերպեալ. (Անան. ի պետր.։ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 25։ Շ. վիպ.։)
Յառաջին ամի տրդատայ արքայութեանն հայոց մեծաց. (Ագաթ.։)
Մեծաւ պնդութեամբ առնէր վրէժխնդրութիւն հաւատոց եւ վարուց երանելին Տրդատ, առաւել այնոցիկ՝ որ բացակողմանքն էին յիւրում իշխանութեանն. (Խոր. ՟Գ. 3։)
Ժամանակագիր արարեալ ի թագաւորութենէն խոսրովու որդւոյ տրդատայ. (Բուզ. ՟Գ. 1։)
Կայսերակերպն տրդատ, կամ զարդ, պսակ ոսկի, կամ քաջութիւն. (Ագաթ.։ Շ. վիպ.։ Ճ. ՟Ա.։ Տօնակ.։)
Զառիստակէս փոխան յղեալ, որ իւր որդի համանմանեալ։ Ի քաջութեան գովաբանեալ, մինչ տրդատայ համանմանեալ. (Շ. վիպ.։)
Բարեացապարտն Տրդատ յանկարծական կենացն ասպնջական (լեալ քրիստոնէութեամբ), ցանկալի ամենեցուն լինէր. (Ագաթ.։)
Ինքն թագաւորն տրդատ քերբն խոսրովիդխտաւ. (Ագաթ.։)
Իսկ թագաւորն տրդատ ամենայն հայաստանօքն իջեալ ի դաշտն. իմա՛, հայաստանեօքն կամ հայաստան ազգօք։
(Տրդատ ընդ գրիգորի) զուգաբան եւ հաւասարագործ. (Խոր. ՟Բ. 89։)
Սկսեալ այնուհետեւ պատուհասակոծ առնէր (տրդատ զգրիգոր). (Ագաթ.։)
Տնկագործականին մաղթանք ժամանեսցեն ի կենդանական թզենի. (Քերթ. տաղ ի տրդատ.։)
Տրդատ, որ աշխարհածնունդ հայրենեաց որդի գտանէր. (Ագաթ.։)
Երիցուցանել զիմ լուսաւորիչն վկայութեանն միայնոյ մասամբ (քան զտրդատ). (Խոր. ՟Բ. 89։)
Զթագաւորաբնակ տեղի մեծին Տրդատայ տան ի ձեռս Վահանայ Արծրունւոյ՝ շինել նմա տուն թագաւորաց. արարս պատրաստութեամբ. (Արծր. ՟Բ. 1։)
Սկսեալ ի թագաւորութենէն Աղեքսանդրի մինչեւ ցթագաւորութիւնն Տրդատայ. (Խոր. ՟Բ. 1։)
Կուսին (հռիփսեմեայ) արեամբն էր կենդանակերպելոց (տրդատ) ի պատկերն երանութեանց։ Ի նկարագիր էական լուսոյն կենդանակերպեալ՝ վերացաւ որպէս փայլակն։ Կենդանակերպեալ ի պատկեր արարչին. (Խոր. հռիփս.։)
Տրդատիոս՝ էր տեղեակ փիլիսոփայական մտաց հանճարագիտութեան. (Ագաթ.։)
Զհանգամանս բարեպաշտութեան ուսոյց գրովք սրբովք։ Զամենեսին որսալ հոգեւոր ուռկանաւն առ բարեպաշտութիւն։ Աստուածասէր թագաւորն տրդատիոս բարեպաշտութեամբ սպասաւորեալ՝ երկիւղած գտանիւր. (Յճխ.։ Ագաթ.։)
Տրդատ ոմն, զոր փեսայացոյց իւր արքայ Տիրան ի դուստր իւր յերանեակ։ Փեսայացուցանէ (զԳրիգոր) Դաւիթ ի դուստր իւր Մարիամ։ Շապուհ խոստացաւ փեսայացուցանել զմեհրուժան ի քոյր իւր. (Խոր. ՟Բ. 60. 77։ Արծր. ՟Ա. 14։)
Զպատիւ մարզպանութեան գահակալութեան հաւատացեալ՝ ըստ կարգի բարձաբերձութեան թագաւորացն հայոց, մանաւանդ մեծին Տրդատայ թագաւորի. (Արծր. ՟Դ. 6։)
Որ առատապարգեւ բնաւորաբար զքաղաքավարութեան ունիս զիշխանութիւն՝ առ ի յանդիմանել զվատթարացեալսն, եւ ի փառաւորել զլաւագոյնսն. (Քերթ. տաղ ի տրդատ.։)
Ի վերին ի յ՝օգնականութենէն ծագեցաւ մեզ հանդէս բարեպաշտութեան. (Քերթ. տաղ ի տրդատ.։)
Տ. Ի տառադարձութեան յայլոց ազգաց փոխի ի մերս դ. եւ դ այլոց՝ ի մերս տ. զոր օրինակ, յն. տի՛տիմօս, դիրիտա՛դիս, բէ՛դրօս, արիսդօդէ՛լիս. , ըստ հյ. դիդիմոս. տրդատէս. պետրոս. արիստոտէլ։
Զոր աստ ուրեմն յետոյ ոմանք բարձին։ Զոր աստ ուրեմն զրադաշտ մոգ ասաց։ Որք աստ ուրեմն յետ սրբոյն Տրդատայ բարձեալ. (Խոր. ՟Ա 4. 5. 11։ ՟Բ 7. 31։)
Զհող եկեղեցւոյն, զոր տուեալ էր թագաւորին տրդատայ։ Յեօթն հողոյն զհինգն հատանէր յարքունիս, եւ միայն թողոյր երկու հողս եւ այլն. (Բուզ. ՟Ե. 31։ նոյնպէս եւ Ուռպ.։)
Իբրեւ զսէգն տրդատ։ Վասն զի սէգ իսկ էր առ հանդերձ (հագուօղ սըգուօղ), եւ այլ ուժով պնդութեան. (Ագաթ.։)
Քաջ արանց խոսրով հայոց արքայ։ Սկայազօր արքայն՝ քաջ արանց սէգն տրդատ։ Մանաւանդ վասն քոյոյ հրամանիդ, քաջ արանց տրդատ արքայ հայոց մեծաց. (Խոր. ՟Գ. 48. եւ հռիփս։ Ագաթ. յռջբ։)
Ի մրցանակս ագոնին առաւելեալ (տրդատ) քան զկլիտոստրադոս հռոդացի. Խոր. ՟Բ. 79։
Պատանի լեալ աջող յորս եղջերուաց։ Աջող քարտուղարն տրդատայ ագաթանգեղոս. (Խոր. ՟Ա. 11։ ՟Բ. 64։)
Պատշաճեցան բանքս այս ի բանս կարգի առակաց, թէ իբրեւ զսէգն տրդատ եւ այլն. (Ագաթ.։)
Դարձ աշխարհիս։ Դարձն տրդատայ։ Յամենայն սրտէ է իմ դարձիս կամք. (Փարպ.։)
Յաղագս զուր ի նոցանէ մահուանն (այսինքն սպանման) Տրդատայ. (Խոր. ՟Գ. 21։)
Տրդատ կինջ դարձեալ. (Գանձ.։)
Սնեալ եւ ուսեալ տրդատէս առ կոմսի ումեմն լիկիանէ անուն կոչեցելոյ. (Ագաթ.։)
Գնաց առ տրդատիոս ըստ հեշտ պաշտաման. (Ագաթ.։)
Անցեալ գնաց առ տրդատ՝ զհորն պարտսն հատուցանել. (Զենոբ.։)
Որ ինչ յետ սրբոյն տրդատայ մինչեւ ի սպառ արշակունեաց ազգին ի թագաւորութենէն. (Խոր. ՟Գ. 1։)
Տրդատ ոչ սակաւ տայր օժիտս մերձակայից իւրոց սպասաւորաց։ Ընծայիւք եւ հաճոյակատար օժիւք. (Կանոն.։)
Որ զկոյսն ինքեան առթել փափագէր (տրդատ), ի քրիտոսէ առթեցաւ։ Տենչայր առթել ինքեան զհռիփսիմէ, որ զնայն է առթելոց իւրում փեսային։ Զի պօղոսէ առթեալն քրիտոսի հարսն. (Խոր. հռիփս.։)
Թերեւս մարթասցի դրժել զարքայն տրդատ. (Յհ. կթ.։)
Անդ պրթեալ ոմն ապրեցուցանէր մանուկ մի փոքրիկ՝ տրդատ անուն։ Երկուս մանկունս յորդւոցն պարթեւին պրծեալ ապրեցուցանէ ոնմ ի ձեռն դայեկաց։ (Ագաթ.։)
Պէս գունակ տրդատայ բագրատունւոյ. (Խոր. Գ. 5։)
Սերք են երեք, արական, իգական, չէզոք ... Հայրանուանց՝ իգականացն (յանգք՝ են) չորս, ենի, ոյշ, ուհի (կամ ուրհի), ոց. որպիսի, Վարդենի, Մանոյշ, Տրդատուհի, Վարդոց. (Թր. քեր.։)
Կատարեցաւ ի տրդատէս, որ գեղեցկացաւն զքրիստոս զգենլովն, ի բաց եդեալ չխոզենին. (Վրդն. լս.։)
Մանկիկ մի փոքրիկ՝ անուն տրդատ՝ առեալ դայեկացն փախուցեալ. (Ագաթ.։)
Ոգորել ընդ ցլու, ընդ իշխանս, ընդ տրդատայ. (Եւս. քր.։ Ագաթ.։)
Տրդատիոս հայոց մեծաց արքայ՝ առ ամենեսին ողջոյն։ Շապուհ արքայից արքայ՝ նախարարաց հայոց՝ ողջոյն շատ շնորհեմ ձեզ։ Բազմասցի ձեզ ողջոյն մարդասիրութեան մերոյ. (Ագաթ.։ Խոր.։ Եղիշ. եւ այլն։)
Տրդատ պատանդս առեալ դառնայ։ Հան դերձ պատանդաւն. (Խոր. ՟Բ. 83։ Յհ. կթ.։)
Թո՛ղ մեզ զպարտիս մեր։ Այնմ որ գործիցէն՝ ոչ համարին վարձքն ըստ շնոհաց, այլ ըստ պատեաց։ Թողցին ձեզ պարտիքն։ Ի նախատինս, եւ ի նզովս, եւ ի պարտիսս։ Եւն։ Գրիգոր անցեալ գնաց առ տրդատ՝ զհայրենեցն հատուցանել պարտիս. (Խոր. ՟Բ. 77։)
Արշակայ արքայի՝ որդւոյն Տիրանայ, թոռորդւոյն Տրդատայ. այսինքն թոռն Խոսրովու որդւոյ Տրդատայ։
Արշակայ արքայի՝ որդւոյն Տիրանայ, թոռորդւոյն Տրդատայ. այսինքն թոռն Խոսրովու որդւոյ Տրդատայ։
Խոզանալն տրդատայ։ Թագաւորն խոզացեալ. (Զենոբ.։ Ագաթ.։ Շ. վիպ.։)
Իսկ տէր բարկանայ, տրդատ խոզանայ. (Գանձ.։)
Գնաց առ տրդատ, եւ ծառայէր զնա. (Վրդն. պտմ.։)
Բառ անստոյգ. թերեւս Սուր մեծ՝ պահեալ ի թամբ ձիոյ լախտի. (Թղթ. դաշ.։) որպէս եւ Հաւալանի սուր տրդատայ ասի յայլոց։
Մեծազօր արքայն տրդատ. (Սամ. երէց.։)
Տրդատ դիմեաց տարեկան չուարարութեամբ. (Խոր. ՟Բ. 84։)
Ո՞ւր մերն տրդատ ... արշակ, եւ վերջին վաղարշակ. թէպէտեւ ղկնի կցորդաբար ի մեզ տողանի սեր եւ նահապետութիւն. (Մագ. ՟Ի՟Ը։)
Րամապետ արքայն (կամ րապետ արքային) հարցափորձեալ տրդատ։ Րամապետին մեծի հզօրին՝ մայր եւ ծնօղ սուրբ աստուածածին. (Գանձ.։)
Բազկակից եղբայրս մեր Տրդատ. ասէ Կոստանդիանոս. (Ագաթ.։)
Բարեպաշտ արքային Տրդատայ։ Թէոդոս մեծն՝ բարեպաշտ եւ աստուածասէր։ Վասն բարեպաշտ թագաւորաց, եւ աստուածասէր իշխանաց. (Ագաթ.։ Յհ. կթ.։ Ժմ.։)
Թափեցաւ մորթ վայրենական խոզակերպին տրդատայ. (Զենոբ.։)
Հոգէզարդ հայրս մեր (գրիգոր), եւ եղբայրս տրդատ. (Թղթ. դաշ.։)
Զհսկայազուն հասակ (տրդատայ). (Թղթ. դաշ.։)
Վասն հօրամոյցն քաջութեանն տրդատայ. իբրու նման հօրն։
Տրդատ յոլոմպիաթսն յունաց հսկայազօր երեւեալ. (Ագաթ.։)
Տրդատ յոլոմպիաթսն յունաց հսկայազօր երեւեալ. (Ագաթ.։)
Վասն այսորիկ պատշաճեցան բանքս այս ի բանս կարգի առակաց, թէ իբրեւ զսէդն տրդատ. (Ագաթ.։)
Ի գիւղաքաղաքէ դառնայ, ուր զարմանալի սարաւոյթն է տրդատայ. (Կիր. պտմ.։)
յանդիման լինէր սկայաձեւ (կամ սկաձեւ) թագաւորին տրդատայ. (Գիւտ թղթ. առ վաչէ։)